¿Mi anaʼoj xa?
¿Mi chakʼ jromaetik ti akʼo xichʼ mukbel sbekʼtal li buchʼu jokʼol ta teʼ tsmilik kʼuchaʼal Jesuse?
JUTUK mu skotoluk li krixchanoetike snaʼojik ti laj yichʼ jokʼanel ta jtel teʼ li Jesuse xchiʼuk ti te laj yichʼ jokʼanel chaʼvoʼ j-elekʼetike, jun ta sbatsʼikʼob xchiʼuk jun ta stsʼetkʼob (Mat. 27:35-38). Li Vivliae chal ti kʼalal chamem xa oxe, laj yakʼik ta jun mukinal li sbekʼtale (Mar. 15:42-46). Pe oy buchʼutik mu xchʼunik taje.
Junantik krixchanoetik ti xchanojbeik lek skʼoplale mu xchʼunik ti xakʼik permiso jromaetik ti lekuk xichʼ mukel li chopol krixchanoe, jech kʼuchaʼal ti xichʼ akʼel ta jun mukinal li sbekʼtale. Tsnopik ti yan-o van kʼusi tspasbeik li sbekʼtal krixchanoetik taje. Li Ariel Sabar ti tsabe skʼoplal li kʼusitik chkʼotanuk ta pasele te laj yal li ta revista Smithsonian ti kʼu yuʼun oy junantik jech tsnopike. Xi laj yale: «Chichʼik jokʼanel ta krus li buchʼutik chopol tajek stalelalike. Jaʼ yuʼun, junantik ti buchʼutik xchanojbeik lek skʼoplale mu sta-o chaʼiik ti xakʼik permiso jromaetik ti akʼo lekuk xichʼ mukbel sbekʼtalik li buchʼutik jech chchamike». Li jromaetike tskʼanik ti kʼexlaluk sba xchamik li buchʼutik chopol tajek stalelalike. Jaʼ yuʼun, te jokʼol chiktabeik ta jtel teʼ li sbekʼtalik sventa xtiʼatik yuʼun li chonbolometike. Vaʼun, te van chbat yakʼik li skomenal sbekʼtalik ti bu oy li yan animaetike.
Pe li buchʼu chchanbeik skʼoplal kʼusitik voʼne mukajtik ta lume (arqueólogos) oy kʼusitik staojik ti chakʼ ta ilel ti mu jechuk laj yichʼik pasbel skotol li judaetik ti jech laj yichʼik milele. Li ta 1968, te la stabeik skomenal sbekʼtal jun vinik ta nopol Jerusalén ti laj yichʼ milel li ta baʼyel sigloe, jaʼ te la staik ti bu tsmuk yanimaik li judaetike. Li baketik taje jaʼ te la staik ta jun kaxa ti pasbil ta tone. Te la staik jun sbakil xchak okil ti pajal xlauxal ti 11.5 sentimetro snatile xchiʼuk te bajal ta uni teʼ. Xi chal li Sabare: «Kʼalal laj yichʼ tabel sbakil xchak yok li jun vinik ti Jehohanán toʼox sbie, te laj yichʼ akʼel-o venta ti laj yichʼ akʼel ta mukinal li sbekʼtal Jesus jech kʼuchaʼal chal li Evanjelioetike». Toj tsots skʼoplal li kʼusi laj yichʼ taele, yuʼun «chakʼ ta ilel ti ta skʼakʼalil Jesuse, li jromaetike laj yakʼik ti akʼo xichʼ mukbel sbekʼtal li buchʼu jokʼol ta krus chcham jech kʼuchaʼal tsmuk yanimaik li judaetike».
Kʼalal laj yichʼ tael li sbakil xchak okile, jelajtik kʼusi laj yichʼ alel ta sventa ti kʼu yelan laj yichʼ jokʼanel ta jtel teʼ li Jesuse. Pe jamal chakʼ ta ilel ti junantik ti buchʼutik chopol stalelalik ti jokʼol ta teʼ chamike lek laj yichʼ mukbel li sbekʼtalike, ti maʼuk te laj yichʼik tenel batel ti bu oy li yan animaetike. Jaʼ yuʼun, laj onoʼox yichʼ akʼel ta jun mukinal li sbekʼtal Jesus jech kʼuchaʼal chal li Vivliae. Taje oy lek sprevailtak.
Li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti yaloj xa onoʼox Jeova ti te chichʼ akʼbel sbekʼtal Jesus ta smukinal jun jkʼulej vinike. Chkʼot onoʼox ta pasel li kʼusi chale (Is. 53:9; 55:11).