Oy kʼusitik voʼne tabil ti chal bu nakiik jun snitilulal Israel

Li Vivliae chal ti j˗israeletike och ta skʼopik li Albil Balumile xchiʼuk la spukbe sbaik osil li ta nitilulaletike, li lajuneb utsʼ alaliletik ta snitilulal Manasese te la yichʼ yosilik li ta smaleb kʼakʼal ta yukʼumal Jordane, ti bu chʼakal nakiik ta stojolal li yantik nitilulaletike. (Josue 17:1-6). ¿Mi oy sprevail ti jech kʼot ta pasele?

Li ta 1910, laj yichʼ tael ta Samaria junantik sjepelultak cerámica, ti ojtikinbil kʼuchaʼal óstraca xtoke, taje te yichʼoj tsʼibael ta Ebreo kʼop, li kʼusitik laj yichʼ ichʼel batel kʼuchaʼal aseite, vino li ta pasob mantale, akʼo mi laj yichʼ tael 102 xtuchʼuliltak ti jaʼo van laj yichʼ pasel ta siglo 8 kʼalal muʼyuk toʼox talem li Jesuse, kʼajomal noʼox 63 ti lek xvinaj kʼusi te tsʼibabile. Kʼalal laj yichʼ tsobel skotol li kʼusi chal li 63 xtuchʼuliltake laj yichʼ ilel fechaetik, sbi li utsʼ alaliletike xchiʼuk yan kʼusitik chal ta sventa li krixchanoetik ti tstakik batel xchiʼuk ti chchʼamik li kʼusitike.

Labal sba ta ilel ti skotol li utsʼ alaliletik ti chalbe skʼoplal li xtuchʼulilaltak seramikae jaʼ li ta nitilulal yuʼun Manasese. Li Biblia de Estudio Arqueológica, chal ti «snitojbe sba skʼoplal li nitilulaletik yuʼun Manases xchiʼuk li ta balumil te chal Vivlia ti te nakiike».

Li óstraca laj yichʼan tael ta Samariae chakʼ ta aʼiel ti melel li kʼusi laj yal Amos, ti jaʼ jun jtsʼibajom ta Vivlia kʼalal laj yalbe skʼoplal li jkʼulej krixchanoetik li vaʼ orae, xi laj yale: «Ta boch lek chuchʼik li vinoe xchiʼuk chjaxbe sbaik lekil aseite» (Amos 6:1, 6). Li xtuchʼuliltak cerámica taje chakʼ ta ilel ti ta melel kʼot ta skʼobik li kʼusi laj yichʼ takbel batel li lajuneb utsʼ alaliletik yuʼun Manasese.