XCHANOBIL 5
Ti sbeiltasutik li buchʼu oy xa sjabilalike
¿BUCHʼU OY TA SBA SBEILTASEL LI AVALAB ANICHʼNABE?
Li ololetike ta xtun yuʼunik ti akʼo xbeiltasatik xchiʼuk ti akʼo x-albatik mantal yuʼun li buchʼu oy xa sjabilalike, taje jaʼ oy ta sbaik spasel li totil meʼiletike. Pe akʼo mi jech, li buchʼutik oy xa sjabilalike xuʼ me oy kʼusi lek xakʼbeik xchan.
¿KʼU YUʼUN TSOTS SKʼOPLAL?
Ta epal mukʼtik lumetike, li chex kerem tsebetike muʼyuk mas jal chchiʼinik li buchʼutik oy xa sjabilalike. Nopo avaʼi ta sventa liʼe:
Li ololetike jaʼ mas jal te xchiʼukik li yan jchanunetik ta eskuelae, ti jaʼ noʼox te oyik jun chib maestroetik xchiʼuk yan krixchanoetik ti oy xa sjabilalike.
Kʼalal mi sutik batel ta snaike, muʼyuk buchʼu te ta staik ta skoj ti batemik ta abtel li stot smeʼike.
Jun aʼyej chal ti ta Estados Unidose te van vakibuk ora ti jaʼ noʼox chchʼay yoʼontonik ta selular, ta komputadora o ta yan kʼusitik li ololetik ti oy ta 8 xchiʼuk 12 sjabilalike.a
Li livro Hold On to Your Kids (Koltao li avalab anichʼnabe) xi chale: «Li kerem tsebetike muʼyuk xa ta skʼanbeik tojobtasel xchiʼuk muʼyuk xa ta xchanbeik stalelal li stot smeʼike, li maestroetike o li yan krixchanoetik ti oy xa sjabilalike, yuʼun li kʼusi xa tspasik li avie [...] jaʼ xa tskʼanbeik koltael li yan chex kerem tsebetik ti koʼol sjabilalike».
¿KʼUXI XUʼ JBEILTASTIK?
Chʼakbo skʼakʼalil li avalab anichʼnabe
BEILTASEL TA VIVLIA: «Chanubtasic lec avalab anichʼnabic ti bu beal tscʼan tstam batele, jech mu scomtsanic o ti cʼalal mol meʼelic xae» (Proverbios 22:6).
Li kʼusi tspasik jechuk li ololetike jaʼ ti skʼanbeik beiltasel li stot smeʼike. Li buchʼutik xchanojbeik lek skʼoplale chalik ti kʼalal staoj xa ox xchʼielik li ololetike mas oy sbalil chilik li tojobtaseletik ch-akʼbat yuʼun stot smeʼik ti jaʼ mu sta kʼalal jaʼ ch-albatik yuʼun li yamigotakike. Li maestro ta Psicología Laurence Steinberg xi chal li ta slivro You and Your Adolescent (Li voʼot xchiʼuk li achex kerem tsebe): «Kʼalal chex kerem tsebik xchiʼuk kʼalal tsta xa talel svaʼlejik li ololetike, jaʼ chchanbeik-o stalelal xchiʼuk jaʼ tspasik li kʼusi tspas stot smeʼike». Xi to laj yal li buchʼu la stsʼiba li livroe: «Li avalab anichʼnabe tskʼan tsnaʼik li kʼusi chanope xchiʼuk chaʼiik li kʼusi chavalbee akʼo mi mu skotoluk velta lek chaʼiik».
Li kʼusi onoʼox ta spasik li avalab anichʼnabe jaʼ ti xmuyubajik ta atojolale, jaʼ yuʼun chʼakbo skʼakʼalil li avalab anichʼnabe. Albo li kʼusi chanope, akʼbo yil li alekil talelaltake xchiʼuk albo li kʼusi kʼotem ta atojolale.
Kʼanbo koltael li buchʼutik oy xa sjabilal ti chakʼ ta yoʼontonik spasele
BEILTASEL TA VIVLIA: «Li bochʼo jaʼ chchiʼin li bochʼotic oy sbijilique ta xbijub batel ec» (Proverbios 13:20).
¿Mi oy krixchanoetik ti oy xa sjabilalik ti oy kʼusi lek xuʼ xchanbe li avalab anichʼnabe? ¿Mi oy van kʼusi xuʼ xapas sventa jaʼuk xchiʼinan li avalab anichʼnabe? Pe taje maʼuk me skʼan xal ti muʼyuk xa chavakʼbe mantal li avalab anichʼnabe. Pe kʼalal tskoltaoxuk li buchʼutik oy xa sjabilal ti anaʼoj ti muʼyuk kʼusi chopol tspasbe li avalab anichʼnabe, xuʼ me skoltaot ti kʼu yelan yakal chatsʼites tal li avalab anichʼnabe. Li Vivliae chal ti la stabe tajek sbalil ta xkuxlejal li kerem Timoteo kʼalal jaʼ la xchiʼin li jtakbol Pabloe xchiʼuk chal ti la stabe sbalil Pablo ti la xchiʼin li kerem Timoteoe (Filipenses 2:20, 22).
Li avie, muʼyuk xa jmoj nakalik li utsʼ alaliletike, yuʼun yan-o lum bu nakalik li moltotiletik o li mukʼtotiletike, li juntotile o li yan utsʼ alaliletike. Mi jaʼ jech kʼotem ta atojolal taje, akʼo persa ti jaʼuk xchiʼinik li buchʼutik oy xa sjabilalik ti jaʼ jech chakʼan ti akʼo jechuk stalelalik li avalab anichʼnabe.
a Li aʼyej taje chal ti te van balunebuk ora jujun kʼakʼal ta xchʼay yoʼontonik ta selular, ta komputadora o ta yan kʼusitik li chex kerem tsebetike. Ti kʼu sjalil taje muʼyuk te tsakal skʼoplal ti kʼu sjalil ch-ochik ta Internet ta eskuela o kʼalal chbat spas stareaik ta Internet li ololetik o li chex kerem tsebetike.