VIVLIOTEKA TA INTERNET yuʼun Watchtower
VIVLIOTEKA TA INTERNET
yuʼun Watchtower
tsotsil
ʼ
  • ʼ
  • VIVLIA
  • VUNETIK
  • TSOBAJELETIK
  • w22 mayo paj. 26-31
  • Koltao avalab anichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae

Muʼyuk svideoal.

Paso perton, mu stij li videoe.

  • Koltao avalab anichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae
  • Li Jkʼel-osil ta toyole Yakal chalbe skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Jeovae (sventa chichʼ chanel) 2022
  • Subtituloetik
  • Yan vunetik ti xkoʼolaje
  • CHANIB BEILTASELETIK TI XUʼ SKOLTAOXUKE
  • ¡MU ME XACHIBAJIK!
  • ¿Kʼuxi xuʼ xamuyubaj xchiʼuk li avutsʼ avalale? (xchaʼvokʼal)
    ¡Kʼupino akuxlejal ta sbatel osil! Li Vivliae xuʼ skoltaot ta stael
  • Totil-meʼiletik, ta kʼanelal me xa chanubtas li akerem atsebike
    Li Jkʼel osil ta toyole Yakal chalbe skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Jeovae 2007
  • Chanubtaso avalab anichʼnabik sventa skʼanik li Jeovae
    Li Jkʼel-osil ta toyole Yakal chalbe skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Jeovae (sventa chichʼ chanel) 2019
  • Chanubtaso avalab anichʼnabik sventa skʼanik Jeova
    Li Jkʼel osil ta toyole Yakal chalbe skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Jeovae 2007
Kʼelo kʼusitik yan
Li Jkʼel-osil ta toyole Yakal chalbe skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Jeovae (sventa chichʼ chanel) 2022
w22 mayo paj. 26-31

XCHANOBIL 23

Koltao avalab anichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae

«Skʼan xakʼan ta sjunul avoʼonton li Jeova Dios avuʼune, ta sjunul akuxlejal xchiʼuk ta sjunul anopben» (MAT. 22:37).

KʼEJOJ 134 Li alab nichʼnabile jaʼ jun matanal

LI KʼUSI TA JCHANTIKEa

1, 2. ¿Kʼu yuʼun ti mas tsots skʼoplal chlik kiltik junantik beiltaseletik ta Vivliae?

KʼOT xa skʼakʼalil ti chnupunike. Li kerem xchiʼuk li tsebe solel lek tajek smeltsanoj sbaik xchiʼuk tstsʼetanbeik lek xchikinal li tojobtaseletik ta Vivlia chal li buchʼu chetʼes mantale. Snaʼojik xa onoʼox lek li tojobtaseletik taje. Pe mas to tsots skʼoplal chlik yaʼiik li vaʼ kʼakʼale, yuʼun jaʼ to te chlik yakʼ talel ta xkuxlejalik.

2 Jaʼtik jech chkʼot ta stojolal li ermanoetik ti chil yalab xnichʼnabike. Oy xa onoʼox van yaʼiojik mantaletik ti chal kʼu yelan ta tsʼitesel li alab nichʼnabiletike. Pe kʼalal chil yalab xnichʼnabike, mas to tsots skʼoplal chaʼiik li beiltaseletik taje. ¡Ep tajek kʼusi chlik sbainik! Kʼalal oy kʼusi chjel ta jkuxlejaltike, mas tsots skʼoplal chkiltik junantik beiltaseletik ta Vivlia ti jnaʼojtik xa onoʼox leke. Jaʼ yuʼun, li yajtunelutik Jeovae «jujun kʼakʼal» ta jchantik li Vivliae xchiʼuk ta jnopbetik skʼoplal jech kʼuchaʼal albatik ti skʼan spasik li ajvaliletik ta Israele (Deut. 17:19).

3. ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

3 Totil meʼiletik, ataojik jun mukʼta matanal ti stuk noʼox jeche: jaʼ ti xakolta avalab anichʼnabik sventa xojtikinik li Jeovae. Pe maʼuk noʼox skʼan xavalbeik skʼoplal li Jeovae, yuʼun skʼan xakoltaik sventa xlik skʼanik ta sjunul yoʼontonik. ¿Kʼuxi xuʼ spas avuʼunik? Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik chanib beiltaseletik ta Vivlia ti xuʼ skoltaoxuke (2 Tim. 3:16). Jech xtok, ta jkʼeltik kʼusi lek kʼotem ta pasel yuʼunik junantik totil meʼiletik ti la xchʼunik li tojobtaseletik ta Vivliae.

CHANIB BEILTASELETIK TI XUʼ SKOLTAOXUKE

Jun totil yakal tspas orasion xchiʼuk xkʼox kerem kʼalal skʼan toʼox xbat vayuke.

¿Kʼusi chkʼot ta pasel mi chakʼ sbaik ta beiltasel yuʼun Jeova li totil meʼiletik xchiʼuk mi lek chakʼ ta ilel stalelalike? (Kʼelo parafo 4, 8).

4. ¿Kʼusi beiltasel xuʼ xkoltaat li totil meʼiletik sventa skʼanik Jeova li yalab xnichʼnabike? (Santiago 1:5).

4 Baʼyel: akʼo sbeiltasoxuk li Jeovae. Kʼanbo apʼijilik Jeova sventa xanaʼik kʼuxi chakolta avalab anichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae (kʼelo Santiago 1:5). Li Jeovae jaʼ li buchʼu lek snaʼ xtojobtasvane. ¿Kʼu yuʼun? Oy ep srasonal. Jtose jaʼ ta skoj ti jaʼ li Totil ta sjunul vinajel balumil ti lek chaneme (Sal. 36:9). Yane jaʼ ti ta jtabetik onoʼox sbalil li tojobtaseletik chakʼe (Is. 48:17).

5. 1) ¿Kʼusitik slokʼesoj li s˗organisasion Jeova sventa li totil meʼiletike? 2) ¿Kʼusi laj yakʼ achan ti kʼu yelan la stsʼites yalab xnichʼnabik li ermanoetik Amorim ti te chvinaj li ta videoe?

5 Li Jeovae yakʼoj epal mantaletik ta Skʼop xchiʼuk ta s˗organisasion sventa xakolta avalab anichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae (Mat. 24:45). Jech kʼuchaʼal liʼe, te chataik lekil tojobtaseletik li ta jvokʼ mantal ti xi sbie: «Koltael sventa utsʼ alaliletik» ti ta epal jabil lokʼ li ta revista ¡Despertad! xchiʼuk ti oy xa ta jw.org li avie. Li ta jpajinatik ta Internete, te chataik epal videoetik xtok ti tskoltaoxuk sventa jechuk xatsʼites avalab anichʼnabik kʼuchaʼal tskʼan Jeovae (Prov. 2:4-6).b

6. ¿Kʼu yelan chil Joseph li beiltasel ch˗akʼbatik yuʼun li s˗organisasion Jeovae?

6 Epal totil meʼiletike stojojik tajek ta vokol li kʼusitik slokʼesoj tal li s˗organisasion Jeovae. Jun totil ti Joseph sbie xi chale: «Mu kʼunuk chkaʼikutik ti jtsʼiteskutik ta mantal li oxvoʼ kalab jnichʼnabkutike. Li kajnil xchiʼuk voʼone ta onoʼox jkʼanbekutik koltael li Jeovae. Ep ta velta jaʼo chlokʼ jun mantal o jun video kʼalal chtun kuʼunkutike. Skoltaojunkutik tajek ti kakʼoj jbakutik ta beiltasel yuʼun li Jeovae». Li Joseph xchiʼuk yajnile yakʼojik venta ti yakal chkoltaatik li yalab xnichʼnabik sventa xkʼotik ta yamigo Jeova li mantaletik xchiʼuk videoetik taje.

7. Li totil meʼiletike, ¿kʼu yuʼun skʼan xakʼik persa ti lekuk ta chanel li stalelalike? (Romanos 2:21).

7 Xchibal: pasik li kʼusi chavalike. Li ololetike te noʼox satik li kʼusi chichʼ pasele xchiʼuk chchanik li kʼusi tspas stot smeʼike. Maʼuk onoʼox tukʼil krixchanoetik li totil meʼiletike (Rom. 3:23). Pe li totil meʼiletik ti pʼijike chakʼik persa sventa lekuk ta chanel li stalelalike (kʼelo Romanos 2:21). Jun totile laj yal ti chchanik skotol kʼusi chilik li ololetik jech kʼuchaʼal jun tuxnukʼ ti tstsʼutsʼ skotole. Xi to laj yale: «Kʼalal chilik ti muʼyuk ta jpastik li kʼusi chkakʼbetik xchanike, ta xalbutik». Jaʼ yuʼun, mi ta jkʼantik ti akʼo skʼanik Jeova li kalab jnichʼnabtike, skʼan me xvinaj ti jkʼanojtik tajek li Jeovae.

8, 9. ¿Kʼusi laj yakʼ achan li kʼusi laj yal Andrew xchiʼuk Emmae?

8 Li totil meʼiletike ep kʼusitik xuʼ spasik sventa skoltaik li yalab xnichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae. Li Andrew ti 17 xa sjabilal xchiʼuk ti yichʼoj xa voʼe xi chale: «Li jtot jmeʼe yakʼojik jchan ti toj tsots skʼoplal li orasione. Li jtote jujun toʼox akʼobal tspas orasion xchiʼuk voʼon akʼo mi jpasoj xa ox j˗orasion. Xi onoʼox chalbunkutik li jtoj jmeʼkutike: ‹Xuʼ xakʼoponik Jeova ti jayib velta chakʼanike›. Jaʼ yuʼun, toj tsots skʼoplal chkil li orasione. Jun koʼonton ta jkʼopon li Jeovae xchiʼuk jaʼ Jtot chkil ti skʼanojun tajeke». Totil meʼiletik, teuk me ta ajolik ti xuʼ skʼanik Jeova li avalab anichʼnabik mi akʼanojik Jeova eke.

9 Jkʼeltik kʼusi kʼot ta stojolal li Emmae. Kʼalal iktaatik yuʼun stotike, ep kom yil li smeʼ ta skoj ti ep toʼox bu spasoj yil li stotike. Xi chal li Emmae: «Ep ta velta mu xlokʼ˗o stakʼin jmeʼ li kʼusi chtun kuʼunkutike. Pe chalbunkutik onoʼox ti chakʼbe kʼusi chtun yuʼun yajtuneltak li Jeovae. Ta skoj li kʼusitik tspase, laj kakʼ venta ti xchʼunoj lek taje. Tspas li kʼusi chale». ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Jaʼ ti xuʼ xakʼ ta xkuxlejal totil meʼiletik li kʼusi chalik akʼo mi oy svokolike (Gal. 6:9).

10. ¿Bakʼin toʼox xuʼ xchiʼinik ta loʼil yalab xnichʼnabik li totil meʼiletik ta Israele? (Deuteronomio 6:6, 7).

10 Yoxibal: nopolikuk noʼox xachiʼinik ta loʼil li avalab anichʼnabike. Li Jeovae laj yalanbe li totil meʼiletik ta Israel ti skʼan xchanubtasik ta stojolal Jeova jujun kʼakʼal li yalab xnichʼnabike (kʼelo Deuteronomio 6:6, 7). Ep butik xuʼ xchiʼinik ta loʼil li yalab xnichʼnabike xchiʼuk ti skoltaik sventa skʼanik li Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, li keremetike xuʼ van jal chchiʼin stotik kʼalal tstsʼunolajik o kʼalal tstsobbeik sat li kʼusi la stsʼunike. Li tsebetike xuʼ van jal chchiʼin smeʼik kʼalal tskolta sbaik ta tsʼisom, ta luchom o li yan kʼusi skʼan pasel ta snaike. Kʼalal oy kʼusi jmoj tspasike, xuʼ sloʼiltaik li kʼusi tsotsik skʼoplale. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ snopbeik skʼoplal ti kʼu yelan yakʼoj ta ilel slekil yoʼonton li Jeovae xchiʼuk ti kʼu yelan chchabiatike.

11. ¿Bakʼin xuʼ xchiʼinik ta loʼil yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike?

11 Ep kʼusitik jelel li avie. Ta epal lumetike, muʼyuk mas jmoj oy xchiʼuk yalab xnichʼnabik li totil meʼiletik ta skoj ti ch˗abtejike o ta skoj ti chbatik ta chanun li ololetike. Jaʼ yuʼun, li totil meʼiletike skʼan xchʼakbeik yorail sventa jmojuk oy xchiʼuk yalab xnichʼnabik xchiʼuk ti xchiʼinik ta loʼile (Efes. 5:15, 16; Filip. 1:10). Taje xuʼ jech spasik kʼalal chichʼik ta mukʼ Dios ta yutsʼ yalalike. Xi chal jun chex kerem ti Alexander sbie: «Li jtotkutike lek xchapet yuʼun skotol sventa xkichʼkutik ta mukʼ Dios ta kutsʼ kalalkutik xchiʼuk tskʼel ti mu kʼusi smakunkutike. Mi laj koʼontonkutike, te to chkom loʼilajkunkutik».

12. ¿Kʼusi skʼan teuk ta sjol li jolil ta utsʼ alalil kʼalal chichʼik ta mukʼ Dios ta yutsʼ yalalike?

12 ¿Kʼusi xuʼ spas jun jolil ta utsʼ alalil sventa skʼupin yalab xnichʼnab li yichʼel ta mukʼ Dios ta yutsʼ yalalike? Jtos kʼusi xuʼ spasike jaʼ ti jmoj xchanik li achʼ livro Kʼupino akuxlejale. Mi jech la spasike, xuʼ me te xlik˗o lek sloʼilik. Ta skoj ti chakʼanik ti xalboxuk avalab anichʼnabik ti kʼu yelan chaʼi sbaik xchiʼuk li kʼusi tsvul˗o yoʼontonike, mu me jaʼuk˗o te xavutik kʼalal chapasik li yichʼel ta mukʼ Dios ta avutsʼ avalalike. Mi oy kʼusi chalik ti mu jechuk chal ta Vivliae, mu chopoluk xavaʼiik ta anil. Mas lek tojbeik ta vokol ti laj yalik li kʼusi tsnopike xchiʼuk tijbeik yoʼonton ti jechuk˗o spasike. Mas kʼun chavaʼiik skoltael avalab anichʼnabik mi laj yalboxuk ti kʼu yelan chaʼi sbaike.

Li jun meʼil xchiʼuk chaʼvoʼ stsebetake yakal xloʼilajik kʼalal jaʼo yakal tspik li yuni tsʼiʼike.

¿Kʼuxi xuʼ xalbe yalab xnichʼnabik ti kʼu yelan stalelaltak Jeova kʼalal tskʼelik li kʼusitik spasoje? (Kʼelo parafo 13).

13. Li totil meʼiletike, ¿bakʼin xuʼ skoltaik xtok li yalab xnichʼnabik sventa xnopajik ta stojolal Jeovae?

13 Totil meʼiletik, chʼakbeik yorail sventa xakoltaik li avalab anichʼnabik yoʼ xnopajik ta stojolal Jeovae. Sventa xavalbeik skʼoplal Jeovae, mu persauk xachotan abaik xchanel Vivlia xchiʼukik. Xi chal jun meʼil ti Lisa sbie: «Jaʼ la jkoltakutik˗o kalab jnichʼnabkutik yoʼ xojtikinik mas Jeova kʼalal la jkʼelkutik li kʼusitik spasoje. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal oy kʼusi tspas li kuni tsʼiʼkutik ti ch˗akʼbat˗o stseʼejike, jaʼo ta jvulesbekutik ta sjolik ti xmuyubaj noʼox li Jeovae, jaʼ yuʼun chakʼ ti xijmuyubaje xchiʼuk ti oyuk kʼusi jkʼupintike».

Totil meʼiletik, ¿mi xavojtikinbeik li yamigotak avalab anichʼnabike? (Kʼelo parafo 14).d

14. Li totil meʼiletike, ¿kʼu yuʼun skʼan skolta yalab xnichʼnabik ta stʼujel lek li yamigotakike? (Proverbios 13:20).

14 Xchanibal: koltao avalab anichʼnabik sventa stʼuj lek yamigotakik. Li Vivliae jamal chal ti xuʼ sok o xlekub˗o jtalelaltik li buchʼutik chkamigointike (kʼelo Proverbios 13:20). Totil meʼiletik, ¿mi xanaʼik buchʼutik jaʼ li yamigotak avalab anichʼnabike? ¿Mi xavojtikinik xchiʼuk mi oy kʼusitik koʼol apasoj xchiʼukik? ¿Kʼuxi xuʼ xakolta avalab anichʼnabik sventa xamigoinik li buchʼu skʼanojik Jeovae? (1 Kor. 15:33). Kʼalal oy kʼusi chapas ta avutsʼ avalalike, takik ta ikʼel li buchʼutik lek xil sba xchiʼuk Jeovae (Sal. 119:63).

15. ¿Kʼuxi xuʼ skolta yalab xnichʼnabik li totil meʼiletik yoʼ stʼuj lek yamigotakike?

15 Jkʼeltik kʼusi spasojik Toni xchiʼuk yajnil sventa skoltaik yalab xnichʼnabik yoʼ stʼuj lek yamigotakik. Xi chal li Tonie: «Ta epal jabil jech˗o jtakojkutik ta ikʼel ermanoetik ti jeltos sjabilalik xchiʼuk stsʼunbalike. Jmoj chiveʼkutik xchiʼuk ta jpaskutik li yichʼel ta mukʼ Dios ta kutsʼ kalalkutike. Kilojkutik ti jaʼ jech xuʼ xkojtikinkutik li buchʼutik skʼanojik Jeova xchiʼuk ti xmuyubaj noʼox chtunik ta stojolale. Oy komem ta jnakutik jkʼelvanejetik ta sirkuito, misioneroetik xchiʼuk yan ermanoetik. Ta skoj ti xmuyubajik noʼox li ermanoetik taje, ti chalik li kʼusitik snuptanojike xchiʼuk ti ep kʼusi spasojik talel ta stojolal Jeovae, ep kʼusi xchanoj li kalab jnichʼnabkutike xchiʼuk mas nopol chaʼi sbaik ta stojolal Jeova». Totil meʼiletik, akʼik persa ta skoltael avalab anichʼnabik ta stʼujel lek yamigotakik.

¡MU ME XACHIBAJIK!

16. ¿Kʼusi skʼan teuk ta sjolik li totil meʼiletik mi chikta Jeova junuk yalab xnichʼnabike?

16 Mi oy junuk avalab anichʼnabik chal ti mu xa skʼan xtun ta stojolal Jeova akʼo mi la akoltaike, mu xanopik ti muʼyuk lek la achanubtasike. Li Jeovae yakʼoj ti akʼo jnop jtuktik mi chijtun ta stojolal o mi muʼyuk. Mi chikta Jeova li avalab anichʼnabe, mu xanop ti muʼyuk xa tsut talele. Teuk ta ajol li lokʼolkʼop ta sventa li chʼayemal kereme (Luk. 15:11-19, 22-24). Akʼo mi ep kʼusitik chopol la spas li kerem taje, la sutes yoʼonton ta tsʼakal. Pe xuʼ van xi chavale: «Jaʼ noʼox jun loʼil maʼ taje. Muʼyuk jech chkʼot ta pasel ta melel». Li kʼusi kʼot ta stojolal Elie chakʼ kiltik ti xuʼ jech xkʼot ta pasele.

17. ¿Kʼu yuʼun tspat avoʼonton li kʼusi kʼot ta stojolal Elie?

17 Li Elie xi chalbe skʼoplal li stot smeʼe: «Laj yakʼik persa xchanubtasikun li ta Skʼop Dios ti jaʼ li Vivliae xchiʼuk ti chkʼanvan tajek li Diose. Akʼo mi jech, kʼalal chex keremun xaʼoxe lik jtoy jba». Li Elie oy kʼusitik chopol lik spas ta mukul xchiʼuk muʼyuk la xchʼam kʼalal koltaat yuʼun stot smeʼ sventa lekuk xil sba xchiʼuk li Jeovae. Lokʼ batel ta sna xchiʼuk lik spas li kʼusitik chopol tajek chil Jeovae. Akʼo mi jech, bakʼintike chalbe jun yamigo li kʼusi xchanoj ta Vivliae. Xi chal li Elie: «Kʼalal chkalilanbe skʼoplal Jeova li kamigoe, mas ta jnopbe skʼoplal li Jeova eke. Ta kʼunkʼun lik chʼiuk ta koʼonton li melel chanubtaseletik ta Vivlia ti jtenoj toʼox batele, xchiʼuk ti laj yakʼik persa la stsʼunbikun ta koʼonton li jtot jmeʼe». Ta mas tsʼakale, sut talel ta mantal li Elie.c ¿Mi xnop xa noʼox kuʼuntik kʼu yelan laj yaʼi sbaik li stot smeʼ ti ta sbikʼtal onoʼox la xchanubtasik sventa skʼan li Jeovae? (2 Tim. 3:14, 15).

18. ¿Kʼu yelan chavil li totil meʼiletik ti chakʼik persa xchanubtasel yalab xnichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae?

18 Totil meʼiletik, jaʼ jun mukʼta matanal yakʼojboxuk Jeova ti xuʼ xatsʼites avalab anichʼnabik sventa xtunik ta stojolale (Sal. 78:4-6). Jnaʼojkutik ti mu kʼunuk chavaʼiik spasel taje, jaʼ yuʼun ta jkʼupil kʼoptaotkutik ti avakʼojik persa spasele. Jechuk˗o xakolta avalab anichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae xchiʼuk jechuk˗o xatsʼitesik kʼuchaʼal tskʼane (Efes. 6:4). Mi jech chapasike, xmuyubaj me tajek avuʼunik li Jtotik ta vinajele.

¿KʼUSI VAN CHATAKʼ?

  • Li buchʼutik jaʼ to ch˗ayan yalab xnichʼnabike, ¿kʼu yuʼun lek ti xchaʼkʼelik li beiltaseletik ta Vivlia ti snaʼojik xa onoʼoxe?

  • ¿Kʼusi beiltaseletik xuʼ xkoltaatik li totil meʼiletik yoʼ skʼanik Jeova li yalab xnichʼnabike?

  • ¿Kʼu yuʼun skʼan mu xchibajik˗o li totil meʼiletik mi chikta Jeova junuk yalab xnichʼnabike?

KʼEJOJ 135 Xi chalbot Jeova: ‹Pʼijan me jnichʼon›

a Li totil meʼiletik ti chtunik ta stojolal Jeovae skʼanoj tajek li yalab xnichʼnabike. Chakʼik persa yakʼbel li kʼusi chtun yuʼunike xchiʼuk ti xmuyubajikuk yuʼunike. Pe mas to chakʼik persa ti oyuk kʼusi spasik sventa skʼanojikuk tajek Jeova li yalab xnichʼnabike. Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik chanib beiltaseletik ta Vivlia ti chkoltaatik ta spasel taje.

b Kʼelo li video La xchanubtasunkutik ta stsʼitesel kalab jnichʼnabkutik li Jeovae ti te oy ta jw.org.

c Kʼelo li jvokʼ mantal ti xi sbie: «Jelbat˗o xkuxlejalik yuʼun li Vivliae» ti lokʼ li ta revista Li Jkʼel osil ta toyol ta avril-junio ta 2012.

d LI KʼUSI XVINAJ TA LOKʼOLE: Jun totil tskʼan chojtikinbe yamigotak li skereme, jaʼ yuʼun chchiʼin ta tajimol ta basketbol li skerem xchiʼuk yamigoe.

    Vunetik ta tsotsil (2001-2025)
    Lokʼan
    Ochan
    • tsotsil
    • Tako batel
    • Ti kʼu yelan chak'ane
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ti kʼutik yelan xuʼ xichʼ tunesele
    • Política de privacidad
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Ochan
    Tako batel