Kʼuxi xuʼ jchapan jbatik sventa lek xbat li jnupuneltike

1, 2. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jesús ti tsots skʼoplal ti skʼan xi jchotiutik snopel leke? 2) ¿Kʼusi ti toj tsots skʼoplal skʼan xi jchotiutik snopel leke?

LI SVAʼANEL jpʼej nae skʼan lek chichʼ chapanel baʼyel. Kʼalal muʼyuk to vaʼanbil yoyale, skʼan baʼyel xichʼ manel li osile xchiʼuk xichʼ pasel li splanoale. Pe oy to kʼusi yan baʼyel skʼan xichʼ pasel xtok ti tsots skʼoplale. Xi laj yal li Jesuse: «Mi oy buchʼu junucal avuʼunic ta scʼan smeltsan yaʼi jun natil luchlebale, ¿mi mu baʼyeluc ta xchoti ta snopel cʼu yepal ta xlaj yoʼ jech ta xil mi ta stsuts ti yabtele?», xi (Lucas 14:28, Ch).

² Li kʼusi skʼan pasel kʼalal chichʼ vaʼanel jpʼej nae jaʼ jech ek ta sventa li slikesel jun nupunel yoʼ lek xbate. Ep buchʼutik xi chalike: «Ta jkʼan chi nupun», xiik. Pe ¿jayvoʼ chchotiik snopel sventa tskʼelik ti jayib chlaje? Akʼo mi lek chalbe skʼoplal nupunel li Vivliae, chalbe skʼoplal xtok li vokoliletik ti xuʼ chichʼ tale (Proverbios 18:22; 1 Corintios 7:28). Jech oxal chaʼa, li buchʼutik snopoj chnupunike skʼan me sjam lek satik ta sventa li bendisionetik xchiʼuk li vokoliletik ti chichʼ tale.

3. ¿Kʼu yuʼun toj jtunel li Vivlia ta sventa li buchʼutik snopoj chnupunike, xchiʼuk kʼusi oxib sjakʼobil tskoltautik ta stakʼel?

³ Li Vivliae xuʼ tskoltautik. Li tojobtasel chakʼe jaʼ laj yakʼ ta naʼel li buchʼu laj yakʼbe slikeb li nupunele, li Jeova Diose (Efesios 3:14, 15; 2 Timoteo 3:16). Ta jtunestik li beiltaseletik ti chichʼ tael li ta livro taje, akʼo mi voʼne xa tajek, toj jtunel avi sventa chichʼ naʼel 1) ¿kʼuxi xuʼ jnaʼtik mi chapalutik xa ta sventa li nupunele?, 2) ¿kʼusi ta jkʼeltik ta stojolal li buchʼu chkʼot ta jnup jchiʼiltike? xchiʼuk 3) ¿kʼuxi xuʼ lek-o skʼoplal kʼalal slekom to sbaik li jun kerem xchiʼuk jun tsebe?

¿MI CHAPALUTIK XA TA SVENTA LI NUPUNELE?

4. ¿Kʼusi ti toj tsots skʼoplal sventa lekuk-o li nupunele, xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁴ Ep me takʼin chlaj kʼalal chichʼ vaʼanel jpʼej nae, pe ep me takʼin chlaj xtok sventa lekuk-o oye. Jaʼ jech ek ta sventa li nupunele. Xuʼ me vokol ti chi jnupune; pe jech me vokol ek sventa lekuk-o chkil jbatik ta jnupuneltik li jabiletik ch-echʼe. ¿Kʼusi skʼan xichʼ pasel sventa lekuk-o xkil jbatike? Jtos ti kʼusi toj tsots skʼoplale jaʼ ti oyuk tajek sbalil xkiltik li jnup jchiʼiltike. Li Vivliae xi chalbe skʼoplal ta sventa li nupunele: «Li vinique ta scomtsan stot smeʼ, yuʼun ta xicʼ yajnil. Li chibic toʼoxe jun noʼox sbecʼtal ta xcʼotic» (Génesis 2:24). Li Jesuse laj yal ti kʼusi noʼox xuʼ xtuchʼ-o li nupunel sventa xnupun yan velta li jun krixchanoe jaʼ li mulivajele, jaʼ xkaltik, li chiʼinejbail ta vayel ti chʼabal nupunemike (Mateo 19:9). Mi jnopoj chi jnupunutike, teuk me ta joltik li mantaletik ta Vivlia taje. Mi muʼyuk to bu chapalutik sventa chkakʼ ketik ta sventa taje, muʼyuk to me bu chapalutik ta sventa li nupunele (Deuteronomio 23:21; Eclesiastés 5:4, 5).

5. Akʼo mi ep krixchanoetik chiʼik-o ti chakʼ yeike, ¿kʼu yuʼun skʼan tsotsuk skʼoplal chilik li buchʼutik snopoj chnupunike?

⁵ Ep krixchanoetik chiʼik-o ti chakʼ yeike. «Kʼalal chkaʼi ti ta jchuk jbakutik ta sjunul jkuxlejalkutike solel lapalun laj kaʼi jba», xi laj yal jun kereme. Pe mi jkʼanojtik ta melel li krixchano ti jnopoj chkikʼtike, li nupunele maʼuk me jun alal ikatsil chkaʼitik. Moʼoj, yuʼun jaʼ sventa jlekilaltik chkiltik. Ta sventa ti tsots skʼoplal chil snup xchiʼilike jaʼ me chtijbat-o yoʼontonik sventa jmoj oyik kʼalal oy vokolile xchiʼuk kʼalal muʼyuke, xchiʼuk ti skolta sbaik li ta kʼusitik tsnuptanike. Li jtakbol Pabloe la stsʼiba ti melel kʼanelale «chchʼay noʼox ta yoʼnton scotol» xchiʼuk «tstsʼic yuʼun scotol» (1 Corintios 13:4, 7). «Ti tsots skʼoplal chkilkutik li jnupunelkutike jpatoj-o koʼonton —xi chal jun ants—. Tsots tajek skʼoplal chkil li kʼusi la stij koʼonton kʼalal laj kakʼ kekutik xchiʼuk ti laj kakʼkutik ta ilel ta stojolal krixchanoetik ti ta jkʼan jmoj oyunkutike.» (Eclesiastés 4:9-12.)

6. ¿Kʼu yuʼun jaʼ mas lek ti mu toj kerem-tsebutik to xi jnupune?

⁶ Sventa chkʼot ta pasel kuʼuntik taje skʼan lekuk xa yij li snopbenal kuʼuntike. Jaʼ yuʼun, li Pabloe laj yalbe mantal li jchʼunolajeletik ti akʼo to smalaik li yorail xuʼ chnupunike jaʼ to mi echʼem xaʼox li yorail xnichimal stsebal o skeremal li jun krixchanoe, jaʼo kʼalal solel tskʼan tajek chiʼinejbail ta vayele xchiʼuk ti jaʼ xuʼ xmakbat snopben sventa sakuk xakʼ sbae (1 Corintios 7:36, NM). Li kerem-tsebetike ta anil noʼox me chjel stalelalik kʼalal chchʼiike. Ep li buchʼutik kerem-tsebik to chnupunike tsʼakal to chakʼik venta ti kʼusi toʼox tskʼanike xchiʼuk li kʼusitik chtun toʼox yuʼunike, jech kʼuchaʼal li xchiʼilik ta nupunele, chjel mi echʼ xaʼox jayibuk jabile. Li kʼusitik kʼotem ta pasele chakʼ ta ilel ti kerem-tsebetik ti nupunik kʼalal muʼyuk to staoj svaʼlejike xuʼ van muʼyuk xmuyubajik xchiʼuk chtuchʼsnupunelik, ti jaʼ jutuk li buchʼutik staoj xa sjabilal chnupunike. Jaʼ yuʼun muʼyuk lek ti anil xa tskʼan chnupunike. Li jabiletik ti kuxulutik kʼuchaʼal tojol keremutik o tojol tsebutike xuʼ ep kʼusitik chakʼ jchantik ti ep sbalil sventa chi jkʼot ta jun malalil o ajnilal ti lek chapale. Kʼalal jaʼ to chi jnupun ta mas tsʼakale xuʼ tskoltautik xtok sventa chkojtikin jba jtuktik lek, ti jaʼ jtos kʼusi tsots skʼoplal sventa lek xkil jbatik xchiʼuk li jnup jchiʼiltike.

BAʼYEL SKʼAN XKOJTIKIN JBA JTUKTIK LEK

7. ¿Kʼu yuʼun baʼyel skʼan skʼel sba stukik li buchʼutik snopoj chnupunike?

⁷ ¿Mi kʼun chkaʼitik ta yalel li stalelaltak ti ta jkʼantik oyuk yuʼun li buchʼu ta jkʼan ta jnup jchiʼintike? Jutuk mu jkotoltikuk ti jech ta jkʼantike. Pe ¿kʼusi xuʼ xichʼ alel ta sventa li jtalelaltike? ¿Kʼusi jtalelaltak oy ti xuʼ tskoltaun sventa lekuk xbat li jnupunele? ¿Mi lekil ajnilal o malalil chi kʼot? Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿mi chkal noʼox ti voʼon jmul xchiʼuk mi ta jchʼam li mantale, o mi ta jpak ta anil jkʼoplal kʼalal tstukʼibtasikune? ¿Mi xi muyubaj noʼox xchiʼuk mi lek noʼox chkil li kʼusitike, o mi chopol noʼox chkil xchiʼuk mi te noʼox xi vulvun? (Proverbios 8:33; 15:15.) Jvules ta joltik ti muʼyuk tsjel jtalelaltik li nupunele. Mi jtoybautik, bikʼit noʼox koʼontontik o ti ven chopol chkiltik li kʼusitik kʼalal muʼyuk to nupunemutike, jech me ta jpastik mi nupunemutik xae. Ta skoj ti mu kʼunuk xkakʼtik venta kʼukelantik jech kʼuchaʼal chilutik li yantike, ¿kʼu yuʼun mu xkalbe jtot jmeʼtik o junuk kamigotik ti lek jpatoj koʼontontik ta stojolal ti akʼo xalbutik li kʼusi tsnop xchiʼuk ti xakʼbutik mantale? Mi oy bu skʼan jel jtalelaltike, jpastik me yoʼ to muʼyuk jnopojtik chi jnupune.

8-10. ¿Kʼusi tojobtaseletik chakʼ Vivlia sventa chapalutik li ta nupunele?

⁸ Li Vivliae chalbutik ti akʼo xkakʼtik x-abtej ta jtojolaltik xchʼul espiritu Dios sventa xlekub jtalelaltik kʼuchaʼal ti «jcʼanan jbatic, xcuxet noʼox coʼntontic, jun[uk] noʼox coʼnton jcotoltic, oy[uk] smucʼul coʼntontic, le[kuk] noʼox chijcʼopojutic, oy[uk] slequil coʼntontic, oy[uk] xchʼunojel coʼntontic, mu jtoybauticuc [xchiʼuk ti] jnaʼtic spajesel jbati[ke]». Xchiʼuk chalbutik xtok ti skʼan x-achʼub skotol li kʼusitik ta jnoptike xchiʼuk ti skʼan jaʼ ta jlapbetik stalelal li achʼ krixchano ti pasbil jech kʼuchaʼal tskʼan stuk li Diose, ti lek xchiʼuk tukʼe (Gálatas 5:22, 23; Efesios 4:23, 24). Kʼalal chkakʼ ta jkuxlejaltik kʼalal kerem-tsebutik to li tojobtasel taje xkoʼolaj kʼuchaʼal ta jtikʼ jtakʼintik ta vanko ti chjolin ta tsʼakale, kʼalal nupunemutik xaʼoxe.

⁹ Jech kʼuchaʼal li antse, xuʼ jaʼ chakʼ ta mukʼ skʼelel li «slequil yutsil [yoʼonton] ti ayanem talel ta yutile», maʼuk ti kʼuyelan xvinaj ta spat xokone (1 Pedro 3:3, 4, Ch). Ti bikʼit chakʼ sba xchiʼuk ti lek snopobil yuʼune chkoltaat ta stael spʼijilal, ti jaʼ jun batsʼi korona ti toj kʼupil sbae (Proverbios 4:9; 31:10, 30; 1 Timoteo 2:9, 10). Ta sventa li vinike, xuʼ xchan ta xkʼuxubinel xchiʼuk ta stsakel ta venta li antsetike (1 Timoteo 5:1, 2). Jech xtok, skʼan xchan ta snopel li kʼusi tspase xchiʼuk ti xlik sbain kʼusitike xchiʼuk skʼan bikʼit chakʼ sba. Li buchʼu jaʼ noʼox tskʼan tspasvan ta mantale chakʼ epal vokolil li ta nupunele (Proverbios 29:23; Miqueas 6:8; Efesios 5:28, 29).

¹⁰ Akʼo mi mu kʼunuk ta jelel li jtalelaltik ta sventa taje, jaʼ jtos ti kʼusi skʼan jpastik jkotoltik li yajtsʼaklomutik Cristoe xchiʼuk tskoltautik xtok sventa xi jkʼot ta lekil ajnilal o malalil.

KʼUSI TA JKʼELTIK TA STOJOLAL LI BUCHʼU TA JKʼANTIK CHKʼOT TA JNUP JCHIʼILTIKE

11, 12. ¿Kʼuxi xuʼ snaʼik mi snup-o sbaik li buchʼutik tskʼan chnupunike?

¹¹ ¿Mi jech nopemik ti bu nakalot ti tstʼuj stukik li snup xchiʼilike? Mi jaʼ jeche, ¿kʼusi skʼan cha pas mi la ta buchʼu lek chavile? Baʼyel xi xa jakʼbe abae: ¿Mi ta xa jkʼan chi nupun ta melel? Toj kʼux kʼalal jecheʼ chi jtajinutik xchiʼuk jun tseb o jun kerem ti muʼyuk bu jkʼanojtik ta melele (Proverbios 13:12). Ta tsʼakale xi xa jakʼbe abae: «¿Mi chapalun xa van sventa chi nupun?». Mi cha kʼan xa cha nupune o ti chapalot xae, li kʼusi skʼan cha pas batele jaʼ jechuk ti kʼuyelan nopem xaʼiik bu nakalote. Ta jlom lumetike, mi laj xaʼox yichʼ kʼelel kʼuk sjalil li buchʼu lek chichʼ ilele, ta xichʼ albel stuk ti tskʼan chojtikin mase. Ta yantik xtoke, li kereme ta xalbe stot smeʼ ti lek chil jun tsebe, vaʼun li stot smeʼ li kereme chbat skʼoponik li stot smeʼ li tseb ti lek chile. Mi mu skʼan li tsebe, skʼan me mu teuk x-iʼun ti chopol xa ch-ilat ta tsʼakale. Jvules me ta joltik ti oy sderecho ti xuʼ snop stuk li buchʼu tskʼan chikʼe. Pe «tana» mi xie, xuʼ me snop skʼopik sventa xlokʼik ta spasel li kʼusitik leke. Jech taje xuʼ xkakʼtik venta mi lek xkʼot-o ta jnup jchiʼiltik.a ¿Kʼusi skʼan xichʼ kʼelel kʼalal yakal chojtikin sbaike?

¹² Sventa ta jtakʼtik taje, nopo avaʼi ta sventa stijobil son, jech kʼuchaʼal jun piano xchiʼuk jun kitarae. Mi lek chapalik ta jujuntale lek son chakʼik ta aʼyel. Pe mi jmoj chichʼ tijele, skʼan jmoj chichʼ chapanel. Jaʼ noʼox jech chkʼot ta stojolal ek li buchʼutik tskʼan chnupunike. Xuʼ van ta jujuntale yakʼojbeik yipal ta «xchapanel» li stalelalike. Pe li kʼusi tsots skʼoplal skʼan ta jakʼtike jaʼ: ¿mi jmoj van chapal xchaʼvoʼalik? Jaʼ xkaltik, ¿mi lek snup-o sbaik?

13. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk lek ti chi jnupun xchiʼuk li buchʼu muʼyuk koʼol kʼusi jchʼunojtike?

¹³ Tsots skʼoplal ti jmojuk kʼusi xchʼunojike xchiʼuk li kʼusi tsbeiltasatike. Xi la stsʼiba li jtakbol Pabloe: «Mu me xapas abaic ta jun achiʼuquic li bochʼotic muʼyuc xchʼunojic Diose», xi (2 Corintios 6:14; 1 Corintios 7:39). Kʼalal chi jnupun xchiʼuk buchʼu mu jmojuk kʼusi jchʼunojtike mas to me xuʼ xlik tsots vokol. Yan mi jmoj kichʼojtik ta mukʼ Jeovae jaʼ li yoyal mas tsots sventa jmoj-o oyutike. Li Jeovae tskʼan ti akʼo xi jmuyubaje xchiʼuk ti akʼo xi jpas ta jun xchiʼuk jnup jchiʼiltike. Tskʼan ti jmojuk oyutik ta stojolal xchiʼuk li jnup jchiʼiltike, ti jaʼuk tsnopajesutik koxibaltik li kʼanelale (Eclesiastés 4:12).

14, 15. ¿Mi jaʼ noʼox li xchʼunel oʼontonal ti kʼusi xuʼ spasvan ta jun li ta nupunele? Alo kʼu yuʼun jech cha takʼ.

¹⁴ Manchuk mi jaʼ mas tsots skʼoplal sventa jmoj oyutik li yichʼel ta mukʼ Jeovae, oy kʼusitik yan ti skʼan ichʼel ta ventae. Sventa lek snup-o sbaike, li kerem xchiʼuk li tsebe skʼan koʼoluk kʼusi skʼan staik. ¿Kʼusitik cha kʼan cha ta li voʼote? Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿mi cha kʼan chavil avalab anichʼnabik? ¿Kʼusi ti baʼyel avakʼoj ta akuxlejalike?b (Mateo 6:33.) Sventa lekuk xbat snupunel li chaʼvoʼ krixchanoe skʼan lekuk yamigo sbaik xchiʼuk ti skʼupinik ti jmoj oyike (Proverbios 17:17). Sventa jech taje skʼan jmoj kʼusi oy ta yoʼontonik stael. Toj vokol me ti lek chamigoin sbaik —mas to me li ta jun nupunele— kʼalal mu jmojuk kʼusi oy ta yoʼontonik staele. Pe, mi lek chaʼi spasel kʼusi jtosukal li buchʼu chkʼot ta anup achiʼile, jech kʼuchaʼal ti chlokʼ ta paxyale, pe mi mu xa kʼupin li voʼote, ¿mi jaʼ van skʼan xal ti mu xa nup-o abaike? Mu persauk jech. Xuʼ van oy yan kʼusitik ti jmoj oy ta avoʼontonik stael ti mas to tsotsik skʼoplale. Ta melel, xuʼ xavakʼ xmuyubaj li buchʼu chkʼot ta anup achiʼil kʼalal cha pas kʼusitik lek ti lek chil stuke (Hechos 20:35).

¹⁵ Xuʼ xkaltik ti kʼalal snup-o sbaik chaʼvoʼ krixchanoetike jaʼ ti kʼalal chnop-o chaʼi sbaike, maʼuk ti yuʼun koʼol xa stalelalike. Mu xiuk xa jakʼbe abae: «¿Mi koʼol li kʼusi ta jnopkutike?», moʼoj, jaʼ lek ti xi xa jakʼbe abae: «¿Kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal jelel li kʼusi ta jnopkutike? ¿Mi xuʼ ta lek noʼox ta jchapankutik li kʼope, ti chkichʼ ta venta ti kʼuyelan chaʼi sba li buchʼu ta jkʼan chkʼot ta jnup jchiʼile? ¿O mi solel chlik-o tsatsal kʼop ta skoj taje?» (Efesios 4:29, 31). Mi ta jkʼan chi jnupunutike, skʼan ta jchabi jbatik ta stojolal ti buchʼutik jtoybaike, ti jpʼel xalike, ti buchʼutik mu skʼan xalik «lek oy chaʼa» xiike, o li buchʼutik nopem xaʼiik ti jaʼuk xichʼ pasel li kʼusi tskʼan stukike, ta jamal o ta mukule.

SKʼAN JKʼELTIK BAʼYEL

16, 17. ¿Kʼusi xuʼ tskʼelik ta stojolal li buchʼu tskʼan chkʼot ta snup xchiʼilik li tseb xchiʼuk kereme?

¹⁶ Li buchʼutik chichʼ akʼbel yabtelik ta tsobobbaile baʼyel «ta xichʼic qʼuelbel yabtelic [...] me lec chbat yuʼuni[k]» (1 Timoteo 3:10). Xuʼ jtunestik xtok li beiltasel liʼe. Jech kʼuchaʼal li tsebe xuʼ xi sjakʼbe sbae: «¿Kʼu yelan skʼoplal li kerem leʼe? ¿Buchʼutik li yamigotake? ¿Mi snaʼ spajesel sba? ¿Kʼu yelan chil li buchʼutik malubemik xae? ¿Buchʼu li yutsʼ yalaltake? ¿Kʼu yelan xil sbaik xchiʼuk li yutsʼ yalaltake? ¿Kʼusi tsnop ta sventa li takʼine? ¿Mi ch-echʼ ta mas yuchʼel pox? ¿Mi toj ven x-ilin o mi chmajvan xtok? ¿Kʼusitik sbainoj li ta tsobobbaile, xchiʼuk mi tspas li kʼusi oy ta sbae? ¿Mi ta van jtsak ta mukʼ ta sjunul koʼonton?» (Levítico 19:32; Proverbios 22:29; 31:23; Efesios 5:3-5, 33; 1 Timoteo 5:8; 6:10; Tito 2:6, 7).

¹⁷ Li kereme xuʼ xi sjakʼbe sbae: «¿Mi skʼanoj xchiʼuk chichʼ ta mukʼ Dios li tseb leʼe? ¿Mi xkʼel yuʼun li nae? ¿Kʼusi van tskʼanik ta jtojolalkutik li yutsʼ yalale? ¿Mi lek noʼox stalelal, mi lek x-abtej, mi mu masuk slajes takʼin? ¿Kʼusitik onoʼox tsloʼilta? ¿Mi oy van ta yoʼonton ta melel li yantike, o mi jaʼ noʼox tskʼan tsakel ta venta li stuke xchiʼuk ti ta kʼusiuk noʼox stikʼulan-o sbae? ¿Mi xuʼ jpat koʼonton ta stojolal? ¿Mi ta van x-ichʼvan ta mukʼ, o mi toj pim ta mantal, o toj toyba xtok?» (Proverbios 31:10-31; Lucas 6:45; Efesios 5:22, 23; 1 Timoteo 5:13; 1 Pedro 4:15).

18. Mi oy kʼusi muʼyuk lek chkʼot ta pasel ti mu toj tsotsuk skʼoplal kʼalal slekom sbaike, ¿kʼusi skʼan teuk ta sjolik?

¹⁸ Mu me xchʼay ta joltik ti buchʼu yakal jkʼeltike jaʼ jun snitilulal Adán ti jpas mulil eke, ti maʼuk ti chʼabal xa kʼusi chopol tspas jech kʼuchaʼal xvinaj ta jun novelae. Jkotoltik oy kʼusi muʼyuk lek chbat ta pasel kuʼuntik, vaʼun skʼan mu jtsaktik ta venta li voʼotike xchiʼuk li buchʼu chkʼot ta jnup jchiʼiltike (Romanos 3:23; Santiago 3:2). Jech noxtok, li kʼusi muʼyuk lek kʼot ta pasel kuʼuntike tskoltautik sventa xi jchʼi ta mantal. Jech kʼuchaʼal liʼe, nopo avaʼi ti chavut abaik kʼalal alekom toʼox abaike, yuʼun kʼalal ta krixchanoetik ti skʼanoj xchiʼuk yichʼoj sbaik ta mukʼe muʼyuk koʼol chkʼot ta nopel yuʼunik bakʼintik li kʼusitike (koʼoltaso xchiʼuk Génesis 30:2; Hechos 15:39). ¿Mi skʼan van spajes sbaik mas xchaʼvoʼalik xchiʼuk ti xchanik ta xchapanel ta lek noʼox li kʼusitike? (Proverbios 25:28.) ¿Mi chakʼ ta ilel ti oy ta yoʼonton tslekubtas stalelal li buchʼu chkʼot ta anup achiʼile? ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta jtojolaltik? ¿Mi xuʼ van jchan ti mu toj bikʼituk koʼontone? (Eclesiastés 7:9.) Xchanel xchapanel li kʼopetike xuʼ xakʼbe slikeb sventa lek jamal xchiʼin sbaik ta loʼil ti jaʼ toj jtunel kʼalal mi nupunemik xaʼoxe (Colosenses 3:13).

19. ¿Kʼusi ti mas pʼij xuʼ xichʼ pasel mi laj yichʼ ilel paltailetik ti toj tsotsik kʼalal slekom to sbaike?

¹⁹ ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi oy kʼusi chkiltik ti chkat-o koʼontontik yuʼune? Taje skʼan me nopbel lek skʼoplal. Akʼo mi toj kʼupil chkiltik li krixchanoe xchiʼuk ti oy tajek ta koʼontontik xi jnupune, mu bakʼinuk jmak jsatik mi oy spaltail ti toj tsotsike (Proverbios 22:3; Eclesiastés 2:14). Mi oy kʼusi laj kakʼtik venta ti tsotsik ta stojolal li buchʼu chkʼot ta jnup jchiʼiltike, li kʼusi mas pʼij ta pasele jaʼ ti jtuchʼ li jkʼoptike xchiʼuk ti mu xkakʼ ketik xchiʼuke.

LEKUK SAK SKʼOPLAL LI LEKOMBAILE

20. ¿Kʼusi xuʼ spasik sventa mi jsetʼuk chopol skʼoplal stalelalik li buchʼutik slekom sbaike?

²⁰ ¿Kʼuxi xuʼ lekuk skʼoplal kuʼuntik li lekombaile? Baʼyel skʼan kʼelel lek ti mu jsetʼuk chopol skʼoplal li jtalelaltike. ¿Mi lek ilbil bu nakalot ti stsakbe sba skʼobik, ti stsʼutsʼ sbaik o smey sbaik li buchʼutik muʼyuk to nupunemike? Manchuk mi muʼyuk chopol ilbil li kʼusitik taje, jaʼuk to akʼo yichʼ pasel kʼalal mi yakʼoj xa yeik ti chnupunike. Skʼan xchabi sbaik xtok ti kʼalal jech tspasike, mu me x-ikʼatik batel ta spasel li kʼusitik ibalik sbae o ti xmulivajike (Efesios 4:18, 19; koʼoltaso xchiʼuk Cantar de los Cantares 1:2; 2:6; 8:5, 9, 10). Ta skoj ti toj ven xloʼlavan li koʼontontike, jaʼ lek ti mu xa kom atukik ta jpʼej na, ta jun kuarto, ta jkot karo ti bu kotole o ta buyuk yan jotukal ti xuʼ xa tsʼujik ta spasel kʼusitik chopole (Jeremías 17:9). Kʼalal lek sak skʼoplal kuʼuntik li lekombaile chakʼ ta ilel ti jnaʼ spajesel jbatike xchiʼuk ti jaʼ ta jkʼantik slekilal li buchʼu chkʼot ta jnup jchiʼiltike, maʼuk li kʼusi ta jkʼan jtuktike. Li kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ ti kʼalal sak li lekombaile lek chil li Jeova Diose, ti jaʼ chalbe yajtuneltak ti akʼo mu ibaluk sbaike xchiʼuk ti akʼo mu xmulivajike (Gálatas 5:19-21).

21. ¿Kʼusi lek jamal skʼan xalbe sbaik sventa lekuk skʼoplal li lekombaile?

²¹ Xchibal, sventa lekuk skʼoplal li lekombaile persa jamaluk skʼan xkʼopojik. Kʼalal tsnop xa chnupunike, oy kʼusitik ti tsotsik skʼoplal skʼan tsloʼiltaike. ¿Bu chnakiik? ¿Mi ch-abtej xchaʼvoʼalik? ¿Mi tskʼan yalab xnichʼnabik? Xchiʼuk lek ti akʼo xalik xtok mi oy kʼusi kʼotem ta pasele, akʼo mi voʼne xa, ti xuʼ xlik-o kʼop ta snupunelike. Xuʼ xalbe sbaik mi oy yilik o yan kʼusi sbainojik ti tsots skʼoplale xchiʼuk ta sventa mi oy tsots xchamelik o mi muʼyuk. Ta skoj ti oy ep krixchanoetik ti ip chaʼiik VIH (li xchanul sidae) ti mu ta aniluk xvinaj ti xkuchojik li chamele, muʼyuk bu chopol mi tskʼanbe junuk sprevail ta sventa sida li slekome o mi jaʼ tskʼanik li stot smeʼe, ta skoj ti ta mulivajel toʼox xkuxlejal ta baʼyuke o ti laj toʼox stikʼbe sba droga ta xchʼichʼele. Mi vinaj ti xkuchoj li chamele, li buchʼu ipe mu me stakʼ suj li slekom sventa persa akʼo xnupun xchiʼuk mi mu skʼane. Ta melel, skotol li buchʼutik muʼyuk toʼox bu lek xkuxlejalike, jaʼ mas lek ti akʼo xbat slokʼes s-analisis stukik kʼalal muʼyuk toʼox bu saʼoj slekomike.

KʼALAL MI NUPUNEMIK XAʼOXE

22, 23. 1) ¿Kʼuxi xuʼ muʼyuk xa lek smelolal chichʼ chapanel li skʼinal nupunele? 2) ¿Kʼusi xuʼ lek noʼox smelolal xichʼ nopel ta sventa li skʼinal nupunele xchiʼuk li nupunele?

²² Kʼalal muʼyuk toʼox bu nupunemike xuʼ van toj ep yabtelik jayibuk u sventa chchapanik li skʼinal snupunelike. Xuʼ mu toj epuk saʼ svokolik mi lek noʼox smelolal kʼusi tspasike. Jun nupunel ti bu ep takʼin skʼane xuʼ van lek chil li yutsʼ yalalike xchiʼuk ti bu nakalike, pe xuʼ van toj tsots abtel skʼan xchiʼuk ep takʼin skʼan ti mu persauk ta sventa li buchʼutik jaʼ to chnupunike xchiʼuk li yutsʼ yalalike. Oy srasonal ti jpastik jutuk kʼuchaʼal nopem xaʼiik ti bu nakalutike, pe skʼan me mu xi j-echʼ ta mas o ti xlik tsalbaile, yuʼun xuʼ xchʼaybe smelolal li kʼakʼal taje xchiʼuk ti mu xa xmuyubajik li buchʼutik chnupunik ta skoj taje. Akʼo mi tsots skʼoplal ti jtsaktik ta venta kʼuyelan chaʼi sbaik li yantike, li kerem ti chnupune jaʼ me mas oy ta sba snopel li kʼusi chichʼ pasel li ta skʼinal nupunele (Juan 2:9).

²³ Jvules me ta joltik ti jun noʼox kʼakʼal li skʼinal nupunele, pe li nupunele jaʼ sventa sjunul kuxlejal. Maʼuk me xbat ta koʼontontik tajek li skʼakʼalil skʼinal nupunele. Jaʼ mas lek ti jaʼ jsaʼtik li beiltasel chakʼ Jeova Diose xchiʼuk ti jaʼuk kak jnoptik li jkuxlejaltik kʼalal nupunemutik xaʼoxe. Jaʼ me jech lek chapalutik sventa lek chbat li jnupuneltike.