Kʼuxi xuʼ oyuk muyubajel li ta nupunele
«Ta sventa jbijiltic xuʼ lec chijbat junultic ta na; ta sventa lec jnaʼtic snopel lec chbat cuʼuntic.» (PRO. 24:3.)
1. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel spʼijil Dios ta stojolal li baʼyel vinike?
LI JTOTIK ta vinajel ti lek pʼije snaʼoj li kʼusi jaʼ sventa jlekilaltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li stuke snaʼoj onoʼox ti «mu lecuc ti stuc noʼox li vini[k]» ta nichimaltik Edén sventa xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼane. Jtos ti kʼusi tsots skʼoplal ta sventa li kʼusi tskʼan taje jaʼ ti oyuk yalab xnichʼnabik li nupul-tsʼakale xchiʼuk ti snojesik li Balumile (Gén. 1:28; 2:18).
2. ¿Kʼusi laj yakʼbe slikeb Jeova sventa sta slekilal li krixchanoetike?
2 «Jaʼ lec ta jmeltsanbe junuc yuni chiʼil yoʼ jech oy buchʼu ta xcoltaun», xi li Jeovae. Vaʼun laj yotesbe lek svayel li baʼyel vinike, la slokʼesbe jun xchʼilteʼ li ta sbekʼtal ti maʼuk jpas mulile, vaʼun lik spas jun tukʼil ants ti Eva la sbiine. Kʼalal laj yikʼ batel li ants ta stojolal vinik li Jeovae, li vinike xi laj yale: «Liʼi jaʼ jbecʼtal; jaʼ jbaquil. “Ants” sbi chcʼot, yuʼun ta vinic ilocʼ», xi. Li Evae jaʼ stsʼak ta melel li Adane, yuʼun akʼo mi koʼol tukʼ laj yichʼik pasel xchiʼuk ti jechik kʼuchaʼal Dios laj yichʼik pasele, jelajtik kʼuyelanik xchiʼuk jelajtik stalelalik ta jujuntal. Jech kʼuchaʼal chkiltike, jaʼ la slikes nupunel li Jeovae. Li Adán xchiʼuk Evae mu tsotsuk laj yaʼiik ta chʼamel li kʼusi la slikes Dios taje yuʼun jaʼ jech ta skolta sbaik ta jujuntal (Gén. 1:27; 2:21-23).
3. ¿Kʼu yelan chil ep krixchanoetik li matanal ta nupunele, xchiʼuk kʼusitik ta jakʼtik?
3 Kʼux ta alel, pe li ta balumil avie jaʼ ventainvanem tajmek li toybaile, taje chakʼ tajmek vokolil. Melel onoʼox chaʼa, taje maʼuk ta smul Dios. Ep krixchanoetike tspʼajik ta jyalel li matanal ta sventa nupunele, yuʼun la toj antivo xa, jaʼ noʼox la chakʼ at-oʼonton xchiʼuk kʼop. Jech xtok, ep ti buchʼutik ta xnupunike chtuchʼ snupunelik ta registro civil. Oy ep totil-meʼiletik ti mu xkʼuxubin yalab xnichʼnabike. Li yantik xtoke jaʼ noʼox tstunes yalab xnichʼnabik sventa spak-o skʼoplalik. Li buchʼutik nupunemike mu xakʼ sbaik ta pasel ta mantal sventa oyuk jutuk lekilal xchiʼuk ti jmojuk oyike (2 Tim. 3:3). Ta skoj ti kuxulutik ta jun kʼakʼal ti vokol ta ichʼel batele, ¿kʼusi skʼan spas li nupul-tsʼakal yajtsʼaklomtak Cristo sventa xmuyubajik-oe? ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jkolta jbatik xchiʼuk ti jchʼunbetik smantal Dios yoʼ jech mu jchʼak jbatike? ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li buchʼutik ep xa jabil xmuyubaj ta snupunelike?
Jchʼunbetik li smantal Jeovae
4. 1) ¿Kʼusi mantalil laj yal Pablo ta sventa li nupunele? 2) ¿Kʼusi chchʼunik li jchʼunej mantal yajtsʼaklomtak Cristoe?
4 Li jtakbol Pabloe akʼbat snaʼ yuʼun Dios ti akʼo yalbe li sutemal antsetik ti mi tskʼan to chmalijike, akʼo malijikuk, jaʼ noʼox ti akʼo xnupun xchiʼukik li buchʼu «xchʼunoj Cajvaltique» (1 Cor. 7:39). Taje lek xa onoʼox xojtikinik li judioetik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Cristoe. Li Mantal laj yakʼbe Israel li Jeovae lek jamal chal ti mu stakʼ xkʼot ta yutsʼ yalalik o xnupunik xchiʼuk li jnaklometik ti te nopol yilojike, ti chichʼik ta mukʼ yan diosetike. Albatik yuʼun Jeova ti xibal sba kʼusi chkʼot ta stojolalik mi muʼyuk la xchʼunik li mantal liʼe: «Li stuquique jaʼ tscʼanic ti acʼo scomtsanic Dios li avol anichʼonique ti jaʼ acʼo yichʼic ta mucʼ li yan diosetique, yuʼun jech acʼo ilinuc ta atojolic li Mucʼul Diose. Jech jmaqʼuel noʼox ta satil xuʼ chlic smiloxuc acotolic», xi (Deu. 7:3, 4). ¿Kʼusi tskʼanbe yajtuneltak Dios li avi kʼakʼal eke? Jaʼ ti akʼo xnupun xchiʼukik li buchʼu «xchʼunoj Cajvaltique», jaʼ xkaltik, ti buchʼu jaʼ yajtsʼaklom Cristo ti yakʼoj sba ta stojolal Diose xchiʼuk ti yichʼoj voʼe. Li xchʼunbel smantal Dios ta sventa taje jaʼ me li kʼusi mas toj leke.
5. ¿Kʼu yelan chil Jeova xchiʼuk yajtsʼaklomtak Cristo li kʼusi chichʼ alel kʼalal chnupunike?
5 Li Diose chʼul chil li kʼusi chichʼ alel kʼalal ta xnupunike. Kʼalal laj xaʼox yalbe skʼoplal li baʼyel nupul-tsʼakale, li xNichʼon Dios ti jaʼ Jesuse, xi laj yale: «Li bochʼotic laj xa spas ta jun li Diose, muʼyuc bochʼo xuʼ ta svocʼ», xi (Mat. 19:6). Li jtsʼibaej Salmoe tsvules ta joltik ti toj tsots skʼoplal ti akʼo jpastik li kʼusi chkaltike: «Li jmoton chavacʼbicune jaʼ noʼox sventa chatojbicun ta vocol; jaʼ sventa acʼo cʼotuc ta pasel avuʼunic li cʼusi avaloj chapasic ta jtojole» (Sal. 50:14). Li buchʼutik jaʼ to nupunemike ep van tajmek muyubajel smalaojik, pe mu me stakʼ xchʼay ta sjolik li kʼusi laj yal ta snupunelike, yuʼun me toj tsots skʼoplal xchiʼuk ep kʼusi sbainojik ta skoj (Deu. 23:21).
6. ¿Kʼusi ta jchanbetik li kʼusi la spas Jeftee?
6 Jnoptik ta stojolal Jefté, ti jaʼ jchapanvanej echʼ ta Israel ta xlajchebal siglo kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike. Xi laj yalbe Jeova li Jeftee: «“Me chavacʼbun ta jcʼob li amonetique, ta jchicʼbot amotonin li bochʼo chlocʼ snupun ta be cʼalal me lisut batel ta stsalel li amonetique”, xut. Cʼalal laj yil ti jaʼ stsebe, la sliʼ scʼuʼ, jech laj yal: Ay, cunin tseb, laj xa avacʼbun ep jvocol. ¿Me voʼot icʼot ta atojol ti chavacʼbun ep cat coʼntone? Yuʼun oy cʼusi caloj ta stojol Mucʼul Dios, pero mu xa xuʼ ta jsutes jcʼop», xi. ¿Kʼusi la spas Jefté kʼalal kʼot ta sna te ta Mizpá ti jaʼ to yil ti jaʼ li jun noʼox stseb lokʼ chʼamatuke? ¿Mi la sabe smelolal sventa mu xkʼot ta pasel li kʼusi laj yale? Moʼoj. Yuʼun xi laj yale: «Oy cʼusi caloj ta stojol Mucʼul Dios, pero mu xa xuʼ ta jsutes jcʼop», xi (Jue. 11:30, 31, 35). La spas li kʼusi laj yale, akʼo mi chʼabal xa snitilul chkom sventa mu xchʼay-o jechuk li sbie. Melel onoʼox ti jelel li kʼusi laj yal Jefté xchiʼuk li kʼusi chichʼ alel ta nupunele. Pe akʼo mi jech, ta skoj ti la spas ti kʼusi laj yale jaʼ jun skʼelobil ta sventa li nupul-tsʼakaletik yajtsʼaklomtak Cristoe.
¿Kʼusi skʼan sventa oyuk muyubajel li ta nupunele?
7. ¿Kʼusi skʼan sjelik li buchʼutik jaʼ to nupunemike?
7 Ep nupul-tsʼakale te to ta sjolik li kʼusitik alakʼik sba ikʼot ta pasel ti kʼalal lik yelomta sbaike. ¡Toj kʼupil sba ti kʼalal mas laj yojtikin sbaik jujun kʼakʼale! Kʼalal mas te xchiʼuk sbaike mas to lik skʼan sbaik. Pe ti kʼusi melele, jaʼ ti kʼalal mi inupunike ep kʼusitik chlik sjelik. Xchiʼuk ti mi akʼbilik ta nupunel yuʼun stot smeʼike skʼan onoʼox me sjel li stalelalike. Jun yajtsʼaklom Cristoe xi chvul ta sjol kʼalal jaʼ toʼox inupune: «Li kʼusi mas tsots laj kaʼikutik ta slikebale jaʼ ti mu xa jtukkutikuke. Jalij jutuk ti jaʼ xkakʼkutik ta tsʼakal li kamigokutike xchiʼuk li kutsʼ kalalkutike», xi. Yan malalil ti 30 jabil xa nupuneme, laj yakʼ venta ti skʼan oyuk srasone xchiʼuk ti «skʼan snop ta xchaʼvoʼalik li kʼusi tspasike». Kʼalal skʼan toʼox xchʼam junuk takel ta ikʼele o ti xakʼ ye ta kʼusi jtosuke, tstsak ta venta li yajnile xchiʼuk tstsak ta venta ti kʼuyelan chaʼi sbae, jech-o tspas li avie. Ta sventa taje skʼan me oyuk slekil yoʼonton li nupul-tsʼakale (Pro. 13:10).
8, 9. 1) ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti jamaluk xi jkʼopoje? 2) ¿Bu ti skʼan oyuk slamajemal koʼontontike, xchiʼuk kʼu yuʼun?
8 Bateltike, jelel ti bu likemik xchiʼuk ti kʼusi nopem xaʼiik li chaʼvoʼ krixchanoetik ta xikʼ sbaike. Jaʼ yuʼun skʼan mas lek jamal skʼopon sbaik. Jvules onoʼox ta joltik ti jelel kʼutik yelan ta xchiʼin sbaik ta loʼile. Jaʼ yuʼun chaʼa, sventa xavojtikin lek li achiʼil ta nupunele skʼan me xavakʼ venta kʼuyelan ta xchiʼin ta loʼil li yutsʼ yalaltake. Stekeltik onoʼox ora, ti kʼusi chvinaj-o kʼusi oy ta yoʼonton li krixchanoe maʼuk li kʼusi chale, moʼoj, jaʼ ti kʼuyelan chale. Pe jech noxtok ep kʼusitik xuʼ jchantik li ta kʼusitik muʼyuk chichʼ alele (Pro. 16:24; Col. 4:6). Li pʼijilal sventa yojtikinel kʼusi lek xchiʼuk kʼusi chopole tsots me skʼoplal sventa muyubajel (kʼelo Proverbios 24:3).
9 Ep nupul-tsʼakale yakʼojik venta ti toj jtunel kʼalal oy slamajemal koʼontontik kʼalal chichʼ tʼujel jtosuk chʼayob oʼontonale. Yikʼaluk van lek toʼox tajmek xil tajimoletik o yantik chʼayob oʼontonal kʼalal stukik toʼoxe. ¿Mi mu lekuk van tana un ti oyuk kʼusi tsjelike? (1 Tim. 4:8.) Jaʼ me jech skʼan sjakʼbe sba noxtok ta sventa ti kʼu sjalil te xchiʼuk yutsʼ yalale. Skʼan me jvules ta joltik ti skʼan yorail yuʼunik sventa tspasbeik yabtel Dios xchiʼuk yan kʼusitik li nupul-tsʼakale (Mat. 6:33).
10. ¿Kʼuxi chkoltavan ti kʼunuk noʼox stalelalik sventa lek xil sbaik li totil-meʼiletik xchiʼuk li yalab xnichʼnabik ti nupunemik xae?
10 Kʼalal chnupun li jun vinike chikta li stot smeʼe, jaʼ jech ek li antse (kʼelo Génesis 2:24). Akʼo mi jech, oy-o sbalil li smantal Dios ti akʼo xichʼ ta mukʼ stot smeʼike, manchuk mi nupunem xa li skerem stsebike. Jaʼ yuʼun chaʼa, li nupul-tsʼakale ta onoʼox van xchʼakbeik yorail skʼelel li yutsʼ yalalike. Jun ermano ti mas xa ta 25 jabil nupuneme, xi chal kaʼitike: «Bateltike vokol jutuk ti jech jpastik kʼusitik tskʼan xchiʼuk kʼusitik chtun yuʼun li jnup jchiʼiltike xchiʼuk li kʼusi tskʼan li jtot jmeʼtik xchiʼuk li jchiʼiltaktik ta vokʼel ta jujuntale. Li teksto ta Génesis 2:24 toj jtunel kuʼun sventa jnop ti kʼusi ta jpase. Jnaʼoj onoʼox ti oy kʼusi skʼan jpas ta stojolal li kutsʼ kalale xchiʼuk ti skʼan tukʼukun ta stojolale, pe li versikulo liʼe xchanubtasojun ti jaʼ baʼyel skʼan xkakʼ li kajnile», xi. Jaʼ jech ek un, li totil-meʼiletik yajtsʼaklom Cristo ti oy slekil yoʼontonike snaʼojik ti oy xa yutsʼ yalal stuk li skerem stsebik ti nupunem xae xchiʼuk ti jaʼ oy ta sba skotol li malalile.
11, 12. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jmojuk spasik orasion xchiʼuk ti jmojuk xchanunajik li utsʼ-alalile?
11 Tsots skʼoplal ti jmojuk xchanunajik skotol ora li utsʼ-alalil yajtsʼaklom Cristoe, jech kʼuchaʼal ep yakalik spasele. Pe yikʼaluk van mu kʼunuk ta likesel li xchanel Vivlia ta utsʼ-alalile xchiʼuk ti xichʼ-o pasel stekel xemanae. Jun malalile xi chale: «Ati stakʼuk xi sutkutik ta valopate xchiʼuk ti oyuk to kʼusi stakʼ jelele, ta jlikeskutik xchanel Vivlia jechuk li ta slikebal jnupunelkutike xchiʼuk chkakʼ kipalkutik sventa jech-o jpaskutik», xi. Xi to chale: «Toj kʼupil sba chkil li muyubajel chaʼi kajnil kʼalal jmoj ta jchankutik vun xchiʼuk oy kʼusi alakʼ sba ta jtakutik ta mantale», xi.
12 Kʼalal jmoj chichʼ pasel orasion noxtoke toj tsots me skʼoplal (Rom. 12:12). Kʼalal lek tajmek xil sbaik xchiʼuk Jeova xchiʼuk ti jmoj chichʼik ta mukʼe jaʼ me tstsatsub-o li snupunelike (Sant. 4:8). Jun yajtsʼaklom Cristoe xi chale: «Kʼalal oy buchʼu ch-ilin ta skoj ti oy kʼusi mu lekuk chichʼ pasele, skʼan jkʼantik perton ta anil xchiʼuk ti xkaltik kʼalal ta jpastik orasion jchibaltike, akʼo mi mu tsotsuk skʼoplal ti kʼusi kʼot ta pasele. Yuʼun me jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti chopol laj kaʼitik ta melele», xi (Efe. 6:18).
Oyuk slekil koʼontontik li ta nupunele
13. ¿Kʼusi mantalil laj yal Pablo ta sventa li chiʼinejbail ta nupunele?
13 Kuxulutik ta jun balumil ti bu tilem skʼakʼalik ta lutsʼbaile, ti pʼolem ta jyalel spasel li kʼusitik toj chopole. Li nupul-tsʼakal yajtsʼaklom Cristoe skʼan me mu spasik li kʼusi chopol ta lutsʼbail taje. Pe xi laj yal noxtok li Pabloe: «Li vinique acʼo spas li cʼusi scʼoplal tspas ta stojol li yajnile. Jaʼ noʼox jech ec li antse acʼo spas li cʼusi scʼoplal tspas ta stojol li smalale. Li antse muc xa yuʼunuc stuc li sbecʼtale; jaʼ xa yuʼun li smalale. Jaʼ noʼox jech ec li vinique muc xa yuʼunuc stuc li sbecʼtale; jaʼ xa yuʼun ec li yajnile», xi. Vaʼun xi jamalik mantal laj yal li jtakbole: «Mu xajalan abai[k]. Jaʼ noʼox me coʼol chanop achibalic ti tsots scʼoplal chacʼopanic Dios jayibuc cʼacʼale, xuʼ mu xachiʼin abaic», xi. Pe xi to laj yal noxtoke: «Xlic achiʼin abaic yan velta, yuʼun naca me spasboxuc preva avoʼntonic banquilal pucuj ta scoj ti mu xuʼ avuʼun atuquique», xi (1 Cor. 7:3-5). Kʼalal laj yalbe skʼoplal orasion li Pabloe, jaʼ laj yakʼ ta ilel ti kʼusi mas tsots skʼoplal ta xkuxlejal yajtsʼaklom Cristoe. Pe jech noxtok un lek jamal laj yal ti skʼan akʼo skʼel kʼusitik chtun yuʼun ta sbekʼtal xchiʼuk kʼusitik ta yoʼonton snup xchiʼil li yajtsʼaklom Cristo ti nupuneme.
14. ¿Kʼusi beiltaseletik ta Vivlia chchʼun ta sventa lutsʼbail li buchʼu nupuneme?
14 Li malalil xchiʼuk li ajnilale skʼan me lek jamal xkʼopojik xchiʼuk xaʼibeik smelolal ti ta xlik-o kʼop kʼalal muʼyuk kʼuxubinejbail li ta lutsʼbaile (kʼelo Filipenses 2:3, 4; koʼoltaso xchiʼuk Mateo 7:12). Jaʼ jech kʼotem ta pasel ta snaik junantik kʼalal oy buchʼu maʼuk jchʼunolajel ta xchibalike. Akʼo mi oy kʼop, li yajtsʼaklom Cristoe xuʼ me ta stalelal noʼox xchapan li kʼope, ta slekil yoʼonton xchiʼuk ti oy ta yoʼonton chkoltavane (kʼelo 1 Pedro 3:1, 2). Ti jkʼanojtik Jeova, jnup jchiʼiltik xchiʼuk ti oy slekil koʼontontike, ep me tajmek chkoltavan li ta nupunele.
15. ¿Kʼuxi chkoltavan li ichʼbail ta mukʼ sventa oyuk muyubajel li ta nupunele?
15 Oy to bu ti chichʼ ta mukʼ yajnil li jun malalil ti lek yoʼontone. Jech kʼuchaʼal liʼe, chichʼ ta venta ti kʼusi oy ta yoʼontone akʼo mi mu tsotsuk skʼoplal. Akʼo mi jech, jun yajtsʼaklom Cristo ti oy xa ta 47 jabil nupuneme xi chale: «Taje jaʼ jtos ti kʼusi xuʼ to jchan echʼele», xi. Li ajnilal yajtsʼaklomtak Cristoe chichʼik albel ti akʼo yichʼ lek ta mukʼ li smalalike (Efe. 5:33). Mi chopol chkʼopoj ta stojolal smalal li antse o ti chalbe spaltaile, mu onoʼox van xuʼ xkaltik ti yakal xichʼ ta mukʼ smalale. Proverbios 14:1 xi tsvules ta joltike: «Li bijil antse ta sqʼuel lec cʼu xʼelan chbat te ta sna; yan li bol antse jaʼ noʼox ta soques li snae», xi.
Mu me stsalutik li Diabloe
16. ¿Kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi chal Efesios 4:26, 27 li buchʼutik nupunemike?
16 «Me chaʼilinique, mu me teuc xasaʼ amulic o. Mu me sbejeluc cʼacʼal xaʼilinic. Mu me xajambeic sbe li pucuje.» (Efe. 4:26, 27.) Kʼalal chichʼ chʼunel li tojobtasel liʼe, jaʼ chkoltavan ta xchapanel o ti mu xlik kʼop li ta nupunele. Xi chal jun ermanae: «Mi junuk velta xvul ta jol ti muʼyuk jchapan jkʼopkutik xchiʼuk li jmalale, ta onoʼox jloʼiltakutik manchuk mi x-echʼ jayibuk ora ta xchapanel», xi. Ta slikebal snupunelike, la snop skʼop xchaʼvoʼalik ti baʼyel chchap li skʼopik kʼalal mu to ch-echʼ li kʼakʼale. «La jloʼiltakutik ti kʼusiuk kʼopal ti xlike, ta jpasbe jbakutik perton xchiʼuk ta jchʼay ta jolkutik —xi to chal li ermanae—. Ta jujun sobe mu xa kʼusi jnaʼkutik», xi. Jaʼ jech muʼyuk bu «[s]jambeic sbe li pucuje».
17. ¿Kʼusi chkoltaat li nupul-tsʼakal akʼo mi mu parejoikuk yilele?
17 ¿Pe mi tsnop junuk yajtsʼaklom Cristo ti muʼyuk bu lek ibat ta nopel yuʼun kʼalal la stʼuj xchiʼile? Yikʼaluk van chʼabal xa kʼuxubinejbail chil, ti mu xa xkoʼolaj kʼuchaʼal li yantik nupul-tsʼakale. Akʼo mi jech, jtunel me tajmek ti svules ta sjol kʼuyelan chil Dios li nupunele. Xi la stojobtas jchʼunolajeletik li Pabloe: «Ichʼic me ta mucʼ acotolic li nupinele. Mu me xasoquesic ta sventa mulivajel li nupinele. Yuʼun li bochʼo chmulivajic, ti tscʼopan sbaique ta onoʼox xichʼic chapanbel smulic yuʼun Dios», xi (Heb. 13:4). Xchiʼuk mu me xchʼay ta joltik liʼe: «Me pasem xa ta oxcʼol li chʼojone, vocol ta tuchʼel» (Ecl. 4:12). Mi jaʼ baʼyel tsnopbeik skʼoplal xchʼultajesbel sbi Dios li nupul-tsʼakale, jmoj me oyik xchiʼuk li Diose xchiʼuk jmoj me oyik ek. Xchibalik skʼan xakʼ yipalik sventa oyuk muyubajel li ta snupunelike, yuʼun me jaʼ jech chichʼik ta mukʼ li Jeovae, li Buchʼu laj yakʼbe slikeb nupunele (1 Ped. 3:11).
18. ¿Kʼusi jnaʼojtik lek ta sventa li nupunele?
18 Ta melel, li nupul-tsʼakal yajtsʼaklomtak Cristoe xuʼ me xmuyubajik. Melel onoʼox ti skʼan xakʼ yipalik sventa xakʼ ta ilel stalelalik kʼuchaʼal yajtsʼaklomtak Cristoe, jech kʼuchaʼal ti skʼan lek yoʼontonike. Pe li ta stsobobbail yajRextikotak Jeova ta spʼejel balumile oy ep nupul-tsʼakal ti chakʼik ta ilel ti xuʼ xmuyubajik li ta nupunele.
¿Kʼusi cha takʼ?
• ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti stakʼ oy muyubajel li ta nupunele?
• ¿Kʼusi chkoltaatik sventa xmuyubajik li buchʼutik nupunemik xae?
• ¿Kʼusi talelalil skʼan stsʼitesik li buchʼutik nupunemik xae?
[Lokʼol ta pajina 9]
Li buchʼutik nupunemik xae skʼan xloʼilajik baʼyel kʼalal skʼan toʼox xchʼamik junuk takel ta ikʼele o ti xakʼ yeik ta kʼusi jtosuke
[Lokʼol ta pajina 10]
Akʼik persa xchapanel li akʼopik ta skʼakʼalil noʼoxe xchiʼuk «mu me xajambeic sbe li pucuje»
[Lokʼol ta pajina 11]