¿Buchʼu jaʼ ti Jesukristoe?
«JECH, epal krixchanoetik ti mu jaʼuk stsʼaklomtak Kristoe, ta xalik ti jaʼ toʼox jun pʼijil vinik xchiʼuk jun mukʼul jchanubtasvanej. Jaʼ yuʼun stakʼ alel ti jaʼ jun li ta epal krixchanoetik ti lek ojtikinbil ta skotol kʼakʼale.» (The World Book Encyclopedia.) ¿Buchʼu jaʼ skʼoplal taje? Jaʼ skʼoplal Jesukristo, ti buchʼu la jyakʼbe slikeb li relijion ti xchʼunojik ta stojolale. ¿Mi xa naʼ buchʼu jaʼ? ¿Mi xuʼ van xa skoltaot ta akuxlejal?
Ti sloʼil xkuxlejal Jesuse te tsʼibabil komel ta chan lik slivroal Vivlia ti sbiinoj Evanjelioetik. ¿Mi melel van ti kʼusitik te chale? Kʼalal la skʼel evanjelioetik li j-al loʼil vinik lek ojtikinbil ti Will Durant sbie, xi la jyale: «Ati oy jayvoʼ uni viniketik ti jech noʼox la slikesbeik sloʼilal xkuxlejal jun vinik ti toj lek stalele, ti toj echʼem sjuʼele, ti lek chanubtasel yuʼune xchiʼuk ti toj lek snaʼ skolta li krixchanoetik sventa xuʼ lek xil sbaike, taje toj vokol ta chʼunel, jaʼ kʼun noʼox ta chʼunel li skʼelobiltak juʼelal ti te tsʼibabil komel ta Evanjelioetike».
Pe bakʼin, epal miyon krixchanoetik ti nakajtik ta jot Balumil xchiʼuk ta yantik lume, mu xojtikinik ti Jesukristoe. Yikʼal van ta xchʼunik ti kuxi ta melele, pe muʼyuk bu tsnopik mi xuʼ chkoltaatik ta xkuxlejalik. Li yantike yolbaj mu skʼan xojtikinik ta skoj li kʼusi spasojanik li buchʼu tspʼis sbaik ta stsʼaklomtake. Jlom krixchanoetik ti te vokʼemik ta Japon lume xuʼ van chalik: «La stenik jun vomba atomika ta Nagasaki, jun lum ti bu mas ep jchʼunolajeletik yuʼun Kristo ti mu xkoʼolaj yepal kʼuchaʼal ta yan lumetik ta Japone».
Pe, ¿mi oy jun krixchano ti mu xkol xchamel ta skoj ti mu xchʼun ti kʼusi ta x-albat yuʼun yaj poxtavaneje, mi jaʼ van ta xkakʼbetik xkuchin li jpoxtavaneje? Ta melel moʼoj. Li krixchanoetik ti oy srelijionik ti chalik ti jaʼ tstsʼakliik ti Kristoe, oy xa skʼakʼalil ti mu xchʼunbeik smantal Jesus sventa xuʼ xichʼ chapanel li kʼopetik ta jujun kʼakʼale. Jaʼ yuʼun, mu xa pʼaj Jesus ta skoj li buchʼutik tskuy sbaik ta stsʼaklom, ti mu spasik kʼuchaʼal chanubtasvanem ti Jesuse, ¿kʼu yuʼun mu xa chan ta sventa ti Jesuse? Tʼuno ta Vivlia sventa cha vojtikin buchʼu jaʼ ta melel xchiʼuk kʼuxi xuʼ tsjel li akuxlejale.
Ti Jesuse ichanubtasvan kʼuxi xuʼ xi jkʼanvan
Jesukristoe jaʼ toʼox jun mukʼta jchanubtasvanej ti leʼ xa ta xchaʼmilal jabil naki ta Palestinae. Jutuk noʼox nabil skʼoplal xkuxlejal li ta sbikʼtale (Mateo, kapitulo 1, 2; Lucas, kapitulo 1, 2). Kʼalal lokʼ xaʼox ta lajuneb xchaʼvinik sjabilal ti Jesuse, lik «[y]al li kʼusi melele» (Juan 18:37; Lucas 3:21-23). Li xchanvoʼal jtsʼibajometike jaʼ noʼox la stsakik komel ta vun li oxib jabil xchiʼuk oʼlol li koltael la spas Jesus ta stojolal li krixchanoetik ti kʼalal liʼ toʼox oy ta Balumile.
Kʼalal la xchol mantal ti Jesuse, la jyalbe stsʼaklomtak li kʼusi mas tsots skʼoplal skʼan pasel sventa chichʼ chapanel li jel tos kʼopetik ta kuxlejale. ¿Kʼusi taje? Jaʼ li kʼanelale. Ta jun mantal ti lek ojtikinbil onoʼox tal, ti jaʼ biiltasbil: Mantaletik ta Vits, Jesus la xchanubtas li stsʼaklomtak kʼuxi xuʼ chakʼik ta ilel li kʼanbail ta xchiʼiltakike. Xi la jyale: «Jaʼ yuʼun, ti kʼu x-elan cha kʼan cha spasboxuk li kristianoetike, jaʼ jech xa pasbeik ek» (Mateo 7:12). Li mantal liʼe sbiinoj: Mantal ti toj echʼ noʼox Tsots skʼoplale. Ti kʼalal «kristianoetik» xi ti Jesuse, jaʼ smelolal ti akʼo jkʼantik ek li jkontrainvanejetike. Kʼalal la jyakʼ mantal ti Jesuse la jyal xtok: «Kʼuxubino avaj kontraik; kʼopanbeik Dios ta stojol li bochʼotik cha yutsʼintaoxuke» (Mateo 5:44). Ti vaʼ kʼanbaile, ¿Mi mu tauk van xchapan li kʼopetik ta jnuptantik tanae? Jaʼ jech la snop li jbeiltasvanej Mohandas Gandhi ti likem ta India lume. Xi la jyale: «Kʼalal [...] mi la [jk]abtelan[tik] li mantaletik ta Vits ti la jyal Kristoe, chapaj ox me kuʼuntik [...] li kʼopetik [...] ta sjoylejal lume». Mi la jyichʼ pasel ti kʼuxi chanubtasvan komel Jesus sventa li kʼanbaile, xuʼ ta xpoxtabe xchopoliltak li krixchanoetike.
La jyakʼ ta ilel kʼanelal
La spas ta xkuxlejal li kʼusi la xchanubtas ti Jesuse. Jaʼ baʼyel la jyichʼ ta venta li krixchanoetike, maʼuk baʼyel la jyakʼ sba ta venta stuk. Jun kʼakʼale, Jesus xchiʼuk li stsʼaklomtake toj ep krixchano la skʼelik, jaʼ yuʼun mi jaʼuk la jyakʼ ora xveʼik. Jesus la snop ti akʼo xkux yoʼontonik uni jlikeluk li stsʼaklomtake, jaʼ yuʼun ibatik ta jun osil ti bu muʼyuk buchʼu te oye. Pe jaʼ baʼyel jelavik batel li krixchanoetike, te xa chmalavanik kʼot taatikuk. ¿Kʼusi van la apas ti voʼotukot jech kʼot ta atojolal taje? Ti stuke «jech ikʼuxubaj ta yoʼonton» vaʼun «jech lik xchanubtas[an]; ep kʼusitik la jyakʼ ta chanel» (Marcos 6:30-34). Ta skoj li smukʼul xkʼuxul yoʼontone la skolta li krixchanoetike.
Mu jaʼuk noʼox chanubtasvanel la spas li Jesuse. Jech noxtok ikoltavan. Jech kʼalal epal krixchanoetik la smakʼlin ti Jesuse, kʼalal mal xa kʼakʼal te ch-aʼibat li sloʼile, 5.000 viniketik xchiʼuk parte to maʼ antsetik xchiʼuk ololetik ti la smakʼlinane. Ti yan velta xtoke la smakʼlin 4.000 krixchanoetik. Li ta sba veltae la stunes voʼ pech pan xchiʼuk chaʼ kot choy, ta slajebal veltae, vuk pech pan xchiʼuk jay kotuk uni choyetik (Mateo 14:14-21; 15:32-38; Marcos 6:35-44; 8:1-9). ¿Mi jaʼ van skʼelobiltak juʼelal taje? Jaʼ, yuʼun ta melel la spas skʼelobiltak juʼelal ti Jesuse.
La xpoxtaan ep jchameletik xtok. La xpoxta maʼsatetik, koxoetik, pakʼchikinetik xchiʼuk buchʼutik ip ta kʼaʼemal chamel, jech noxtok kʼalal to ta animaetik la xchaʼkuxes (Lucas 7:22; Juan 11:30-45). Jun veltae, jun vinik ti tsakbil ta kʼaʼemal chamele xi la skʼanbe vokol ti Jesuse: «Ti xa kʼanuke, xuʼ ta xkol avuʼun ti jchamele». ¿Kʼusi la spas li Jesus ne? «Laj skajan skʼob ta sba ti jchamele. Jech laj yal: “Ta jkʼan ta xa kol”.» (Marcos 1:40, 41, LS [Ch].) Oy ta yoʼonton ti tskʼan ta skolta yaʼi li krixchanoetike. Kʼalal la spas li skʼelobiltak juʼelale jech la jyakʼ ta ilel ti skʼanoj ti buchʼutik oy svokole.
¿Mi tsots ta chʼunel taje? Veno, jutuk mu skotoluk skʼelobiltak juʼelal ti la spas Jesuse ta sat krixchanoetik la spas. Kʼalal to ta skontratak ti jaʼ noʼox tslabanik skotol orae, muʼyuk nakʼ yuʼunik ti la spas skʼelobiltak juʼelal ti Jesuse (Juan 9:1-34). Jech xtok, li skʼelobiltak juʼelal la spase oy stu, yuʼun la skolta krixchanoetik ta yojtikinel ti jaʼ takbil tal yuʼun Diose (Juan 6:14).
Manchuk mi jutuk ta xichʼ ojtikinel li chanubtaseletik yuʼun Jesus xchiʼuk li xkuxlejale, ta skoltautik sventa ta jkʼantik xchiʼuk sventa ta jlokʼtabetik li kʼanelal la jyakʼ ta ilele. Pe taje maʼuk noʼox jech ti xuʼ ta skoltautik ta jkuxlejaltike. Li stuke maʼuk noʼox jun mukʼta jchanubtasvanej echʼ ti kʼopoj ta sventa li kʼanbaile. La jyal xtok ti te toʼox kuxul ta vinajel kʼuchaʼal sba xNichʼon Dios (Juan 1:14; 3:16; 8:58; 17:5; 1 Juan 4:9). Akʼo mi muʼyuk xa liʼ kuxul ta Balumil ti Jesuse, te kuxul ta vinajel, taje jaʼ smelolal ti mas to tsots skʼoplal ta jventatike. Li Vivliae chal ti la jyichʼ chaʼkuxesele, chal xtok ti tanae chotanbil xa kʼuchaʼal Ajvalil ta Ajvalil yuʼun Dios (Apocalipsis 11:15). La jyal ti Jesuse: «Ti jech ta xkuxiik sbatel osile, yuʼun xa yotkinikot ti atuk noʼox batsʼi kuxul Diosote, xchiʼuk xotkinik noxtok li Jesukristo laj atak tale» (Juan 17:3; 20:31). Jech ta melel, xuʼ xichʼ tael kuxlejal ti muʼyuk spajeb ta Paraiso mi la jyichʼ ojtikinel ti Jesukristoe. ¿Kʼuxi van xuʼ taje? ¿Kʼu yuʼun mu xa chan mas ta stojolal sventa cha kʼel kʼuxi «li epal kʼuxubinel yuʼun Kristoe jaʼ chi yikʼutik» ta spasel ti kʼu yelan la spas li stuke? (2 Corintios 5:14.) Li xrextikotak Jeovae oy ta yoʼonton cha skoltaikot (Juan 13:34, 35).
Jaʼnoʼox mi jelel chichʼ alele, li tekstoetike la jyichʼ lokʼesel te ta ‹‹Biblia en tzotzil de Chenalhó›› (achʼ tsʼib) Ch: XChʼul cʼop ti jTotic Diose (Chamula).