Akʼbo lek tsots snukʼilal ti bu sta-oe

MAʼUK noʼox me tsots skʼoplal ti lek xpʼejlajet chakʼopoj, ti lek xpʼejlajet chakʼel o chavapta vune, skʼan xtok ti jamaluk lek ta aʼiel li kʼusitik tsotsik skʼoplale.

Sventa xavakʼbe lek snukʼilal ti bu sta-oe, maʼuk noʼox skʼan ti tsots xaval jaypʼeluk kʼope, skʼan jaʼ tsots chaval ti bu sta-oe. Mi jaʼ mas tsots chaval li kʼopetik ti bu mu sta-oe, xuʼ van mu xaʼibeik smelolal li buchʼutik chchikintabote xchiʼuk xuʼ van mu xa stsʼet chikintaik li kʼusi chavale. Mu masuk chtijbat yoʼontonik mi muʼyuk chavakʼbe lek snukʼilal ti bu sta-oe, manchuk mi toj lek li mantal chavetʼese.

Oy jaytosuk kʼuxi xuʼ xavakʼbe lek tsots snukʼilal li kʼusi chavale, bakʼintike skʼan xatunes jaytosuk ta jun noʼox velta, jaʼ liʼe: mas tsots chakʼopoj, lokʼuk tal ta avoʼonton li kʼusi chavale, mu aniluk chakʼopoj, chapaj jlikeluk kʼalal chlik aval o kʼalal laj xaʼox aval li kʼusi tsots skʼoplale xchiʼuk jtunel xtok ti chapas senyail ta asat, ta akʼob o yantik senyail. Ta jlom kʼopetike chakʼbeik lek snukʼilal kʼalal mas tsots o mas kʼun chalike. Ti kʼusi mantalil chavetʼese xchiʼuk ti kʼu yelan li krixchanoetik bu chaval mantale, jaʼ chakʼ anaʼ kʼusitik sta-o xatunes.

Kʼalal chanop kʼusitik kʼopal chavakʼbe lek tsots snukʼilale, lek ti xatsak ta venta li kʼusitik liʼe: 1) Skʼan xatsak ta venta skotol li kʼusi yakal chavalbe skʼoplale sventa xanaʼ kʼusi jpʼelukal kʼop mas chavakʼbe lek snukʼilal. 2) Kʼalal chlik o tstsuts yalel avuʼun jtosuk kʼusi tsots skʼoplale, xuʼ xavakʼbe lek snukʼilal o kʼalal chajel li kʼusi chavalbe skʼoplale. 3) Chtun avuʼun xtok sventa xavakʼ ta ilel li kʼusi oy ta avoʼonton kʼalal oy kʼusi chavalbe skʼoplale. 4) Xuʼ xatunes xtok sventa xavakʼbe lek snukʼilal li kʼusitik mas tsotsik skʼoplal ta junuk mantale.

Mi baʼyel chaʼibe lek smelolal li jelubtasej mantal o li buchʼu tskʼel vun li kʼusi chichʼ albel skʼoplale xchiʼuk mi oy ta yoʼonton ta melel ti xaʼibeik smelolale, jaʼ ch-akʼbat snaʼ butik kʼopal ti skʼan xakʼbe lek snukʼilale. Xi chal ta Nehemías 8:7 ti kʼu toʼox yelan chchanubtasatik li ta skʼakʼalil Esdrase: «La xchaʼaptaic lec li mantaletique; laj yalbeic lec smelol, yuʼun jech acʼo yaʼibeic lec smelol li israeletic te tsobolique». Li buchʼutik la skʼelik xchiʼuk ti laj yalbeik skʼoplal li smantal Diose laj yakʼik venta ti tsots skʼoplal ti xaʼibeikuk lek smelolal li buchʼutik te chchikintaike, ti teuk-o ta sjolike xchiʼuk ti xakʼ ta xkuxlejalike.

Ti kʼusitik xuʼ van vokol chavaʼie. Kʼalal chloʼilajik jujun kʼakʼal li krixchanoetike, jamal lek chakʼik ta aʼiel li kʼusi tskʼan chalike. Pe kʼalal tskʼelik li kʼusi stsʼibaoj yan krixchanoe, vokol chaʼiik sventa snaʼik butik kʼopal skʼan xakʼbeik lek tsots snukʼilal. Li kʼusi chkoltavane jaʼ ti xichʼ aʼibel lek smelolal li kʼusi chichʼ kʼelele, jaʼ yuʼun skʼan xichʼ chanel lek. Jech oxal, chapano lek aba mi oy la-albat ti chakʼel vun ta junuk tsobajele.

Oy jlom krixchanoetike nopem xaʼiik ti jujulikel noʼox chakʼbeik lek snukʼilal jpʼelantik kʼope, manchuk mi sta-o o mi mu sta-o. Yantik xtoke, jaʼ chakʼbeik lek snukʼilal li jpʼelantik kʼop ti chtun kʼuchaʼal preposisionetik xchiʼuk konjunsionetike (jech kʼuchaʼal liʼe: pe, xchiʼuk, o, jech kʼuchaʼal, ta, sventa xchiʼuk yantik). Mi muʼyuk tsjambe mas smelolal mantal li snukʼilal chavakʼbee, xuʼ me anil noʼox chchʼay-o yoʼontonik li buchʼutik te chchikintaike.

Ta skoj ti tskʼan chakʼbeik lek tsots snukʼilal jpʼelantik kʼop jlom jelubtasej mantaletike, tsots xa chkʼopojik ti xuʼ van utel xa chaʼiik li buchʼutik te chchikintaik mantale. Taje jutuk mu skotoluk velta muʼyuk lek kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun. Mi mu xa staleluk chkʼopoj yaʼel ta skoj ti kʼu yelan chakʼbeik snukʼilale, xuʼ van chakʼik ta aʼiel ti mas tsots skʼoplal chaʼi sbaike, ti jaʼ mu sta li buchʼutik te chaʼiik mantale. Ta melel, jaʼ toj lek ti ta slekil avoʼonton xavetʼes mantale xchiʼuk ti xavakʼ ta ilel ti lokʼem ta Vivlia xchiʼuk ti oy srasonal ti jech chavale.

Kʼusi skʼan xapas sventa xatojob batel. Jlome xuʼ mu xakʼik venta kʼalal oy buchʼu chakʼbe lek snukʼilal li jpʼelantik kʼop ti bu mu sta-oe, jaʼ yuʼun skʼan onoʼox oy buchʼu x-albat. Mi skʼan to xatojob mas sventa xavakʼbe lek snukʼilale, jaʼ me tskoltaot li buchʼu sbainoj li chanob vune. Jech xtok, xuʼ xakʼanbe koltael li buchʼu xtojob lek ta sjelubtasel mantale; albo ti akʼo xchikinta kʼu yelan chakʼel vun xchiʼuk chakʼopoje, mi laje, akʼo yalbot li kʼusi to skʼan xapase.

Sventa xachanilane, xuʼ van chalbot ti xakʼel junuk xchanobil li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole. Chalbot van xtok ti xakʼel lek ta jujun orasion sventa xakʼel kʼusi jpʼelukal kʼop ti skʼan xavakʼbe lek snukʼilale ti jaʼ chkoltavan sventa jamaluk smelolal li kʼusi chakʼele. Xuʼ van chalbot ti mas xavalbe lek skʼoplal jpʼelantik kʼop ti oy ta kursiva o ti makal ta komiyae. Tsako ta venta xtok ti snitojbe sba skʼoplal li jujupʼel kʼop ta jun orasione, jaʼ yuʼun skʼan xavakʼbe lek snukʼilal jaypʼeluk kʼop, maʼuk ti jpʼel noʼoxe. Ta jlom kʼopetike chakʼbeik snukʼilal ta skoj ti oy s-asentoale, jaʼ yuʼun xuʼ van ch-albatik ti akʼo yakʼik venta ti butik yichʼoj asentoe.

Laje xuʼ van cha-albat ti maʼuk noʼox xakʼel lek sjunul orasione, xuʼ van cha-albat xtok ti skʼan xatsak ta venta li stsʼak loʼile. ¿Kʼusi chalbe skʼoplal li parafoe? Mi xanaʼ xa kʼusi chalbe skʼoplale, jaʼ tskoltaot sventa xanaʼ kʼusi jpʼelukal kʼop skʼan xavakʼbe lek snukʼilal li ta jujun orasione. Kʼelbo li stituloal mantale xchiʼuk li subtituloal li parafo bu chakʼele. ¿Kʼuxi tskoltaot li titulo xchiʼuk subtitulo yoʼ xanaʼ butik chavakʼbe lek snukʼilal li jujupʼel kʼope? Skʼan me xatsak ta venta skotol li kʼusi laj xa kalbetik skʼoplale. Pe oyuk noʼox spʼisol xtok ti jaypʼel kʼopetik chavakʼbe lek snukʼilale.

Mi chakʼel vun o mi chavetʼes mantale, chalbot van xtok ti teuk ta ajol li kʼusi chavalbe skʼoplale sventa xanaʼ bu jpʼelukal kʼop skʼan xavakʼbe lek snukʼilal. Skʼan xavaʼibe lek smelolal bu tstsuts jtosuk ti kʼusi chavalbe skʼoplale o ti bu chjel batele, vaʼun lek chaʼiik mi jamal ta aʼiel kʼalal chajel li kʼusi chavalbe skʼoplale. Mi jech chapase, xuʼ lek xavakʼbe snukʼilal li kʼusitik liʼe: baʼyele, jech xtok, jaʼ yuʼun, ta yan xtoke o ta slajeb xa une.

Li buchʼu tskoltaote chalbot butik kʼopal ti ta sjunul avoʼonton skʼan xavale. Jaʼ yuʼun xuʼ van xavakʼbe lek snukʼilal li kʼopetik liʼe: ta melel, jech onoʼox, mi mu jechuk o toj tsots skʼoplal. Mi ta jtunestik taje, xuʼ mas chkʼot ta yoʼontonik li buchʼutik te chaʼibutike. Li ta xchanobil 11 «Akʼo ta ilel li kʼusitik oy ta avoʼontone xchiʼuk ti chakʼanvane» te to chichʼ albel mas skʼoplal.

Yan tojobtasel ti xuʼ xtun avuʼun sventa lek xavakʼbe snukʼilale, jaʼ ti teuk ta ajol li kʼusitik chakʼan chkom ta sjolik li buchʼutik te chaʼiike. Li ta xchanobil 7 «Akʼbo lek snukʼilal ti bu mas tsotsik skʼoplale» jaʼ mas chalbe skʼoplal kʼalal ta jkʼeltik vun ta yeloval krixchanoetike. Li ta xchanobil 37 «Jambo lek smelolal li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale» jaʼ mas chalbe skʼoplal kʼalal ta xketʼestik mantale.

Mi oy ta avoʼonton ti lekuk xachol mantale, akʼo lek venta ti kʼu yelan chakʼel li tekstoetike. Nopuk xavaʼi ti xi xajakʼbe abae: «¿Kʼu yuʼun ta jkʼel li versikulo liʼe?». Sventa xatojob lek ta chanubtasvaneje, maʼuk noʼox bal-o ti lek chlokʼ ta alel avuʼune o ti ta sjunul avoʼonton chakʼel li tekstoe. Mi oy kʼusi chatakʼe o mi chachanubtasvan ta sventa li kʼusi chal Vivliae, lek me ti xavakʼbe lek snukʼilal li jujupʼel kʼop chal ta Vivlia ti jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusi yakal chaloʼiltae. Yuʼun mi muʼyuk jech chapase, muʼyuk chaʼibe smelolal ti kʼu yuʼun chakʼelbe li tekstoe.

Ta skoj ti skʼan mas tsots xichʼ alel li jaypʼel kʼop ti skʼan akʼbel lek snukʼilale, xuʼ van x-echʼ ta mas yuʼun li buchʼu muʼyuk to xchanoj leke. Xuʼ jkoʼoltastik xchiʼuk li buchʼu jaʼ to chchan stijel vobe, xuʼ van toj tsots tstij ta skoj ti jaʼ to chchane, pe kʼalal ep ta velta chchanilane, kʼupil xa sba ta chikintael ti kʼu yelan tstije.

Ta skoj ti laj xa jchantik tal li kʼusitik skʼan jpastike, xuʼ xa me xachanbe ti kʼu yelan tspasik chavil li buchʼutik xchanojik xa lek ta sjelubtasel mantale. Te chavakʼ venta ti jtunel ti chajelilan kʼu yelan chavakʼbe lek snukʼilal li jujupʼel kʼope xchiʼuk ti ep ta tos kʼusitik xuʼ xapas sventa jamaluk ta aʼiel li kʼusi chavale. Mas me lek kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal chakʼel vun o kʼalal chavetʼes aparte mi latojob lek ta yakʼbel lek snukʼilal li jujupʼel kʼope.

Mu me baluk noʼox mi xanaʼ xa bu chavakʼbe lek snukʼilal li jujupʼel kʼope. Sventa xatojob lek ta sjelubtasel mantale, skʼan me xachanilan-o batel yakʼbel lek snukʼilal jaʼ to mi xatojob xa lek spasele xchiʼuk ti jech xa chapas kʼuchaʼal onoʼox chakʼopoje.