KAPITULO 3

«Lik ventainatikuk yuʼun chʼul espiritu»

¿Kʼusi kʼot ta pasel kʼalal laj yichʼik chʼul espiritu li ta skʼakʼalil Pentekostese?

1. ¿Kʼu yelan tspasik li Skʼinal Pentekostese?

OY KʼUSITIK tspasik li ta Jerusalene.a Li ta temploe xtomet muyel xchʼailal li chikʼbil matanale xchiʼuk li jlevietike tskʼejintaik li kʼejoj Hallel (te lokʼem ta Salmos 113 kʼalal ta 118). Yikʼaluk van oy chaʼtsop jkʼejimoletik ti tsjelilan sbaik ta kʼejimole, jaʼ xkaltik, kʼalal chpaj ta kʼejimol li jtsope, jaʼ xa chlik kʼejinuk li yane. Noj ta jyanlum li kayeetik ti nom to bu likemik tale, jlome likemik tal ta Elam, ta Mesopotamia, ta Kapadosia, ta Ponto, ta Ejipto xchiʼuk ta Roma.b ¿Kʼusi skʼinal yakal tspasik? Jaʼ li Skʼinal Pentekostese, jaʼ xkaltik, li «yorail chlokʼ li sba sat tsʼunobiletik ti lek xa yijike» (Num. 28:26). Jaʼ jun kʼin ti xmuyubaj tspasik jujun jabile, yuʼun jaʼtik xa ox chlaj stsobbeik sat li sevadae xchiʼuk jaʼo xa chlik yichʼ tsobel li trigoe.

Jun mapa chakʼ ta ilel ti bu likik talel li buchʼutik laj yaʼiik mantal li ta skʼakʼalil Pentekostes ta sjabilal 33. 1. Lumetik: Libia, Ejipto, Etiopia, Bitinia, Ponto, Kapadosia, Judea, Mesopotamia, Babilonia, Elam, Media xchiʼuk Partia. 2. Jteklumetik: Roma, Alejandria, Menfis, Antiokia (ta Siria), Jerusalen xchiʼuk Babilonia. 3. Nabetik: nab Mediterraneo, Ikʼal nab, Tsajal nab, nab Kaspio xchiʼuk golfo Pérsico.

TE TSTSOB SBA JUDAETIK LI TA JERUSALENE

Jutuk mu skotoluk li kʼusi chal ta baʼyel kapituloetik ta slivroal Echose te kʼot ta pasel ta Jerusalen. Li jteklum taje te xkom ta oʼlol vitstikaltik yuʼun juda, ti te van 55 kilometro yiloj li nab Mediterraneoe. Li ta sjabilal 1070 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, li ajvalil Davide la stsal li jteklum ti te oy ta vits Sione. Te lik epajuk li jnaklejetik ta vits taje, vaʼun jaʼ kʼot ta kapital yuʼun li Israele.

Li ta vits Sione te nopol xkom ek li vits Moriae. Kʼalal skʼan toʼox 1,900 jabil xichʼ tsʼibael li slivroal Echose, li Abraane te xa ox chakʼ ta chikʼbil matanal li Isaak li ta vits Moriae. Kʼalal la spasbe stemplo Jeova li Salomone, te joyol kom ta yut jteklum li vits Moriae. Kʼalal laj yichʼ vaʼanel li temploe, li judaetike jaʼ xa te bat yichʼik ta mukʼ Dios jujun kʼakʼal.

Li judaetik ti tukʼ chtunik ta stojolal Dios ti jeltos bu slumalike nopem xaʼiik chtalik ta templo sventa xakʼik chikʼbil matanal, ti xichʼik ta mukʼ Jeovae xchiʼuk ti te xjelav yuʼunik li kʼinetike. Yuʼun jaʼ chchʼunik li mantal liʼe: «Skotol li viniketik avuʼune oxib velta ta jabil skʼan xbatik ta yeloval Jeova Dios avuʼun ti bu tstʼuje» (Deut. 16:16). Li ta Jerusalen xtoke jaʼ te oy li Sanedrin ti jaʼ li mukʼta nail chapanobbaile, te chtojobtasvanik xchiʼuk jaʼ te tskʼelik mi chichʼ chʼunel li kʼusi chal smantal judaetike.

2. ¿Kʼusi labal sba kʼot ta pasel li ta Skʼinal Pentekostes ta sjabilal 33?

² Li ta primavera ta sjabilal 33, tetik van ta baluneb ora ta sob oy kʼusi labal sba kʼot ta pasel ti mu xchʼay ta jolal ta anile. Ta anil noʼoxe, oy kʼusi nik ta vinajel ti tsots tajek xjumumet jech kʼuchaʼal tsatsal ikʼe (Ech. 2:2). Jaʼo te tsobolik ta jpʼej na li 120 ta voʼ yajchankʼoptak Jesuse. Vaʼun, oy kʼusi labal sba vinaj ti xkoʼolaj ta leb kʼokʼ ti te kʼot ta sjolik ta jujuntale.c Jaʼ jech laj yichʼik chʼul espiritu li yajchankʼoptak Kristoe, vaʼun lik kʼopojikuk ta yan kʼop. Kʼalal lokʼik li ta nae, li jyanlumetike labal laj yaʼiik kʼalal «chkʼoponatik ta skʼop stukike» (Ech. 2:1-6).

3. 1) ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel ta Skʼinal Pentekostes ta sjabilal 33? 2) ¿Kʼuxi la stunes Pedro li baʼyel «syaveal Ajvalilal» li ta Pentekostese?

³ Labal sba li kʼusi kʼot ta pasele, yuʼun te smakojbe skʼoplal li melel yichʼel ta mukʼ Diose. Jaʼ te lik talel li Israel ta mantale, jaʼ xkaltik, li yajtsʼaklomtak Kristo ti tʼujbil chbatik ta vinajele (Gal. 6:16). Li vaʼ kʼakʼal xtoke, li Pedroe la xchiʼin ta loʼil li epal krixchanoetike, taje jaʼ jech la stunes li baʼyel syaveal Ajvalilal sventa staik bendision li krixchanoetik ti jeltos bu slumalike (Mat. 16:18, 19). Li baʼyel yavee jaʼ sventa xaʼiik lekil aʼyej xchiʼuk ti xichʼik tʼujel ta chʼul espiritu li judaetik xchiʼuk li jyanlumetik ti jaʼik xa achʼ jchʼunolajeletike.d Vaʼun, te xa me tsakal skʼoplal chkomik ek li ta Israel ta mantale xchiʼuk xuʼ xkʼotik ta paleal xchiʼuk ta ajvalil li ta Ajvalilal yuʼun Diose (Apok. 5:9, 10). Ta tsʼakale, jaʼ xa jech xuʼ staik bendision ek li jsamariaetike, ta slajeb une jaʼ ta stojolal li jyanlumetike, jaʼ xkaltik, maʼuk judaetik xchiʼuk maʼuk achʼ jchʼunolajeletik. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi labal sba kʼotanuk ta pasel li ta Skʼinal Pentekostese?

«Jmoj te tsobolik ta jpʼej na» (Echos 2:1-4)

4. ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti jaʼ te lik talel li stsobobbail yajtsʼaklom Kristo li ta sjabilal 33?

⁴ Jech kʼuchaʼal la jchantik xa talele, li stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristoe jaʼo te lik kʼalal laj yichʼik chʼul espiritu li 120 ta voʼ yajchankʼoptake, ti jaʼo te jmoj tsobolik ta jpʼej na ta xchibal pisoe (Ech. 2:1). Li vaʼ kʼakʼale, yichʼojik xa ox voʼ ta smilal krixchanoetik, jaʼo te lik epajuk talel li tsobobbaile. Avie, jaʼ xa jun organisasion ti jmoj xa tsobol chichʼik ta mukʼ Diose. Jaʼ jech ta spukik batel ta spʼejel balumil li lekil aʼyejetik yoʼ to mu xtal li slajebe (Mat. 24:14).

5. Jech kʼuchaʼal li ta baʼyel sigloe, ¿kʼusi sbalil chichʼ tabel li tsobajeletik avie?

⁵ Li tsobobbaile laj yichʼ vaʼanel sventa skolta sbaik xchiʼuk spatbe sba yoʼontonik li buchʼutik chbatik ta vinajele. Ta tsʼakale, tstabeik sbalil li yan chijetik eke (Juan 10:16). Jaʼ yuʼun, li Pabloe ep sbalil laj yil ti kʼu yelan la skolta sbaik li ermanoetike, jech oxal xi la stsʼibabe batel li yajtsʼaklomtak Kristo ta Romae: «Oy tajek ta koʼonton ta jkʼeloxuk sventa chkakʼboxuk sbendision Dios yoʼ stsatsub avoʼontonik; ti xkaltike, jaʼ ti koʼoluk jtsatsubtasbe jba koʼontontik ta sventa li xchʼunel koʼontontik ta jujuntale, li xchʼunel avoʼontonike xchiʼuk li xchʼunel koʼonton eke» (Rom. 1:11, 12).

JAʼ JUN TSATSAL LUM LI ROMAE

Kʼalal laj yichʼ tsʼibael li Echose, li Romae jaʼ toʼox jun mukʼta lum xchiʼuk jaʼ li mas tsots skʼoplal ta spʼejel balumil ti kʼu yelan chventainvane. Ta skoj ti jaʼ jun tsatsal lume, lik sventain lumetik ti chlik ta Gran Bretaña kʼalal to ta snorteal África xchiʼuk ta nab Atlántico kʼalal to ta golfo Pérsico.

Li jnaklejetik ta Romae jeltos slumalik, skʼopik xchiʼuk srelijionik. Ta sjunul li Romae oy lek beetik, jaʼ yuʼun chkʼot epal krixchanoetik xchiʼuk ep kʼusitik chkuchik batel li ta jteklume. Te nopol xkom li skotleb varkoetik ta Ostiae, ti jaʼ te chkʼot epal varkoetik ti te chjelavik ta jeltos lumetik sventa xkuchik talel veʼliletik xchiʼuk yan kʼusitik kʼupilik sba ti toyolik stojole.

Li ta baʼyel siglo kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, oy xa ox mas ta jun miyon jnaklejetik, te van j-oʼloluk li jnaklejetike jaʼik mosoiletik, te kapal skʼoplal j-elekʼetik, ololetik ti laj yichʼik tenel komele o ti laj yichʼik chonele xchiʼuk li buchʼutik laj yichʼik chukel batel ta paskʼope. Jaʼ jech kʼot ta pasel kʼalal la stsal Jerusalen li bankilal soltaro Pompeyo ta sjabilal 63 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, yuʼun la xchuk talel epal judaetik.

Jutuk mu skotoluk li krixchanoetik ta Romae abol noʼox sbaik, te nakalik ta mukʼta naetik ti oy jayibuk spisoale xchiʼuk jaʼ noʼox tsbalinik li takʼin ch-akʼbatik yuʼun ajvalile. Akʼo mi jech, li ajvaliletike la svaʼanik mukʼta naetik ti xuʼ stunesik skotol li krixchanoetike. La spasik teatroetik xchiʼuk naetik sventa chakʼik elov, jech kʼuchaʼal ti tstsak sbaik ta kʼope, ti tsmil sbaik li tsatsal viniketik xchiʼuk chonbolometike, ti tstsal sbaik ta kareta ti jochbilik ta kaʼe xchiʼuk yan kʼusitik ti xuʼ xchʼay-o yoʼonton krixchanoetik ta motone.

6, 7. ¿Kʼu yelan yakal chcholik mantal ta spʼejel balumil li yajtsʼaklomtak Kristo avie?

⁶ Li yajtsʼaklomtak Kristo avi xchiʼuk li ta baʼyel sigloe koʼol li kʼusi oy ta yoʼontonik spasele, jaʼ ti spasik li abtelal laj yal komel Jesuse, xi laj yale: «Pasik ta jchankʼop li krixchanoetik ta skotol jteklumetike, akʼbeik yichʼ voʼ ta sbi Totil, Nichʼonil xchiʼuk chʼul espiritu, chanubtasik ta xchʼunel skotol li kʼusitik laj kalboxuke» (Mat. 28:19, 20).

⁷ Li Diose jaʼ yakal tstunes li stestigotak Jeova sventa xichʼ pasel-o batel li abtelale. Akʼo mi vokol onoʼox ti jcholtik mantal ta jeltos kʼopetike, li stestigotak Jeovae tspasik vunetik ti lokʼemik ta Vivlia ti oy xa mas ta mil jeltos kʼopetike. ¿Mi yakal xa chabat ta tsobajeletik, ta cholmantal xchiʼuk mi chapas ta yajchankʼop Kristo li krixchanoetike? Mi jech chapase, kuxetuk avoʼonton, yuʼun jutuk noʼox li buchʼutik jech tspasike xchiʼuk jaʼ jun mukʼta matanal ti chavalbe batel skʼoplal li sbi Jeovae.

8. ¿Kʼusi sbalil chatabe mi te akʼoplal li ta stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristoe?

⁸ Li Jeovae yakʼojbot avermanotak ta spʼejel balumil sventa skoltaoxuk kʼalal oy kʼusi chanuptane xchiʼuk ti xamuyubajuk noʼoxe. Jaʼ yuʼun, li Pabloe xi la stsʼibabe batel li j-ebreoetike: «Skʼan me oyuk ta koʼonton jbatik ta jujuntal yoʼ jtijbe jba koʼontontik sventa jkʼan jbatik xchiʼuk jpastik li kʼusitik toj leke, jech xtok, mu me xkiktatik ti ta jtsob jbatik jech kʼuchaʼal oy nopem xaʼiik spasel junantike, jaʼ lek jpatbe jba koʼontontik ta jujuntal, mas to skʼan jech jpastik ta skoj ti chnopaj xa talel li skʼakʼalil chavilike» (Ebr. 10:24, 25). Jech kʼuchaʼal chal li tekstoe, li tsobajele jaʼ jun bendision yuʼun Jeova, yuʼun xuʼ te xavichʼ patbel avoʼonton xchiʼuk ti xapat oʼontonal eke. Jaʼ yuʼun, jmojuk kʼusi xapas xchiʼuk li ermanoetike xchiʼuk mu me xavikta aba li ta tsobajeletike.

«Laj yaʼiik ta jujuntal ti yakal chkʼoponatik ta skʼop stukike» (Echos 2:5-13)

Li yajchankʼoptak Jesuse yakal chcholbeik mantal judaetik xchiʼuk li achʼ jchʼunolajeletik ta jun kaye ti noj yajvale. — «Laj kaʼi ta jkʼop jtukutik li yutsil slekil yabtel Diose» (Echos 2:11).

9, 10. ¿Kʼusi tspasik junantik sventa xcholbeik mantal li buchʼutik yan-o skʼope?

⁹ ¡Muyubajik van tajek li judaetik xchiʼuk li achʼ jchʼunolajeletike! Yikʼaluk van li vaʼ kʼakʼale, mas ep buchʼu chkʼopojik ta griego o ta ebreo. Pe ta anil noʼox «laj yaʼiik ti chkʼoponatik ta skʼop stukik li jyanlumetike» (Ech. 2:6). Kʼot van tajek ta yoʼontonik kʼalal cholbatik lekil aʼyej ta skʼop stukike. Melel onoʼox chaʼa, avie mu xa jchantik junuk kʼop ta skʼelobil juʼelal. Akʼo mi jech, yakal chichʼ cholel ta spʼejel balumil li lekil aʼyej ta sventa Ajvalilale. ¿Kʼuxi tspasik taje? Junantike chchanik yan kʼop sventa xtunik ta yan tsobobbail o chbat nakiikuk ta yan lum. Jaʼ yuʼun, labal sba chaʼiik kʼalal chkʼoponatik ta skʼop stukik li jnaklejetike.

¹⁰ Jaʼ jech kʼot ta stojolal Cristin ti la xchan gujaratí kʼop xchiʼuk yan vukvoʼ ermanoetike. Oy jun ants ti jaʼ xchiʼil ta abtele chkʼopoj ta gujaratí kʼop. Kʼalal laj yaʼi ti chchiʼinat ta loʼil ta sbatsʼi kʼope, labal tajek laj yaʼi, jaʼ yuʼun li antse la sjakʼ ti kʼu yuʼun yakal chchan li gujaratí kʼop ti vokol tajek ta chanele. Li Cristine lek la xcholbe mantal, vaʼun xi albat yuʼun li antse: «Yuʼun van toj tsots skʼoplal li kʼusi chavalike».

11. ¿Kʼusitik xuʼ jpastik sventa jcholbetik mantal li buchʼu yan-o skʼope?

¹¹ Mu onoʼox jkotoltikuk xchan kuʼuntik yan kʼop, pe xuʼ onoʼox me oy kʼusi jpastik sventa jcholbetik lekil aʼyej li buchʼutik yan-o skʼopike. ¿Kʼusi van stakʼ jpastik un? Xuʼ jtunestik li aplikasion JW Language^®. Xuʼ me te jchanbetik jpʼelchaʼpʼeluk skʼopik yoʼ jchiʼintik ta loʼile, vaʼun xuʼ me x-ayan ta yoʼontonik xchanel li Vivliae. Xuʼ xkalbetik xtok ti x-ochik li ta jpajinatik ta jw.org o ti xkakʼbetik yil videoetik xchiʼuk vunetik ta skʼop stukike. Jtunestik me lek li abtejebaletik taje. Mi jech la jpastike, jaʼ me jech chijmuyubaj kʼuchaʼal li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel siglo ti la xcholbeik mantal ta skʼop stukik li krixchanoetike.

KʼOTIK TA NAKLEJ TA MESOPOTAMIA XCHIʼUK TA EJIPTO LI JUDAETIKE

Li j-al-loʼil Emil Schürer chal ti «te nakalik ta Mesopotamia, Media xchiʼuk ta Babilonia li lajunchop nitilulaletik [ta Israele] xchiʼuk li chaʼchop nitilulal ta Juda ti laj yichʼik chukel yuʼun li j-asiriaetik xchiʼuk jbabiloniaetike». Li ta Esdras 2:64, chal ti kʼajomal noʼox 42,360 j-israeletik lokʼik batel ta Babilonia yoʼ xbatik ta Jerusalen. Taje kʼot ta pasel ta sjabilal 537 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse. Li ta baʼyel siglo ta jkʼakʼaliltike, li Flavio Josefo laj yal ti oy epal mil judaetik ti «te nakalik ta Babiloniae». Taje jaʼik li buchʼutik la stsʼibaik li mantaletik ti ojtikinbil kʼuchaʼal Talmud ta Babiloniae, ti tetik van ta yoxibal xchiʼuk ta svoʼobal siglo la stsʼibaike.

Pe oy tabil vunetik xtok ti chal ti te toʼox nakiik ta Ejipto li judaetik leʼtik xa van ta 2,600 jabile. Li vaʼ kʼakʼale, li Jeremiase oy kʼusi la stsʼibabe batel li judaetik ti tanpuk bu oyik ta Ejiptoe, jech kʼuchaʼal ta Nof, jaʼ xkaltik, li ta Menfise (Jer. 44:1). Ta mas tsʼakale, tetik van ta sjabilal 323 kʼalal ta sjabilal 30 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, mas xa ox van ep judaetik kʼotik li ta jteklum Ejiptoe. Li Josefoe laj onoʼox yal ti te kapal skʼoplal judaetik li buchʼutik baʼyel kʼotik ta naklej ta Alejandriae. Vaʼun, akʼbat jsep yosil stukik. Pe li ta baʼyel sigloe, li j-al-loʼil Filón ti jaʼ juda vinike laj yal ti oy xa ox van jun miyon j-israeletik ti te nakalik ta Ejiptoe, ti te chlik ta stsʼel Libia kʼalal to stsʼakiltak Etiopia.

«Vaʼi li Pedroe» (Echos 2:14-37)

12. 1) ¿Kʼusi xa onoʼox yaloj j-alkʼop Joel ti chkʼot ta pasele? 2) ¿Kʼu yuʼun smalaojik xa onoʼox ti chkʼot ta pasel ta baʼyel siglo li kʼusi laj yal li j-alkʼop Joele?

¹² Li loʼil ta Echose chal to batel ti «vaʼi li Pedroe» sventa xchiʼin ta loʼil li epal krixchanoetik ti ta jeltos lumetik likemik tale (Ech. 2:14). Ti jech lik kʼopojikuk ta yan kʼope, li Pedroe la xchapbe smelolal ti jaʼ yakal chkʼot ta pasel li albil kʼop laj yal Joel liʼe: «Ta jmal yalel tal jchʼul espiritu ta stojolal skotol krixchanoetik» (Joel 2:28). Smalaojik xa onoʼox ti jech chkʼot ta pasel li ta baʼyel sigloe, yuʼun xi xa onoʼox laj yalbe komel yajchankʼoptak li Jesus kʼalal skʼan toʼox xmuy batel ta vinajele: «Ta jkʼanbe vokol li Totile, vaʼun chakʼboxuk yan jkoltavanej», jaʼ xkaltik, li chʼul espiritue (Juan 14:16, 17).

13, 14. Li Pedroe, ¿kʼu yelan la xchiʼin ta loʼil krixchanoetik sventa xkʼot ta yoʼontonik mantale, xchiʼuk kʼuxi xuʼ jchanbetik ek?

¹³ Xi la stsutses sloʼil li Pedroe: «Akʼo snaʼ lek sjunul jteklum Israel ti Diose laj yakʼ kʼotuk ta Kajvaltik xchiʼuk ta Kristo li Jesuse, jaʼ li buchʼu la amilik ta jtel teʼe» (Ech. 2:36). Li buchʼutik la xchiʼinan ta loʼil Pedroe mu onoʼox skotolikuk laj yilik ti laj yichʼ milel li Jesuse, pe la stabeik ta makiel li smul jmilvanejetik ta skoj ti jmoj slumalike. Akʼo mi jech, li Pedroe ta slekil yoʼonton la xchiʼinan ta loʼil li judaetike. Yuʼun jaʼ tskʼan ti xkʼot ta yoʼontonik li mantale xchiʼuk ti sutes yoʼontonike, maʼuk ti chopol xaʼi sbaik yuʼune. ¿Mi kap van tajek sjolik kʼalaluk laj yaʼiik taje? Moʼoj, yuʼun solel toj kʼux laj yaʼi ta yoʼontonik, jaʼ yuʼun xi la sjakʼike: «¿Kʼusi skʼan jpaskutik?». Kʼot ta yoʼontonik ti kʼu yelan chiʼinatik ta loʼile xchiʼuk ep buchʼutik la sutes yoʼontonik (Ech. 2:37).

¹⁴ Jchanbetik stalelal Pedro kʼalal ta jcholtik mantale. Sventa xkʼot ta yoʼontonik mantal li krixchanoetike, mu me xkalbetik ta anil ti mu jechuk li kʼusi xchʼunojike. Moʼoj, jaʼuk jloʼiltatik li kʼusi jmoj jchʼunojtik xchiʼukike xchiʼuk ta kʼunkʼun jkoltatik batel yoʼ xaʼibeik smelolal li kʼusi chal Vivliae. Kʼalal ta slekil koʼonton ta jchiʼintik ta loʼil li krixchanoetik jech kʼuchaʼal la spas li Pedroe, xuʼ me mas xkʼot ta yoʼontonik li mantale.

YAJTSʼAKLOMTAK KRISTO TA PONTO

Kʼalal laj yetʼes mantal Pedro li ta skʼakʼalil Pentekostese, oy ep judaetik te la xchikintaik ti likemik ta Ponto ti te xkom ta snorteal Asia Menore (Ech. 2:9). Kʼalal sut batel ta snaik li buchʼutik likemik ta Pontoe, yaʼeluke laj yalbeik lekil aʼyej li xchiʼiltakik ta nakleje. Yuʼun li baʼyel skarta la stsʼiba jtakbol Pedroe jaʼ laj yalbe batel li buchʼutik pukemik ta yosilal Ponto xchiʼuk ta yan lumetike (1 Ped. 1:1).g Jech xtok, li ta skartae laj yal ti toj tsots laj yil svokolik ta skoj li kʼusi xchʼunojike (1 Ped. 1:6). Yikʼaluk laj yichʼik nutsel xchiʼuk kontrainel.

Ta mas tsʼakale, li yajtsʼaklomtak Kristo ta Pontoe laj yil tajek svokolik. ¿Kʼuxi jnaʼojtik taje? Yuʼun li Plinio el Joven ti jaʼ ajvalil ta Bitinia xchiʼuk ta Pontoe la stakbe batel karta li ajvalil Trajano ta Romae. Li ta sjabilaltik 112 kʼalal talem xa ox Jesuse, li Plinioe laj yalbe batel Trajano ti puk xa tajek li chanubtasel chakʼik li yajtsʼaklomtak Kristo ta Pontoe. Laj yal ti xkoʼolaj la ta chamel ti chil-o svokol skotol krixchanoetike. Jech xtok, laj yalbe batel Trajano ti laj xa yalbe batel jchʼunolajeletik ti xuʼ snop stukik mi tspʼajik li Kristoe. Pe mi la spʼajik la li Kristoe, mi laj yichʼik ta mukʼ li diosetike xchiʼuk mi laj yichʼik ta mukʼ li slokʼol Trajanoe, muʼyuk chichʼik milel. Li Plinio xtoke snaʼoj lek ti muʼyuk onoʼox tspʼajik Kristo akʼo mi stsatsal sujanan.

g Kʼalal «pukemoxuk» xi li ta skarta Pedroe, jaʼ jpʼel kʼop ti likem ta griego ti chichʼ tunesel sventa xichʼ albel skʼoplal li jnaklejetik ta Judeae. Taje chakʼ ta ilel ti jaʼ baʼyel pasik ta jchʼunolajel li judaetike.

«Ichʼik voʼ ta jujuntal» (Echos 2:38-47)

15. 1) ¿Kʼusi albatik yuʼun Pedro li achʼ jchʼunolajeletik xchiʼuk li judaetike, xchiʼuk kʼusi la spasik? 2) ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti mu ta jechuk noʼox ta anil laj yichʼik voʼe?

¹⁵ Li vaʼ kʼakʼale, li Pedroe xi laj yalbe li achʼ jchʼunolajeletik xchiʼuk li judaetik ti te la xchikintaik li mantale: «Suteso avoʼontonik xchiʼuk ichʼik voʼ ta jujuntal» (Ech. 2:38). Jech oxal, laj yichʼik voʼ te van oxmil krixchanoetik, yikʼaluk van jaʼ te laj yichʼik voʼ li ta tankeetik te oy ta Jerusalene o li ta tankeetik ti te nopol oy ta Jerusalene.e ¿Mi ta jech noʼox laj yichʼik voʼ ta anil? ¿Mi jaʼ skʼan xal ti ta anil xa noʼox skʼan xichʼik voʼ li buchʼutik chichʼik estudioe xchiʼuk li yalab xnichʼnab ermanoetik manchuk mi muʼyuk to lek chapalike? Moʼoj, li achʼ jchʼunolajeletik xchiʼuk li judaetik ti laj yichʼik voʼ ta skʼakʼalil Pentekostese xojtikinik xa onoʼox lek li Tsʼibetike xchiʼuk te xa onoʼox skʼoplalik li ta steklumal Jeovae. Jech xtok, yakʼojik xa onoʼox ta ilel ti yijik ta mantale, yuʼun ep buchʼutik ti nom to bu likik tal sventa xtalik li ta kʼine. Jaʼ xa noʼox skʼan xaʼibeik smelolal kʼusi sbainoj Jesus sventa xkʼot ta pasel li kʼusi oy ta yoʼonton Diose. Kʼalal laj yaʼibeik xa ox smelolale, laj yichʼik voʼ sventa xkʼotik ta yajtsʼaklomtak Kristo, vaʼun jpʼel-o ta yoʼontonik tunik ta stojolal Dios.

¿BUCHʼUTIK SKʼOPLAL LI ACHʼ JCHʼUNOLAJELETIKE?

Li mantal laj yetʼes Pedro li ta skʼakʼalil Pentekostese laj yaʼiik «judaetik xchiʼuk achʼ jchʼunolajeletik» (Ech. 2:10).

Li viniketik ti laj yichʼik tʼujel sventa spukik veʼlile te tsakal skʼoplal li Nikolas ti jaʼ «jun achʼ jchʼunolajel ta Antiokiae» (Ech. 6:3-5). Li achʼ jchʼunolajeletike jaʼik jyanlumetik, jaʼ xkaltik, maʼuk judaetik, pe ti ochik ta srelijion judaetike. Jaʼ jech laj yichʼik ojtikinel kʼuchaʼal judaetik, yuʼun lik yichʼik ta mukʼ li Sdios j-israeletike, la xchʼunik li smantal Moisese xchiʼuk muʼyuk xa ox chichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetik. Jech xtok, te xa ox tsakal skʼoplalik li ta jteklum Israele xchiʼuk yichʼojik xa ox sirkunsision li viniketike.

Kʼalal kolik lokʼel ta Babilonia li judaetik ta sjabilal 537 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, ep buchʼutik ti ta yan xa lum bat nakiikuke, pe jech-o la spasik li kʼusi nopem xaʼiik ta srelijionike. Ta skoj taje, puk batel li kʼusi xchʼunojik ta sjunlej Oriente Próximo xchiʼuk ta yantik namal lumetik. Junantik jtsʼibajometik ta mas voʼnee, jech kʼuchaʼal Séneca xchiʼuk Horacioe chalik ti ep buchʼutik lek laj yaʼiik li kʼusi xchʼunoj judaetike xchiʼuk ti jech lik spasik eke, vaʼun jaʼ jech kʼotik ta achʼ jchʼunolajeletik.

16. ¿Kʼuxi laj yakʼik ta ilel li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel siglo ti mu snaʼ sjalan li kʼusitik oy yuʼunike?

¹⁶ Jamal xvinaj ti koltaatik yuʼun Jeova li buchʼutik laj yichʼik voʼe, yuʼun xi to chal batel li loʼile: «Skotol li buchʼutik pasik ta jchʼunolajele jmoj lek tsobolik, koʼol yuʼunik li kʼusitik oy yuʼunike, la xchonik li kʼusitik oy yuʼunike xchiʼuk li yosilike xchiʼuk la xchʼakbe sbaik li stojole, jaʼ ti kʼu yelan chtun yuʼunik ta jujuntale» (Ech. 2:44, 45).f Li yajtsʼaklomutik Kristo avie lek tajek ti jchanbetik ti kʼu yelan laj yakʼik ta ilel ti skʼanoj sbaike xchiʼuk ti mu snaʼ sjalan li kʼusi oy yuʼunike.

17. ¿Kʼusitik skʼan spas li buchʼutik chichʼ voʼe?

¹⁷ Li buchʼu tskʼan chakʼ sba ta stojolal Jeovae xchiʼuk ti chichʼ voʼe skʼan xchʼun li kʼusi chal Vivliae. Baʼyel, skʼan xchan li kʼusi chal Vivliae (Juan 17:3). Laje, skʼan xakʼ ta ilel ti oy xchʼunel yoʼontone xchiʼuk ti mu xa spas yan velta li kʼusitik toʼox chopol tspase (Ech. 3:19). Vaʼun, skʼan sjel xkuxlejal xchiʼuk ti spas li kʼusi oy ta yoʼonton Jeovae (Rom. 12:2; Efes. 4:23, 24). Mi laj xa ox spas skotol taj une, xuʼ xa xalbe Dios ta orasion ti tskʼan chakʼbe xkuxlejale xchiʼuk ti tskʼan chichʼ voʼe (Mat. 16:24; 1 Ped. 3:21).

18. ¿Kʼusi matanal xuʼ sta li buchʼu yichʼoj xa voʼe?

¹⁸ Li voʼote, ¿mi avakʼoj xa akuxlejal ta stojolal Dios xchiʼuk mi avichʼoj xa voʼ? Mi jeche, jaʼ me jech tskoltaot Jeova kʼuchaʼal la skolta li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe, yuʼun chakʼbot xchʼul espiritu sventa xapukbe skʼoplal li lekil aʼyeje xchiʼuk ti xapas li kʼusi oy ta yoʼontone. ¡Taje jaʼ jun mukʼta matanal!

a Kʼelo li rekuadro «Te tstsob sba judaetik li ta Jerusalene», pajina 23.

b Kʼelo li rekuadro «Jaʼ jun tsatsal lum li Romae», pajina 24; «Kʼotik ta naklej ta Mesopotamia xchiʼuk ta Ejipto li judaetike», pajina 25 xchiʼuk «Yajtsʼaklomtak Kristo ta Ponto», pajina 26.

c Li Vivliae chal ti «oy kʼusi laj yilik ti xkoʼolaj kʼuchaʼal leb kʼokʼe». Taje chakʼ kiltik ti kʼalal laj yichʼik chʼul espiritu li yajchankʼoptak Kristoe, xkoʼolaj ta kʼokʼ, pe maʼuk kʼokʼ ta melel.

d Kʼelo li rekuadro «¿Buchʼutik skʼoplal li achʼ jchʼunolajeletike?», pajina 27.

e Taje xkom to ti kʼu yepal laj yichʼik voʼe, yuʼun li ta 7 yuʼun agosto ta 1993, laj yichʼik voʼ 7,402 krixchanoetik ta vakib pisina li ta asamblea internasional yuʼun stestigotak Jeova ta Kiev (Ucrania). Jalij chib ora xchiʼuk 15 minuto li ichʼvoʼe.

f Ta skoj ti ep buchʼutik kom ta Jerusalen sventa xchanik mas ta sventa li Jesukristoe, akʼbatik li kʼusitik chtun yuʼunike. Li yajtsʼaklomtak Kristoe ta sjunul yoʼonton laj yakʼ li kʼusi x-ayan yuʼunike, maʼuk ti ta sujel la spasik jech kʼuchaʼal chal yantike (Ech. 5:1-4).