Oy kʼusi la xchan ta skoj li smule

1, 2. 1) ¿Kʼusitik yakal chkʼot ta pasel ti jaʼ ta smul li Jonase? 2) ¿Kʼuxi xuʼ skoltautik li sloʼil xkuxlejale?

MU XA xkuch yuʼun laj yaʼi Jonás li kʼusitik chbakʼanuke. Maʼuk noʼox ta skoj ti chbakʼ yuʼun tsatsal ikʼ li spokʼaltak varkoe, maʼuk xtok ti xyukʼlajet nab ti tsots tsmaj xokontak li varkoe xchiʼuk ti solel tsots x-apʼapʼet chbakʼ li varkoe. Moʼoj, li kʼusi mu xa xkuch yuʼun laj yaʼie, jaʼ ti x-avlajetik noʼox li j-abteletik ta varko ta skoj ti chakʼik persa sventa lekuk xkajet noʼox ta sba voʼ li varkoe. Li Jonase snaʼoj lek ti xuʼ xchamik li viniketik taje xchiʼuk ti jaʼ ta smule.

² Li j-alkʼope oy tsots svokol chil, yuʼun la saʼ smul ta stojolal Sdios. ¿Kʼusi li mulil taje? Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale, ¿mi oy to kʼusi xuʼ spas? Kʼalal ta jchanbetik batel sloʼil xkuxlejal li Jonase te ta jtabetik stakʼobiltak taje xchiʼuk oy kʼusitik lek xuʼ jchantik jkotoltik. Jech kʼuchaʼal chkiltike, li tukʼil yajtuneltak Diose xuʼ saʼ tsots smulik, pe xuʼ sutes yoʼontonik xtok.

Jun j-alkʼop ti chlik talel ta Galileae

3-5. 1) Kʼalal chichʼ albel skʼoplal li Jonase, ¿kʼusi chtal ta sjolik li krixchanoetike? 2) ¿Kʼusitik chalbe skʼoplal Vivlia ta sventa li Jonase? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune.) 3) ¿Kʼu yuʼun mu toj kʼunuk laj yaʼi ti tun ta j-alkʼop li vaʼ kʼakʼale?

³ Kʼalal tsnopik ta stojolal Jonás li krixchanoetike, jaʼ noʼox chvul ta sjolik ti oy jayibuk velta muʼyuk la xchʼunbe smantal li Diose xchiʼuk ti jtoybae. Pe akʼo mi jech, oy kʼusitik lekik la spas xtok. Pe teuk me ta joltik ti Jeovae la stʼuj sventa xkʼot ta yaj-alkʼop, yuʼun jaʼ jun tukʼil yajtunel, ti manchukuke muʼyuk la stʼuj.

⁴ Li Vivliae chalbe junantik skʼoplal Jonás ti xuʼ tskoltautik ta yojtikinel leke (kʼelo 2 Reyes 14:25). Jech kʼuchaʼal liʼe, jnaʼojtik ti likem talel ta Gat-hefere, ti chanib noʼox kilometro yiloj li Nazarete, jun jteklum ti te van 800 jabil ta tsʼakale jaʼ te chchʼi li Jesuse.a Li Jonase la spas abtelal ta j-alkʼop kʼalal jaʼo ch-ajvalilaj ta stojolal lajunvokʼ nitilulal ta Israel li chopol Jeroboame (Jeroboán II). Voʼne xaʼox tajek ti chʼabal xaʼox li Eliase xchiʼuk li xkʼexol ti Eliseo sbie jaʼo cham kʼalal ch-ajvalilaj stot li Jeroboame. Koliyal li chaʼvoʼ j-alkʼopetike, li Jeovae laj yakʼbe slajeb li yichʼel ta mukʼ Baale, pe lik stoy sba yan velta xtok li j-israeletike. Li krixchanoetike jaʼ yakal chchanbeik stalelal li ajvalil ti «toj chopol cʼusi la spas ta stojol li Mucʼul Diose» (2 Rey. 14:24). Jaʼ yuʼun mu van toj kʼunuk laj yaʼi ti tun ta j-alkʼop li vaʼ kʼakʼal taje. Akʼo mi jech, li Jonase tukʼ la spas li yabtel akʼbile.

⁵ Pe jun kʼakʼale, oy kʼusi jel ta xkuxlejal ta anil ti muʼyuk jech smalaoje: akʼbat jun abtelal yuʼun Dios ti toj tsots laj yile. ¿Kʼusi jaʼ li abtelale?

«Lican, batan ta mucʼta lum Nínive»

6. ¿Kʼusi abtelal akʼbat spas yuʼun Jeova li Jonase, xchiʼuk kʼu yuʼun toj tsots li abtelal taje?

⁶ Li Jeovae xi laj yalbe li Jonase: «Lican, batan ta mucʼta lum Nínive albo yaʼay ti ta jlajes li lume icʼot xa cʼalal ta jtojol li smulique» (Jon. 1:2). ¿Kʼu yuʼun toj tsots li abtelal taje? Li Ninivee —ti jaʼ kapital yuʼun Asiria— te van 800 kilometro xkom ta slokʼeb Kʼakʼal yuʼun Israel, mi ta yakan chbate xuʼ van xichʼ junuk u. Pe taje, maʼuk li kʼusi tsots chaʼi li Jonase. Yuʼun mi te xaʼox ta Nínive li Jonase skʼan xalbe j-asiriaetik li kastigo chakʼ Jeova ta stojolalike, jun jteklum ti lek ojtikinbilik ta skoj ti toj echʼ noʼox chopolik xchiʼuk ti toj lek saʼik kʼope. Mi muʼyuk lek la xchʼamik li cholmantal la spas Jonás ta stojolal li slumal Diose, ¿kʼusi van xuʼ xichʼ alel ta stojolal li jteklum Nínive ti chichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetik li buchʼutik te nakajtike? ¿Kʼusi van xuʼ xkʼot ta stojolal li jun yajtunel Jeova ti stuk oy ta jun jteklum ti toj xibal sba ti la sbiin «jmal-chʼichʼ» ta mas tsʼakale? (Nah. 3:1, Ch; 3:7.)

7, 8. 1) ¿Kʼusi la spas Jonás ta skoj ti mu skʼan spas li abtelal akʼbate? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan mu jnoptik ti jaʼ jun jxiʼel vinik li Jonase?

⁷ Mu jnaʼtik mi jaʼ li kʼusi chiʼo li Jonás taje. Li kʼusi jnaʼojtike jaʼ ti kʼusi la spase. Li Jeovae laj yalbe Jonás ti akʼo batuk ta slokʼeb Kʼakʼale, pe jot-o la stam batel sbe, yuʼun solel nom jatav batel. Yal batel ta tiʼ nab, bat kʼalal ta skotleb varkoetik ta Jope xchiʼuk te la stsak batel jkot varko ti chbat ta Tarsise. Jlom li buchʼu chalbeik skʼoplal Vivliae, chalik ti jteklum taje te toʼox oy ta España, ti te van 3,500 kilometrouk yiloj Ninivee. Mi jech taje, xuʼ van laj yichʼ yuʼun junuk jabil sventa xkʼot li ta Tarsise, yuʼun ch-echʼ xtuchʼ li mukʼta Nab Mediterraneoe. Lek xvinaj ti Jonase mi jsetʼuk oy ta yoʼonton spasel li kʼusi albat yuʼun li Diose (kʼelo Jonás 1:3).

⁸ ¿Mi yuʼun jxiʼel vinik? Mu stakʼ jnoptik ta anil jech ta stojolal, yuʼun ta jelavele laj yakʼ ta ilel ti tsots yoʼontone. Li Jonase xkoʼolaj kʼuchaʼal li voʼotike, jaʼ jpasmulil krixchano ti chakʼ persa stsalel li skʼuniltake (Sal. 51:5). Jkotoltik onoʼox oy xiʼemutik.

9. ¿Kʼu van yelan xuʼ xkaʼi jbatik kʼalal chakʼbutik junuk abtelal li Jeovae, xchiʼuk kʼusi skʼan mu xchʼay ta joltik?

⁹ Xuʼ van ta jnoptik ti toj tsots ta pasel li kʼusi tskʼanbutik Dios ti akʼo jpastike, ti mu jsetʼuk spas yileluke. Xuʼ van chijxiʼutik ta xcholel lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose, li abtelal akʼbilutike (Mat. 24:14). Kʼalal jech chkʼot ta jtojolaltik taje xuʼ van xchʼay ta joltik ta anil ti «scotol xuʼ yuʼun li Diose», jech kʼuchaʼal laj yal li Jesuse (Mar. 10:27). Mi oy jech chʼayem ta joltik junuk veltae, xuʼ van mas xkaʼibetik smelolal ti kʼu yuʼun jech la spas li Jonase. Vaʼun chaʼa, ¿mi oy kʼusi kʼot ta stojolal ti jech la spase?

Li Jeovae la stukʼibtas li j-alkʼope

10, 11. 1) ¿Kʼusi van la snop Jonás kʼalal lokʼ xaʼox batel ta skotleb li varkoe? 2) ¿Kʼusi kʼot ta stojolal li varko ti bu tikʼil batel li Jonase?

¹⁰ Jnoptik li kʼusi yakal chkʼot ta pasele. Kʼalal muyem xaʼox ta varko li Jonase —xuʼ van jun varko ta fenicio ti chkuch ikatsile—, li Jonase te skʼeloj skotol li kʼusi tspas li kapitane xchiʼuk li j-abteletik ta varko ti chʼayem yoʼontonik ta xchapanel sventa xanav batel li varkoe. Kʼalal chakʼ venta ti nom xakom yuʼun li smaleb Kʼakʼale, li Jonase ta melel xkuxet xa van yoʼonton ti kol xa ta spasel li abtele. Pe taje ta anil noʼox chʼay.

¹¹ Li tsatsal ikʼe la syukʼilan li nabe. Maʼuk noʼox toj xibal sba ta sventa li varkoetik ta skʼakʼalil Jonase, yuʼun xibal sba ta sventa li mukʼtik varkoetik avi eke. Yuʼun xuʼ ta anil noʼox tslilin li jun varko ti pasbil ta teʼ kʼalal solel xyukʼlajet li nabe. ¿Mi snaʼoj ti jaʼ Jeova «la sliques mucʼta icʼ te ta nab» li Jonase? Mu jnaʼtik, pe li kʼusi snaʼoj leke jaʼ ti muʼyuk sbalil jsetʼuk ti tstaik ta kʼoponel sdiosik li j-abteletik ta varkoe (Lev. 19:4). Jech kʼuchaʼal laj yal stuk li Jonase jutuk xaʼox mu te «chvokʼ o ta nab li varkoe» (Jon. 1:4). Li Dios ti buchʼu noʼox xuʼ xkoltaatike, jaʼ li Jeovae. Pe, ¿kʼuxi xuʼ tskʼanbe koltael mi yakal chjatav ta stojolale?

12. 1) ¿Kʼu yuʼun mu stakʼ jnoptik kʼusi chopol ta stojolal Jonás ta skoj ti vay kʼalal jaʼo laj yakʼ li tsatsal ikʼaloʼe? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune.) 2) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jeova ti jaʼ ta smul Jonás ti tal tsatsal ikʼaloʼe?

¹² Ta skoj ti muʼyuk kʼusi xuʼ spas laj yil li Jonase yal batel ta yavil ikatsiletik, vaʼun te la smochan sba xchiʼuk och lek svayel.b Kʼalal taat yuʼun li kapitan yuʼun j-abteletik ta varkoe, la stij xchiʼuk laj yalbe ti akʼo skʼanbe vokol sdios, jech kʼuchaʼal tspas li yantike. Li j-abteletik ta varkoe muʼyuk bu jech xilik-o li tsatsal ikʼaloʼe, jaʼ yuʼun la spasik kanal tajimol sventa tsnaʼik buchʼu laj yakʼ ilinuk li diosetike. Ta melel li Jonase yantik xa van chiʼ kʼalal laj yil ta tajimol ti jaʼ ta smule. Mu xa xuʼ smuk li kʼusi melele, yuʼun jaʼ Jeova laj yakʼ taluk li tsatsal ikʼaloʼe xchiʼuk jaʼ laj yakʼ ta ilel ta tajimol ti jaʼ ta smul li Jonase (kʼelo Jonás 1:5-7).

13. 1) ¿Kʼusi laj yalbe ta jamal j-abteletik ta varko li Jonase? 2) ¿Kʼusi la skʼanbe j-abteletik ta varko ti akʼo spasike, xchiʼuk kʼu yuʼun?

¹³ Ta anil noʼox laj yalbe j-abteletik ta varko ti jaʼ ta smul li kʼusi yakal chkʼot ta pasele. Laj yal ti jaʼ jun yajtunel Dios ti Skotol xuʼ yuʼune, li Jeovae, xchiʼuk laj yal ti muy ta varko sventa mu spas li abtelal laj yichʼ akʼbel yuʼun li Sdiose. Kʼalal muʼyuk la xchʼunbe smantale, jaʼ laj yakʼbe ta vokol xkuxlejal skotol li buchʼutik te oyik ta varkoe. Solel xiʼem tajek xvinaj li satike, li viniketike la sjakʼbeik kʼusi xuʼ spasik sventa mu xbutʼij yalel li varkoe xchiʼuk ti mu xchamike. ¿Kʼusi laj yal li Jonase? Snaʼoj ti jaʼ oy ta sba sventa tskoltaan li ta lajelale. Akʼo mi solel ta xiʼo ti chcham li ta sikil nab xchiʼuk ti solel xyukʼlajete, xi laj yale: «Jaʼ lec jipicun yalel ta nab, jech ta xchʼabi li nabe, yuʼun jnaʼoj lec ti vuʼun ta jmul ti jech ital tsots icʼ ta jtojoltique» (Jon. 1:12).

14, 15. 1) ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik xchʼunel yoʼonton li Jonase? 2) ¿Kʼu yelan laj yaʼiik j-abteletik ta varko li kʼusi la skʼan Jonase?

¹⁴ Ti jxiʼel vinikuke, mu jechuk la stakʼ. Melel onoʼox, ti lek laj yil Jeova ti tsots yoʼonton laj yakʼ ta ilel xchiʼuk ti ta sjunul yoʼonton laj yakʼ xkuxlejal ta stojolal yantik li Jonase. Mu ta naʼeteluk, ti kʼalal jech la spase laj yakʼ ta ilel ti ep xchʼunel yoʼonton ta stojolal li Diose. Li voʼotik eke xuʼ jchanbetik slekil talelal kʼalal jaʼ baʼyel chkakʼ ta koʼontontik li yantike (Juan 13:34, 35). Kʼalal oy buchʼu tskʼan koltael chkiltik ta skoj ti oy kʼusitik chtun yuʼune, ti chat yoʼonton o ta sventa mantale, ¿mi chkakʼtik persa skoltael? Mi jaʼ jeche, ta me xmuyubaj kuʼuntik li Jeovae.

¹⁵ Kʼalal ta sjunul yoʼonton oy kʼusi la spas laj yilik Jonás li j-abteletik ta varkoe xuʼ van tijbat yoʼontonik, yuʼun mu xaʼox skʼan sjipik yalel ta nab. Ep kʼusitik la spasik sventa mu kʼusi xkʼot ta stojolalik kʼalal jaʼo oy tsatsal ikʼaloʼe, pe muʼyuk kʼusi laj yutik. Mas to tsatsaj li tsatsal ikʼaloʼe, muʼyuk xa kʼusi stakʼ pasel laj yilik jaʼ yuʼun la spetik muyel xchiʼuk la skʼanbeik li Sdios Jeova ti akʼbatikuk ta ilel li xkʼuxul yoʼontone, vaʼun la sjipik yalel ta nab (Jon. 1:13-15).

Laj yichʼ koltael ta skoj xkʼuxul yoʼonton Dios

16, 17. Alo kʼusi kʼot ta stojolal Jonás kʼalal pʼaj yalel ta nabe. (Kʼelo xtok li lokʼoletike.)

¹⁶ Li Jonase pʼaj yalel ta nab ti solel xyukʼlajete. Xuʼ van xil to batel ta nom li varko kʼalal jaʼo chakʼ persa sventa mu xbutʼij yalel ta skoj ti tsots xyukʼlajet li nabe. Pe akʼo mi jech, ta skoj ti solel xyukʼlajet tajek li nabe, butʼij yalel kʼalal to xchak nab xchiʼuk chʼabal xa spatobil yoʼonton kom.

¹⁷ Jnaʼojtik lek kʼuyelan laj yaʼi sba Jonás kʼalal laj yil svokol ta nabe, yuʼun la stsʼiba ta tsʼakal. Te chalbutik jlomantik kʼusitik la snop ta sventa li xkuxlejale. La snop ti muʼyuk xa chil li xchʼulna Jeova ta Jerusalene. Jech xtok, laj yaʼi ti yal batel ta yut nab ti bu to kʼalal yibel li vitsetike, la stsʼot sba ta sjol li yamuchal nabe. Li j-alkʼope snaʼoj lek ti jaʼ chkʼot ta smukinal li nabe (kʼelo Jonás 2:2-6).

18, 19. Alo kʼusi kʼot ta stojolal Jonás kʼalal yal batel ta xchak nabe xchiʼuk alo kʼusi jtosukal xchanul nab bikʼat xchiʼuk buchʼu la stak batel. (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune.)

¹⁸ Ta anil noʼox oy kʼusi toj mukʼ te xtal ta stojolal ti xvinaj snakʼobale, ti te chbakʼ ta xokone. ¿Kʼusi van taje? Yileluke kuxul. Vaʼun laj yakʼ venta ti yantik xa xnopaj talel ta stojolale, ta anil noʼox tukʼ bat ta stojolal, la sjam li smukʼta ee, vaʼun bikʼat ochel.

¹⁹ Xuʼ van xi la snop li Jonase: «Liʼ xa noʼox kʼalale. Liʼ xa chichame». Pe jaʼ to chile, ¡kuxul to! Muʼyuk yayijem mi jsetʼuk. Yuʼun xuʼ lek xichʼ ikʼ te, akʼo mi la snop ti jaʼ xa smukinal ta xkʼote. Solel mas to labal sba laj yil li Jonase. Taje jun noʼox srasonal ti jech kʼot ta pasele: jaʼ Jeova li buchʼu «spasoj xaʼox tal ta mantal jcot mucʼta choy [...] sventa tsbicʼ batel li Jonase» (Jon. 1:17).c

20. ¿Kʼusi chakʼ ta ilel ta stojolal Jonás li orasion la spas ta yut xchʼut mukʼta choye?

²⁰ Ch-echʼ li oraetike. Kʼalal ta ikʼ osil oy li Jonase, la snop lek li kʼusi tskʼan ta xkuxlejale xchiʼuk la skʼopon li Jeovae. Li orasion la spase chakʼbutik ta ilel mas ta stojolal li j-alkʼope, ti te tsakal ta kapitulo 2 ta slivroal Jonase. Te laj yal li kʼusi chal li Salmose, ti jaʼ skʼan xal ti lek xojtikin li Tsʼibetike. Kʼalal la stsutses li s-orasione chakʼ ta ilel xtok ti oy jun stalelal ti toj tsots skʼoplale: ti snaʼ stoj ta vokole. Ti xi laj yalbe li Jeovae: «Yan li vuʼune xiʼavet noʼox chlic quichʼot ta mucʼ, chlic cacʼbot amoton. Li cʼusi caloj ta atojole ta jpas. Yuʼun voʼot noʼox atuc xuʼ avuʼun chacoltaun» (Jon. 2:9).

21. ¿Kʼusi tsots skʼoplal la xchan li Jonase, xchiʼuk kʼusi skʼan mu xchʼay ta joltik?

²¹ Kʼalal jaʼo te oy «ta yut xchʼut choy» li Jonase, oy kʼusi tsots skʼoplal la xchan: li Jeovae xuʼ skolta yajtuneltak mu ventauk kʼusi ora xchiʼuk bu oyik. Akʼo mi te tikʼil ta yut xchʼut jkot mukʼta choy li Jonase, li Jeovae poj yuʼun lokʼel (Jon. 1:17). Jaʼ noʼox stuk Jeova xuʼ kuxul yuʼun oxib kʼakʼal xchiʼuk oxib akʼobal ta yut xchʼut mukʼta choy li vinik taje. Mu me xchʼay ta joltik ti Jeovae jaʼ «li Dios ti jaʼ oy ta scʼob» li jkuxlejaltike (Dan. 5:23). Jaʼ yuʼun, jaʼ skʼan jtojbetik ta vokol li jkuxlejaltike. Ta skoj taje skʼan jtojbetik ta vokol xchiʼuk ti jchʼunbetik smantale.

22, 23. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jonás ti solel la stoj ta vokole? 2) ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal Jonás kʼalal ta jsaʼ jmultike?

²² ¿Kʼusi la spas li Jonás ta tsʼakale? ¿Mi la stojbe ta vokol xchiʼuk mi la xchʼunbe smantal li Jeovae? Laj kʼuxi un. Li loʼil ta Vivliae chal ti kʼalal echʼ oxib kʼakʼal xchiʼuk oxib akʼobale, li mukʼta choye nopaj batel ta tiʼ nab, vaʼun la «xeta loqʼuel ta banamil li Jonase» (Jon. 2:10). ¿Mi mu toj labaluk sba taje? ¡Mi jaʼuk nuxinaj sventa xkʼot li ta stiʼ nabe! Melel onoʼox ti kʼalal te xaʼox oy ta stiʼ nabe, la skʼel stuk kʼuxi xuʼ xanav batel. Ta jelavel jutuke, xuʼ laj yakʼ ta ilel ti solel la stoj ta vokole. Li ta Jonás 3:1, 2 xi chale: «Li Jonase icʼopanat yan velta yuʼun li Mucʼul Diose, jech iʼalbat: “Lican, batan ta mucʼta lum Nínive; bat albo yaʼyic li cʼusi laj calbote”». ¿Kʼusi van tspas li j-alkʼope?

²³ Muʼyuk xa la snop, ta anil noʼox «ibat ta mucʼta lum Nínive jech chac cʼu chaʼal iʼalbat yuʼun li Mucʼul Diose» (Jon. 3:3). Lek xvinaj ti oy kʼusi la xchan ta skoj li smule, yuʼun ta anil noʼox la xchʼun mantal. Jkʼeltik to batel kʼusi xuʼ jchanbetik li tukʼil Jonase. Jkotoltik jpasmulilutik xchiʼuk jnaʼ jsaʼ jmultik (Rom. 3:23). Li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti kʼuyelan chkaʼitik kʼalal oy kʼusi chopol ta jpastike. ¿Mi chchibaj koʼontontik ta anil? O, ¿mi oy kʼusi ta jchantik ta skoj li jmultike xchiʼuk mi chlik jtam jbatik ta mantal?

24, 25. 1) ¿Kʼuxi la stabe sbalil Jonás ti la xchʼun mantale? 2) ¿Kʼusi matanal ta sta Jonás li ta jelavele?

²⁴ ¿Mi la stabe sbalil Jonás ti la xchʼun mantale? Laj kʼuxi un. Yaʼeluke laj yaʼi ta tsʼakal ti kuxul komik ta tsatsal ikʼaloʼ li j-abteletik ta varkoe. Ta skoj ti paj li tsatsal ikʼaloʼ kʼalal naka toʼox la sjipik yalel ta nab li Jonase, li j-abteletik ta varkoe «batsʼi ep laj yichʼic ta mucʼ li Mucʼul Diose», xchiʼuk ta skoj ti tskʼan tstojik ta vokole la smilbeik smoton li Jeovae, maʼuk laj yakʼbeik li sdiosike (Jon. 1:15, 16).

²⁵ Pe li kʼusi lek kʼot ta pasele, jaʼ to kʼot ta pasel ta tsʼakal. Li Jesuse laj yalbe skʼoplal jayib kʼakʼal te kom Jonás ta yut xchʼut mukʼta choy sventa chal li albilkʼop ti kʼu sjalil ta xchame, jaʼ xkaltik, ti kʼu sjalil te kom ta mukinale (kʼelo Mateo 12:38-40). Jnoptik noʼox kʼu van yelan chaʼi sba Jonás kʼalal mi chaʼkuxi liʼ ta Balumile: ¡ta melel jaʼ van jun matanal chaʼi mi laj yaʼi ti albat skʼoplal yuʼun li Jesuse! (Juan 5:28, 29.) Li Jeovae oy ta yoʼonton tskʼan chakʼbutik bendisionetik ek. Mi ta jkʼan ta jchʼamtike, skʼan jech jpastik kʼuchaʼal la spas li Jonase: ti oyuk kʼusi jchantik mi la jsaʼ jmultike, jchʼuntik mantal xchiʼuk oyuk ta koʼontontik baʼyuk li yantike.