Kʼutik yelan chichʼ cholel mantal: Ep kʼutik yelan chichʼ cholbel mantal li krixchanoetike

1, 2. 1) ¿Kʼusi la spas Jesus sventa ch-aʼibat skʼop yuʼun li epal krixchanoetike? 2) ¿Kʼuxi xchanojbeik stalelal Kristo li yajtsʼaklomtak ti tukʼ yakʼoj sbaike xchiʼuk kʼu yuʼun?

TE TSOBOL epal krixchanoetik ta stojolal Jesus ta tiʼ nab, pe li stuke chmuy ta jkot varko xchiʼuk ch-och batel jutuk li ta yut nabe. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun snaʼoj ti tstsatsaj yechʼomal ye ta skoj li ba voʼe, vaʼun mas jamal chaʼi krixchanoetik li kʼusi chale (kʼelo Markos 4:1, 2).

² Kʼalal skʼan toʼox jaylajunebuk jabil li 1914, li yajtsʼaklomtak Kristo ti tukʼ yakʼoj sbaike la xchanbeik li stalelale, oy kʼusitik achʼ la stunesik sventa chcholbeik batel epal krixchanoetik li lekil aʼyejetik sventa Ajvalilale. Ta skoj ti chbeiltasatik yuʼun Ajvalil li steklumal Diose oy kʼusitik achʼ tstunesik xchiʼuk jech tspasik ti kʼu yelan chjel batel li kuxlejale xchiʼuk tstunesik li kʼusitik achʼ chlokʼanuk tale. Oy ta koʼontontik ti jcholtik mantal bu kʼalal xuʼ kuʼuntik yoʼ to mu xtal li slajebe (Mat. 24:14). Jkʼelbetik skʼoplal kʼusitik jpasojtik sventa jcholbetik mantal li krixchanoetike, ti mu ventauk bu to nakalike. Jnopbetik skʼoplal xtok ti kʼutik yelan xuʼ jchanbetik stalelalik li buchʼutik la xcholik lekil aʼyejetik leʼ xa tale.

Xcholbel mantal epal krixchanoetik

3. ¿Kʼu yelan laj yichʼ sokesbel sjol li buchʼutik tskontrainik kʼusi melel ta skoj ti la jtunestik periodikoetike?

³ Periodikoetik. Li ermano Russell xchiʼuk xchiʼiltake lik spukik tal ta 1879 Li Jkʼel osil ta toyole, laj yalbeik epal krixchanoetik li yaʼyejal Ajvalilale. Pe kʼalal te xa noʼox van lajunebuk jabil skʼan li 1914, yaʼeluk li Kristoe jaʼ la sbeiltas stuk li kʼusitik kʼot ta pasel sventa mas to ep krixchanoetik chaʼiik li lekil aʼyejetike. Lik kʼotanuk ta pasel ta 1903 li kʼusitik taje. Li vaʼ jabile, li Dr. Ephraim Llewellyn Eaton, ti jaʼ jkʼopojel yuʼunik jtsop jprotestanteetik ta Pensilvaniae, laj yalbe Charles Taze Russell ti akʼo stsak sbaik ta loʼil ta sventa chanubtaseletik ta Vivliae. Li Eatone xi la stsʼibabe ta jlik karta li Russelle: «Ta jnop noʼox ti mi ta jtsak jbatik ta loʼil ta yeloval krixchanoetik ta sventa jlomuk kʼusitik ti mu koʼoluk ta jnoptike [...] oy van tajek ta yoʼonton tsnaʼik li krixchanoetike». Li Russell xchiʼuk xchiʼiltake la snopik ek ti lek van chaʼi li krixchanoetike, vaʼun la xchapanik sventa chichʼ pukel kʼusitik la sloʼiltaik ta jun periodiko ti lek ojtikinbile (The Pittsburgh Gazette). Toj lek laj yichʼ aʼiel li mantaletik ta periodikoe xchiʼuk toj lek laj yalbe skʼoplal kʼusitik melel sventa Vivlia li Russelle, yuʼun li periodikoe laj yalbe Russell ti tspukbe skʼoplal jujun xemana li mantaletik chale. ¡Laj van sokesbe tajek sjol li buchʼutik tskontrainik li kʼusi melele!

4, 5. ¿Kʼu yelan stalelal laj yakʼ ta ilel li Russelle xchiʼuk kʼuxi xuʼ xchanbeik stalelal li buchʼutik oy yabtelike?

⁴ Mu jaluk echʼe ep periodikoetik la skʼan tspukbeik li mantaletik chal Russelle. Ta 1908, Li Jkʼel osil ta toyole laj yal ti laj yichʼ pukilanel «ta buluchib periodikoetik» li mantaletik taje. Pe junantik ermanoetik ti xojtikinik kʼu yelan ch-abtej li periodikoetike la stojobtasik Russell ti mi tsjelbe yavil li snail yabtelik ta Pittsburgh (Pensilvania) xchiʼuk ti tsabeik yan snail ta jun jteklum ti lek ojtikinbile, oy yan periodikoetik ti tskʼan tspukbeik skʼoplal li mantaletik chal ti lokʼemik ta Vivliae. Kʼalal laj xaʼox snopbe skʼoplal li kʼusi albat xchiʼuk yan kʼusitik li Russelle, la sjelbe yavil li yabtelike, ta 1909 batik ta Brooklyn (Nueva York). ¿Kʼusi kʼot ta pasel? Kʼalal jayibuk to noʼox u yechʼel ti la sjelbeik yavile, te van chanib sien periodikoetik yakal xaʼox spukbeik skʼoplal li mantaletike xchiʼuk yantik to ch-epaj batel. Kʼalal laj yichʼ vaʼanel ta 1914 li Ajvalilale, mas xaʼox ta chaʼmil periodikoetik ta chantos kʼopetik yakal tspukbeik skʼoplal li mantaletik laj yal Russelle.

⁵ ¿Kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jchantik li kʼusitik kʼot ta pasele? Li buchʼutik oy jutuk yabtelik ta s-organisasion Dios li avie skʼan xchanik ti bikʼit laj yakʼ sba li Russelle. ¿Kʼu yelan? Kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal skʼan xkʼot ta nopel yuʼunike, chchikintaik li tojobtasel chakʼik yantike (kʼelo Proverbios 15:22).

6. ¿Kʼusi kʼot ta stojolal jun ants ta skoj ti laj yichʼ pukel ta periodiko li kʼusi melele?

⁶ Li kʼusitik melel sventa Ajvalilal ti laj yichʼ pukbel skʼoplal ta periodikoetik taje la sjelbe xkuxlejal li krixchanoetike (Evr. 4:12). Jech kʼuchaʼal liʼe, jun ta skotolalik taje jaʼ li Ora Hetzel ti laj yichʼ voʼ ta 1917, xi chale: «Kʼalal linupun xaʼoxe, bat jvulaʼan jmeʼ ta Rochester (Minnesota). Kʼalal likʼote, yakal chtuchʼ jlomuk mantaletik ta periodiko kʼot jta. Jaʼ li mantaletik ti laj yal li Russelle. Li jmeʼe laj yalbun smelolal li kʼusitik la xchan tee». La xchʼam li kʼusitik melel te la xchan li Orae xchiʼuk te van 60 jabil tukʼ laj yakʼ sba ta xcholbel skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose.

7. ¿Kʼu yuʼun la snopbeik lek skʼoplal mi tstunesik to periodikoetik li ermanoetik ti oyik ta jbabee?

⁷ Ta 1916, oy chaʼtos kʼusi tsots skʼoplal kʼot ta pasel ti laj yakʼ akʼo snopbeik lek skʼoplal mi tstunesik to periodikoetik sventa chcholbeik batel skʼoplal lekil aʼyejetik li ermanoetik ti oyik ta jbabee. Baʼyel, vokol ta tael kʼusitik chtun sventa chichʼ pasel imprimir ta skoj ti jaʼo yakal li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Ta 1916, kʼot jun aʼyej ti lik tal ta Gran Bretaña ti jaʼ la stak li departamento sventa periodiko kuʼuntik ti xi laj yale: «Jaʼ xa noʼox mas jutuk ta 30 periodikoetik yakal tspukbeik skʼoplal avi li mantaletike. Yikʼaluk van ta anil noʼox mas to tstsul yepal ta skoj ti chtoy stojol li vunetike». Li xchibal kʼusi kʼot ta pasele jaʼ ti cham ta 31 yuʼun oktuvre ta 1916 li ermano Russelle. Jaʼ yuʼun xi laj yal Li Jkʼel osil ta toyole ta 15 yuʼun disiembre ta 1916: «Tana ti cham xa li ermano Russelle muʼyuk xa bu chlokʼ-o li mantaletik [ta periodikoetike]». Akʼo mi laj skʼoplal ti jech toʼox chichʼ cholel mantale, oy to yan kʼutik yelan chichʼ cholel, jech kʼuchaʼal li «Foto-Drama de la Creación» ti ep kʼusitik lek kʼot ta pasel yuʼune.

8. ¿Kʼusitik laj yichʼ pasel sventa lokʼ li «Foto-Drama»?

⁸ Yakʼel ta ilel lokʼoletik. Li Russell xchiʼuk xchiʼiltake te van oxibuk jabil abtejik sventa tspasik li «Foto-Drama de la Creación» ti laj yichʼ akʼel ta ilel ta sba velta ta 1914 (Prov. 21:5). Li Drama, ti jaʼ jech laj yichʼ biiltasele, jaʼ jun pelikula ti yichʼoj lokʼoletik, ti xkaʼitik yechʼomal eil xchiʼuk yan kʼusitike, xchiʼuk ti ta kolor xvinaj li lokʼoletik pasbil divujar ta nen o ta kristale. Ta sienal noʼox krixchanoetik koltavanik sventa chakʼik ta ilel loʼiletik ta Vivlia ti laj yichʼ pasel gravare, jech xtok laj yichʼ tunesel chonbolometik. Xi laj yal jun aʼyej ta 1913: «Laj yichʼ tunesel jutuk mu skotoluk li chonbolometik ta jun solojiko sventa chbakʼik [o chnikik] kʼalal yakal chichʼ pasel gravar li bu sloʼilal Noe li ta smukʼta kʼelobile». Li jayibuk sien lokʼoletik pasbil divujar ta kristal ti laj yichʼ tunesele la sbonik ta kʼobal viniketik xchiʼuk antsetik ti lek xtojobik ti likemik ta Filadelfia, Londres, Nueva York xchiʼuk ta París.

9. ¿Kʼu yuʼun toj jal la xchʼakbeik yorail xchiʼuk ep takʼin laj yuʼunik sventa tspasik li «Foto-Drama» sbie?

⁹ ¿Kʼu yuʼun toj jal la xchʼakbeik yorail xchiʼuk ep takʼin laj yuʼunik sventa tspasik li «Foto-Drama» sbie? Xi chalbe smelolal li kʼusi kʼot ta nopel yuʼunik ti tspasik ta jayibuk asambleaetik ta 1913: «Li kʼusitik lek kʼotanuk ta pasel yuʼun periodikoetik ta Estados Unidose yakal tsjelbe snopben li krixchanoetike. Taje jaʼ koliyal li karikatura, lokʼoletik ta periodikoetik xchiʼuk li ta jayvokʼ revistaetike, jech xtok te tsakal skʼoplal ti lek ilbilik xchiʼuk ti xuʼ chichʼ tikʼbel yan kʼusitik li pelikula ti jaʼ jech chakʼ ta ilel ti ep sbalile. Jchʼunojkutik ti jaʼ skʼelobil ti yakal chichʼikutik batel li ta cholmantale xchiʼuk li ta chanubtasvanej ta Vivliae, ti ta skotol koʼontonkutik ta jkolta jbakutik ta spasel li pelikulaetik xchiʼuk li lokʼoletik pasbil divujar ta kristal ti toj lek ta tunesel xchiʼuk ti lek chilik li jcholmantaletik xchiʼuk jchanubtasvanejetike».

10. ¿Bu to kʼalal laj yichʼ akʼel ta ilel li «Foto-Drama» sbie?

¹⁰ Ta 1914, ta jujun kʼakʼale laj yichʼ akʼel ta ilel ta 80 jteklumetik li «Foto-Drama». Mas ta vaxakib miyon krixchanoetik laj yilik ta Estados Unidos xchiʼuk Canadá li pelikula taje. Li vaʼ jabile laj yichʼ akʼel ta ilel ta Alemania, Australia, Dinamarca, Finlandia, Gran Bretaña, Noruega, Nueva Zelanda, Suecia xchiʼuk ta Suiza. Laj yichʼ pasel jun xtok ti mu xa jaluk ch-echʼe, ti muʼyuk bu yichʼoj li pelikulae, ti jaʼ laj yichʼ tunesel li ta bikʼit jteklumetike. Taje, «Drama Eureka» la sbiin, mas yalem stojol ta yakʼel ta ilel xchiʼuk mas kʼun ta kuchel. Ta 1916, li «Foto-Drama» o li «Drama Eureka» sbie, laj xaʼox yichʼ jelubtasel ta alemán, armenio, danonoruego, español, francés, griego, italiano, polaco xchiʼuk ta sueco.

11, 12. ¿Kʼu yelan kʼot ta yoʼonton «Foto-Drama» li jun kereme xchiʼuk kʼusi xuʼ jchanbetik?

¹¹ Jun kerem ti vaxaklajuneb sjabilal ti Charles Rohner sbie, kʼot tajek ta yoʼonton ti laj yichʼ jelubtasel ta francés li «Foto-Drama». Xi laj yale: «Laj yichʼ akʼel ta ilel ta jlumal Colmar (Alsacia, Francia). Ta slikebal onoʼox toj labal sba laj kil ti lek jamal laj yichʼ akʼel ta ilel li kʼusitik melel ta Vivliae».

¹² Ta skoj taje laj yichʼ voʼ li Charlese, vaʼun lik tunuk ta tsʼakal ora ta 1922. Jtos ti kʼusi baʼyel akʼbat spase jaʼ ti xkoltavan sventa chakʼbeik yil krixchanoetik ta Francia li «Foto-Drama». Xi chalbe skʼoplal yabtel li Charlese: «Ep ta tos kabtel laj yakʼbeikun: stijel violin, stsobel takʼin xchiʼuk oy ta jba skʼelel li vunetike. Laj yalbeikun xtok ti akʼo kalbe ti akʼo chʼan xiikuk li krixchanoetik kʼalal jutuk xa skʼan xlik li tsobajele. Kʼalal jaʼo oʼlol tsobajel ta jkuxkutike, chkakʼbekutik vunetik li buchʼutik te tsobolike. Chkakʼbekutik yabtelik ta salon li jujun ermano o ermanae. Jujuntal chichʼik batel vunetik ta skʼobik, vaʼun chchiʼinik ta loʼil li buchʼutik te oyik li ta jvokʼ bu staojike. Jech xtok, oy mexaetik ti noj ta vunetik li ta yochebal salone». Vaʼun li ta 1925, ikʼat sventa chtun ta Betel ta Brooklyn li Charlese. Kʼalal kʼote akʼbat sbain ta sbeiltasel jtijsonetik li ta achʼ estasion ta radio WBBR. Tana ti jchanojbetik xa skʼoplal li ermano Charlese, xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Mi oy ta koʼonton ta jchʼam kʼusiuk noʼox abtelal sventa chikoltavan ta spukbel skʼoplal li Ajvalilale?» (kʼelo Isaías 6:8).

13, 14. ¿Kʼuxi laj yichʼ tunesel radio sventa chpuk batel skʼoplal li lekil aʼyejetike? (Kʼelo xtok li rekuadro «Kʼusitik ch-echʼ ta WBBR» xchiʼuk «Jun asamblea ti mu xchʼay ta jolile».)

¹³ Ta radio. Ta sjabilal 1920 xtale, lik chʼayuk yip ta stunesel li «Foto-Drama», pe jaʼo lik yichʼ tunesel tajek li radio sventa chichʼ pukbel batel skʼoplal li lekil aʼyejetik sventa Ajvalilale. Ta 16 yuʼun avril ta 1922, jaʼo laj yal mantal ta radio li ermano Rutherford te ta Metropolitan Opera House ta Filadelfia (Pensilvania). Te van 50 mil krixchanoetik laj yaʼiik li mantal ti xi sbie: «Ta smiyonal noʼox li krixchanoetik ti kuxulik avie muʼyuk xa bu chchamik-o». Vaʼun ta 1923, laj yichʼ etʼesel ta radio ta baʼyel velta li kʼusi echʼ ta jun asambleae. Li jbabeetike maʼuk noʼox ti la stunesik estasionetik ta radio ti yan-o yajvale, yuʼun la snopik ti jaʼ lek tsvaʼan s-estasion stukik eke. Te la svaʼanik ta Staten Island (Nueva York), xchiʼuk WBBR laj yichʼ tsakbel sbi ta stojolal ajvalil. Ta 24 yuʼun fevrero ta 1924, laj yichʼ tunesel ta baʼyel velta li radio taje.

¹⁴ Li Jkʼel osil ta toyole ta 1 yuʼun disiembre ta 1924, xi laj yalbe skʼoplal kʼusi stu li radio WBBR: «Ta skotol li kʼusitik jtunesojtik tale, jchʼunojkutik ti jaʼ mas yalem stojol ta tunesel li radioe xchiʼuk ti mas lek sventa chichʼ pukbel batel skʼoplal li lekil aʼyejetike». Vaʼun xi to laj yale: «Mi lek chil Kajvaltik ti chichʼ vaʼanel yantik estasion ta radio sventa chichʼ-o pukbel skʼoplal li kʼusi melele, jaʼ chakʼ stuk li takʼin ti chtune xchiʼuk jaʼ ti kʼu yelan tskʼan stuke» (Sal. 127:1). Ta 1926, oy xaʼox vakib s-estasion ta radio li steklumal Jeovae. Oy chib ta Estados Unidos (li WBBR te oy ta Nueva York xchiʼuk WORD te nopol xil Chicago). Li chanibe te oy ta Canadá (ta Alberta, ta Columbia Británica, ta Ontario xchiʼuk ta Saskatchewan).

15, 16. 1) ¿Kʼu yelan laj yaʼiik li jbabeetik yuʼun li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklomtak Kristo li kʼusi laj yichʼ etʼesel ta radio ta Canadae? 2) ¿Kʼuxi koʼol abtejik li mantaletik echʼ ta radio xchiʼuk li cholmantal ta jujupʼej nae?

¹⁵ Ti jech lek laj yichʼ pukbel skʼoplal li kʼusi melel ta Vivliae muʼyuk bu mukul ta satik li jbabeetik yuʼun li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklomtak Kristoe. Albert Hoffman ti snaʼ kʼu yelan chichʼ pasel li abtelal ta radio ta Saskatchewan, xi chale: «Yantik x-epaj batel li krixchanoetik ti xojtikinik li Jchanolajeletik ta Vivliae [ti jech toʼox sbiik li stestigotak Jeovae]. Toj lek toʼox laj yichʼ cholel mantal kʼalal to ta sjabilal 1928, vaʼun li jbabeetik [yuʼun li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklomtak Kristoe] la sujik j-abteletik sventa chpojbat li spermisoal sradioik ta Canadá li Jchanolajeletik ta Vivliae».

¹⁶ Akʼo mi mu xa xakʼik xlokʼ mantaletik ta Vivlia li ta estasionetik kuʼuntik ta Canadae, laj yichʼ etʼesel ta yantik radio ti yan yajvale (Mat. 10:23). Sventa mas to lek li kʼusitik ch-echʼe, li revista Li Jkʼel osil ta toyole xchiʼuk The Golden Age (ti ¡Despertad! sbi avie), yichʼoj toʼox jun lista sventa estasionetik ti yan yajval ti chetʼesik kʼusitik melel ta Vivliae, vaʼun li jcholmantaletik ti chbatik ta jujupʼej nae tstijbeik yoʼonton yajval na sventa chchikinta li mantaletik ch-echʼ ta radio ta slumalike. ¿Kʼusi kʼot ta pasel? Li Bulletin ta enero ta 1931, xi chale: «Li kʼusitik chichʼ etʼesel ta radioe spatojbe tajek yoʼonton ermanoetik kʼalal chcholik mantal ta jujupʼej nae. Ep aʼyejetik vulem li ta snail abtelale, chal ti lek chaʼiik krixchanoetik li mantal chichʼ cholele, xchiʼuk chalik ti ta skoj ti la xchikintaik li mantaletik laj yal ermano Rutherforde, oy ta yoʼonton chchʼamik komel li livroetik chichʼik akʼbele». Li Bulletin, laj yal ti kʼusi «chaʼtos mas tsotsik skʼoplal sventa chichʼ cholel mantal ta s-organisasion Kajvaltike» jaʼ li radio xchiʼuk li cholmantal ta jujupʼej nae.

17, 18. ¿Kʼuxi jtunel-o ta cholmantal li radio akʼo mi jel li kʼusitike?

¹⁷ Ta sjabilal 1930 xtale, mas to lik skontrainik ti ta jtunestik radioetik ti yan yajvale. Jaʼ yuʼun li ta slajebal 1937, li steklumal Jeovae yan xa kʼusitik la spasik ta skoj ti jel li kʼusitike. Muʼyuk xa laj yetʼesik mantal ta radio ti yan yajvale, vaʼun lik yakʼ mas ta yoʼontonik li cholmantal ta jujupʼej nae.a Akʼo mi jech, toj jtunel to li radio sventa chichʼ pukbel batel skʼoplal Ajvalilal li ta namal balumil o ti stuk xa bu chʼikile. Jech kʼuchaʼal liʼe, ta 1951 kʼalal ta 1991, li jun estasion ta Berlín (Alemania Occidental), nopolik noʼox chetʼes mantaletik ta Vivlia sventa xuʼ xaʼibeik skʼoplal Ajvalilal li buchʼutik te nakalik li ta Alemania Oriental sbi yuʼunik li vaʼ kʼakʼale. Ta 1961 xchiʼuk ti jalij van 30 jabile, voʼlajuneb minuto ch-echʼ mantal jujun xemana ti chalbe skʼoplal kʼusitik melel ta Vivlia ta jun estasion ta Surinam (Sudamérica). Ta 1969 kʼalal ta 1977, li organisasione la spas gravar mas ta 350 mantaletik ti jaʼ sbi «Jtunel skotol li Tsʼibetike», ti echʼ ta radioe. Ta 48 estadoetik ta Estados Unidose laj yetʼesik ta 291 estasion yuʼun radioetik li mantaletike. Ta 1996, li jun estasion ta radio ta Apia, ti jaʼ skapital Samoa ta Pacífico sure, jujun xemana chetʼes ta radio mantaletik ti xi sbie: «Stakʼobiltak li kʼusitik chajakʼik sventa Vivliae».

¹⁸ Kʼalal jutuk xaʼox skʼan li sjabilal 2000, mu xa toj jtuneluk li radio sventa chichʼ pukbel batel skʼoplal li lekil aʼyejetike. Akʼo mi jech, oy kʼusi achʼ lik lokʼuk ti xuʼ xichʼ cholbel-o mantal krixchanoetik ti muʼyuk toʼox bu jech ilbile.

19, 20. 1) ¿Kʼu yuʼun la spas pajina jw.org li steklumal Jeovae? 2) ¿Kʼu to yelan toj jtunel? (Kʼelo xtok li rekuadro «JW.ORG».)

¹⁹ Internet. Ta 2013, mas ta 2,700 miyon krixchanoetik tstunesik Internet, jaʼ xkaltik, jutuk mu 40% li jnaklejetik ta spʼejel Balumile. Junantike tsnopik ti te van 2,000 miyon krixchanoetik ch-ochik ta Internet ta selular o ta tableta electrónica. Yakal ch-epaj-o batel ta spʼejel Balumil taje, pe li bu mas anil yakal ch-epaj ti ch-ochik ta Internete jaʼ li ta Africae. Tee oy mas ta 90 miyon krixchanoetik ti stsakoj sbiik ti tstunesik Internet ta selular o yan kʼusitik ti stakʼ ichʼel batele. Li kʼusitik achʼik lokʼem tale jelem-o tajek ti kʼu yelan tstaik ta naʼel kʼusitik li krixchanoetike.

²⁰ Ta 1997, li steklumal Jeovae lik stunes li Internete. Ta 2013, lik lokʼuk te van ta oxib sien kʼopetik li jpajinatik ta Internet jw.org xchiʼuk lik yichʼ tikʼel aʼyejetik ta Vivlia mas ta 520 kʼopetik ti stakʼ yalesele. Jujun kʼakʼale mas ta 750 mil krixchanoetik ch-ochik li ta jpajinatike. Jujun ue, parte to ti tskʼelik li videoetike, li krixchanoetike tsyalesik mas ta 3 miyon sliklej livroetik, mas ta 4 miyon sliklej revistaetik xchiʼuk mas ta 22 miyon gravasionetik.

21. ¿Kʼusi ta jchantik ta sventa li kʼusi kʼot ta stojolal Sinae?

²¹ Li pajina jw.org toj jtunel kʼotem sventa chichʼ pukbel skʼoplal li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose, yuʼun kʼotem kʼalal to ta lumetik ti bu mu xakʼik xichʼ cholel mantale. Jech kʼuchaʼal liʼe, ta slikebal 2013, jun vinik ti Sina sbie la sta ta kʼelel li pajina jw.org, vaʼun kʼopoj batel li ta Betel ta Estados Unidose, yuʼun tskʼan chaʼibe mas skʼoplal li Vivliae. ¿Kʼu yuʼun labal sba ti kʼopoj batele? Yuʼun jmusulmanetik li yutsʼ yalal Sinae xchiʼuk nakal ta namal bikʼit lum ti bu mi jutebuk xakʼik xcholik mantal li stestigotak Jeovae. Ta skoj ti kʼopoj batele la xchapik ti chichʼ chanubtasel ta Vivlia chib velta ta xemana xchiʼuk jun stestigo Jeova ta Estados Unidose. Jech oxal, ta video ta Internet yakal chichʼ chanubtasel.

Chichʼik chanubtasel ta jujuntal

22, 23. 1) ¿Mi oy kʼutik yelan ta jcholtik mantal ti xuʼ xkʼot ta xkʼexol li cholmantal ta jujupʼej nae? 2) ¿Kʼuxi yakʼojbe bendision kabteltik li Ajvalile?

²² Li kʼusitik yichʼoj tunesel sventa chichʼ cholbel-o mantal epal krixchanoetik jech kʼuchaʼal periodikoetik, «Foto-Drama», mantaletik ta radio xchiʼuk li Internete, muʼyuk bu kʼotemik ta xkʼexol li cholmantal ta jujupʼej nae. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li steklumal Jeovae jaʼ xchanojbe ti kʼu yelan la spas li Jesuse. Maʼuk noʼox la xcholbe mantal li epal krixchanoetike, yuʼun laj yakʼ ta yoʼonton tskolta ta jujuntal (Luk. 19:1-5). Jech xtok, li Jesuse la stojobtas yajchankʼoptak ti jechuk spasik eke xchiʼuk laj yalanbe kʼusi mantalil skʼan xcholik (kʼelo Lukas 10:1, 8-11). Jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 6, li jbabeetike ta onoʼox stijbeik yoʼonton ta jujuntal yajtunel Jeova sventa xcholbeik mantal ta jujuntal li krixchanoetike (Ech. 5:42; 20:20).

²³ Echʼem xa sien jabil ti ayan li Ajvalilale, vaʼun jutuk xa mu vaxakibuk miyon jcholmantaletik yakal chakʼik ta chanel li kʼusi tskʼan tspas Diose. Ta melel, li Ajvalile yakʼojbe bendision ti kʼutik yelan jcholojbetik skʼoplal li Ajvalilale. Jech kʼuchaʼal ta jchantik li ta yan kapituloe, li stuke yakʼojbutik kʼusitik chtun kuʼuntik sventa chichʼ cholbel batel skʼoplal ta skotol lumetik, nitilulaletik xchiʼuk ta jeltos kʼopetik li lekil aʼyejetike (Apok. 14:6).