Toj ep sbalil chil Jeova ti ta jchʼuntik mantale
«Jnichʼon, bijan me, jech xcuxet noʼox coʼnton avuʼun.» (PROVERBIOS 27:11.)
1. ¿Kʼusi talelalil ti oy tajmek ta yoʼonton li krixchanoetik avie?
LI BALUMILE solel nojem ta krixchanoetik ti tskʼan tsventain sba stukike xchiʼuk ti mu skʼan xchʼunik mantale. Li jtakbol Pabloe chalbe kaʼitik smelolal kʼu yuʼun jech ti kʼalal xi laj yalbe li jchʼunolajeletik ta Efesoe: «[Li voʼoxuk] ta voʼonee jaʼ laj apasic li cʼusi sventa noʼox banamile, jech chac cʼu chaʼal tscʼan li banquilal ti ta icʼ chanove, ti tsots svuʼele, jaʼ li bochʼo muʼyuc sbecʼtal ti ch-abtej ta stojol li bochʼotic mu scʼan xchʼunique», xi (Efesios 2:1, 2). Jech ta melel, li Satanás, «li banquilal ti ta icʼ chanove, ti tsots svuʼele», sokesojbe stalelal li krixchanoetike, jaʼ yuʼun ti mu xchʼunik mantale. Jech onoʼox la spas ta baʼyel siglo, pe mas xa tsots yakʼojbe tal yipal avi ti kʼalal laj yichʼ nutsel lokʼel ta vinajel ti jaʼo skʼakʼalil li baʼyel pas kʼop ta spʼejel balumile (Apocalipsis 12:9).
2, 3. ¿Kʼu yuʼun skʼan jchʼunbetik smantal li Jeovae?
2 Pe li yajtsʼaklomutik Cristoe, jnaʼojtik ti staʼo chʼunbel smantal ta sjunul koʼontontik li Jeova Diose, yuʼun jaʼ Jpasvanej kuʼuntik, Jchabi kuxlejal, jkʼuxubinvanej Ajvalil ta vinajel-balumil xchiʼuk Jpojvanej (Salmo 148:5, 6; Hechos 4:24; Colosenses 1:13; Apocalipsis 4:11). Li j-israeletik ta skʼakʼalil Moisese, snaʼojik onoʼox ti jaʼ akʼbat xkuxlejalik yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ ipojatike; jech oxal xi albatik yuʼun li Moisese: «Chʼunic me scotol cʼusi chayalboxuc li Mucʼul Dios cuʼuntique», x-utatik (Deuteronomio 5:32). Manchuk mi staʼo chʼunbel smantal li Ajvalil yuʼunike, ta anil noʼox laj yiktabeik li smantaltake.
3 ¿Mi toj tsots skʼoplal ti xichʼ chʼunbel smantal li Jpasvanej yuʼun li vinajel-balumile? Jun veltae, li Samuele xi albat yuʼun Dios sventa chalbe li ajvalil Saule: «Jaʼ toj lec li xchʼunbel smantale; jaʼ mu sta jech li smoton ta jmilbeti[ke]», xi (1 Samuel 15:22, 23). ¿Kʼuxi ti jaʼ toj leke?
Kʼu yuʼun jaʼ lek li xchʼunel mantale ti jaʼ «mu sta jech li smoton ta jmilbeti[ke]»
4. ¿Kʼusi xuʼ xkakʼbetik li Jeovae?
4 Ta sventa ti jaʼ Jpasvanej li Jeovae, jaʼ yuʼun skotol li kʼusitik oy kuʼuntike. ¿Mi oy kʼusi xuʼ xkakʼbetik un chaʼa? Oy, oy kʼusi toj ep sbalil xuʼ xkakʼbetik. ¿Kʼusi? Ta jtabetik stakʼobil li ta mantal chalbutik liʼe: «Jnichʼon, bijan me, jech xcuxet noʼox coʼnton avuʼun; jech xuʼ ta jtacʼbe li bochʼo chopol chiyalbun jcʼoplale» (Proverbios 27:11). Li xchʼunel mantale jaʼ ti kʼusi xuʼ xkakʼbetik li Diose. Manchuk mi jelel li kʼusi ta jnuptan ta jkuxlejaltike xchiʼuk ti bu likemutik tale, xuʼ jchʼunbetik smantal ta jujuntal li Diose, vaʼun jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti mu meleluk li kʼusi xchibal kʼoptaoj ta jtojolaltik li Diabloe, ti muʼyuk la tukʼ koʼonton chkakʼ jbatik ta stojolal Dios kʼalal chkiltik prevae. ¡Jaʼ jun mukʼta matanal jtaojtik!
5. ¿Kʼu yelan chaʼi sba li Jpasvanej kʼalal muʼyuk ta jchʼunbetik smantale, xchiʼuk kʼuxi xuʼ jkoʼoltastik?
5 Li kʼusitik ta jnop ta jpastike oy me ta yoʼonton li Diose xchiʼuk chopol me chaʼi kʼalal muʼyuk ta jchʼunbetik smantale. ¿Kʼuxi taje? Toj kʼux chaʼi kʼalal oy buchʼu bol stalelal tspase (Salmo 78:40, 41). Jnopbetik avaʼi skʼoplal jun krixchano ti ip ta asuka chamele, ti albil yuʼun sdoktor ti mu stakʼ slajes jlom veʼliletike, pe vaʼun tslajes tajmek li kʼusitik tsok-o xchamele. ¿Kʼu van yelan chaʼi sba li doktor mi oy ta yoʼonton ta melel li yajchamele? Ta melel, jaʼ jech kʼux chaʼi ek li Jeova kʼalal muʼyuk ta jchʼunbetik smantale, yuʼun snaʼoj ti kʼusi chkʼot ta jtojolaltik kʼalal mu jtsaktik ta mukʼ li «tojobtaseletik» ta sventa jkuxlejaltike.
6. ¿Kʼusi tskoltautik sventa jchʼunbetik smantal li Diose?
6 ¿Kʼusi tskoltautik ta xchʼunel mantal? Ta jujuntal skʼan jpastik jech kʼuchaʼal la spas Salomón, ti la skʼanbe Dios «jun oʼontonal ti chchʼun mantale». Li ajvalil taje laj yakʼ venta ti skʼan «snaʼ li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi [chopol]» kʼalal tsventain li xchiʼiltak ta Israele (1 Reyes 3:9, NM). Li voʼotik eke, chtun kuʼuntik «jun oʼontonal ti chchʼun mantale» sventa jnaʼtik li kʼusi leke xchiʼuk li kʼusi chopol li ta balumil ti nojem ta krixchanoetik ti mu xchʼunik mantale. Ta sventa taje, li Diose yakʼojbutik li sKʼope, tsobajeletik, jkʼelvanejetik ti lek yoʼontonike xchiʼuk vunetik sventa ta jchantik li Vivliae. ¿Mi yakal ta jtunestik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik li koltaeletik ti ta slekil oʼontonal akʼbilutike?
7. ¿Kʼu yuʼun jaʼ toj tsots skʼoplal chil Jeova li xchʼunbel smantale ti jaʼ mu sta ti jmilbetik smotone?
7 Ta sventa taje, jvules ta joltik li kʼusi laj yalbe slumal Jeova ta voʼnee, ti mas la ep sbalil li xchʼunel mantale ti jaʼ la mu sta ti xichʼ milbel smotone (Proverbios 21:3, 27; Oseas 6:6; Mateo 12:7). ¿Pe kʼu yuʼun jech chkaltik taje? ¿Mi mu jaʼuk laj yal ti skʼan xichʼ milbel smotone chaʼa? Veno, ¿kʼusi chtijbat-o yoʼonton li buchʼu tsmilbe smotone? ¿Mi jaʼ sventa tslekubtasbe yoʼonton li Diose, o mi jaʼ ta skoj ti stalel onoʼox jech ta spasike? Li krixchano ti ta melel tskʼan tslekubtasbe yoʼonton Diose ta me xchʼunbe skotol li smantaltake. Muʼyuk chtun yuʼun Dios ti jmilbetik smotone, pe li kʼusi toj ep sbalil chil ti xuʼ chkakʼbetike jaʼ li xchʼunbel smantale.
Jun skʼelobil sventa jpʼijubtaseltik
8. ¿Kʼu yuʼun la slokʼes ta ajvalil Saúl li Jeovae?
8 Li sloʼilal Saúl ta Vivliae chakʼ kiltik ti toj tsots skʼoplal li xchʼunel mantale. Ta slikebale bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk laj yil ti mu xtojob spasel skotole, «peqʼuel [skʼoplal]» laj yaʼi sba; pe ta mas tsʼakale li snopbene itsalat yuʼun li toyobbaile xchiʼuk ti chopol xa kʼusitik oy ta sjole, xchiʼuk mu xa lekuk li kʼusitik tsnope (1 Samuel 10:21, 22; 15:17, Ch). Jun veltae, kʼalal jaʼo skʼan saʼ ta kʼop li filistaetik ti bu onoʼox yosilal pas kʼope, albat ti akʼo smala Samuel sventa chchikʼbe smoton li Jeovae xchiʼuk sventa ch-albat ti kʼusi skʼan spas li Saule. Kʼalal laj yil ti muʼyuk bu xtal li j-alkʼope xchiʼuk ti chchʼak xa sbaik batel li krixchanoetike, li Saule «te lic xchicʼbe smoton Dios». ¡Toj chopol laj yil Jeova ti vaʼ yelan la spase! Kʼalal kʼot li Samuele, li ajvalile la spoj sba ti muʼyuk la xchʼun mantale, laj yal ti jaʼ la ta skoj ti muʼyuk xvul ta anil li j-alkʼope, jech oxal laj la suj sba ta xchikʼbel smoton li Jeovae sventa la xuʼ chkoltaat. Li kʼusi mas toj tsots skʼoplal laj yaʼi Saule jaʼ ti xakʼbe smoton Diose jaʼ mu sta li xchʼunel mantal ti albil akʼo smala Samuel sventa jaʼ xchikʼ li matanale. «¡Jaʼ achiʼil jun jchuvaj ti jech laj apase! [Muʼyuk] laj achʼun cʼusi yalojbot li Mucʼul Diose», x-utat yuʼun li Samuele. Ta skoj ti muʼyuk la xchʼunbe smantal Jeovae lokʼesat ta ajvalil (1 Samuel 10:8; 13:5-13).
9. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Saúl ti mu xa skʼan xchʼun mantale?
9 ¿Mi la van xchan ti skʼan xchʼun mantal li Saule? Muʼyuk. Ta mas tsʼakale, albat yuʼun Jeova ti akʼo xbat yakʼbe slajeb li slumal Amaleque yuʼun ta voʼnee li Amaleque ta jech noʼox bat saʼ ta kʼop li Israele, jech noxtok li Saule albat ti akʼo smilbe komel skotol li xchonbolomtakike. Li Saule la xchʼun xkaltikuk li mantale «lic yacʼbeic li amalequetique te iliquic batel ta Havila cʼalal to ta yochebal Shur». Kʼalal tal nupvanuk ta be li Samuele, solel xmuyubaj tajmek li Saúl ta skoj ti kuch yuʼune, xi laj yale: «Acʼo yacʼbot bendición li Mucʼul Diose [Samuel]. Laj xa jpas cʼusi laj yalbun li Mucʼul Diose», xi. Pe mu jechuk la spas li Saúl xchiʼuk li jteklume, kuxul laj yiktaik li ajvalil Agage xchiʼuk «li meʼ chijetic ti ven lequique, li vacaxetique, li chʼium tot vacaxetic ti lec jubenique, xchiʼuc li tot chijetique, xchiʼuc li cʼusitic lec toyolic stojole». Xi la spoj sba ti muʼyuk la xchʼun mantal li Saule: «Li jchiʼiltactique muc smilic li chijetic ti bu ven lequique xchiʼuc li vacaxetique yuʼun jaʼ sventa ta jmilbetic smotonin li Mucʼul Dios cuʼuntique», xi (1 Samuel 15:1-15).
10. ¿Kʼusi muʼyuk la xchan li Saule?
10 Li Samuele xi laj yalbe li Saule: «Li Mucʼul Diose maʼuc noʼox lec chil ti ta jmilbetic, ti ta jchicʼbetic smotone; jaʼ toj lec chil me ta jchʼunbetic smantale. Yuʼun jaʼ toj lec li xchʼunbel smantale; jaʼ mu sta jech li smoton ta jmilbetic xchiʼuc li xepual chijetic chcacʼbetique», xi (1 Samuel 15:22). Ta skoj ti albil yuʼun Jeova ti akʼo xakʼbe slajeb li chonbolometik taje, muʼyuk bu chchʼam mi chmilbat ta smotone.
Jchʼuntik me skotol
11, 12. 1) ¿Kʼu yelan chil Jeova ti kakʼojbetik yipal ta yichʼel ta mukʼ ti kʼuyelan lek chile? 2) ¿Kʼuxi ta sloʼla sba li buchʼu tspas yaloj li kʼusi tskʼan Dios, pe ti muʼyuk chchʼunbe smantal ta melele?
11 Li Jeovae xmuyubaj noʼox ti kʼalal tukʼ koʼonton chi jtunutik ta stojolal kʼalal chkichʼtik nutsele, ti ta jcholbetik-o skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Dios manchuk mi mu skʼanik li krixchanoetike xchiʼuk ti kakʼojbetik-o yipal tsobajel akʼo mi tsots ta saʼel chkaʼitik li stojol kuni veʼeltike. ¡Xmuyubaj me tajmek yoʼonton Jeova kʼalal ta jchʼunbetik smantal li ta kʼusitik laj kaltik ti toj tsotsik skʼoplale! Toj ep sbalil chil ti kakʼojbetik yipal sventa chkichʼtik ta mukʼe ti jaʼ tstij koʼontontik ti jkʼanojtike. Li yantike, yikʼaluk van muʼyuk chakʼik venta ti kakʼojbetik yipale, pe li Jeovae yiloj lek li matanal chkakʼbetik ta slekil koʼontontike xchiʼuk mu me xchʼay ta sjol (Mateo 6:4).
12 Akʼo mi jech, sventa lek chilutik ta sjunul yoʼonton li Diose, skʼan me jchʼunbetik ta skotolal ta jyalel. Muʼyuk me xi ta jloʼla jbatike: «Xuʼ van mu persauk ta jchʼun tajmek jlomuk li mantale, yuʼun ta yantike kakʼojbe yipal ta yichʼel ta mukʼ li Diose», mu me xi jchiuk. Jech kʼuchaʼal liʼe, oy van buchʼu xuʼ tsloʼla sba ti xuʼ chmulivaj o ti tspas yan tsatsal mulil ti muʼyuk tstoj smul ta skoj ti yakʼojbe yipal spasel li yantik yichʼobil ta mukʼ Diose. Taje jaʼ me mukʼta loʼlael (Gálatas 6:7, 8).
13. ¿Kʼuxi xuʼ chil preva li xchʼunbel smantal Jeova kʼalal jtuk oyutik ta jnatike?
13 Jaʼ yuʼun xi jakʼbe jbatike: «¿Mi ta jchʼunbe smantal Jeova ta sventa ti kʼusitik ta jpas jujun kʼakʼale, xchiʼuk ta sventa li kʼusitik muʼyuk buchʼu sventa-o yileluke?». Li Jesuse xi laj yale: «Li bochʼo lec xtojob ta sventainel li cʼusi muʼyuc tsots scʼoplale, jaʼ noʼox jech lec xtojob ta sventainel noxtoc li cʼusi tsots scʼoplale. Yan li bochʼo mu xtojob ta sventainel cʼusi muʼyuc tsots scʼoplale, jaʼ noʼox jech mu xtojob ta sventainel li cʼusi tsots scʼoplale», xi (Lucas 16:10). ¿Mi tukʼ koʼonton kakʼojtik «manchuc mi oyu[tik] ta yut jna[tik]» ti bu muʼyuk buchʼu yilojutike? (Salmo 101:2, Ch.) Jech ta melel, li stukʼil koʼontontike xuʼ ta yut noʼox jnatik xil preva. Oy xa sjayibal jabile, ti buchʼu tskʼan tskʼel li kʼusitik toj chopole, persa skʼan xbat li ta snail chʼayob oʼontonal ti bu ch-echʼ mulivajele; pe li avie, li ta lumetik ti bu tspikik komputadorae, kʼajomal xa noʼox tstijulanbeik li yuni chʼoal sventa tskʼelik li kʼusitik taje. ¿Mi ta jtsaktik lek ta mukʼ li kʼusi laj yal Jesús ti xie: «Li bochʼo jaʼ noʼox ta xpichʼ-oʼnta antse, imulivaj xa o xchiʼuc ta yoʼnton», ti xie? ¿Mi jpʼajojtik skʼelel li kʼusitik jaʼ sventa mulivajele? (Mateo 5:28; Job 31:1, 9, 10; Salmo 119:37; Proverbios 6:24, 25; Efesios 5:3-5.) ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li kʼusitik chlokʼ ta television sventa li majbaile? ¿Mi jech chkaʼitik kʼuchaʼal jDiostik ti solel chopol chil-o «li bochʼo jaʼ noʼox puru utsʼintavanej oy ta yoʼntonique»? (Salmo 11:5.) ¿O kʼusi xuʼ xkaltik ti ch-echʼ yuchʼel pox kuʼuntik kʼalal jtuk oyutike? Li Vivliae maʼuk noʼox chal ti mu stakʼ xi jyakube, yuʼun chal xtok ti «mu masuk xichʼ uchʼel poxe» (Tito 2:3, NM; Lucas 21:34, 35; 1 Timoteo 3:3).
14. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti ta jchʼunbetik smantal Dios ta sventa li takʼine?
14 Ta yan noxtok ti bu skʼan xkichʼ jpʼijiltike jaʼ ta sventa li takʼine. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿mi ta van xi j-och ta spasel kʼusitik sventa chi jpas ta jkʼulej ta anil manchuk mi tsakal xa batel skʼoplal elekʼ? ¿Mi chpichʼ koʼontontik spasel kʼusitik ti skontrainojbe smantal li ajvaliletik sventa mu jtojtik li patanetike? ¿O mi lek van xcholet ta jchʼuntik batel li mantal ti xie: «Li bochʼo jaʼ yabtel tscʼanic taqʼuine acʼbeic me. Li bochʼo jaʼ yabtel tscʼanboxuc apatanique, acʼbeic me», ti xie? (Romanos 13:7.)
Li xchʼunel mantale jaʼ tstij koʼontontik li kʼanele
15. ¿Kʼu yuʼun ta jchʼunbetik li smantaltak Jeovae?
15 Li xchʼunbel smantal Diose ep kʼusitik lek chakʼbutik tal. Jech, kʼalal muʼyuk ta jbutsʼtik li moye, ti lek jtalelaltike xchiʼuk ti chʼul chkiltik li chʼichʼe, jaʼ me jech ta jpoj-o jbatik ta jlom chameletik. Jech xtok, kʼalal chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi chal Vivliae yikʼaluk van jtabetik yan sbalil; ta sventa takʼin, kʼuyelan xkil jbatik xchiʼuk yantik xchiʼuk ta sventa kutsʼ kalaltik (Isaías 48:17). Li kʼusitik taje lek ti chkaltik ti jaʼ bendision chakʼ Dios ta sventa ti ta jchʼunbetik smantaltake xchiʼuk ti toj jtunelike, pe li srasonal mas tsots skʼoplal ti ta jchʼunbetik smantale jaʼ ti jkʼanojtike. Maʼuk ta skoj ti ta jkʼan jlekilaltik ti chi jtun ta stojolal Diose (Job 1:9-11; 2:4, 5). Li Jeovae kolemutik yuʼun sventa jtʼujtik ti buchʼu ta jkʼan ta jchʼunbetik smantale, jech oxal li voʼotike jaʼ jtʼujojtik ti ta jchʼunbetik smantal li Diose yuʼun ta jkʼan ta jlekubtasbetik yoʼonton xchiʼuk ti oy ta koʼontontik spasel li kʼusi leke (Romanos 6:16, 17; 1 Juan 5:3).
16, 17. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jesús ti la xchʼunbe smantal Dios ta sventa ti skʼanoje? 2) ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Jesuse?
16 Li Jesuse lek tukʼ chakʼ ta ilel li xchʼunbel smantal Jeova ta sventa ti skʼanoj ta melele (Juan 8:28, 29). Kʼalal liʼ toʼox oy ta Balumile «laj yichʼ vocol, jech laj yaʼay cʼu xʼelan ta chʼunel li cʼusi tscʼan Diose» (Hebreos 5:8, 9). ¿Kʼu yelan la spas? Li Jesuse «echʼem to la sbicʼtajes sba. La xchʼun mantal, la xchʼun milel noxtoc» (Filipenses 2:7, 8). Manchuk mi laj xa onoʼox xchʼun mantal li ta vinajele, ivinaj to ti jchʼunej mantal liʼ ta Balumile. Jech oxal jnaʼojtik ta sjunul koʼontontik ti lek chapal chtun ta mero Bankilal Pale ta sventa li yermanotake xchiʼuk ta sventa li yan krixchanoetik ti yakʼoj xchʼunel yoʼontonik ta stojolale (Hebreos 4:15; 1 Juan 2:1, 2).
17 ¿Ati voʼotike? Xuʼ jchanbetik stalelal Jesús mi jaʼ mas tsots skʼoplal chkaʼitik ta jkuxlejaltik li spasbel kʼusi tskʼan yoʼonton Diose (1 Pedro 2:21). Jun koʼonton chkaʼitik ti ta jpastik li kʼusi chalbutik Dios ta skoj ti jkʼanojtike, manchuk mi chkichʼtik ilbajinel o mi chi jsuje ta spasel li kʼusi svalopatinoj mantale (Romanos 7:18-20). Spasel li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose te me smakojbe batel skʼoplal ek ti ta jchʼuntik ta slekil koʼontontik li mantal chakʼik li buchʼutik tsbeiltasik li tsobobbaile, manchuk mi jpas muliletik (Hebreos 13:17). Li xchʼunbel smantal Dios ta jkuxlejaltik kʼalal muʼyuk buchʼu yilojutike toj ep me sbalil chil li Jeovae.
18, 19. ¿Kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal ta sjunul koʼontontik ta jchʼunbetik smantal li Diose?
18 Li xchʼunbel smantal Diose yikʼaluk van te smakoj batel ti chkil jvokoltik sventa tukʼuk-o koʼontontike (Hechos 5:29). Pe jech noxtok un, xchʼunbel li smantal Dios ta sventa xcholel li mantal xchiʼuk yakʼel li chanubtasele persa me skʼan xkuch kuʼuntik batel kʼalal to ta slajebal li kʼusitik liʼe (Mateo 24:13, 14; 28:19, 20). Sventa jtsobilan-o jbatik xchiʼuk li kermanotaktike, skʼan me oyuk stsʼikel kuʼuntik manchuk mi chlaj kipaltik yaʼeluk ta skoj li ilbajinel chakʼ balumile. Li jkʼanvanej Dios kuʼuntike yakʼoj lek venta ti kakʼojbetik yipal ta xchʼunbel smantal ta sventa li kʼusitik laj kaltike. Pe sventa lek tsʼakal jchʼunbetik li smantale skʼan me stsal kuʼuntik li kʼusitik tskʼan yaʼi li jbekʼtaltik ti jpas mulile, jchʼak jbatik li ta choplejale xchiʼuk ti jaʼuk jkʼantik li kʼusi leke (Romanos 12:9).
19 Kʼalal chi jtun ta stojolal Jeova ta skoj ti jkʼanojtike xchiʼuk li stojel ta vokole, ta me xkakʼ venta jtuktik «ti ch-acʼbat smoton li bochʼo ta saʼe» (Hebreos 11:6). Oy lekil matanaletik xchiʼuk ti chtun onoʼoxe, pe li kʼusi mas toj lek chil Jeovae jaʼ ti jchʼunbetik smantal ta skotol ta sventa ti jkʼanojtike (Proverbios 3:1, 2).
¿Kʼusi cha takʼ?
• ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti oy kʼusi xuʼ xkakʼbetik li Jeovae?
• ¿Kʼusitik muʼyuk la xchʼun li Saule?
• ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti jchʼunojtik ta melel ti jaʼ mas lek ti jchʼuntik mantale ti jaʼ mu sta li smilel matanale?
• ¿Kʼusi tstij koʼontontik ta xchʼunbel smantal li Jeovae?
[Lokʼol ta pajina 18]
¿Kʼu van yelan chaʼi sba li doktor ti oy ta yoʼonton yajchamel ti mu xchʼun li mantal laj yalbee?
[Lokʼol ta pajina 20]
¿Kʼu yuʼun muʼyuk xa lek ilat yuʼun Jeova li ajvalil Saule?
[Lokʼol ta pajina 21]
¿Mi cha chʼunbe smantal Dios kʼalal atuk oyot ta anae?