Skʼanoj tukʼilal li Jeovae
«Vuʼun li Mucʼul Diosune jaʼ jcʼanoj o li cʼusitic tuqʼue.» (ISAÍAS 61:8.)
1, 2. 1) ¿Kʼusi jaʼ li tukʼilale xchiʼuk li muʼyuk tukʼilale? 2) ¿Kʼusi chalbutik Vivlia ta sventa Jeova xchiʼuk li ta stukʼilal ti jech ojtikinbile?
LI TUKʼILALE jaʼ jun talelalil ti jaʼ tspas li kʼusi tukʼe xchiʼuk ti mu tʼujbiluk buchʼu tskʼane. Pe li kʼusi muʼyuk tukʼe, mu parejouk lek chil li yantike xchiʼuk chchopol kʼopta ti buchʼu muʼyuk to yojtikinoje, jech noʼox chopol kʼusi tspasbe.
2 Oy xa van ta 3,500 jabile, li Moisese xi laj yal ta stojolal li Ajvalil Jeova ta vinajel-balumile: «Tucʼ cʼusi tspas; lec scotol li yabtele. Jaʼ Dios ti mu snaʼ xʼepalcʼopoje. Muʼyuc cʼusi chopol oy ta yoʼnton. Tucʼ yoʼnton», xi (Deuteronomio 32:4). Mas ta 700 jabil ta tsʼakale, li Diose xi laj yakʼbe snaʼ Isaías ti akʼo stsʼibae: «Vuʼun li Mucʼul Diosune jaʼ jcʼanoj o li cʼusitic tuqʼue», xi (Isaías 61:8). Ta tsʼakale, li ta baʼyel sigloe, xi laj yal li Pabloe: «¿Me chcaltic ti muʼyuc tucʼ cʼusi tspas li Diose? ¡Mu jechuc!», xi (Romanos 9:14). Li jtakbol Pedroe jech laj yal ek li ta skʼakʼalil taje: «Muc tʼujbiluc bochʼo chcʼuxubin li Diose. Buyuc noʼox banamilal oy li cristianoetique lec ta xʼilatic yuʼun Dios me ta xichʼic ta muqʼue, me tspasic cʼusi tuqʼue», xi (Hechos 10:34, 35). Jech ta melel, «li Mucʼul Diose jaʼ lec scʼanoj li bochʼo tucʼ cʼusi tspase» (Salmo 37:28; Malaquías 3:6).
Ch-ajvalilaj ti chʼabal tukʼilale
3. ¿Kʼu yelan ilik talel ti chʼabal tukʼilal ta balumile?
3 Toj jutuk tajmek tukʼilal li avie. Xuʼ jnuptantik ti kʼusi chʼabal stukʼil ta sjunul jkuxlejaltike, jech kʼuchaʼal li ta abtelale, li ta chanob vune, li ta stojolal j-abteletike —mi svinik ajvalil o mi maʼuk— xchiʼuk li ta kutsʼ kalaltike. Melel onoʼox, mu achʼuk to ti chʼabal tukʼilale. Jaʼo la snuptan krixchanoetik kʼalal muʼyuk la xchʼunbeik smantal Dios li baʼyel jtot jmeʼtike, ti jaʼ itijbat yoʼontonik yuʼun li jtoyba anjel ti pas ta Satanase. Jech ta melel, li Adane, li Evae xchiʼuk li Satanase muʼyuk tukʼ la spas sbaik kʼalal mu lekuk la stunesik li kʼupil sba snopbenik ti akʼbatik yuʼun Diose. Ta skoj li kʼusi chopol la spasike la stikʼik ta mukʼta vokolil xchiʼuk ta lajelal li krixchanoetike (Génesis 3:1-6; Romanos 5:12; Hebreos 2:14).
4. ¿Kʼu xa sjalil ti chʼabal tukʼilal ta stojolal krixchanoetike?
4 Ti oy xa talel ta vakmil jabil la stoy sbaik ta nichimaltik Edene, solel epajem xa ti chʼabal tukʼilal ta stojolal li krixchanoetike. Pe mu labaluk maʼ taje, yuʼun jaʼ yajval balumil li Satanase (2 Corintios 4:4). Jutkʼop li stuke xchiʼuk jaʼ mero smeʼ j-epalkʼop, jun kuxlejal ti tskajtsan mulile xchiʼuk ti skontrainoj Jeovae (Juan 8:44). Li Satanase jaʼ onoʼox tspas-o ti kʼusi muʼyuk tukʼe. Kʼalal skʼan toʼox xtal li Nojelal ta voʼ ta skʼakʼalil Noee, li Diose laj yil ti balumile kʼux ta albel skʼoplal, yuʼun «iʼepaj smulic li cristianoetic ta banamile, xchiʼuc [...] jaʼ noʼox batem ta yoʼntonic o snopel li cʼusitic chopole». Taje jaʼ ta smul jlomuk li Diabloe (Génesis 6:5). Li ta skʼakʼalil Jesuse jaʼ jech ek, yuʼun xi laj yale: «Li cʼu yepal vocol chavichʼic jujun cʼacʼale, xuʼ noʼox o», xi. Taje jaʼ li ilbajinel chilike xchiʼuk ti chʼabal tukʼilale (Mateo 6:34, Achʼ Testamento, ta skʼop Chenalhó). Jaʼ yuʼun xi chal li Vivliae: «Scotol li jujuchop cʼusitic spasoj Diose ta jnaʼtic ti toj cʼux svocol chaʼyic cʼalal to tanae», xi (Romanos 8:22).
5. ¿Kʼu yuʼun mas to pʼolem ti chʼabal tukʼilal avie?
5 Jaʼ yuʼun chaʼa, li choplejal chakʼ ti kʼusi muʼyuk stukʼilale te xa onoʼox oy ti kʼu xa sjalil likem talel xkuxlejal li krixchanoe. Vaʼun mas to me tsatsajem ta jyalel. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li kʼusitik chopol chkʼotanuk ta pasel liʼe oy xa ta sjaylajunebal jabil ti och ta «[slajeb] cʼacʼale», vaʼun ti nopol xa talel li slajebe tsnuptan kʼusitik «xiʼbal sba, yuʼun naca vocol ta xvul ta loqʼuel». Li Vivliae xi laj yal ti kʼuyelan xkuxlejal li krixchanoetik ta slajebaltik xa batel kʼakʼale: «Stuc noʼox ta xcʼuxubin sbaic, cʼupijem yoʼntonic yuʼun ti taqʼuine, stoyoj sbaic. Stuc xa noʼox lec oy ta xaʼi sbaic. Ta xchopol-cʼoptaic ti Diose. [...] Mu snaʼ xalic colaval. Mi jaʼuc ta xichʼic ta mucʼ ti oy cʼusi chʼunbile. Muʼyuc slequilal yutsilal yoʼntonic. Muʼyuc syail xcʼuxul yoʼntonic. Naca jloʼiltavanejetic ta jʼechʼel. Mu chaʼbel xʼoch ta be yuʼunic ti cʼusi ta scʼan ti yoʼntonique. Muʼyuc xchʼulel xaʼi sbaic ta jʼechʼel. Contra xil scotol ti cʼusi leque. Jʼacʼvanej ta milel. Muʼyuc snopbenal yuʼunic jutebuc ti cʼusi ta spasique. Meʼinem ta yoʼntonic ti stuc noʼox lec ta xaʼi sbaique», xi (2 Timoteo 3:1-5, Ch). Li kʼusitik taje jaʼ chakʼ ti chʼabal jsetʼuk tukʼilale.
6, 7. ¿Kʼusitik tsots chʼabal stukʼilal snuptanoj li krixchanoetik avie?
6 Li sien jabil echʼ tale laj yichʼ ilel ti chʼabal ta jyalel tukʼilal ti muʼyuk bu ilbil-o jeche. Jaʼ ti bu mas ilbil talel vokol ta skoj mukʼta pas kʼope. Jech kʼuchaʼal liʼe, jlom j-al-loʼiletike chalik ti ta Xchibal Mukʼta Pas kʼop ta spʼejel Balumile chamik van 50 o 60 miyon krixchanoetik, jaʼ la mas ep ichamik li jnaklejetike: viniketik, antsetik xchiʼuk ololetik ti chʼabal smulike. Kʼalal itsuts li pas kʼop taje, ta smiyonal noʼox chamik ta skoj li yan epal pas kʼopetike, jaʼ jech noxtok, mas ep ti buchʼu maʼuk soltaroetike. Jaʼ chakʼ Satanás ti chʼabal tukʼilale yuʼun ch-ilin tajmek ta skoj ti snaʼoj ti poʼot xa xlajesat ta jyalel yuʼun Jeovae. Li albil kʼop ta Vivliae xi chale: «Iyal o tal ta atojolic li banquilal pucuje. Ilinem ta ora, yuʼun snaʼ ti mu xa jaluc ch-abteje», xi (Apocalipsis 12:12).
7 Ti kʼuyepal chlaj takʼin ta pasob kʼop jujun jabile echʼem xa ta jun biyon dolar. Pe ta sienal mil noʼox krixchanoetik ti chʼabal yuʼunik li kʼusitik mas chtun yuʼunike. Nopo xa noʼox avaʼi kʼusitik lek xuʼ xichʼ pasel ti lekuk xichʼ tunesel li takʼin taje. Te van jmil miyon krixchanoetike mu kʼusi slajesik lek, pe li yantike tspas sovra yuʼunik. Jech kʼuchaʼal chal Naciones Unidas te van voʼobuk miyon ololetik chchamik ta viʼnal jujun jabil. ¡Mu jsetʼuk tukʼilal! Nopo avaʼi noxtok jayvoʼ unen chichʼ tuchʼbel xkuxlejal jujun jabil kʼalal tsyalesike. Te van 40 o 60 miyon jech kʼuchaʼal kʼotem ta chanel yuʼunike. ¡Toj j-echʼ xa noʼox chopol ti chʼabal tukʼilale!
8. ¿Buchʼu noʼox ti xuʼ xichʼ talel melel tukʼilal ta stojolal krixchanoetike?
8 Li ajvaliletik liʼ ta Balumile mu xchap yuʼunik li mukʼta vokolil tsnuptan krixchanoetike, xchiʼuk manchuk mi tsnop kʼusi tspas li krixchanoe mi jaʼuk onoʼox xlekub yuʼun li kʼusitike. Li sKʼop Diose yaloj xa onoʼox ti ta jkʼakʼaliltik lae, «li bochʼotic toj chopolique xchiʼuc li jloʼlavanejetique, [...] echʼem ta soquic o batel. Ta xloʼlavanic, pero jech [la] loʼlabil stuquic ec» (2 Timoteo 3:13). Ta buyuk noʼox yakʼoj lek yibel ti chʼabal tukʼilale, ti mu xchʼay yuʼun li krixchanoe. Jaʼ noʼox xuʼ xchʼay yuʼun li Dios ti oy stukʼilale. Jaʼ noʼox stuk xuʼ smil li Satanase, li pukujetike xchiʼuk li chopol krixchanoetike (Jeremías 10:23, 24).
At-oʼonton ti oy srasonale
9, 10. ¿Kʼu yuʼun chibaj li Asafe?
9 Ta voʼnee, jlom jtsʼibajometik yuʼun Vivlia eke la sjakʼbe sbaik kʼu yuʼun ti muʼyuk to bu yakʼoj talel melel tukʼilal ta stojolal krixchanoetik li Diose. Jkʼeltik junuk. Li ta sba tsʼib bu chlik Salmo 73, jaʼ te albil skʼoplal Asaf, ti jaʼ van sbi jun jtij son levita ti lek ojtikinbile ti ikuxi ta skʼakʼalil ajvalil Davide o buchʼuuk noʼox jtij son te ta sna totil Asaf. Li Asaf xchiʼuk snitilultake ep tajmek la stsʼibabeik sletrail son ti laj yichʼ tunesel ta yichʼobil ta mukʼ Dios ta stojolal krixchanoetike. Pe oy bu ichibaj ta mantal li jtsʼibaej salmo taje. Laj yil ti ep tajmek kʼusitik oy yuʼunik li buchʼutik chopolike xchiʼuk laj yakʼ venta ti xmuyubaj noʼox ta xkuxlejalik yileluke, mu jsetʼuk vokolil chilik yilel.
10 Xi laj yale: «Iʼitʼixaj coʼnton yuʼun li jchiʼiltac ti jtoybaetique, yuʼun laj quil ti jaʼ toj ven lec cʼusi tstaic li bochʼotic chopol yoʼntonique. Li stuquique muʼyuc ta yoʼntonic me oy chchamic, yuʼun lec tsotsic, muʼyuc xchamelic o. Muʼyuc at-oʼnton chaʼyic; muʼyuc svocol chaʼyic jech chac cʼu chaʼal li yan cristianoetique», xi (Salmo 73:2-8). Pe ta tsʼakale laj yakʼ venta ti mu jechuk ti kʼusi tsnope (Salmo 73:15, 16). Laj yakʼbe yipal ta sjelel li kʼusi mu lekuk tsnope. Pe akʼo mi jech, mu toʼox xaʼibe smelolal kʼu yuʼun ti lek tajmek kʼusi oy ta stojolalik li buchʼutik chopolike ti jaʼ chil tajmek svokolik li buchʼutik tukʼike.
11. ¿Kʼusi laj yaʼibe smelolal li jtsʼibaej Salmo Asafe?
11 Li tukʼil vinik ta voʼne taje laj yakʼ venta ti kʼusi smalaoj li chopol krixchanoetike; chchapanatik yuʼun Jeova (Salmo 73:17-19). Li jtsʼibaej salmo Davide xi laj yale: «Jaʼ noʼox naban aba o ta stojol li Mucʼul Diose; chʼunbo li cʼusitic chayalbote. Jaʼ chayacʼot ta ichʼel ta mucʼ; jaʼ chayacʼbot avuʼunin o li avosilale, xchiʼuc chavil lec ta asat chichʼic ulesel scotol li jpasmuliletique», xi (Salmo 37:9, 11, 34).
12. 1) ¿Kʼusi snopoj tspas Jeova ta stojolal li choplejale xchiʼuk li kʼusitik chʼabal stukʼile? 2) ¿Kʼu yelan chavaʼi aba kʼalal cha nopbe skʼoplal ti tslajes kʼusi chʼabal stukʼil li Jeovae?
12 Mi kʼot yoraile, chkʼot ta pasel ta melel ti yaloj tslajes skotol kʼusitik chopol ta Balumil li Jeovae xchiʼuk tslajes li kʼusitik chʼabal stukʼil chakʼ choplejale. Li tukʼil yajtsʼaklom Cristo eke skʼan me snopilan lek taje. Mu me xchʼay ta joltik ti ta slajes Jeova li buchʼutik tskontrainbeik kʼusi tskʼan yoʼontone xchiʼuk ti chakʼbe smoton li buchʼutik jech kuxulik kʼuchaʼal tskʼane. «Lec viqʼuil o li sate, lec chil scotol cʼusi tspas li cristianoetique; tsqʼuel cʼusi tspas li bochʼo lequique xchiʼuc li bochʼo chopolique. Li bochʼo jaʼ noʼox puru utsʼintavanej oy ta yoʼntonique, chopol chil o. Chacʼbe tsots svocolic jech chac cʼu chaʼal chacʼ tsots voʼ; chacʼbe tal cʼocʼ xchiʼuc azufre xchiʼuc icʼ, jech chchicʼ o scotol. [...] Yuʼun li Mucʼul Diose tucʼ yoʼnton, lec scʼanoj ec li bochʼotic tucʼ yoʼntonique.» (Salmo 11:4-7.)
Jun achʼ balumil ti bu oy tukʼilale
13, 14. ¿Kʼu yuʼun tspas kanal ta achʼ balumil li tukʼilale?
13 Mi la slajes Jeova li kʼusitik chʼabal stukʼil ti jaʼ oy ta skʼob Satanase, jaʼ me te chlik li jun kʼupil sba achʼ balumile. Li achʼ balumil taje jaʼ me oy ta skʼob li Ajvalilal yuʼun Dios ta vinajele, li Ajvalilal ti la xchanubtas ta skʼanel ta orasion yajtsʼaklomtak li Jesuse xchiʼuk ti jech skʼan jkʼantik eke. Vaʼun, naka lekilal xa oy xchiʼuk tukʼilal, jaʼ chʼabal xa li choplejal xchiʼuk li kʼusi chʼabal stukʼile, jaʼ jech chichʼ takʼel ta jyalel li orasion liʼe: «Acʼo sta yorail chapas mantal, acʼo pasuc cʼusi tscʼan avoʼnton liʼ ta banamil jech chac cʼu chaʼal te ta vinajele» (Mateo 6:10).
14 Li Vivliae chalbutik kʼuyelan li ajvalilal taje, li ajvalilal ti oy ta yoʼonton li krixchanoetik ti skʼanojik li tukʼilale. Chkʼot ta pasel ta jyalel li kʼusi chal Salmo 145:16: «Li voʼote [Jeova] chajam li acʼobe; chabusanbe yalel tal abendición scotol li cʼusitic cuxajtique». Jech noxtok, Isaías 32:1 xi chale: «Ta to xlic jun ajvalil [Jesucristo ta vinajel] lec tucʼ tspas mantal, xchiʼuc ta xlic yantic jpasmantaletic [j-abteletik yuʼun Cristo ta Balumil] lec tucʼ chchapanvanic», xi. Ta sventa li Ajvalil Jesucristoe xi chal li Isaías 9:7: «Li yabtel ta mucʼta ajvalilale, xchiʼuc ti chacʼ jun oʼntonale muʼyuc spajeb o. Jaʼ chlic chotluc ta xchotleb li ajvalil Davide; jaʼ chlic sventain scotol. Jʼechʼel lec nacal chcom o, tsmeltsan lec scotol; chchapan lec, tstuqʼuibtas lec, jech tspas liʼ ta ora xchiʼuc cʼalal to ta sbatel osil. Jaʼ jech tspas ta sventa ti batsʼi lec yoʼnton li Mucʼul Dios ti tspas ta mantal scotol te ta vinajele». ¿Mi te xa nakalot yilel li ta tukʼil ventainel yuʼun li ajvalil taje?
15. ¿Kʼusi tspas ta stojolal krixchanoetik ta achʼ balumil li Jeovae?
15 Li ta achʼ balumile muʼyuk xa me srasonal chkaltik li kʼusi chal Eclesiastés 4:1 ti xie: «Tsʼacal lic cacʼ lec venta noxtoc cʼu xʼelan li tsatsal utsʼintael liʼ ta banamile. Te laj quil ti ep ch-oqʼuic li bochʼotic utsʼintabilique, pero muʼyuc bochʼo chtal patbatuc yoʼntonic; muʼyuc bochʼo chtal coltavanuc, yuʼun li jʼutsʼintavanejetique yichʼoj lec stsatsalic», xi. Melel onoʼox chaʼa, ta skoj ti chʼabal stukʼil li jnopbentike, tsots van ta nopel chkaʼitik ti kʼu to noʼox yutsil li achʼ balumil ti bu oy tukʼilale. Ta xchʼay li choplejale, li ta jujun kʼakʼale ep kʼusitik kʼupil sba ta xkʼotanuk ta pasel. Li Jeovae ta stukʼibtas skotol li kʼusitik xotajtike, jech, maʼuk noʼox ta spas ti kʼuyelan jmalaojtike. Staʼo ta jyalel ti akʼbat snaʼ yuʼun Jeova li jtakbol Pedro ti kʼusi la stsʼiba liʼe: «Ta jmalatic li achʼ vinajel xchiʼuc achʼ banamil ti yaloj onoʼox Dios ta xacʼbutique, ti bu puru tucʼ xa cʼusitic te oye» (2 Pedro 3:13).
16. ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti yakal xa ch-abtej li «achʼ vinajel» taje, xchiʼuk kʼu yelan yakal chichʼ chapanel li «achʼ banamil[e]»?
16 Ta melel, lik xa ajvalilajuk li «achʼ vinajel» taje (Ajvalilal ta vinajel yuʼun Dios ta skʼob Cristo). Li ta slajebal kʼakʼal liʼe yakal xa chichʼ tsobel li krixchanoetik ti jaʼik li «achʼ banamil» taje (jtsop tukʼil achʼ krixchanoetik ta Balumil). Oy xa vukub miyon ti chʼakbilik ta sien mil tsobobbailetik ti te van ta 235 mukʼtik lumetik xchiʼuk osiletike. Skotolik taje xchanojbeik xa li stukʼil mantaltak Jeovae, jech oxal tskʼupinik ti jun oyik ta spʼejel Balumil ti skʼanoj sbaik tajmek ti jaʼik yajtsʼaklomtak Cristoe. Ti kʼuyelan jmoj oyike toj lek xvinaj xchiʼuk muʼyuk spajeb, muʼyuk bu yiloj-o jech li krixchanoetike xchiʼuk mi jsetʼuk xkoʼolaj ti kʼuyelan jmoj oyik li yajtuneltak Satanase. Li kʼanelal xchiʼuk ti jun oyike, jaʼ jun svinajeb li epal muyubajel chtal ta achʼ balumil yuʼun Diose, jun balumil ti ventainbil yuʼun ajvalilal ti tukʼe (Isaías 2:2-4; Juan 13:34, 35; Colosenses 3:14).
Muʼyuk chkuch yuʼun li kʼop tspas Satanase
17. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk bu tspas kanal Satanás ta stojolal li yajtuneltak Jeovae?
17 Li Satanás xchiʼuk sviniktake poʼot xa me stsakik ta kʼop li yajtuneltak Jeovae, yuʼun tskʼan ta slajesik (Ezequiel 38:14-23). Li pas kʼop taje jaʼo chkʼot ta pasel li ta «tsots [vocol]» ti laj yal Jesuse, ti «muʼyuc onoʼox jech cʼalal ilic li banamile xchiʼuc cʼalal to tana. [Ti] muʼyuc ta xcʼot ta pasel jech yan velta noxto[ke]» (Mateo 24:21). ¿Mi tspas van kanal li Satanase? ¡Moʼoj kʼuxi un! Li sKʼop Diose xi chalbutik ta melele: «Li Mucʼul Diose jaʼ lec scʼanoj li bochʼo tucʼ cʼusi tspase, mu scomtsan o li bochʼo lecubtasbilic xa yuʼune, scotol ora xchabioj o; yan li yalab xnichʼnab bochʼotic chopolique chichʼic ulesel o. Li bochʼo tucʼ yoʼntonique jaʼ chuʼuninic o li yosilique, jech jun yoʼnton te chnaquiic o», xi (Salmo 37:28, 29).
18. 1) ¿Kʼusi tspas Dios kʼalal chkontrainbat yuʼun Satanás li steklumale? 2) ¿Kʼu yelan laj atabe sbalil ti la achaʼkʼel li kʼusi chal Vivlia ta sventa ti tspas kanal li tukʼilale?
18 Li pas kʼop tspasik ta stojolal yajtuneltak Dios li Satanás xchiʼuk sviniktake jaʼ xa noʼox slajeb jech ta spasik. Li Jeovae xi laj yal ta stojolal Zacarías ti kʼusi ta spase: «Bochʼouc noʼox ta xutsʼinta li jteclumale, jaʼ ta xutsʼintabun o li yuninal jsate», xi (Zacarías 2:8). Jaʼ jech, li Jeovae oy kʼusi ta spas ta anil, xkoʼolaj kʼuchaʼal oy buchʼu chchʼopbat sbekʼ sat yaʼeluk, vaʼun ta slajes li buchʼutik chkontrainvanike. Ta skotol li jnaklometik ta Balumile, li yajtuneltake jaʼ li buchʼutik mas manxoike, lek yoʼontonik, jun oyik xchiʼuk chchʼunik mantal, jaʼ yuʼun li kontrainel ch-akʼbatike mi jaʼuk staik-o ta jyalel xchiʼuk muʼyuk stukʼil. Li Buchʼu «lec scʼanoj li bochʼo tucʼ cʼusi tspase» mu me teuk noʼox skʼeloj, xchiʼuk ta slajes li krixchanoetik ti tskontrainbeik li steklumal Diose, jaʼ tspas kanal li tukʼilale xchiʼuk jaʼ spojelik li buchʼutik chichʼik ta mukʼ li jun noʼox melel Diose. ¡Toj echʼ noʼox lek ti jnaʼojtik ti liʼ xa ta stiʼ jnatik li kʼusitik chkʼot ta pasel taje! (Proverbios 2:21, 22.)
¿Kʼusi cha takʼ?
• ¿Kʼu yuʼun pʼolem tajmek ti chʼabal tukʼilale?
• Kʼu yelan tslajes Jeova ti chʼabal tajmek tukʼilal ta Balumile?
• Ti laj jchanbetik skʼoplal ti tspas kanal li tukʼilale, ¿kʼusi ti ikʼot ta avoʼontone?
[Lokʼol ta pajina 9]
Pʼol tajmek choplejal kʼalal muʼyuk toʼox talem li Nojelal ta voʼe, jech ek li ta «slajebtic xa batel ti cʼacʼale»
[Lokʼol ta pajina 10]
Li ta achʼ balumil yuʼun Diose naka tukʼilal xa, chʼabal xa choplejal