Li sKʼop Jeovae kuxul
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Oseas
LI MELEL yichʼel ta mukʼ Diose chʼayem xa tajek skʼoplal li ta ajvalilal yuʼun Israele, ti jaʼik li lajunvokʼ nitilulal ta Israel ta nortee. Ta stojolal li ajvalilal Jeroboam II, li jteklume ta skʼupinik ti oy noʼox kʼusitik yuʼunike, pe ta anil noʼox chʼay batel kʼalal cham li ajvalil taje. Jaʼ jech te lik-o batel kʼakʼaletik ti muʼyuk muyubajele xchiʼuk ti mu sta yav li ajvaliletike. Chanvoʼ li ta svakibal ajvaliletik ti ochik ta ajvalilal ti kʼalal lokʼ li Jeroboame laj yichʼik milel (2 Reyes 14:29; 15:8-30; 17:1-6). Ti kʼu sjalil och ta j-alkʼop li Osease, jalij 59 jabil, te noʼox van ilik ta 804 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike xchiʼuk kʼalal to ta jabil ti oy vokolile.
Ti kʼuyelan chaʼi sba Jeova ta stojolal li jtoyba Israele jaʼ te laj yichʼ akʼel ta ilel lek ta sventa li kʼusi kʼot ta pasel ta snupunel Osease. Li ta yaʼyeje, li j-alkʼope ta xalbe smul li jteklum Israele xchiʼuk ta xal xtok li albil xa onoʼox chapanel ta stojolale xchiʼuk ta stojolal li ajvalil ta Judae. Ta lek noʼox xlamet skʼopojel, pe jech noxtok ta anil noʼox chkʼot ta oʼontonal xchiʼuk chakʼ ta ilel slekil yoʼonton, li Osease la stsʼiba skotol taje, li ta livro ti yichʼoj sbie. Ta sventa ti jaʼ yakʼoj ta naʼel li Diose, li yaʼyeje kuxul xchiʼuk oy stsatsal (Hebreos 4:12).
«BAT ICʼO JUN JMULAVIL ANTS»
Li Jeovae xi laj yalbe mantal li Osease: «Bat icʼo jun jmulavil ants», xut (Oseas 1:2). Li Osease la xchʼun mantal xchiʼuk laj yil jun xnichʼon xchiʼuk li Gomere, ta mas tsʼakal li Gomere laj yil chaʼvoʼ yalab ti maʼuk mero xnichʼnab yaʼeluk li Osease, Lo-ruhama xchiʼuk Lo-ammi. Li biiletik taje jaʼ skʼan xal ti Jeovae mu skʼan xakʼbe slekil yoʼonton ta stojolal li Israele xchiʼuk ti spʼajoj li steklumal ti mulivaje.
¿Kʼusi ta xaʼi ta melel Jeova ta stojolal li steklumal ti mu xchʼun mantale? Xi laj yichʼ albel li Osease: «Batan, bat xa icʼo, bat cʼano yan velta li avajnile, acʼo me cʼanbil yuʼun yan vinic, acʼo me jmulavil ants. Yuʼun jech jcʼanoj ec li israeletique, acʼo me jaʼ chichʼic ta mucʼ li yantic diosetique», xut (Oseas 3:1).
Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:
1:1. Kʼalal jaʼo ochem ta yaj-alkʼop Dios li Osease, ¿kʼu yuʼun chalbe skʼoplal li chanib ajvaliletik ta Judá, pe jaʼ noʼox chalbe skʼoplal jun li ajvalil ta Israele? Jaʼ ta skoj ti jaʼ noʼox snitilultak David ti ojtikinbilik kʼuchaʼal ajvaliletik li ta jteklum ti tʼujbil yuʼun Diose. Li ajvaliletik ta nortee maʼuk snitilultak David, pe li Judae jaʼ.
1:2-9. ¿Mi laj van yikʼ «jun jmulavil ants» li Osease? Laj, li Osease laj yikʼ jun ants ti ta mas tsʼakale kʼot ta jmulavil ants. Skotol li kʼusi laj yal li j-alkʼop ta sventa xkuxlejale maʼuk me ti laj yil ta vaychil o laj yil ta xchʼulele.
1:7. ¿Bakʼin ti kʼuxubinat li sna Judae xchiʼuk ti laj yichʼ pojele? Li loʼil taje kʼot ta pasel ta 732 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, kʼalal jaʼo ch-ajvalilaj Ezequiase. Li kʼakʼal taje, li Jeovae la smak ta be li kontrainel yuʼun j-asiriaetik ta stojolal li Jerusalene ta jun noʼox akʼobal la smil 185,000 j-asiriaetik li jun anjele (2 Reyes 19:34, 35). Jech la skolta Judá li Jeovae, «muc ta flechauc, muc ta espadauc, muc ta caʼeticuc sventa pascʼop, muc ta soldadoeticuc cajajtic ta caʼ», moʼoj, yuʼun ta stojolal noʼox jun anjel.
1:10, 11. Ti tsʼuj ta 740 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltik li ajvalilal ta Israele, ¿kʼusi smelolal ti la «stsob sbaic» li smomnichʼnabtak Judá xchiʼuk Israele? Ep jnaklejetik li ta ajvalil ta nortee la stsob sbaik xchiʼuk Judá kʼalal muʼyuk toʼox yichʼojik ikʼel batel ta mosoil ta Babilonia li ta sjabilal 607 (2 Crónicas 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25). Li judioetik ti mosoinbilik toʼox ti sutik batel ta slumalik ta jabil 537 te me oy ek li snitilultak j-israeletike (Esdras 2:70).
2:21-23. ¿Kʼusi tskʼan chakʼ ta aʼyel Jeova kʼalal xi laj yale: «Ta jtsʼun lec ta banamil [li Jezreele], jaʼ cuʼuntac chcʼotic o; ta xlic jcʼuxubin», ti xie? Li sbi sba skeremik Oseas xchiʼuk Gomere jaʼ Jezreel (Oseas 1:2-4). Li kʼusi skʼan xal li biil taje jaʼ: «Dios ta Stsʼun Sbekʼ Tsʼunbal», ta albil kʼope jaʼ skʼan xal ti Jeovae ta stsob li skomenal li tukʼil j-israeletik ta 537 xchiʼuk ta stsʼun kʼuchaʼal sbekʼ tsʼunbal ta Judá. Li Balumile, jalij 70 jabil ti stuk slilijemal busul kome, avie chakʼ xa trigo, yaʼlel tsʼusub xchiʼuk aseite. Ta jun nichimal kʼop, li albil kʼop taje ta xal li kʼusitik lek ta skʼan li balumile, tskʼan yavonoal xchiʼuk tskʼan ti akʼo xakʼ voʼ li vinajele; jaʼ noʼox jech xtok li vinajele tskʼanbe Dios ti akʼo xakʼ talel toketik ti yichʼoj talel voʼe. Skotol li kʼusitik kʼot ta pasel taje jaʼ me sventa oyuk yuʼunik li kʼusitik ta xtun yuʼunik li buchʼutik ta sutik batele. Li jtakbol Pablo xchiʼuk Pedroe ta skoʼoltasik li kʼusi chal Oseas 2:23 ta sventa li abtelal ta stsobel li skomenal Israel ti chkʼotik ta sventa Diose (Romanos 9:25, 26; 1 Pedro 2:10).
Kʼusitik xuʼ jchantik:
1:2-9; 3:1, 2. Nopo noʼox avaʼi ti kʼu to yelan laj yaʼi sba Oseas ta sventa ti kʼuyelan ibat li snupunel ta skoj ti la spas li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose. ¿Bu to van kʼalal oy ta koʼontontik ta jpastik li kʼusi tskʼan yoʼonton Dios ti jaʼ muʼyuk xa ta jpastik li kʼusi tskʼan koʼontontike?
1:6-9. Li Jeovae tspʼaj li mulivajel ta mantale xchiʼuk ti chichʼ loʼlael chiʼilil ta nupunele.
1:7, 10, 11; 2:14-23. Skotol li kʼusi kak laj yal Jeova ta sventa li Israel xchiʼuk Judae kʼot ta pasel. Li skʼop Diose ta persa onoʼox chkʼot ta pasel.
2:16, 19, 21-23; 3:1-4. Li Jeovae oy ta yoʼonton ta xchʼaybe smul li buchʼutik ta sutes yoʼontonik ta melele (Nehemías 9:17). Skʼan me ta skotoluk koʼontontik jkʼantik li yantike xchiʼuk ti oyuk me xkʼuxul koʼontontik sventa jech jchanbetik li Jeovae.
LI JEOVAE «CHALBE TA JAMAL SMUL»
Li Jeovae «chalbe ta jamal smul li jnaclumetic liʼ ta avosilalique». ¿Kʼusi srasonal? «Yuʼun muʼyuc xa cʼusi melel, muʼyuc xa cʼuxubinel; muʼyuc xa bochʼo xotquin Dios liʼ ta avosilalic», xi (Oseas 4:1.) Li jteklum Israel ti mu xchʼun mantale chloʼlavan, tsmal chʼichʼ, chmulivaj ta bekʼtalil ta melel xchiʼuk chmulivaj ta mantal. Yuʼun maʼuk la saʼik koltael ta stojolal Dios, «yuʼun chbat scʼan coltael yuʼun li Egiptoe; tsʼacal te chbat ta stojol Asiria noxtoc» (Oseas 7:11).
Li Jeovae xi ta xal li chapanel yuʼune: «¡Ta xichʼ tsalel o li Israele!», xi (Oseas 8:8). Li ajvalilal yuʼun Judae muʼyuk me ti chʼaybil xa smule. Oseas 12:2 xi ta xale: «Li Mucʼul Diose chapal xa pleito yuʼun ta sventa li Israele. Yuʼun chacʼbe stoj cʼusitic chopol spasoj li Jacobe; jaʼ jech chacʼbe stojol ti cʼu xʼelan yabtele», xi. Akʼo mi jech, li xchaʼlekubtasele chkʼot onoʼox ta pasel, yuʼun li Diose xi ta xale: «¿Me ta jpoj loqʼuel ta scʼob li yavil animaetique? ¿Me ta jcolta ta sventa li lajele?», xi (Oseas 13:14).
Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:
6:1-3. ¿Buchʼu ti laj yal: «Laʼic acotolic, sutcutic batel ta stojol li Mucʼul Diose», ti xie? Xuʼ van jaʼ stukik li j-israeletik ti mu xchʼunik mantal ti buchʼutik ta xalbe sbaik ti akʼo sutikuk ta stojolal Jeovae. Mi jaʼ jeche, naka noʼox jech ta spas sbaik ti sutesoj xa yoʼontonik yileluke. Li kʼanel yuʼunike ta sak-chʼay batel «jech chac cʼu chaʼal lumal toc ta jujun sob; ta xʼul batel jech chac cʼu chaʼal job osil ta jujun sob» (Oseas 6:4). Ta yan xtoke, xuʼ van jaʼ stuk li Oseas ti solel xvokoletik laj yalbe li jteklum ti akʼo sutikuk batel ta stojolal li Jeovae. Kʼusiuk yelanil, li jtoyba jnaklejetik ta lajunvokʼ nitilulal ta Israele persa skʼan xakʼik ta ilel ti sutesoj yoʼontonike xchiʼuk ti tsutik ta stojolal li Jeovae.
7:4. ¿Kʼusi skʼan xal ti xkoʼolajik kʼuchaʼal «horno ti te tsanal o scʼacʼal» li jmulavil israeletike? Li skoʼoltasobil liʼe chakʼ ta ilel lek ti xtiltun tajmek ta yoʼontonik li kʼusitik chopole.
Kʼusitik xuʼ jchantik:
4:1, 6. Sventa xi jxanav xchiʼuk li Diose, skʼan me xkojtikintik mas ta stojolal xchiʼuk kakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi ta jchantike.
4:9-13. Li Jeovae ta xakʼbe stoj smul li buchʼutik ta xmulivajike xchiʼuk li buchʼutik chikʼubtasik li yichʼel ta mukʼ Diose (Oseas 1:4).
5:1. Li buchʼutik tsbeiltasik batel li slumal Diose skʼan me spʼajik li svalopatinel komel li melel mantale; mi moʼoje, xuʼ me xikʼ batel yantik ta yichʼel ta mukʼ jecheʼ diosetik, ti xuʼ xjoypʼij ta jun petsʼ xchiʼuk yakobbaile.
6:1-4; 7:14, 16. Ti sutesel oʼontonal ta eal noʼoxe muʼyuk me sbalil. Sventa chichʼ tael xkʼuxul yoʼonton li Diose, li buchʼu saʼoj smule skʼan sutes yoʼonton ta melel, ti te chvinaj kʼalal tsutik «ta toyole», jaʼ xkaltik, li toyol kʼuyelan yichʼel ta mukʼ li Diose. Ti kʼusi ta spase jaʼuk me jech kʼuchaʼal chal li stsatsal mantaltak Diose (Oseas 7:16).
6:6. Li spasel mulile jaʼ me skʼan xal ti muʼyuk melel kʼanel yuʼunik ta stojolal Diose. Li epal matanaletik ta mantale maʼuk noʼox xuʼ chchʼayes li kʼusi laj yichʼ pasele.
8:7, 13; 10:13. Li mantal «li cʼusi tstsʼun jujun cristianoe jaʼ chcʼot scʼaj» ti xie, jaʼ me jech kʼot ta stojolalik li j-israeletik ti laj yichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetike (Gálatas 6:7).
8:8; 9:17; 13:16. Li albil kʼopetik ta stojolal li ajvalil ta Israele te kʼot ta pasel kʼalal tsʼuj ta skʼob Asiria li skapital Samariae (2 Reyes 17:3-6). Jnaʼojtik lek ti tspas skotol ti kʼusi yaloj li Diose xchiʼuk chkʼot ta pasel skotol li kʼusi yaloje (Números 23:19).
8:14. Li Jeovae laj «[ya]cʼbe scʼacʼal li lumetic [yuʼun Judá]» ta 607 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltik ti jaʼ la stunes li jbabiloniaetike, jaʼo kʼalal laj yichʼ talel lajesel ti albil xa onoʼox skʼoplal ta skontra li Jerusalene xchiʼuk li yosilal Judae (2 Crónicas 36:19). Li kʼusi ta xal Diose ta onoʼox xkʼot ta pasel (Josué 23:14).
9:10. Akʼo mi yakʼoj sbaik ta stojolal li melel Diose, li j-israeletike «ibatic ta stojol Baal-Peore, laj yacʼ sbaic o ta qʼuexlal ta stojol li cʼusi muʼyuc stue». Skʼan jtsʼetan jchikintik ta sventa li at-oʼonton chakʼ li xchopol kʼelobil laj yakʼik ta ilele xchiʼuk ti mu jchʼay ta joltik ti kakʼoj jbatik ta stojolal li Jeovae (1 Corintios 10:11).
10:1, 2, 12. Skʼan me chʼabaluk xchopolal koʼontontik kʼalal chkichʼtik ta mukʼ Diose. Kʼalal ta «[jtsʼuntik] li cʼusitic tucʼ ta pasele, jech jaʼ chlic [jkʼajtik] li cʼuxubinele».
10:5. Bet-aven (ti jaʼ skʼan xal «sNail Vokolile») jaʼ jech laj yichʼ alel sventa chichʼ pʼajel li Betele (ti jaʼ skʼan xal «sNa Diose»). Kʼalal laj yichʼ lokʼesel batel li lokʼol ti pasbil kʼuchaʼal chʼiom tot vakax li ta Bet-avene, li krixchanoetik ta Samariae laj yokʼitaik li lokʼol ti chichʼik toʼox ta mukʼe. ¡Chʼabal tajmek srasonal ti ta jpat koʼontontik ta stojolal li lokʼol ti mu xnike, ti mi jaʼuk snaʼ spoj sba stuke! (Salmo 135:15-18; Jeremías 10:3-5.)
11:1-4. Li Jeovae ta slekil yoʼonton onoʼox ta skʼel li slumale; jaʼ yuʼun li xchʼunbel smantale maʼuk chopol.
11:8-11; 13:14. Li kʼusi laj yal Jeova ta sventa ti chchaʼlik yichʼ ichʼel ta mukʼ li melel Diose «muc xocoluc [isut] batel ta [s]tojol» (Isaías 55:11). Li ta sjabilal 537 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike laj skʼoplal li mosoinel ta Babiloniae xchiʼuk sut jtsop ta Jerusalén (Esdras 2:1; 3:1-3). Skotol li kʼusi laj yal Jeova ta stojolal li yaj-alkʼoptake ta onoʼox xkʼot ta pasel.
12:6. Skʼan ta sjunuluk koʼontontik xkakʼtik ta ilel li slekil koʼontontike, ti jaʼ ta jpastik li kʼusi tukʼe xchiʼuk jpat-o koʼontontik ta stojolal li Jeovae.
13:6. Kʼalal lek noj xchʼutik li j-israeletike lik stoy sbaik, jech la xchʼay ta yoʼontonik li Jeovae. Jaʼ yuʼun skʼan me jkʼel jbatik ti akʼo mu xlik jtoy jbatike.
«LI BE YUʼUN MUCʼUL DIOSE LEC TUCʼ»
Li Osease xi tskʼan vokole: «Israel, sutan tal yan velta ta stojol li Dios avuʼune, yuʼun yalemot ta lum ta scoj li amule», xi. Xi la stijbe yoʼonton jteklum ti akʼo skʼanbeik vokol Jeovae: «Pasbuncutic perdón scotol li jmulcutique; tsacbuncutic li cʼusi lec chacacʼbotcutique. Li xqʼuexol amoton chcacʼcutique jaʼuc li cʼusi chlocʼ ta quecutique», xut (Oseas 14:1, 2).
Li jpas mulil ti sutesoj xa yoʼontone skʼan sut ta stojolal Jeova, xchʼunbe smantal xchiʼuk xakʼbe smoton sventa tsmuyubta. ¿Kʼusi srasonal? Yuʼun «li be yuʼun Mucʼul Diose lec tucʼ. Li bochʼotic tucʼ yoʼntonique jaʼ te chanovic batel» (Oseas 14:9). ¡Jaʼ jun muyubajel ti ep krixchanoetik chlik saʼik Jeova xchiʼuk ti chlik yichʼik ta mukʼ li ta slajebtik xa batel kʼakʼale! (Oseas 3:5.)
[Lokʼol ta pajina 9]
Li xkuxlejal ta yutsʼ yalal Osease chakʼ ta ilel ti kʼuyelan xil sbaik li Jeova xchiʼuk Israele
[Lokʼol ta pajina 11]
Kʼalal tsʼuj li Samaria ta sjabilal 740 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike laj skʼoplal li lajunvokʼ nitilulal ta Israele