«Jaʼ stsatsal coʼnton» li Jeovae

TSLOʼILTA JOAN COVILLE

Li vokʼ ta 25 yuʼun julio ta 1925 ta Huddersfield (Inglaterra). Jun noʼox stsebik laj yil li jtot jmeʼe, jaʼ li voʼone. Xvul ta jol ti toj echʼem xi ipaje, jech oxal li jtote xi chalilanbune: «Mu xa noʼox stakʼ xa svelot jutuk ikʼ chkil, yuʼun anil cha ipaj», xi. Oy onoʼox van srason jnaʼ.

LI TA jabiletik taje li jbabeetik ta relijione xvokolet chalbeik Dios ti akʼo oyuk lekilale; pe li ta Xchibal Mukʼta Pas kʼop ta spʼejel Balumile xvokoletik ta stojolal ti akʼo xkuch yuʼunike. Li chʼay yuʼun taje xchiʼuk oy kʼusitik lik jakʼbe jba. Jaʼo ti kʼalal la svulaʼanunkutik Annie Ratcliffe, ti jaʼ noʼox stuk yajrextiko Jeova li bu nakalunkutike.

La jtakutik li kʼusi melele

Laj yiktabunkutik livro Salvación li Annie xchiʼuk laj yalbe jmeʼ ti akʼo xbat yaʼi jun loʼil ta Vivlia ta snae.a Li jmeʼe laj yalbun ti akʼo xbat jchiʼine, manchuk mi la jnop ti chakʼ chʼaje, mu jechuk ikʼot ta pasel. Avie xvul to ta jol ti laj yichʼ albel skʼoplal li pojelal tal spas li Jesuse. Jech xtok te laj yichʼ takʼel ep li kʼusitik ti ta jakʼbe jbae. Kʼalal echʼ jun xemanae li sutkutik batel, li vaʼ kʼakʼal taje te laj yichʼ albel skʼoplal kʼalal laj yal Jesús ta sventa li senyailtak slajebal kʼakʼale. Kʼalal la jkoʼoltaskutik xchiʼuk li kʼusi yakal chkʼot ta spʼejel balumile, laj kakʼkutik venta xchiʼuk jmeʼ ti la jtakutik li kʼusi melele. Li vaʼ kʼakʼale laj kichʼkutik takel ta ikʼel sventa xi batkutik ta Salon sventa Tsobobbail.

Li ta salone laj kojtikinan epal tsebal prekursoraetik, jech kʼuchaʼal Joyce Barber. Mu jaluk echʼ une, li stuke inupun xchiʼuk Peter Ellis, li avie te-o chtunik ta Betel ta Londres. Ta jnop toʼoxe naka prekursoretik skotol li buchʼutik teik ta tsobobbaile. Jaʼ yuʼun, manchuk mi yakalun toʼox ta chanun, lik noʼox jchol mantal 60 ora ta jujun u.

Kʼalal echʼ voʼob ue, ta 11 yuʼun febrero ta 1940, laj kichʼ voʼ xchiʼuk jmeʼ ta jun asamblea de zona (li avie jaʼ li Mukʼta tsobajel ta chib kʼakʼale) ti te laj yichʼ pasel ta Bradford. Manchuk mi mu kʼusi chal li jtot ta sventa li kʼusi achʼ lik jchʼunkutike, muʼyuk bu xkʼot ta yajrextiko Jeova. Kʼalal laj kichʼ voʼe jaʼo lik yichʼ cholel mantal ta kayeetik. Kʼalal lik jpaskutik li abtelal taje, kichʼojkutik batel mukʼta vunetik (pancartas) xchiʼuk jmoralkutik sventa bu chkichʼkutik batel li revistaetike. Jun sabadoe la stakikun batel ta chol mantal bu ep tajmek krixchanoetik xchiʼuk ti naka chonolajebaletike. Toj tsots laj kaʼi li chol mantale, yuʼun chi xiʼ toʼox yuʼun li krixchanoetike. Xchiʼuk xtok, li kʼakʼal taje skotol li jchiʼiltak ta chanune yolbaj xa te ijelavik yileluk li ta kaye bu laj kichʼ takel batele.

Li compañía (o tsobobbail) ti bu chi kʼote la xchʼak sba ta 1940, li bu laj kichʼ takel batele muʼyuktik mas kerem-tsebetik ti koʼol jabilalkutike. Taje ay kalbe li siervo de compañía (ti buchʼu tskʼel li kʼusitik ta tsobobbaile). Pe li stuke xi laj yalbune: «Mi cha kʼan oy kerem-tsebetik liʼe, cholbo mantal li buchʼutik muʼyuk liʼik ta tsobobbaile xchiʼuk ikʼano talel». Jaʼ jech la jpas taje. Mu jaluk la jta Elsie Noble, jun tseb ti la xchʼam li mantale xchiʼuk ti toj lek laj kamigain jbakutike.

Li prekursorale xchiʼuk li bendisionetik chakʼe

Kʼalal nel jchanune, lik abtejkun xchiʼuk jun kontador. Pe kʼalal chkil ti xmuyubajik noʼox li buchʼutik chtunik ta tsʼakal orae la xchʼies tajek ta koʼonton ti chi tun ta stojolal Jeova kʼuchaʼal prekursora ek. Ta mayo ta 1945 laj ta jun matanal, lik abtejkun kʼuchaʼal prekursora espesial. Li ta sba kʼakʼal li lokʼ ta chol mantal kʼuchaʼal prekusorae, xvul to ta jol ti solel tsots tajek chakʼ voʼe. Xi muyubaj tajmek akʼo mi yakal tsots voʼ. Maʼuk noʼox taje, yuʼun ti skotol kʼakʼal chi lokʼ ta chol mantal xchiʼuk ti ta visikleta chi bate jaʼ la skoltaun sventa mu masuk xi ipaj. Jamal chkal, li kalale muʼyuk jelav ta 42 kilo, manchuk mi jech, muʼyuk laj kikta li prekursorale. Ti jayib xa jabil jelavem tale, «jaʼ stsatsal coʼnton» ta melel li Jeovae (Sal. 28:7).

Sventa xi koltavan ta spasel achʼ tsobobbailetike, laj kichʼ takel batel ti butik chʼabal yajrextikotak Jeovae. Oxib jabil te li kom ta Inglaterra, ta tsʼakale oxib jabil ta Irlanda. Kʼalal te li tun ta Lisburn (Irlanda), laj kakʼbe chanubtasel ta Vivlia jun vinik ti jaʼ toʼox yajkoltaobba pastor ta jun temploe. Li kʼusitik melel yakal chchan batel li vinike, jech chakʼbe xchan li buchʼutik te ta temploe. Jlom krixchanoetike, bat yalbeik li jpas mantaletik ta templo li kʼusi yakal chkʼot ta pasele. Li jpas mantaletike la skʼanbeik srasonal kʼu yuʼun jech tspas li pastore. Ta skoj la ti jaʼ jun yajtsʼaklom Cristoe, laj yal ta jamal ti yakal toʼox chakʼ ta chanel li kʼusitik mu meleluke. Akʼo mi tsots kontrainat yuʼun li yutsʼ yalale, li vinik taje laj yakʼ xkuxlejal ta stojolal Jeova xchiʼuk tukʼ yoʼonton icham.

Ta 1950 te xaʼox oyun ta Larne —ti jaʼ xaʼox xchibal velta bu kichʼ takel batel ta Irlandae—, jaʼo bat li jchiʼil ta chol mantal ta mukʼta tsobajel ti jaʼ sbi “Aumento de la Teocracia”, ta Nueva York. Chi bat ox kaʼi, pe jtuk te li kom vakib xemana. Manchuk mi tsots kaʼi ti li kom ta Irlandae xchiʼuk ti muʼyuk li bat ta Nueva Yorke, ep kʼusitik lek kʼot ta pasel ti la spatbun koʼonton li ta chol mantale. Jech kʼuchaʼal liʼe, la jvulaʼan jun mol ti te skʼejoj jlik vun ti oy xaʼox ta 27 jabil yichʼoj akʼbele. Ti kʼu sjalil taje ep xaʼox ta velta la skʼel li vune, jech oxal jutuk mu sliklejaluk komem ta sjol. Li stuke, li skerem xchiʼuk stsebe la xchʼamik li mantale.

Chapanel ta Chanob vun ta Galaad

Ta 1951, li voʼon xchiʼuk lajuneb prekursoretike laj kichʼkutik takel ta ikʼel li ta chanun numero 17 yuʼun Chanob vun ta Galaad, te ta South Lansing (Nueva York). ¡Toj ep xa noʼox la jkʼupin li chanubtasel ta Vivlia li ta uetik taje! Li vaʼ kʼakʼale, li ermanaetike muʼyuk toʼox bu tsakbil sbiik li ta Chanob vun sventa Kabteltik yuʼun Diose, pe li ta Chanob vun ta Galaade chkichʼ akʼbel jpartekutik xchiʼuk chkakʼ j-informekutik sventa li kabtelkutik ta chol mantale. ¡Toj echʼ noʼox xiʼel kaʼi! Li ta sba velta li echʼe, xtʼeltʼun tajmek li jkʼob bu jtsakoj-o jvune. Li jchanubtasvanej kuʼunkutike, li ermano Maxwell Friend, xi ta ixtol loʼil laj yalbune: «Jech kʼuchaʼal skotol lekil j-almantaletike, la xiʼ li ta slikebale, pe toj echʼ xa noʼox maʼ voʼote: la xiʼ ta slikebal kʼalal to ta slajebal», xi yutun. Pe ta kʼunkʼun la jchan lek xi kʼopojkutik ta stojolal li jchanunetike. Muʼyuk xkaʼikutik kʼuyelan jelav li kʼakʼaletike, jaʼ to kakʼkutik venta ti chlaj xaʼox li chanune, vaʼun li takekutik batel ta jeltos lum. ¿Bu li take batel? ¡Ta Tailandia!

«Steklumal tseʼej»

Jaʼ jun mukʼta bendision yuʼun Jeova ti jaʼ ikʼot ta jchiʼil ta misioneroal li Astrid Andersone. Vukub xemana li xanavkutik ta jun varko ti chkuch ikatsil sventa xi kʼotkutik ti bu laj kichʼkutik takel batele. Kʼalal li kʼotkutik ta kapital ti jaʼ li Bangkok, labal to laj kilkutik ti xtal xbat li krixchanoetik ta chʼivite xchiʼuk li be voʼetik ti tstunesik toʼox kʼuchaʼal kayeetik li krixchanoetike. Ta 1952 mu toʼox sta 150 jchol mantaletik li ta Tailandiae.

Kʼalal laj kʼelkutik ta sba velta ta skʼop jtailandia krixchanoetik Li Jkʼel osil ta toyole, la jakʼbe jbakutik kʼuxi xa noʼox ta jchankutik li kʼop taje. Li kʼusi mas tsotse jaʼ ti jtabekutik snukʼilal li kʼopetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal li jpʼel kʼop khaù jichʼil snukʼilal li ta slikebale xchiʼuk ti mas kʼun ta slajebale, jaʼ skʼan xal «aros». Jech noxtok, li jpʼel kʼop taje mi mas yij snukʼilal chichʼ alele, jaʼ skʼan xal «achʼik», jaʼ xkaltik, «aʼyejetik». Jaʼ yuʼun ta slikebale, xi jpʼel koʼonton chkalbekutik toʼox li krixchanoetik ti bu ta jcholkutik mantale: «Kichʼojbot tal lekil aros», pe li kʼusi ox ta jkʼan chkalkutike jaʼ: «Kichʼojbot tal lekil aʼyejetik». Pe ta kʼunkʼun xchiʼuk naka ta tseʼejtik noʼox, la jchankutik li kʼope.

Li krixchanoetik ta Tailandiae toj lek xkʼopojik. Oy srasonik, yuʼun li Tailandiae jaʼ sbi «steklumal tseʼej». Baʼyel li tunkutik chib jabil li ta steklumal Khorat (ti jaʼ Najon Ratchasima sbi li avie), ta tsʼakale la stakunkutik batel ta jteklum Chiang Mai. Jutuk mu skotoluk li krixchanoetik ta Tailandiae chichʼik ta mukʼ Buda xchiʼuk mu xojtikinik lek li Vivliae. Jech kʼuchaʼal liʼe, ta Khorat la jchanubtas ta Vivlia li bankilal ta ofisina yuʼun koreoetike. Jun veltae yakal toʼox ta jloʼiltabe skʼoplal li moltotil Abrahame. Vul ta sjol li biil taje, la snikes sjol ta muyubajel sventa chal ti jeche. Pe ta jlikel noʼoxe laj kakʼ venta ti mu jmojuk li Abraham buchʼu chkalbekutik skʼoplale. Li vinik taje jaʼ chalbe skʼoplal Abraham Lincoln, jun pasaro presidente ta Estados Unidos. ¡Jelel ta jyalel!

Toj kʼupil sba ta xchanubtasel ta mantal li krixchanoetik ta Tailandia ti oy ta yoʼontonik ta melele. Jech noxtok li krixchanoetik ta Tailandiae la xchanubtasunkutik ti xuʼ xi muyubajkutik manchuk mi jutuk kʼusi oy kuʼunkutike. Taje ep la skoltaunkutik, yuʼun li ta baʼyel snail jmisioneroetik ta Khorat lume chʼabal jluskutik xchiʼuk kaʼalkutik. Ti butik kichʼkutik takel batele la «jchan[kutik] scotol cʼusiuc chtal ta jtojol[kutik]. [...] Me oy ep cʼusi oy cuʼun[kutik], o me toj abul jba[kutik]». Jech kʼuchaʼal li jtakbol Pabloe, la jnaʼkutik ti «oy kipal[kutik] ta sventa li buchʼu chakʼbun jtsatsal[kutike]» (Fili. 4:12; 4:13, NM).

Achʼ jchiʼil xchiʼuk achʼ bu chi abtej

Leʼ xa ta jayibuk jabile, ta 1945, li ay ta vulaʼal ta Londres. Kʼalal li ay tee ay kojtikin li Museo Británico xchiʼuk jayibuk prekursoretik xchiʼuk jbetelitaetik. Taje te jchiʼukutik batel Allan Coville, mu ta sjaliluk une bat ta chanob vun ta Galaad numero 11. Laje takat batel ta Francia, te une ta Bélgica.b Ta tsʼakale, kʼalal te chi tun ta Tailandiae, la sjakʼbun Allan mi ta jkʼan chi nupun xchiʼuk.

Li nupunkutik ta Bruselas (Bélgica) ta 9 yuʼun julio ta 1955. Li voʼone oy onoʼox ta koʼonton chi bat ta paxyal ta París kʼalal mi li nupune, jech oxal chaʼa li Allane la xchapan lek sventa xi batkutik ta jun mukʼta tsobajel li ta xemana chtal li ta lum taje. Pe kʼalal li kʼotkutike, laj yalbeik Allan ti akʼo xkoltavan ta yetʼesel ta yan kʼop skotol li kʼusitik ch-echʼ ta tsobajele. Vaʼun skotol kʼakʼal baʼyel sob chbat li ta mukʼta tsobajele xchiʼuk nax xa akʼobal chi sutkutik batel li ta jvayebkutike. Melel onoʼox ti te li ay ta paxyal ta París kʼalal li nupune, pe ta nomtik noʼox laj kil li Allane, jech, te ta plataforma. Manchuk mi jech, xi muyubaj noʼox chkil ti kʼuyelan tstunesik jmalal sventa chtun ta stojolal yan ermanoetike. Jchʼunoj ta melel ti xi muyubajkutik mi jaʼ baʼyel laj kakʼ ta jnupunelkutik li Jeovae.

Kʼalal li nupune, achʼ bu la stakikun batel: ta Bélgica. Li kʼusi noʼox jnaʼoj ta sventa li mukʼta lum taje jaʼ ti te kʼot ta pasel mukʼta milbailetike. Pe mu jaluk une laj kakʼ venta ta melel, ti toj lek yoʼontonik jutuk mu skotoluk li buchʼutik te nakalik ta Belgicae. Li bu laj kichʼ takel batele persa skʼan jchan xi kʼopoj ta francés kʼop, ti jaʼ jech chkʼopojik ta smaleb kʼakʼal li ta mukʼta lum taje.

Ta 1955 oy xaʼox 4,500 jchol mantaletik li ta Belgicae. Jutuk mu 49 jabil li tun ta Betel xchiʼuk ta svulaʼanel li tsobobbailetik xchiʼuk li Allane. Li baʼyel chib jabil xchiʼuk oʼlole ta visikleta li xanavkutik, xi muy xi yalkutik ta vitstik bu ta jcholkutik mantal, akʼo mi chakʼ voʼ o chyal chauk. Ti jchapoj noʼoxe, oy van chaʼmiluk sna ermanoetik bu li komkutik li jabiletik taje. Laj kojtikin jayibuk ermanoetik xchiʼuk ermanaetik ti chʼabal xa lek yipal sbekʼtalike, pe ti chtunik bu kʼalal xuʼ yuʼunik ta stojolal Jeovae. Li stalelalike laj yakʼbun kipal sventa mu xkikta jba li ta spasbel yabtel Diose. Kʼalal jujun velta ta jvulaʼankutik junuk tsobobbaile, tstsatsubtas koʼontokutik (Rom. 1:11, 12). Li jmalale jaʼ jun lekil malalil echʼ. Laj kakʼ venta ti melel li kʼusi chal Eclesiastés 4:9, 10: «Me chibutique jaʼ lec, [...] me oy bochʼo chyal ta lum junucale xuʼ jaʼ chtoyvan liquel li june».

Li bendisionetik jtaoj ta skoj ti jaʼ «stsatsal coʼnton» li Jeovae

Li Allan xchiʼuk voʼone, ep jabil ep kʼusitik lek laj kilkutik kʼot ta pasel kʼalal jaʼo ta jkoltakutik sventa xchʼiik ta mantal li yantike. Chvul ta jol ti ta 1983 la jvulaʼankutik li tsobobbail ta francés kʼop ta Amberes lume. Li komkutik ta sna jun utsʼ-alalil ti te chchʼamun na ek li Benjamin Bandiwila, jun kerem yajtsʼaklom Cristo ti likem ta Zaire (ti jaʼ República Democrática yuʼun Congo li avie). Li Benjamine bat ta Bélgica sventa chbat ta chanun ta universidad. Xi laj yalbunkutike: «¡Ta jkʼan jechukun chkil kʼuchaʼal voʼoxuke!» Li voʼoxuke avakʼoj sjunul akuxlejalik li ta yabtel Jeovae», xi yutunkutik. Xi la stakʼ li Allane: «¿Chaval ti cha kʼan jechukot kʼuchaʼal voʼonkutike, pe jech xtok jaʼ avakʼoj ta avoʼonton cha ta li kʼusi ta sba balumile. ¿Mi mu yakaluk cha loʼla aba atuk?». Ti kʼuyelan tukʼ itakʼbate, kʼot ta yoʼonton snopel kʼusi yakal tspas ta xkuxlejal li Benjamine. Kʼalal sut batel ta Zairee, och ta prekursor, vaʼun li avie chtun ta Komite ta Betel.

Ta 1999 la spasbeikun operasion ta jnukʼ ti bu chjelav jveʼele (esófago) yuʼun la slokʼesbeik xchamel o úlcera, li vaʼ ora taje kʼalal to avie jaʼ xa noʼox 30 kilo kalal. Jech ta melel ti kʼunun tajmek ti «pasbil[un] noʼox ta lum [achʼel]» kʼuchaʼal chal Vivliae. Akʼo mi jech, ta jtojbe ta vokol Jeova ta skoj «ti toj yan sba svuʼel stuc» laj yakʼbune. Maʼuk noʼox taje, yuʼun juʼ to kuʼun xbat jchiʼin ta svulaʼanel tsobobbailetik li Allan manchuk mi kichʼoj xaʼox operasione (2 Cor. 4:7). Kʼux ta alel, pe ta marso ta 2004, mochol ilaj ta stem li jmalale. Manchuk mi ta jnaʼ ta jyalel, tspat koʼonton ti te oy ta snopben li Jeovae.

Ta ora une kichʼoj xa 83 jabil xchiʼuk mas xa ta 63 jabil yakal xi abtej ta tsʼakal ora. Yakalun-o ta abtel ta sventa Dios, yuʼun yakal chkakʼ jun chanubtasel ta Vivlia xchiʼuk lek ta jtunes jujun kʼakʼal sventa buyuk noʼox chkalbe skʼoplal li labalik sba kʼusitik tspas Jeovae. Bakʼintike ta jakʼbe jba kʼu van yelan jkuxlejal ti muʼyukuk li och ta prekursoral li ta 1945. Ta skoj ti toj echʼem xi ipaj li vaʼ kʼakʼal taje, jech la jpoj-o jba ti jechuke. Pe li kʼusi melele, jaʼ ti jun tajmek koʼonton ti ta jtsebal noʼox li och talel ta prekursorale. Kiloj ta jkuxlejal jtuk ti mi jaʼ baʼyel chkakʼ ta jkuxlejaltik li Jeovae, jaʼ chkʼot ta stsatsal koʼontontik.

[Tsʼibetik ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 18]

Xchiʼuk jchiʼil ta misioneroal Astrid Anderson (ta batsʼikʼob)

[Lokʼol ta pajina 18]

Xchiʼuk jmalal kʼalal jaʼo ta jvulaʼankutik tsobobbailetik ta 1956

[Lokʼol ta pajina 20]

Xchiʼuk Allan ta sjabilal 2000