Li sKʼop Jeovae kuxul

Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Apocalipsis (xchaʼvokʼal)

¿KʼUSI tstaik ta tsʼakal li buchʼutik chtunik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti buchʼutik muʼyuk chtunik ta stojolale? ¿Kʼusi tstaik li Satanás xchiʼuk spukujtake? ¿Kʼusitik bendisional tstaik li jchʼunej mantal krixchanoetik li ta Ajvalilal ta Jmil Jabil yuʼun Cristoe? Li stakʼobiltak taje xchiʼuk yantik kʼusi chichʼ takʼel ti tsotsik skʼoplale te ta jtatik ta Apocalipsis 13:1–22:21.a Li ta Apocalipsise oy vaklajuntos kʼusitik akʼbat yil yuʼun Dios li jtakbol Juane, li ta kapituloetik liʼe jaʼ chalbe skʼoplal li slajeb baluneb kʼusitik laj yil ta slajebaltik echʼel baʼyel sigloe.

Xi chal li Juane: «Xcuxet noʼox yoʼnton li bochʼo chapta xchiʼuc li bochʼo chaʼay li cʼusitic yaloj Dios liʼi, xchiʼuc me ta xchʼunic li cʼusitic tsʼibabile» (Apo. 1:3; 22:7). Mi ta jkʼeltik li slivroal Apocalipsise xchiʼuk mi ta jnoptik kʼuxi xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusitik ta jchantike, xi jmuyubaj noʼox me chi jtun ta stojolal Dios, ta stsatsub li xchʼunel koʼontontik ta stojolale xchiʼuk ta stojolal li Jesucristoe xchiʼuk toj lek me kʼusi jpatoj-o koʼontontik ta tsʼakal (Heb. 4:12).b

CHICHʼ MALEL LI VUKUB TASA SKʼAKʼAL YOʼONTON DIOSE

(Apo. 13:1–16:21)

Li ta Apocalipsis 11:18 ta Xchʼul Cʼop ti Jtotic Diose, ta skʼop Chamula, xi chale: «Ti mucʼtiquil lumetique soquet ti sjolique, yuʼun sta xa yorail lic scʼacʼal avoʼnton [Dios] ta xavacʼbe ta stojic [...] ti jsoquesej-banomile». ¿Kʼu yuʼun ti chakʼ ta ilel skʼakʼal yoʼonton Diose? Jaʼ ta skoj li yabteltak «mucʼta chon, [ti] vucbej sjol xchiʼuc lajuneb xulub» ti te chichʼ albel skʼoplal ta xvaxakibal kʼusi akʼbat yil yuʼun Dios li Juane (Apo. 13:1).

Li sbalunebal kʼusi laj yil Juane laj yil «te oy ta jol vits Sión li Chʼium Chije. Te xchiʼuc chanib xvaxacvinic ta mil (144,000) cristianoetic» ti «icoltaatic xa loqʼuel ta stojol li cristianoetique» (Apo. 14:1, 4). Laje chalik aʼyejetik li anjeletike. Li ta slajunebal kʼusi laj yil Juane te oy «vucub jʼalmantaletic yichʼojic vucchop tsatsal vocol». Ta sventa ti kʼuyelan chichʼ albel skʼoplale jaʼ Jeova ti buchʼu tspas ta mantal li anjeletik ti akʼo smalbeik sbel ta stojolal li kʼusitik yuʼun Satanás li «vucub taza [y]ichʼojique, jaʼ li scʼacʼal yoʼnton Diose». Li kʼusitik oy ta tasae jaʼ smantaltak Dios xchiʼuk pʼijubtaseletik ta sventa li chapanel yuʼune (Apo. 15:1; 16:1). Li chib kʼusitik laj yichʼ ilele chal kaʼitik yantik chapanel yuʼun Ajvalilal yuʼun Dios ti te tsakal skʼoplal xchiʼuk li yokʼesel svukubal okʼese xchiʼuk li yoxibal vokolile (Apo. 11:14, 15).

Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:

13:8. ¿Kʼusi jaʼ li «vun [...] sventa chcuxiic sbatel osile, [ti] jaʼ li vun yuʼun li Chʼium Chij[e]»? Jaʼ jun vun ta lokʼolkʼop ti te tsʼibabil sbiik li buchʼutik ch-ajvalilajik xchiʼuk Jesús ta vinajele. Li ta lista taje te tsʼibabil sbiik li tʼujbil yajtsʼaklom Cristo ti spatoj yoʼonton chbatik ta vinajele, akʼo mi liʼ to oyik ta Balumile.

13:11-13. ¿Kʼusi smelolal ti jech chkʼopoj kʼuchaʼal dragon li jtiʼvanej bolome xchiʼuk ti laj yakʼ yaluk tal kʼokʼ ta vinajele? Ti jaʼ jech chkʼopoj kʼuchaʼal dragon li jtiʼvanej bolom ti oy chib xulube —li mukʼta tsatsal lum angloamericana—, jaʼ skʼan xal ti tsibtasvan, tsujvan xchiʼuk ch-ilin o chmajvan sventa xchʼamik krixchanoetik ti kʼuyelan tspas mantale. ¿Kʼusi smelolal ti chakʼ yaluk tal kʼokʼ ta vinajele? Jaʼ ti tspakʼta sba ta j-alkʼope, ti chal ti tsalem xa yuʼun li kʼusitik chopol li ta xchibal mukʼta pas kʼop ta spʼejel balumil ti echʼ ta siglo 20 xchiʼuk ti stsaloj xa la li komunismoe.

16:17. ¿Kʼusi jaʼ li «icʼ» ti bu laj yichʼ malel li svukubal sbel tasae? Li «icʼ» taje jaʼ skʼoplal ti kʼuyelan tsnop Satanase, «ti ta xʼabtej ta yoʼntonic [o ta stalelalik] ti buchʼutic mu xchʼunic ti cʼusi ta xal ti Diose». Sjunul li steklumal Satanase jaʼ chichʼ li ikʼ ti yichʼoj veneno taje (Efe. 2:2, Ch).

Kʼusitik xuʼ jchantik:

13:1-4, 18. Li «jcot mucʼta chon» ti «ilocʼ tal ta nab[e]» jaʼ skʼoplal li ajvaliletik ta balumile. Li nabe jaʼ skʼoplal li krixchanoetik ti jech noʼox xyukʼlajetik kʼuchaʼal nabe (Isa. 17:12, 13; Dan. 7:2-8, 17). Pasbil yuʼun Satanás li mukʼta chon xibal sba taje xchiʼuk jaʼ ch-akʼbat yip, li smarkail yichʼoje jaʼ 666 ti jaʼ skʼoplal li kʼusi chʼabal stukʼil ta jyalele. Ta sventa ti jnaʼojtik bu likem tal li mukʼta chon taje, muʼyuk bu ta jtsʼaklitik batel ta skoj ti labal xa chkiltike mi jaʼuk ta xkichʼtik ta mukʼ kʼuchaʼal tspas yan krixchanoetike (Juan 12:31; 15:19).

13:16, 17. Akʼo mi mas xa vokol chkaʼitik ta spasel li kʼusi nopem xkaʼitik jujun kʼakʼale, jech kʼuchaʼal manolajel xchiʼuk chonolajel, mu me xkakʼ jbatik ta tsalel xchiʼuk mu me xkakʼ sventain jkuxlejaltik li mukʼta chon taje. Ti xkichʼ ta jkʼobtik o ta jtibatik li smarkail mukʼta chon taje, jaʼ skʼan xal ti chkakʼtik akʼo sventain jtalelaltik o ti sventain jnopbentike.

14:6, 7. Li kʼusi chal anjele chakʼ ta ilel ti tsots skʼoplal xkaltik echʼel li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Dios ti likem xa ta abtele. Skʼan me jkoltatik ti oyuk ta yoʼontonik ti akʼo slekil xiʼtaik Jeova li buchʼutik ta jchanubtastike xchiʼuk ti oyuk ta yoʼontonik skʼupil kʼoptabel li sbie.

14:14-20, Ch. Kʼalal mi tsuts li stsobel «tsʼunobal oy ta banomile», jaʼ xkaltik, li buchʼutik kuxul chkomike, li anjele ta me sten ochel «uva ti oy ta sjoylej [balumil]» «ta jun mucʼ ta yavil ti bu ta xichʼ pitsʼele, [ta skoj] scʼacʼal yoʼnton ti Diose». Te me ta xichʼ lajesel sbatel osil. Li tsʼusube jaʼ skʼoplal li spolitikatak Satanás ti toj chopolike, yan li «jujuvoj» tsʼusube jaʼ skʼoplal ti chopol sat chakʼe. Mu me xkakʼtik x-abtej ta jkuxlejaltik li tsʼusub ta balumile.

16:13-16. Ti «ilocʼ jujun chopol pucujetic [«ibal sba aʼyejetik akʼbilik ta naʼel», NM] ta yei[ke]» jaʼ smelolal ti kʼusitik tspukbeik skʼoplal li pukujetike. Taje jaʼ ti mu me ta sjunuluk yoʼonton chchʼam ajvaliletik ta Balumil ti chichʼ malel li vukub tasa skʼakʼal yoʼonton Diose, moʼoj, yuʼun kʼajomal noʼox chakʼ sbaik ta pasel ta mantal xchiʼuk jaʼ jech tskontrainik li Jeovae (Mat. 24:42, 44).

16:21. Kʼalal jutuk xaʼox skʼan xvul slajeb li balumil liʼe, li mantal chal Jeova ta sventa xchapanel li kʼusitik chopol yuʼun Satanase xuʼ van te tsakal skʼoplal tsatsal aʼyejetik ta sventa kʼusi chkʼot ta stojolalik ti xkoʼolaj kʼuchaʼal mukʼtik botetike. Akʼo mi jech, yokel-o chchopol kʼoptaik Dios jutuk mu skotoluk li krixchanoetike.

TSPAS XA MANTAL LI AJVALIL TI SPASOJ KANALE

(Apo. 17:1–22:21)

Li mukʼta Babiloniae, li jventainvanej yuʼun skotol jecheʼ relijionetik ta spʼejel balumile, jaʼ jtos kʼusitik yuʼun Satanás ti toj ibal xa noʼox sbae. Li ta sbuluchibal kʼusi laj yichʼ ilele te ivinaj ti jaʼ jun «meʼ jmulavil ants» ti «cajal ta jcot tsajal jtiʼvanej bolom[e]». Li «lajuneb xulub» jtiʼvanej bolome jaʼ me tslajes mukʼta Babilonia (Apo. 17:1, 3, 5, 16). Li ta yan kʼusi laj yichʼ ilele chichʼ koʼoltasel ta «mucʼta lum» li jmulavil ants taje, ta xichʼ alel ti chichʼ lajesele xchiʼuk xi tsots ch-albatik li steklumal Diose: «Locʼanic tal te». Ep buchʼutik ti chokʼitaik ti laj yichʼ lajesel li mukʼta lum taje, pe li ta vinajele oy lek muyubajel, yuʼun «yorail qʼuin nupinel yuʼun li Chʼium Chije» (Apo. 18:4, 9, 10, 15-19; 19:7). Li ta yoxlajunebal kʼusi laj yichʼ ilele, te ivinaj ti yakal tstsak ta kʼop jteklumetik li buchʼu kajal ta «saquil caʼ[e]» xchiʼuk tslajesbe skʼoplal li xchopol balumil Satanase (Apo. 19:11-16).

¿Kʼusi chkʼot ta stojolal «li chon ta voʼonee, jaʼ li pucuje, jaʼ li Satanase»? ¿Kʼusi ora chichʼ tenel «ochel ta mucʼta cʼocʼ»? Taje jaʼ jlom kʼusi chichʼ albel skʼoplal li ta xchanlajunebal kʼusi laj yichʼ ilele (Apo. 20:2, 10). Li slajeb chib kʼusi laj yichʼ ilele, jaʼ chakʼ kiltik kʼuyelan li kuxlejal kʼalal jaʼo li Jmil Jabile. Ta slajebal li kʼusi «iʼacʼbat snaʼ» Juane, laj yil jun ukʼum sventa kuxlejal ti te ch-echʼ ta jun jamal bee xchiʼuk laj yaʼi ti chichʼik takel ta ikʼel «li bochʼotic taquin yoʼntonique» (Apo. 1:1; 22:1, 2, 17).

Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:

17:16; 18:9, 10. ¿Kʼu yuʼun chat yoʼonton li «ajvaliletic ta banamil» ta skoj ti laj yichʼ lajesel li mukʼta Babilonia ti jaʼ la slajes stukike? Ti chat yoʼontonike jaʼ ta skoj saʼel slekilal stukik. Kʼalal mi la slajesik li Mukʼta Babiloniae jaʼ to chakʼik venta ti toj jtunel toʼox yuʼunike. Li Mukʼta Babilonia xtoke koltavanem, yuʼun xchapanoj keremetik sventa xbatik ta pas kʼop. Jech xtok, skoltaoj sba sventa akʼo xakʼ sbaik ta pasel ta mantal li krixchanoetike.

19:12. ¿Kʼu yuʼun ti muʼyuk buchʼu xojtikinbe sbi li Jesuse, ti jaʼ noʼox xojtikin stuke? Li biil yaʼeluk taje (ti muʼyuk chichʼ alel kʼusi jaʼe) jaʼ skʼoplal li yabtel yichʼoj Jesuse xchiʼuk li matanal tskʼupin ta skʼakʼalil Kajvaltike, jech kʼuchaʼal chal ta Isaías 9:6. Ta skoj ti muʼyuk buchʼu yan xojtikin lek li biil taje, jaʼ skʼan xal ti stuk noʼox jech li matanaletik staoje xchiʼuk ti muʼyuk buchʼu yan snabe smelolal li abtelaletik sbainoj ti toj mukʼ xa noʼox skʼoplale. Akʼo mi jech, li Jesuse jmoj tskʼupin xchiʼuk li buchʼutik kʼotem ta slekom junantik li smotontak taje xchiʼuk tstsʼiba ta stojolalik li achʼ sbie (Apo. 3:12).

19:14. ¿Buchʼutik ti kajalik echʼel ta kaʼ xchiʼuk Jesús ta Armagedone? Li soltaroetik ta vinajel ti chbat xchiʼinik Jesús li ta pas kʼop yuʼun Diose jaʼik li anjeletik xchiʼuk li tʼujbil jchʼunolajeletik ti kuchem xa yuʼunike xchiʼuk ti yichʼoj xa li smotonik ta vinajele (Mat. 25:31, 32; Apo. 2:26, 27).

20:11-15. ¿Buchʼutik sbi ti te tsʼibabil li ta «vun sventa cuxlejale»? Jaʼ sbi skotol li krixchanoetik ti spatoj yoʼonton tsta xkuxlejalik sbatel osile: li tʼujbil yajtsʼaklomtak Cristo chbatik ta vinajele, li buchʼutik ta epal krixchanoetike xchiʼuk li tukʼil yajtuneltak Dios kʼalal mi kʼot skʼakʼalil «ta xchaʼcuxiic li bochʼotic lequique» (Hech. 24:15; Apo. 2:10; 7:9). ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li buchʼutik ta «xchaʼcuxiic [ti] chopolique»? Jaʼ noʼox me chichʼ tsʼibabel sbiik ta «vun sventa [kuxlejal]» mi chchʼunik li kʼusitik «tsʼibabil ta vunetique», ti jaʼ li mantaletik chichʼ alel ti kʼalal jaʼo li Jmil Jabile. Pe li sbiik taje muʼyuk me te xa tsʼibabil-o ta jyalel kʼalal mi lik li Jmil Jabile. Yan li tʼujbil yajtsʼaklom Cristoe te xa me tsʼibabil-o chkom sbiik ta jyalel kʼalal mi tukʼ ichamike (Apo. 3:5). Li sbi krixchanoetik ti chkuxiik ta Balumile jaʼ to me chichʼ tsʼibael mi echʼ yuʼunik li slajeb preva ti chkʼot ta pasel kʼalal mi tsuts li Jmil Jabile (Apo. 20:7, 8).

Kʼusitik xuʼ jchantik:

17:3, 5, 7, 16. «Li jbijiltic chlic tal ta stojol Diose» jaʼ me tskoltautik ta yaʼibel «cʼusi smelol li ants[e] xchiʼuc li [tsajal] jtiʼvanej bolom scajlebinoj[e]» (Sant. 3:17). Li jtiʼvanej bolom ta lokʼolkʼop taje jaʼ skʼoplal ta slikebal li Sociedad de Naciones xchiʼuk ti chaʼkuxi ta tsʼakal ti jaʼ xa la sbiin Organización de las Naciones Unidas. Ta sventa ti akʼbil jnaʼtik kʼusi jaʼ ti laj yichʼ ilel ta voʼnee, ¿mi mu jaʼuk tstij koʼontontik xa naʼ ti akʼo xi jmuyubajuk noʼox jcholbetik skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ti xkalbetik echʼel skʼoplal li skʼakʼalil chapanel yuʼun Jeovae?

21:1-6. Xuʼ me jpat lek koʼontontik ti chkʼot ta pasel li kʼusitik labalik sba yaloj Dios ta sventa li Ajvalilal yuʼune. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun kʼalal chalbe skʼoplal Vivlia taje xkoʼolaj kʼuchaʼal ti kʼotem xa ta pasel yaʼele. Xi chal li ta Apocalipsise: «Ivuʼ xa [skotol]».

22:1, 17. Li «jun lequil ucʼum; [ti] jaʼ voʼ sventa cuxlejal[e]» jaʼ skʼoplal li kʼusi tstunes Jeova sventa chchʼayesbe yabtel li mulile xchiʼuk li lajelale. Oy xa onoʼox voʼ ta stojolal li krixchanoetik ti chchʼunik mantale. Li Diose tstakutik ta ikʼel sventa xkuchʼtik ta «[moton] li voʼ sventa cuxlejale». Ta sjunuluk me koʼontontik jchʼamtik li takel ta ikʼel taje xchiʼuk xi jmuyubaj noʼox me xbat kakʼbetik li jchiʼiltaktike.

[Tsʼibetik ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 5]

Li Diose tstunes Ajvalilal yuʼun sventa chakʼbe labalik sba epal bendision li buchʼutik chchʼunik mantale