Li Jeovae jaʼ chakʼ ta naʼel li kʼusitik «poʼot xa chcʼot ta pasele»
«Liʼi jaʼ li cʼusitic iʼacʼbat snaʼ yuʼun Dios li Jesucristo ti poʼot xa chcʼot ta pasele, yuʼun jech chijyacʼbutic jnaʼtic ec vuʼutic ti chijtunutic yuʼune.» (APO. 1:1)
¿KʼUSI CHATAKʼ?
¿Bu jotukal ta sbekʼtal mukʼta lokʼol chalbe skʼoplal li mukʼta tsatsal lum angloamericanae?
Jech kʼuchaʼal akʼbat yil yuʼun Dios li Juane, ¿kʼuxi te stsakojbe sba skʼoplal li mukʼta tsatsal lum angloamericana xchiʼuk li Naciones Unidase?
¿Kʼuxi laj yalbeik skʼoplal Daniel xchiʼuk Juan li slajeb ajvaliletik ta balumile?
1, 2. 1) ¿Kʼusi chkaʼibetik smelolal mi la jchantik li albilkʼopetik chal Daniel xchiʼuk li Juane? 2) ¿Buchʼutik chalbe skʼoplal li baʼyel vakpʼej sjol jtiʼvanej bolome?
KʼALAL ta jkoʼoltastik li albilkʼopetik la stsʼiba Daniel xchiʼuk li Juane, jaʼ tskoltautik ta yaʼibel smelolal li kʼusitik chkʼot ta pasel li avie xchiʼuk li kʼusi chtal ta jelavele. ¿Kʼuxi te stsakojbe sba skʼoplal li jtiʼvanej bolom laj yil Juane, li xibal sba chonbolom ti oy lajuneb xulub ti laj yalbe skʼoplal li slivroal Daniele xchiʼuk li mukʼta lokʼol laj yil ta svayich Nabucodonosor ti laj yalbe smelolal li Daniele? ¿Kʼusi tstij koʼontontik spasel ti xkaʼibetik xa lek smelolal li albilkʼopetik liʼe?
2 Jaʼ kalbetik skʼoplal li kʼusi akʼbat yil yuʼun Dios li jtakbol Juan ta sventa li jtiʼvanej bolome (Apo., kap. 13). Jech kʼuchaʼal la jchantik li ta yan xchanobile, li baʼyel vakpʼej sjole, jaʼ skʼan xal Egipto, Asiria, Babilonia, Medopersia, Grecia xchiʼuk Roma. Skotol li mukʼta tsatsal lumetik taje la skontrainik li snitilulal antse (Gén. 3:15, Ch). Kʼalal echʼ xaʼox jayibuk siglo kʼalal la stsʼiba Juan li kʼusi akʼbat yil yuʼun Diose, li Romae jaʼ toʼox li mukʼta tsatsal lum ta sventa li politikae. Pe jutuk xaʼox skʼan xkʼot yorail ti jaʼ chkʼot ta mukʼta tsatsal lum li svukpʼejal sjol jtiʼvanej bolome. ¿Buchʼu van li mukʼta tsatsal lum taje, xchiʼuk kʼuyelan chil li snitilulal antse?
TSATSAJ YIPIK GRAN BRETAÑA XCHIʼUK ESTADOS UNIDOS
3. ¿Buchʼu jaʼ skʼoplal li chonbolom ti xibal sba ta kʼelel ti oy lajuneb xulube, xchiʼuk kʼusi skʼan xal li lajuneb xulube?
3 Sventa jnaʼtik buchʼu jaʼ li svukpʼejal sjol jtiʼvanej bolom ti chal ta Apocalipsis ta skapituloal 13, skʼan jkoʼoltastik li kʼusi akʼbat yil yuʼun Dios li Juane xchiʼuk li kʼusi laj yil Daniel ta sventa li chonbolom ti oy lajuneb xulub ti xibal sbae (kʼelo Daniel 7:7, 8, 23, 24).a Li chonbolom taje jaʼ skʼoplal mukʼta tsatsal lum Roma (kʼelo li rekuadro ta pajina 12 xchiʼuk 13). Li ta siglo 5, ti bu kʼalal ch-ajvalilaj Romae lik xchʼak sbaik ta bikʼtal ajvaliletik. Jaʼ yuʼun chaʼa, li lajuneb xulub ti chʼi talel yuʼun li chonbolome, jaʼ skʼoplal li ajvaliletik ti te likanuk talel ta yosilal Romae.
4, 5. 1) ¿Kʼusi la spas li bikʼit xulubile? 2) ¿Buchʼu jaʼ li svukpʼejal sjol jtiʼvanej bolome?
4 Li albilkʼop laj yal Daniel ti lokʼ lajuneb xulube, chʼi talel yan xulub mas bikʼit ti la skʼas lokʼel li oxibe. ¿Kʼuxi kʼot ta pasel taje? Jaʼo kʼot ta pasel kʼalal lik stsak talel yip li Gran Bretañae, taje jaʼ te lik talel ta Roma. Li ta siglo 17 muʼyuk toʼox tsots yip li lum taje. Li ta yosilal voʼneal Romae oy toʼox oxib ajvaliletik ti mas toʼox tsots yipike: España, Países Bajos xchiʼuk Francia. Pe li Gran Bretañae ta jujuntal la spojanbe li tsatsal abtelal yichʼojik toʼoxe. Ta oʼloltik batel siglo 18 jaʼ xaʼox jun lum ti mas tsots yip ta Balumile. Jech oxal chaʼa, ¿mi jaʼo van te kʼot ta svukpʼejal sjol jtiʼvanej bolom? Maʼuk to.
5 Akʼo mi tsatsal ajvalilal xaʼox li Gran Bretañae, lik xchʼak sbaik li buchʼutik jaʼik j-americanoetike. Pe koliyal ti laj yichʼ koltael yuʼun li soltaroetik yuʼun Gran Bretañae, lik tsatsajuk yip ek li Estados Unidose. Li ta 1914, jaʼo xaʼox lik li skʼakʼalil Kajvaltike, li Gran Bretañae epajem xaʼox ti bu kʼalal tspas mantal ti muʼyuk toʼox jech ilbil-oe xchiʼuk li Estados Unidos eke tsots xaʼox yip ta Balumil ta sventa li pʼolmajebaletike.b Kʼalal jaʼo yakal li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, xchibal li mukʼta lum taje jmoj la snop skʼopik. Jaʼ jech te lik talel li svukpʼejal sjol li jtiʼvanej bolome: li mukʼta tsatsal lum angloamericanae. ¿Kʼu yelan laj yilbe snitilulal ants li vaʼ jolil taje?
6. ¿Kʼu yelan laj yilbe steklumal Dios li svukpʼejal jolile?
6 Kʼalal jaʼo lik li skʼakʼalil Kajvaltike, li svukpʼejal jolile, ta anil noʼox lik stsak ta kʼop yermanotak Cristo ti liʼ to oyik ta Balumile (Mat. 25:40). Li Jesuse yaloj xa onoʼox ti kʼalal liʼ xaʼox oye, oy to la skomenal snitilulal ti yakal ch-abtej ta Balumile (Mat. 24:45-47; Gál. 3:26-29). Jaʼ yuʼun chaʼa, li mukʼta tsatsal lum angloamericanae la slikes «pleito xchiʼuc li bochʼo vocʼbilic yuʼun Dios[e]» (Apo. 13:3, 7). Kʼalal jaʼo yakal li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, la stsak ta kʼop li steklumal Diose, muʼyuk xa laj yakʼ ti akʼo slokʼes li vunetik yuʼunike xchiʼuk ep la stikʼan ta chukel li buchʼutik chtunik ta yajkʼopojel li j-abtel ti tukʼ yoʼontone. Jech xtok, ta skoj taje solel muʼyuk xa buchʼu chchol mantal kom kʼuk sjalil, jech onoʼox kʼot ta pasel kʼuchaʼal albatem xaʼox li Juane. Pe akʼo mi jech, li Diose laj yalbe Juan ti xchaʼvokʼal nitilulale kuxul chkom xchiʼuk chchaʼtsak yipik ta mantal (Apo. 11:3, 7-11). ¿Mi kʼot ta pasel li albilkʼopetik taje? Li sloʼil xkuxlejal yajtuneltak Jeova avie, chakʼ ta ilel ti kʼot onoʼox ta pasele.
MUKʼTA TSATSAL LUM ANGLOAMERICANA XCHIʼUK XPACHʼOMAL AKANIL PATBIL TA LUM XCHIʼUK TA TSATSAL TAKʼIN
7. ¿Kʼuxi te stsakojbe sba skʼoplal li svukpʼejal sjol jtiʼvanej bolom xchiʼuk li mukʼta lokʼole?
7 ¿Kʼuxi te stsakojbe sba skʼoplal li svukpʼejal sjol jtiʼvanej bolom xchiʼuk li mukʼta lokʼole? Li Gran Bretañae te likem talel ti bu kʼalal ch-ajvalilaj li Romae. Yaʼeluk li Estados Unidose te likem talel ta Roma ek. ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li xpachʼomal yakan li mukʼta lokʼole? Jech kʼuchaʼal akʼbat yil yuʼun Dios li Daniele, li tsatsal takʼine kapbil ta lum (kʼelo Daniel 2:41-43). Taje lek xkʼot-o kʼalal vul ta lokʼel li svukpʼejal jolile, li mukʼta tsatsal lum angloamericanae. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal oy kʼusi chichʼ pasel ta tsatsal takʼin xchiʼuk ti chichʼ kapel ta lume mas me kʼun yip, jaʼ mas tsots jechuk ti jaʼuk noʼox stuk li tsatsal takʼine. Li mukʼta tsatsal lum angloamericanae, jaʼ mas tsots ti bu lik talele. Kalbetik skʼoplal ti kʼu yuʼun jech taje.
8, 9. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel li svukubal mukʼta tsatsal lum ti tsots laj yakʼ sba kʼuchaʼal tsatsal takʼine? 2) ¿Kʼusi skʼan xal ti patbil ta lum xpachʼomaltak yok li mukʼta lokʼole?
8 Li svukpʼejal sjol jtiʼvanej bolome, bakʼintike laj yakʼ ta ilel ti tsots yipe, jech kʼuchaʼal li tsatsal takʼine, yuʼun kuch yuʼun li ta Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, pe mas te vinaj kʼalal jaʼo lik li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile.c Kʼalal echʼ xaʼox li paskʼop taje, ep to ta velta laj yakʼ ta ilel ti toj tsots yoʼontone. Pe ta slikebal onoʼox li tsatsal takʼine la skap sba xchiʼuk li lume. ¿Kʼuxi kʼot ta pasel taje?
9 Li yajtuneltak Jeovae, voʼne xa tajek ti oy ta yoʼontonik yaʼibel smelolal kʼusitik skʼan xal li xpachʼomaltak yakan lokʼole. Ta Daniel 2:41, ta Xchʼul Cʼop ti Jtotic Diose, ta skʼop Chamula, chal ti kapbil ta tsatsal takʼin xchiʼuk ta lume, jaʼ noʼox jun ajvalil, maʼuk epal ajvaliletik. Jaʼ yuʼun chaʼa, li lume jaʼ skʼan xal ti chʼakal o skontrainoj sba stukik noʼox li mukʼta tsatsal lum angloamericanae, jaʼ yuʼun mas jutuk yip, yuʼun jaʼ mas toʼox tsots yip li Romae. Li Daniele chal ti lum taje jaʼ «li cristianoetic» ti muʼyuk mas tsots skʼoplalike (Dan. 2:43). Li krixchanoetik ti ventainbilik yuʼun li mukʼta tsatsal angloamericanae skʼanojik ti akʼo x-akʼbatik kʼusi tskʼanik ta stojolal jun sindikato, ti oyuk mas sderechoik ti bu ch-abtejike xchiʼuk tskʼanik ti chʼakalikuk ta stojolal li lumetike. Li krixchanoetike mu xakʼik ti akʼo spas mantal kʼuchaʼal jun tsatsal takʼin li angloamericanae. Jech xtok, ta skoj ti jelajtik li kʼusitik tsnop tspasike xchiʼuk ti tspas kanal akʼo mi jutuk noʼox li buchʼutik la spasik votar ta stojolal li jun politikoe, mu xuʼ spas mantal sventa xkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi laj yal kʼalal skʼan toʼox x-och ta yabtele. Jech onoʼox chkʼot ta pasel li kʼusi laj yal li Daniele: «Ti jliquel xa noʼox oy stsatsal, jliquel xa muʼyuc stsatsal li ajvalile» (Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3).
10, 11. 1) ¿Kʼusi chkʼot ta stojolal li sniʼtak yakan mukʼta lokʼole? 2) ¿Kʼusi chakʼ jnoptik ta sventa ti jayib sniʼtak yakan li mukʼta lokʼole?
10 Li ta jkʼakʼaliltike, li Gran Bretaña xchiʼuk li Estados Unidose jaʼ xchiʼil-o sbaik, xchiʼuk koʼol chchapanik kʼusitik ti tsotsik skʼoplal chkʼot ta pasel ta Balumile. Li albilkʼopetik ta sventa li mukʼta lokʼole xchiʼuk li jtiʼvanej bolome chal ti ta melel ti mukʼta tsatsal lum angloamericanae muʼyuk ch-och yan xkʼexol. Akʼo mi jaʼ mas tsots li Roma ti pasbil ta tsatsal takʼine, ti jaʼ kʼun li mukʼta tsatsal lum angloamericanae, muʼyuk chlaj ta stuk noʼox.
11 ¿Mi oy to van kʼusi skʼan xal li jayib sniʼtak yakan li mukʼta lokʼole? Jvules ta joltik li yan kʼusi akʼbat yil yuʼun Dios li Daniele, laj yalbe lek skʼoplal ta sventa li numeroetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, laj yal jayib xulubtak yichʼojan li jlom chonbolometike. Li numeroetik taje toj tsots me skʼoplal. Pe li j-alkʼop Daniele muʼyuk chal jayib sniʼtak yok yichʼoj li mukʼta lokʼole. Jaʼ yuʼun chaʼa, yaʼeluke mu toj tsotsuk skʼoplal skʼan naʼel ti jayib yichʼoj li sniʼtak yoke, jech kʼuchaʼal muʼyuk laj yal jayib steʼeltak skʼob, steʼeltak yakan xchiʼuk li xpachʼomaltak yakane. Ta sventa li sniʼtak yakane, li kʼusi tskʼan chakʼ ta aʼyele jaʼ ti pasbil ta tsatsal takʼin xchiʼuk ta lume. Jech oxal, kʼalal mi tal slilinbe xpachʼomal yok mukʼta lokʼol li «jbej ton», ti jaʼ skʼan xal li Ajvalilal yuʼun Diose, vaʼun jaʼ chkʼot ta mukʼta tsatsal lum li angloamericanae (Dan. 2:45).
LI TSATSAL ANGLOAMERICANA XCHIʼUK LI JTIʼVANEJ BOLOM TI OY CHIB XULUBE
12, 13. ¿Buchʼu skʼoplal li jtiʼvanej bolom ti oy chib xulube, xchiʼuk kʼusi la spas?
12 Akʼo mi kapal ta tsatsal takʼin xchiʼuk ta lum li mukʼta tsatsal lum angloamericanae, li kʼusi laj yakʼbe yil Jesús li Juane chal ti oy kʼusi tsots skʼoplal tspas li ta slajebal kʼakʼale. ¿Kʼuxi taje? Li Juane laj yil jkot jtiʼvanej bolom ti oy chib xulube xchiʼuk ti jech chkʼopoj kʼuchaʼal li dragone. ¿Buchʼu jaʼ skʼoplal taje? Li chib xulube jaʼ skʼan xal chib mukʼta tsatsal lumetik ti lek xil sbaike: li jtiʼvanej bolom xtoke jaʼ skʼan xal li mukʼta tsatsal lum angloamericana eke, pe li avie oy kʼusi tsots skʼoplal tspas (kʼelo Apocalipsis 13:11-15).
13 Li jtiʼvanej bolom ti oy chib xulube chal mantal ti akʼo spasbeik «slocʼobal» li jtiʼvanej bolome. Li Juane la stsʼiba ti chakʼ sba ta ilel li slokʼol jtiʼvanej bolome, ta tsʼakale ta xchʼay batel, ta tsʼakal xtoke ta xchaʼlik talel. Oy jun organisasion ti lek xkʼot-o li kʼusi laj xa yichʼ alele, ti jaʼ la slikes li Gran Bretaña xchiʼuk Estados Unidose, yuʼun li kʼusi ox tskʼanike jaʼ ti jmojuk x-abtejike xchiʼuk ti jaʼuk yajkʼopojel skotol li ajvaliletik ta spʼejel Balumile.d Li organisasion taje, ti ojtikinbil kʼuchaʼal Sociedad de Naciones, jaʼ to ayan talel kʼalal echʼem xaʼox li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile xchiʼuk jaʼo chʼay batel kʼalal lik li xchibal mukʼta paskʼope. Kʼalal yakal li paskʼop taje, li slumal Diose laj yal ti slokʼol jtiʼvanej bolome ta xchaʼlik talel jech kʼuchaʼal chal li albilkʼop ta Apocalipsise. Taje jaʼ jech kʼot ta pasel, yuʼun kʼalal chaʼtale jaʼ xa la sbiin Naciones Unidas (Apo. 17:8).
14. ¿Kʼu yuʼun laj yal Juan ti jaʼ «xvaxquibal ajvalil» li slokʼol jtiʼvanej bolome?
14 Li Juane laj yal ti jaʼ «xvaxquibal ajvalil» li slokʼol jtiʼvanej bolome. Taje maʼuk skʼan xal ti jaʼ svaxakpʼejal sjol li baʼyel jtiʼvanej bolome. Ta melel, jaʼ noʼox slokʼol li jtiʼvanej bolom taje. Ti bu tsta yipe jaʼ ta stojolal li lumetik tspas ta mantale, li bu tsta lek yipe jaʼ ta stojolal li buchʼu likesat-oe, ti jaʼ li mukʼta tsatsal lum angloamericanae (Apo. 17:10, 11). Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun laj yal Juan ti jaʼ jun «ajvalil[e]»? Yuʼun yichʼoj xa lek yabtel ti oy kʼusi albil xuʼ spase, ti xuʼ xakʼ kʼotuk ta pasel kʼusitik ti chjel-o jkuxlejaltik yuʼune.
LI JTIʼVANEJ BOLOME CHAKʼBE SLAJEB LI JMULAVIL ANTSE
15, 16. ¿Buchʼu skʼoplal li jmulavil antse, xchiʼuk kʼusi kʼotem ta stojolal li «epal voʼ» yuʼune?
15 Jech kʼuchaʼal chchapbutik li Juane, te la kajal jun «jmulavil ants» ta jkot tsajal jtiʼvanej bolom, jaʼ xkaltik slokʼol li baʼyel jtiʼvanej bolome. Li jmulavil ants ti jech chichʼ albel skʼoplale, jaʼ sbi «mucʼta lum [Babilonia]» xchiʼuk jaʼ tspas ta mantal li jtiʼvanej bolome (Apo. 17:1-6). ¿Buchʼu skʼoplal li jmulavil antse? Jaʼ skotol li jecheʼ relijionetike, ti te kapal skʼoplalik li relijionetik ti tskuy sbaik ta yajtsʼaklomtak Cristoe. Li relijionetike skoltaojik ta sjunul yoʼontonik li slokʼol jtiʼvanej bolome xchiʼuk tspas ta mantal.
16 Pe kʼalal jaʼo yorail skʼakʼalil Kajvaltike, li Mukʼta Babiloniae laj yakʼ venta ti ta anil noʼox takij batel li «epal [voʼe]», jaʼ xkaltik, li krixchanoetik ti sventainojan toʼoxe (Apo. 16:12; 17:15). Kʼalal lokʼ talel li slokʼol jtiʼvanej bolome, li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklomtak Cristoe, ti jaʼ te lokʼem talel ta Mukʼta Babiloniae, jaʼ toʼox te tspasik mantal ta occidente. Li avi kʼakʼale, epal krixchanoetik muʼyuk xa spatoj yoʼontonik ta stojolal li relijionetik taje xchiʼuk ta stojolal li jbabeetik ta relijione. Ep krixchanoetik tsnopik ti jaʼ tslikes kʼop li relijione. Yantik xtoke chalik ti jaʼ lek ti mu xa stikʼ sbaik ta junuk relijione.
17. ¿Kʼusi jutuk xa skʼan xkʼot ta stojolal li jecheʼ relijionetike, xchiʼuk kʼu yuʼun?
17 Pe li jecheʼ relijionetike muʼyuk maʼ ti ta kʼunkʼun ta xchʼay batele. Li jmulavil antse tsots-o me yip chakʼ ta ilel xchiʼuk tstunes ajvaliletik jaʼ to mi laj yakʼbe ta yoʼonton Dios sventa skontrainik li jmulavil antse (kʼelo Apocalipsis 17:16, 17). Liʼtik xa noʼox batele, li Jeovae ta xakʼbe ta yoʼonton sbalumil Satanás, jaʼ xkaltik Naciones Unidas, sventa chakʼbe slajeb li jecheʼ relijionetik xchiʼuk li yip yichʼoj xchiʼuk li skʼulejale. Oy to noʼox ta jaylajunebuk jabile, mu jechuk chkʼot ta pasel yilel. Li jmulavil ants avie, jutuk xa skʼan xpʼaj yalel ta spat li ta tsajal jtiʼvanej bolome. Taje mu me ta kʼunkʼunuk chpʼaj yalel. Ta anil noʼox chpʼaj xchiʼuk toj ep chil svokol (Apo. 18:7, 8, 15-19).
CHLAJ SKʼOPLAL LI JTIʼVANEJ BOLOMETIKE
18. 1) ¿Kʼusi tspas li jtiʼvanej bolome, xchiʼuk kʼusi chkʼot ta pasel? 2) Jech kʼuchaʼal chal Daniel 2:44, ¿buchʼutik ajvalilal chakʼbe slajeb li Ajvalilal yuʼun Diose? (Kʼelo li rekuadro ta pajina 17.)
18 Mi laj xaʼox skʼoplal li jecheʼ relijionetike, li Satanase yikʼaluk van oy ta yoʼonton ti akʼo xbat stsak ta kʼop Ajvalilal yuʼun Dios li jtiʼvanej bolome. Ta skoj ti mu staik vinajel li ajvaliletik ta balumile, jaʼ tstsakik ta kʼop li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti liʼ to oyik ta Balumile. Pe tsakal xa me ta vun li kʼusi chkʼot ta pasele (Apo. 16:13-16; 17:12-14). Li Daniele yaloj xa onoʼox kʼusi chkʼot ta pasel li ta paskʼop taje (kʼelo Daniel 2:44). Li jtiʼvanej bolom chal ta Apocalipsis 13:1, li slokʼole xchiʼuk li jtiʼvanej bolom ti oy chib xulube, ta me xichʼik akʼbel slajeb.
19. ¿Kʼusi xuʼ jpat-o koʼontontik, xchiʼuk kʼusi xa skʼan jpastik li avie?
19 Li voʼotike kuxulutik xa ta skʼakʼalil li ta svukpʼejal sjol jtiʼvanej bolom ti te chalbe skʼoplal ta Apocalipsise. Muʼyuk xa me chtal yan kʼalal mi lajem xaʼox li mukʼta tsatsal lum taje. Jaʼ yuʼun, kʼalal mi lajem xaʼox li jecheʼ relijione, li mukʼta tsatsal lum ti mas mukʼ skʼoplal chkome, jaʼ me li angloamericanae. Mu me xchʼay ta joltik ti kʼotem xa ta pasel skotol li albilkʼopetik la stsʼibaik Daniel xchiʼuk li Juane. Jech oxal, xuʼ jpat koʼontontik ti poʼot chtal slajeb li jecheʼ relijionetike xchiʼuk ti poʼot xa tajek xtal li Armagedone. Yuʼun li Diose yakʼoj xa jnaʼtik li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele. Pe, ¿mi ta van jchʼuntik kʼusi chal li albilkʼopetike? (2 Ped. 1:19.) ¡Jaʼ xa me yorail ti chkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti jkoltatik xa li Ajvalilal yuʼun Diose! (Apo. 14:6, 7.)
[Tsʼibetik ta yok vun]
a Kʼalal chal Vivlia lajunebe, jutuk mu jaʼo tstunes kʼalal chalbe skʼoplal jtsop ti lek tsʼakale. Jaʼ yuʼun kʼalal jech la stunes taje, jaʼ skʼan xal skotol li ajvaliletik ti te lik talel ta stojolal ti bu kʼalal ch-ajvalilaj li Romae.
b Akʼo mi oy xa onoʼox ta siglo 18 li chib mukʼtik lumetik taje, li Juane laj yal ti jaʼ to te chlik talel kʼalal mi lik xaʼox li skʼakʼalil Kajvaltike. Li kʼusi ora kʼot ta pasel li kʼusi laj yal Apocalipsise jaʼo te kʼot ta pasel ta yorail «scʼacʼalil Cajvalti[k]» (Apo. 1:10). Jaʼ yuʼun, taje jaʼo te kʼot ta pasel kʼalal lik li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, kʼalal lik stsak yip li svukpʼejal jolil jech kʼuchaʼal jun tsatsal lum ti koʼol likik ta abtele.
c Li Daniele laj xa onoʼox yal ti toj echʼ noʼox chopol li kʼusi chakʼ kʼotanuk ta pasel kʼalal jaʼo yorail paskʼop li ajvalil taje, xi laj yal li Daniele: «Ep ta soquesvan, ta sjinesvan» (Dan. 8:24). Jech kʼuchaʼal liʼe, li Estados Unidose toj echʼ noʼox ep kʼusitik la slajes kʼalal la stak batel chaʼpʼej vomba atomika ta stojolal li yajkontratak angloamericanae.
d Kʼelo li livro Apocalipsis... ¡se acerca su magnífica culminación!, ta pajina 240, 241 xchiʼuk 253.
[Rekuadro ta pajina 17]
¿BUCHʼUTIK JAʼIK «SCOTOL LI YANTIC AJVALILETIQUE»?
Jech kʼuchaʼal chal ta Daniel 2:44, li Ajvalilal yuʼun Diose «ta slajesbe scʼoplal scotol li yantic ajvaliletique». Li albilkʼop taje jaʼ noʼox chalbe skʼoplal li ajvaliletik ti te chalbe skʼoplal li ta mukʼta lokʼole.
Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi chkʼot ta stojolal li yantik ajvaliletik une? Li albilkʼop chal ta Apocalipsise chakʼ ta ilel skotol ta sventa ti chichʼ tsobel li «ajvaliletic ta sbejel banamil» sventa akʼo spasik «mucʼta pleito ta scʼacʼalil yuʼun li Dios ti echʼem svuʼele» (Apo. 16:14; 19:19-21). Jaʼ yuʼun chaʼa, li ta Armagedone te chlaj skotol li ajvaliletik ta spʼejel Balumile, maʼuk noʼox li ajvaliletik chalbe skʼoplal ti laj yil Daniel ta jun mukʼta lokʼole.