¿Mi anaʼoj xa?

¿Kʼuxi toʼox chchapik jabiletik xchiʼuk uetik li ta voʼnee?

LI J-EBREOETIK ti te toʼox nakalik ta Albil Balumile jaʼo chlik yuʼunik jabil kʼalal chlik abtejikuk ta tsʼunolajele. Te van ta septiembre xchiʼuk ta oktuvre li ta jkʼakʼaliltike.

Sventa snaʼik kʼu sjalil yichʼoj li jun ue, jaʼ chchapik ti kʼu sjalil chyijub-o li luna ti xuʼ van chjalij 29 o 30 kʼakʼale. Pe sventa snaʼik kʼu sjalil chjalij jun jabile, jaʼ tskʼelik li kʼakʼale. Li jun jabile yichʼoj 12 uetik. Pe mi jaʼ la stsakik ta venta li lunae mas komkom, jaʼ mas nat mi jaʼ la stsakik ta venta li kʼakʼale. Jaʼ yuʼun, oy kʼusi skʼan spasik sventa koʼoluk sjalile. Li ue tsnatubtasik jayibuk kʼakʼal o tstikʼbeik to jun u kʼalal skʼan toʼox xlik yan jabile. Vaʼun, te xa chvinaj ta skalendarioik kʼusi ora chlik tsʼunobajikuk.

Li ta skʼakʼalil Moisese, li Jeovae laj yalbe steklumal ti chlik ta yuilal abib (o ta nisan) li jabil ti chʼule, ti jaʼ van ta marso o avril li avi kʼakʼale (Eks. 12:2; 13:4). Li ta u taje, li j-israeletike jaʼo tspasik jun kʼin ti bu chichʼbeik batel Jeova li sba sat kʼusitik stsʼunojike (Eks. 23:15, 16).

Xi chal li j-al-loʼil Emil Schürer: «Kʼun ta naʼel mi persa skʼan natubtasel junchibuk kʼakʼal li ta ue o junuk u li ta jabile. Skʼan xichʼ pasel li Kʼin Koltael kʼalal jaʼo yij li luna ta yuilal nisane (14 yuʼun nisan). Jaʼo chichʼ pasel kʼalal jelavem xa ox ti koʼol sjalil li kʼakʼal xchiʼuk akʼobal li ta yorail primaverae [...]. Mi jaʼo chkʼot li Kʼin Koltael kʼalal skʼan toʼox taje, skʼan stikʼik junuk u» (Historia del pueblo judío en tiempos de Jesús 175 a. C. - 135 d. C., jaʼ la sjelubtas J. Cosgaya xchiʼuk A. Piñero).

Li stestigoutik Jeovae jaʼ jech ta jchaptik sventa jpastik li Veʼlil ta bat kʼakʼal yuʼun Kajvaltike, ti chichʼ pasel ta marso o avrile, jaʼ xkaltik, ta 14 yuʼun nisan li ta skalendario j-ebreoetike. Baʼyuk xa onoʼox chichʼ alel ta skotol tsobobbailetik ta spʼejel balumil ti bakʼin chichʼ pasel li Snaʼobil slajel Kristoe.a

Pe ¿kʼuxi toʼox tsnaʼik kʼusi ora tstsuts xchiʼuk chlik u li j-ebreoetike? Avie, li voʼotike naka xa noʼox ta jkʼeltik ta kalendario, ta jselulartik o ta jtavletatik. Pe li ta voʼnee, muʼyuk toʼox yuʼunik.

Li ta skʼakʼalil Noee, 30 kʼakʼal toʼox yichʼoj li jun ue (Jen. 7:11, 24; 8:3, 4). Pe kʼalal laj yichʼ pasel li skalendario j-ebreoetike, junantik ue maʼuk xa 30 kʼakʼal yichʼoj. Li ue te chlik xchapik kʼalal yakal chchʼi li lunae, jaʼ xkaltik, kʼalal echʼem xa ox 29 o 30 kʼakʼale.

«Li okʼome jaʼ skʼakʼalil achʼ luna» kʼalal xiik li David xchiʼuk Jonatane, jaʼ laj yalik ti chlik yan ue (1 Sam. 20:5, 18). Yaʼeluke, li ta siglo 11 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, baʼyel xa onoʼox chchapik li uetike. ¿Kʼuxi tsnaʼik j-israeletik kʼusi ora chlik li achʼ ue? Te ta jtabetik stakʼobil li ta Misná ti jaʼ jlik livro ti te tsʼibabil li kʼusi kʼot ta nopel yuʼun judaetike. Tee chal ti kʼalal lokʼemik xa ox tal ta mosoinele, li Sanedrine sob tajek tstsob sbaik li ta skʼakʼalil 30 ta jujun ue sventa snopik kʼusi ora chlik li yan ue. Taje vukub u jech tspasik. Sventa snaʼik kʼusi ora chlike, ¿kʼusi tstsakik ta venta?

Tstakik batel junantik viniketik ta spat xokon Jerusalen ti bu stakʼ lek kʼelel li vinajel ta akʼobaltike. Kʼalal chilik ti yakal xa chchʼi tal li lunae, bat yalbeik ta anil li Sanedrine. Vaʼun, mi la skʼelbeik lek skʼoplal li snail chapanobbaile, jaʼ to chalik ti chlik xa achʼ ue. Pe ¿kʼusi tspasik mi mu xvinaj li luna ta skoj li tok o li lumaltoke? Mi jeche, chalik ti 30 kʼakʼal la yichʼoj li jun ue, jaʼ yuʼun li ta yokʼomale jaʼ to te chlik li yan ue.

Li Misnáe chal ti sventa xalik batel li kʼusi kʼot ta nopel yuʼunik li Sanedrine, ta stsanik kʼokʼ li ta vits Olivatik ti te nopol xkom ta Jerusalene xchiʼuk tstsanik kʼokʼ li ta vitsetik ti bu mas toyol oy ta Israele. Ta tsʼakale, mu xa jechuk tspasik, yuʼun oy buchʼutik tstakik batel sventa xalik ta Jerusalen o ta yan lum bakʼin chlik li achʼ ue. Jaʼ yuʼun, jmoj yorail tspasik li kʼine.

Li rekuadro li ta mantal liʼe tskoltautik ta yaʼibel smelolal li uetik, li kʼinetik xchiʼuk ti kʼu yelan chjel xkʼixnal osil li ta skalendario j-ebreoetike.