Xanavkutik-o ta skoj xchʼunel koʼontontik

1. ¿Kʼu yuʼun jun noʼox yoʼonton laj yaʼi sba Pablo kʼalal la snopbe skʼoplal li kʼusi spasoj talel ta xkuxlejale?

LI JTAKBOL Pabloe snaʼoj xa onoʼox ti jutuk xa skʼan xichʼ milele. Pe kʼalal la snopbe skʼoplal li kʼusi spasoj talel ta xkuxlejale, xmuyubaj noʼox. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun xi laj yal stuke: «Tsutsem xa kuʼun li anilajele, tsots-o li xchʼunel koʼontone» (2 Tim. 4:​6-8). Lek kʼusitik kʼotem ta nopel yuʼun ti kʼu sjalil tunem talel ta stojolal Jeovae, jaʼ yuʼun snaʼoj lek ti xmuyubaj yuʼun li Jeovae. Jaʼ jech oy ta koʼontontik ek ti lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike xchiʼuk ti lekuk xil li Jeovae. ¿Kʼuxi xuʼ spas kuʼuntik taje?

2. ¿Kʼusi skʼan xal ti chijxanav ta skoj li xchʼunel koʼontontike?

² Li Pabloe xi laj yalbe sba skʼoplal stuk xchiʼuk ta stojolal yan yajtsʼaklomtak Kristo ti tukʼ yakʼoj sbaike: «Ta xchʼunel koʼontontik chijxanav, maʼuk ta skoj li kʼusi chkil ta jsatike» (2 Kor. 5:7). ¿Kʼusi skʼan xal taje? Bateltike, kʼalal chal ta Vivlia «chijxanav» xie, maʼuk skʼan xal ti kʼu yelan chanav li jun krixchanoe, jaʼ chalbe skʼoplal ti kʼu yelan xkuxlejale. Kʼalal oy jun krixchano ti jaʼ noʼox chanav ta skoj li kʼusi chil ta sate, jaʼ skʼan xal ti jaʼ noʼox tstsak ta venta li kʼusi xil, li kʼusi chaʼi xchiʼuk ti kʼu yelan chaʼi sba kʼalal oy kʼusi tsnop tspase. Pe kʼalal chalbe skʼoplal ti oy buchʼu chanav ta skoj xchʼunel yoʼontone, jaʼ skʼan xal ti tstsak ta venta li kʼusi oy ta yoʼonton Jeova ti akʼo spase. Li kʼusitik tspase chakʼ ta ilel ti spatoj lek yoʼonton ta stojolal Dios ti ch-akʼbat bendisione xchiʼuk ti xchʼunoj lek ti jaʼ mas lek chbat xkuxlejal mi tstsak ta venta li kʼusi chal ta Skʼope (Sal. 119:66; Ebr. 11:6).

3. ¿Kʼusi sbalil ta jtabetik mi chijxanav ta skoj xchʼunel koʼontontike? (2 Korintios 4:18).

³ Oy onoʼox bateltik ti jaʼ noʼox ta jtsaktik ta venta li kʼusi chkiltik, li kʼusi chkaʼitik o ti kʼu yelan chkaʼi jbatik kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike. Pe mi jaʼ noʼox ta jtsaktik ta venta kʼalal oy kʼusitik tsots skʼoplal ta jnop ta jpas ta jkuxlejaltike, muʼyuk me lek kʼusi chkʼot ta pasel. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li kʼusi chkʼot ta jchikintik o li kʼusi chkiltike mu skotoluk velta jaʼ melel. Jech xtok, mi jaʼ noʼox chijxanav ta skoj li kʼusi chkil ta jsatike, xuʼ me jaʼ xlik jpastik li kʼusi chopol chil Jeovae xchiʼuk ti muʼyuk xa ta jtsakbetik ta venta li tojobtaseletik yuʼune (Ekl. 11:9; Mat. 24:​37-39). Pe mi jaʼ chijxanav ta skoj li xchʼunel koʼontontike, li kʼusitik chkʼot ta nopel kuʼuntike jaʼ me «li kʼusi lek chil Kajvaltike» (Efes. 5:10). Mi jech-o ta jtsaktik ta venta li tojobtasel chakʼ Diose, chakʼbutik me jun oʼontonal xchiʼuk xijmuyubaj noʼox (Sal. 16:​8, 9; Is. 48:​17, 18). Jech xtok, mi jech-o chijxanav ta skoj li xchʼunel koʼontontike, xuʼ me xijkuxi ta sbatel osil (kʼelo 2 Korintios 4:18).

4. ¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik mi yakal chijxanav ta skoj xchʼunel koʼontontik o mi jaʼ noʼox ta skoj li kʼusi chkil ta jsatike?

⁴ Sventa jnaʼtik mi yakal chijxanav ta skoj xchʼunel koʼontontik o ta skoj li kʼusi chkil ta jsatike, jnopbetik skʼoplal li sjakʼobiltak liʼe: «¿Kʼusi ta jtsak ta venta kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpase? ¿Mi jaʼ noʼox ta jtsak ta venta li kʼusi chkil ta jsate o mi ta jpat koʼonton ta stojolal Jeova xchiʼuk li ta smantaltake?». Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik batel kʼuxi xuʼ jechuk-o xijxanav ta skoj li xchʼunel koʼontontike. Chkalbetik batel skʼoplal oxtosuk: kʼalal ta jsaʼ kabteltike, kʼalal ta jtʼujtik li buchʼu chijnupun xchiʼuke xchiʼuk kʼalal chal talel mantal li j-organisasiontike. Li ta jujutose, ta jkʼeltik kʼusi skʼan jtsaktik ta venta sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik.

KʼALAL TA JSAʼ KABTELTIKE

5. ¿Mi jaʼ noʼox van ta jtsaktik ta venta kʼu yepal ta jpastik kanal kʼalal ta jsaʼ kabteltike?

⁵ Stalel onoʼox ti kʼalal ta jsaʼ kabteltike, ta jkʼeltik mi xman-o li kʼusi chtun kuʼuntik xchiʼuk li kʼusi chtun yuʼun kutsʼ kalaltike (Ekl. 7:12; 1 Tim. 5:8). Bateltike, li j-abteletike lek tspasik kanal, jaʼ yuʼun xman yuʼunik li kʼusi chtun yuʼunike xchiʼuk xuʼ to skʼejik jutebuk. Pe bateltike, jutuk tajek chichʼ pasel kanal, jaʼ yuʼun jaʼ noʼox jech mechuk xlokʼ-o stojol li kʼusi chtun yuʼun yutsʼ yalalike. Jech oxal, stalel onoʼox ti ta jkʼeltik kʼu yepal ta jpastik kanal kʼalal ta jsaʼ kabteltike. Pe mi oy buchʼu ti jaʼ noʼox tstsak ta venta li kʼusitik taje, chakʼ ta ilel ti yakal chanav ta skoj li kʼusi chil ta sate.

6. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti chijxanav ta skoj xchʼunel koʼontontik kʼalal ta jsaʼ kabteltike? (Ebreos 13:5).

⁶ Mi chijxanav ta skoj xchʼunel koʼontontike, ta me jtsaktik ta venta xtok mi muʼyuk bu chijnamaj yuʼun ta stojolal Jeova li kabteltike. Xuʼ xi jnopbetik skʼoplale: «Li ta abtel taje, ¿mi oy van kʼusi tskʼanbeikun akʼo jpas ti chopol chil Jeovae? ¿Mi ta van smakun ta tsobajeletik, ta cholmantal o ta xchanel li Jvivliae? ¿Mi jal van skʼan xkikta komel li kutsʼ kalale?» (Prov. 6:​16-19; Filip. 1:10). Mi laj kakʼtik venta ti xuʼ smakutike, li kʼusi mas lek xuʼ jpastike jaʼ ti mu jchʼamtike akʼo mi vokol ta tael abtelal ti bu nakalutike. Kʼalal chijxanav ta skoj li xchʼunel koʼontontike, li kʼusitik chkʼot ta nopel kuʼuntike te chvinaj ti jchʼunojtik lek ti oy onoʼox kʼusi tspas Jeova sventa xakʼbutik li kʼusitik chtun kuʼuntike (Mat. 6:33; kʼelo Ebreos 13:5).

7, 8. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel jun ermano ta Sudamérica ti chanav ta skoj li xchʼunel yoʼontone? (Kʼelo xtok li lokʼole).

⁷ Jun ermano ta Sudamérica ti Javiera sbie te ta snopben ti toj tsots skʼoplal ti xijxanav ta skoj li xchʼunel koʼontontike. Xi chale: «Li ta empresa bu chi-abteje lokʼ jun abtel ti bu mas toyol tojolile xchiʼuk jaʼ onoʼox li abtel ta jkʼan tajeke, jaʼ yuʼun la jtikʼ jvun sventa jta». Akʼo mi jech, li Javiere oy tajek ta yoʼonton ti xlik tunuk ta prekursore. Xi to chale: «La jta ta chiʼinel ta loʼil li buchʼu sbainoj li abtelale. Kʼalal muʼyuk toʼox ta jchiʼin ta loʼile, la jkʼopon Jeova. Jchʼunoj lek ti snaʼoj li kʼusi mas lek ta jtojolale. Oy tajek ta koʼonton ti oyuk kʼusitik jbain mas li ta kabtele xchiʼuk ti masuk to jpas kanale. Pe muʼyuk onoʼox bu kaloj ta jchʼam li abtel mi tsmakun ta stael li kʼusi oy ta koʼonton ta mantale».

⁸ Xi chal li Javiere: «Kʼalal jaʼo ta jchiʼin ta loʼil li buchʼu sbainoj abtele, laj yalbun ti nopajtik noʼox skʼan mas jal xi-abteje. Ta slekil koʼonton laj kalbe ti mu xuʼ kuʼun ta skoj ti oy kʼusitik ta jpas ta mantale». Li Javiere muʼyuk la xchʼam li abtelale xchiʼuk kʼalal echʼ chib xemanae lik tunuk ta prekursor. Jech xtok, kʼalal echʼ xa ox jayibuk ue, la sta jun yabtel ti bu mu xa epuk ch-abteje. Xi chale: «Li Jeovae laj yaʼi li j-orasione xchiʼuk laj yakʼbun jun kabtel ti chakʼbun lek yorail sventa xitun ta prekursore. Ximuyubaj tajek ti la jta jun kabtel ti bu chakʼbun mas yorail sventa xitun mas ta stojolal Jeova xchiʼuk ta stojolal li kermanotake».

9. ¿Kʼusi chakʼ achan li kʼusi la snuptan Tresore?

⁹ ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi laj kakʼtik venta ti tsmakutik sventa mu xijxanav ta skoj xchʼunel koʼontontik li kabteltike? Jchanbetik li kʼusi la spas Tresore, ti jaʼ jun ermano ta Congoe. Xi chale: «Li kabtel la jtae jaʼ li kʼusi ta jkʼupin tajek spasele. Mas to ep ta jpas kanal xchiʼuk lek ichʼbilun ta mukʼ». Pe ta skoj ti mas jal ch-abteje, nopajtik noʼox chchʼay sba ta tsobajel. Jech xtok, tsujat sventa mu jamaluk xal li kʼusitik chopol tspasik li ta empresae. Tskʼan chikta li yabtele, pe tsvul yoʼonton xtok mi mu xa sta yan yabtel. ¿Kʼusi van koltaat-o? Xi chale: «Li kʼusi chal Abakuk 3:17 kʼalal ta 19 jaʼ la skoltaun sventa xkaʼibe smelolal ti ta onoʼox xchabiun Jeova akʼo mi chʼabal xa ta jpas kanal. Jaʼ yuʼun, laj kikta li kabtele». Xi to chale: «Epal yajval abtelaletike chalik ti xuʼ kʼusiuk noʼox spas li krixchanoetik jaʼ noʼox venta mi lek tojbil li ta yabtelike, ti mu ventauk mi muʼyuk xa skʼakʼalil sventa xchiʼin li yutsʼ yalalike o mi mu xa xakʼ yorail spasik li kʼusitik sventa mantale. Ximuyubaj tajek ti jaʼ laj kakʼ ta koʼonton ti lekuk-o xkil jba xchiʼuk Jeova xchiʼuk li kutsʼ kalale. Kʼalal echʼ jun jabile, li Jeovae la skoltaun ta stael kabtel sventa jta li kʼusi chtun kuʼune xchiʼuk ti xakʼbun to yorail sventa xitun mas ta stojolale. Kʼalal jaʼ baʼyel chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi oy ta yoʼonton Jeovae, oy onoʼox van bateltik ti chʼabal mas jtakʼintik chijkome, pe ta xchabiutik li Jeovae. Mi jpatoj koʼontontik li ta tojobtaseletik yuʼun Jeova xchiʼuk li kʼusi yaloj tspas ta jelavele, jaʼ me tskoltautik sventa jechuk-o xijxanav ta skoj xchʼunel koʼontontik. Vaʼun, ta me xakʼbutik bendision.

KʼALAL TA JTʼUJTIK LI BUCHʼU CHIJNUPUN XCHIʼUKE

10. Kʼalal oy buchʼu tsaʼ snup xchiʼile, ¿kʼuxi chakʼ ta ilel ti jaʼ noʼox chanav ta skoj li kʼusi chil ta sate?

¹⁰ Li nupunele jaʼ jun matanal yakʼoj Jeova, jaʼ yuʼun stalel onoʼox ti oy ta koʼontontik chijnupune. Kʼalal oy buchʼu lek chil li jun ermanae, yikʼaluk van tstsak ta venta kʼu yelan stalelal li ermanoe, kʼu yelan spat xokon, kʼu yelan ojtikinbil, mi oy stakʼin, li kʼusitik sbainoj ta yutsʼ yalale xchiʼuk ti kʼu yelan chaʼi sba kʼalal te xchiʼuke.b Akʼo mi tsots skʼoplal li kʼusitik taje, pe mi jaʼ noʼox tstsak ta ventae, chakʼ ta ilel ti jaʼ noʼox chanav ta skoj li kʼusi chil ta sate.

11. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti yakal chijxanav ta skoj xchʼunel koʼontontik kʼalal ta jtʼujtik buchʼu chijnupun xchiʼuke? (1 Korintios 7:39).

¹¹ Li Jeovae xmuyubaj ta stojolal li ermanoetik xchiʼuk ermanaetik ti tstsakik lek ta venta li tojobtasel yakʼoj kʼalal tstʼuj li snup xchiʼilike. Li jun tojobtasele jaʼ ti smalaik xjelav «li xnichimal» skerem stsebalik sventa oyuk buchʼu xlik snovioinike (1 Kor. 7:36). Li yan xtoke, jaʼ ti skʼelik lek ti jaʼuk jech stalelal kʼuchaʼal chal Jeova ti skʼan oyuk yuʼun li jun lekil malalil o jun lekil ajnilale (Prov. 31:​10-13, 26-28; Efes. 5:33; 1 Tim. 5:8). Mi muʼyuk to yichʼoj voʼ li buchʼu chkʼoponvane, li ermano o li ermanae tstsak ta venta li tojobtasel ti «jaʼ noʼox ta sventa Kajvaltik» skʼan xnupune, jech kʼuchaʼal chal ta 1 Korintios 7:39 (kʼelo). Vaʼun, jech-o chanavik ta skoj xchʼunel yoʼontonik, xchʼunojik lek ti tstsak ta venta Jeova ti kʼu yelan chaʼi sbaike xchiʼuk ti chkoltaatike (Sal. 55:22).

12. ¿Kʼusi laj yakʼ achan Rosa ta sventa li kʼusi la snuptane?

¹² Kalbetik skʼoplal li kʼusi la snuptan Rosa ti jaʼ jun prekursora ta Colombiae. Li ta yabtele, te laj yojtikin jun vinik ti maʼuk testigoe xchiʼuk ti lek ilate. Li Rosae lek laj yil ek. Xi chale: «Jaʼ jun lekil vinik yilel, tskolta li krixchanoetik ti bu nakale, mu snaʼ sikʼolaj, mu snaʼ slajes droga xchiʼuk mu masuk snaʼ xuchʼ pox. Lek tajek chkaʼi ti kʼu yelan tskʼoponune. Jaʼ jech tajek stalelal li buchʼu ta jkʼan chinupun xchiʼuke. Jaʼ noʼoxe, maʼuk testigo». Xi to chale: «Vokol laj kaʼi ti xkalbe ti moʼoje, yuʼun oy ox ta koʼonton chkojtikin. Li vaʼ kʼakʼale, jaʼo jtuk chkaʼi jba xchiʼuk oy ta koʼonton chinupun. Pe muʼyuk bu jtaoj-o junuk ermano ti lek chkile». Akʼo mi jech, li Rosae maʼuk noʼox laj yakʼ ta yoʼonton li kʼusi chil ta sat stuke, yuʼun la snopbe skʼoplal ti xuʼ xnamaj ta stojolal Jeova mi jech la spase. Jaʼ yuʼun, muʼyuk xa bu la xchiʼin-o ta loʼil li vinike xchiʼuk laj yakʼ ta yoʼonton spasel kʼusitik ta mantal. Ta mas tsʼakal jutuke, take ta ikʼel li ta Chanob vun sventa j-al lekil aʼyejetik yuʼun Ajvalilal yuʼun Diose. Li avie, chtun xa ta prekursora espesial. Xi chale: «Li Jeovae skoltaojun talel sventa ximuyubajuk noʼox». Melel onoʼox, mu kʼunuk sventa jechuk-o xijxanav ta skoj xchʼunel koʼontontik kʼalal oy kʼusi yan ta jkʼantike. Pe xlokʼ venta ti jechuk-o jpastike.

KʼALAL CHAL TALEL MANTAL LI J-ORGANISASIONTIKE

13. Kʼalal chal tal mantal li j-organisasiontike, ¿kʼuxi chakʼ ta ilel jun ermano ti jaʼ noʼox chanav ta skoj li kʼusi chil ta sate?

¹³ Ep ta velta, li j-organisasiontike chalbutik mantaletik ti tskoltautik sventa xijtun ta stojolal Jeovae. Xuʼ van jaʼ tstunes li moletik ta tsobobbaile, li jkʼelvanej ta sirkuitoe, li Betele o li Jtsop Jbeiltasvaneje. Pe bateltike, xuʼ van mu xkaʼibetik smelolal ti kʼu yuʼun jech chkichʼtik akʼbel tal junantik mantaletike. ¿Kʼusi van ta jpastik? ¿Mi chlik van naʼetajkutik mi ta melel lek li kʼusi laj yalik tale? ¿Mi jaʼ van chlik jkʼelbetik spaltail li ermanoetik ti chakʼik li mantaletike? Mi jech ta jpastike, xkoʼolaj ti yakal noʼox chijxanav ta skoj li kʼusi chkil ta jsatike.

14. ¿Kʼusi van tskoltautik sventa xijxanav ta skoj xchʼunel koʼontontik kʼalal chakʼ tal mantaletik li j-organisasiontike? (Ebreos 13:17).

¹⁴ Kʼalal chijxanav ta skoj li xchʼunel koʼontontike, jpatoj lek koʼontontik ti jaʼ tsbeiltas s-organisasion li Jeovae xchiʼuk ti xojtikin lek ti kʼu yelan jkuxlejaltike. Jaʼ yuʼun, ta anil noʼox xchiʼuk ta sjunul koʼontontik ta jchʼuntik li mantale (kʼelo Ebreos 13:17). Mi jnaʼ jchʼuntik mantale, chijkoltavan sventa tsoboluk oy li tsobobbaile (Efes. 4:​2, 3). Akʼo mi maʼuk tukʼil krixchanoetik li ermanoetik ti chakʼik tal mantale, ta me xakʼbutik bendision Jeova mi la jchʼuntike (1 Sam. 15:22). Pe mi oy kʼusi laj yil ti skʼan jelel li Jeovae, jaʼ snaʼoj stuk kʼusi ora tspas (Mik. 7:7).

15, 16. ¿Kʼusi koltaat-o Kevin sventa jechuk-o xanav ta skoj xchʼunel yoʼontone? (Kʼelo xtok li lokʼole).

¹⁵ Kalbetik skʼoplal kʼusi sbalil ta jtabetik ti chijxanav ta skoj li xchʼunel koʼontontike. Akʼo mi chkʼopojik ta español li ta Perue, oy epal krixchanoetik ti chkʼopojik ta batsʼikʼope. Jun li sbatsʼi kʼopik taje jaʼ li quechuae. Oy xa ta sjayibal jabil, li ermanoetike tsaʼik krixchanoetik ta sterritorioik ti chkʼopojik ta quechuae. Pe taje jel, yuʼun laj yichʼ tsakel ta venta li achʼ mantaletik laj yakʼ ajvalile (Rom. 13:1). Ta skoj taje, junantik ermanoetike lik snopik mi ta to onoʼox staik krixchanoetik ti chkʼopojik ta quechuae. Li ermanoetike la xchʼunik li achʼ mantaletik laj yakʼ j-organisasiontike, jaʼ yuʼun li Jeovae laj yakʼanbe bendision ta skoj ti laj yakʼ yipik ta saʼel li krixchanoetik ti chkʼopojik li ta kʼop taje.

¹⁶ Li Kevin ti jaʼ jun mol ta tsobobbail ti chkʼopoj ta quechuae la svul yoʼonton ek ta skoj li achʼ mantaletike. Xi chale: «Xi la jnopbe skʼoplale: ‹¿Kʼuxi xa noʼox ta jtakutik li krixchanoetik ti chkʼopojik ta quechuae?›». ¿Kʼusi la spas li Kevine? Xi chale: «La jnopbe skʼoplal li kʼusi chal Proverbios 3:5. Jech xtok, la jnopbe skʼoplal li kʼusi la spas Moisese. Li Jeovae laj yakʼbe sbain ti akʼo slokʼes tal ta Ejipto li j-israeletike xchiʼuk ti xikʼ batel ta Tsajal nabe, ti bu mu xa xuʼ xjatavik batel yilel ta stojolal li j-ejiptoetike. Pe li Moisese la xchʼun mantal. Vaʼun, li Jeovae laj yakʼbe bendision, yuʼun la spas jun skʼelobil juʼelal ti toj echʼ xa noʼox labal sbae» (Eks. 14:​1, 2, 9-11, 21, 22). Li Kevine la xchʼun li achʼ mantaletik laj yichʼik akʼbele. ¿Kʼusi sbalil laj yichʼ tabel un? Xi chale: «Toj echʼ xa noʼox labal sba ti kʼu yelan laj yakʼbunkutik bendision li Jeovae. Olon tal toʼoxe, mas jal skʼan xixanavkutik li ta cholmantale, pe kʼajomal noʼox jun o chaʼvoʼ ta jtakutik li buchʼutik chkʼopojik ta quechuae. Pe avie, jaʼ xa te chibatkutik ti bu oy ep tajek krixchanoetik ti jech chkʼopojike. Mas xa ep ta jtakutik ta xchiʼinel ta loʼil li krixchanoetike, mas xa ep jrevisitakutik xchiʼuk mas xa ep chanubtasel ta Vivlia chkakʼkutik. Jech xtok, mas xa ep krixchanoetik ti chkʼotik li ta tsobajeletike». Jamal xvinaj ti kʼalal chijxanav ta skoj li xchʼunel koʼontontike, li Jeovae persa chakʼbutik bendision.

17. ¿Kʼusi laj achan li ta xchanobil liʼe?

¹⁷ Laj xa jkʼeltik oxtos kʼusi xuʼ jpastik sventa jechuk-o xijxanav ta skoj li xchʼunel koʼontontike. Jaʼ me jech skʼan jpastik xtok kʼalal oy kʼusi yan ta jnop ta jpas ta jkuxlejaltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ta sventa li chʼayob oʼontonale, li chanob vune xchiʼuk ti kʼu yelan chichʼ tsʼitesel li alab nichʼnabiletike. Kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpas ta jkuxlejaltike, maʼuk noʼox skʼan jtsaktik ta venta li kʼusi xkil ta jsatike, yuʼun skʼan jaʼuk tsots skʼoplal xkiltik ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk Jeovae, ti jtsaktik ta venta li tojobtaseletik yuʼune xchiʼuk ti jpatuk lek koʼontontik ti jaʼ chchabiutike. Kʼalal jech ta jpastike, «sbatel osil chijxanavutik ta sbi li Jeova Dios kuʼuntike» (Mik. 4:5).