LI KʼUSITIK TSJAKʼ KEREM TSEBETIKE
¿K’uxi xu’ stsal ku’un li at-o’onton k’alal oy buch’u chchame?
¿Mi ja’ to cham junuk avamigo o junuk avuts’ avalal? Li mantal li’e xu’ skoltaot sventa stsal batel avu’un li at-o’ontone.
Li ta mantal liʼe, ta jkʼeltik batel:
¿Mi stalel van ti k’ux tajek chka’ie?
Ep krixchanoetike k’ux tajek cha’iik xchi’uk jal ti jech cha’i sbaike.
«Skotol k’ak’al chvul ta jol li jmuk’tote. Ak’o mi oy xa ta chib jabil xchamel, vokol tajek chka’i yalbel sk’oplal xchi’uk chi-ok’-o» (Olivia).
«Li jyayae la stijbun ko’onton sventa jta li k’usitik ta mantale, pe mu’yuk xa laj yil ti jech la jpase. Ja’ yu’un, k’alal oy k’usi ta jta ta mantale, chkat-o ko’onton, yu’un mu’yuk xa laj yil li matanaletik la jta ta mantale» (Alison).
K’alal oyutik ta me’onale, jelajtik tajek ti k’u yelan chka’i jbatike. Jlome xi yelan cha’i sbaike:
«K’alal cham juntote, mu xa xka’i k’usi ta jpas. Jal jech laj ka’i jba. Sba to velta ti oy buch’u cham ku’un ti kuts’ kalale. Xko’olaj ti la spulikun ta sikilo’ laj ka’ie» (Nadine).
«K’alal cham li jmuk’tote, li-ilin ta stojolal, yu’un laj kalbekutik ti ak’o sk’el sbae, pe mu’yuk jech la spas» (Carlos).
«Vo’onkutik xa no’ox xchi’uk jvix ti mu’yuk te oyunkutik k’alal cham li jmuk’tote. Oy jmul laj ka’i jba k’alal chamem xa oxe. Mu’yuk xa bu la jchi’in lek ta lo’il chka’i k’alal mu to’ox chchame» (Adriana).
«Jun nupults’akal ti kamigokutik tajeke, chamik ta jun aksidente. Ta skoj taje, chixi’ tajek k’alal oy buch’u chlok’ batel li ta kuts’ kalale, yu’un ta jnop ti xu’ van jech xchamik eke (Jared).
«Oy xa ta oxib jabil ti cham li jyayae, pe chopol tajek chka’i ti mu’yuk mas la jchi’in ta lo’ile (Julianna).
Ti chij-iline, ti oy jmul chka’i jbatike, ti jeche’ chijxi’e, ti chkat ko’ontontike xchi’uk ti mu xa xka’i k’usi ta jpastike, ja’ jech chka’i jbatik ta skoj ti oyutik ta me’onale. Mi ja’ jech chava’i abae, teuk ta ajol ti ta k’unk’un chch’ay batel ti k’u yelan chava’i abae. ¿Pe k’usi xu’ jpastik sventa xkuch batel ku’untik li me’onale?
¿K’usi xu’ jpastik k’alal jech chka’i jbatike?
Albo junuk avamigo ti k’u yelan chava’i abae. Li Vivliae xi chal ta sventa li amigoile: «Jaʼ jchiʼiltik ta vokʼel chkʼot kʼalal oy jvokoltike» (Proverbios 17:17). K’alal oy buch’u ta jchapbetik ti k’u yelan chka’i jbatike tspat ko’ontontik.
«Stalel ono’ox ti k’ux chka’itik k’alal oy buch’u chcham ku’untike. Xu’ van chak’an ti atuk oyote…, pe mi jech chapase xu’ me stsalot li at-o’ontone. Yu’un xu’ van chanop ti jech-o chavat avo’ontone, jech oxal sk’an oy buch’u xachi’in ta lo’il» (Yvette).
Mu xach’ay ta ajol li buch’u cham avu’une. Li lekil vinike, ja’ xkaltik, li jun krixchano ti lek yo’ontone «tslokʼes tal li kʼusitik lekik skʼejoj ta yoʼontone» (Lukas 6:45). ¿K’u yu’un mu xats’iba li k’usitik lekik xvul ta ajol ta stojolal li buch’u chame? Xu’ xapasbe jlikuk svunal ti xko’olaj k’ucha’al jun livro ti bu chapak’be sfototake.
«K’alal kuxul to’ox li kamigoe ep tajek k’usi la jchan yu’un, ja’ yu’un la jnop la jts’iba. Va’un, mu’yuk xch’ay-o ta jol li k’usi laj yak’bun jchane. Ja’ la skoltaun laj ka’i k’alal ja’o oyun ta me’onale» (Jeffrey).
K’elo aba sventa mu xa-ipaj. Li Vivliae chal ti oy ono’ox sbalil k’alal ta jpastik ejersisioe (1 Timoteo 4:8). Ve’an lek, paso ejersisio xchi’uk vayan lek.
«Bak’intike k’alal ja’ chcham li buch’u jk’anojtike, mu xa xnop ku’untik lek li k’usi ta jpastike, mu’yuk xa ta jchabi jbatik, va’un chij-ipaj. Ja’ yu’un, sk’an ti xijve’ leke xchi’uk ti jkuxtik leke» (Maria).
Koltao yantik. Xi chal li Vivliae: «Jaʼ mas xmuyubaj li buchʼu chakʼe, jaʼ mu sta li buchʼu chichʼe» (Echos 20:35).
«Oyuk k’usi xapas ta stojolal li yantike, mas to ta stojolal li buchʼutik jech chil svokolik ta me’onal eke. Taje ja’ tskoltaot sventa teyuk ta ajol ti chil svokol li yantik eke» (Carlos).
Albo Dios ti k’u yelan chava’i abae. Li Vivliae chal ti chchikinta j-orasiontik li Jeovae (Salmo 65:2). Jech xtok, chal ti «chpoxta li buchʼutik vochʼem yoʼontonike; chpixbe li syayijemalike» (Salmo 147:3).
«Avi ti chtun avu’une, k’anbo Jeova ti skoltaote xchi’uk ti junuk no’ox avo’ontone. Oy van lek ch-ech’ avu’un k’ak’al bak’intik, oy van mu’yuk, pe te oy-o Jeova sventa skoltaot» (Jeanette).
Teuk ta ajol ti mu ta aniluk ti lek xa chava’i abae. Vuleso ta ajol ti jelajtik k’u yelan cha’i sba jujun krixchano k’alal oy buch’u chcham yu’une. K’alal yaloj mi cham skerem li Jakobe, xi chal Vivlia ti k’u yelan laj ya’i sbae: «Mu patbeluk yoʼonton chaʼi» k’alal patbat yo’ontone (Jenesis 37:35). Ja’ yu’un, mu labaluk xava’i mi mu x-ech’ xk’uxul ta anil chava’ie.
«Ak’o mi oy xa ta 15 jabil xchamel li xvix jyayae, chkak’ venta ti oy no’ox k’usitik tsvules ta jole» (Taylor).
Nopo no’ox ava’i ti tsk’as junuk abakile. K’ux tajek chava’i xchi’uk jal tajek chkol-o. Yo’ to mu xkole, li doktore chalbot k’usitik xu’ xapas sventa xak’el aba xchi’uk ti xakol no’ox ta anile.
Ja’ jech k’alal oy buch’u chcham ku’untik eke, ta k’unk’un chkol li bu yayijeme, mu ta aniluk ch-ech’ batel li yipale. Ja’ yu’un, sk’an oyuk smalael avu’un. Nopbo sk’oplal li beiltaseletik chak’ li mantal li’e xchi’uk k’elo avil ti bu mas jtunel avu’une.