¿Kʼusi xuʼ jpas mi la xtuchʼ snupunelik li jtot jmeʼe?

Jtos li kʼusi toj vokol xuʼ snuptan li kerem tsebetike jaʼ kʼalal chtuchʼ snupunelik li stot smeʼike. Mi jaʼ jech yakal chanuptane, ¿kʼusi xuʼ skoltaot sventa mu toj vokoluk xavaʼie?

Li ta mantal liʼe ta jkʼeltik batel:

• Oxtos kʼusi skʼan mu xapas

• Oxtos kʼusi skʼan xapas

• Li kʼusi tsnopik yan kerem tsebetike

Oxtos kʼusi skʼan mu xapas

1. Mu xavakʼbe aba amulin

«Jun veltae, li jmamie laj yalbun ti jaʼo lik skʼopik xchiʼuk jpapi kʼalal livokʼe. Jaʼ yuʼun, la jnop ti jaʼ ta jmul ti la xtuchʼ snupunelike» (Diana).

Teuk ta ajol liʼe: Maʼuk me ta amul ti la xtuchʼ snupunelik li atot ameʼe, yuʼun jaʼ yuʼun stukik. Maʼuk ta amul ti oy skʼopike xchiʼuk maʼuk oy ta aba xtok ti xachapane, yuʼun jaʼ oy ta sba stukik.

2. Mu xanakʼ skʼakʼal avoʼonton

«Solel xkapet tajek jol ta stojolal jpapi ta skoj ti la saʼ yane. Vokol xa ti jpat koʼonton ta stojolal yan veltae» (Rianna).

Teuk ta ajol liʼe: Stalel onoʼox ti chopol tajek chavaʼi aba xchiʼuk ti ilinem chavaʼi aba ta skoj ti la xtuchʼ snupunelik li atot ameʼe. Pe muʼyuk me lek mi chanakʼ skʼakʼal avoʼontone, yuʼun xuʼ xa˗ipaj˗o xchiʼuk ti mu xa junuk avoʼonton chavaʼi abae. Oy buchʼutik chalik ti kʼalal ta jnakʼ skʼakʼal koʼontontike xkoʼolaj kʼuchaʼal chkuchʼtik veneno, pe ti ta jmalatik ti jaʼ chopol spasbat li yan krixchanoe.a

3. Mu xanop ti jaʼ jech chkʼot ta atojolal eke

«Solel chixiʼo ti jpas li kʼusi la spas jpapie. Chixiʼo ti xinupune, ti xkil kalabe xchiʼuk ti jtuchʼ jnupunel jech kʼuchaʼal la spasik jtot jmeʼe» (Jessica).

Teuk ta ajol liʼe: Akʼo mi muʼyuk lek bat snupunelik li atot ameʼe, mu xanop ti jaʼ jech chkʼot ta atojolal eke. Yuʼun oy onoʼox kʼusitik lek xuʼ chakʼ achan li kʼusi la snuptan atot ameʼe. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ skoltaot ta snaʼel kʼu yelan stalelal skʼan li buchʼu chatʼuj ta anup achiʼile. Jech xtok, xuʼ skoltaot sventa xlekub atalelal, vaʼun ti xakʼot ta jun lekil malalil o jun lekil ajnilal li ta jelavele.

Oxtos kʼusi skʼan xapas

1. Oyuk buchʼu xachiʼin ta loʼil. Li buchʼutik muʼyuk chalik ti kʼu yelan chaʼi sbaike xuʼ van oy kʼusitik xlik spasik ti xuʼ sta-o svokolike, jech kʼuchaʼal ti xyakubike o ti xlik slajesik drogae. Sventa mu jechuk xkʼot ta atojolale, xuʼ xapas liʼe:

Chiʼino ta loʼil li atot ameʼe. Mi chchapboxuk skotol li kʼusi yakal tsnuptanik ta snupunelik li apapi o amami sventa jaʼuk xavakʼ aba ta stojolale, jamal xavalbe ti muʼyuk lek chavaʼi aba ta skoj li kʼusitik yakal chkʼot ta pasele. Mi mu x-albej avuʼune, xuʼ xatsʼibabe jlikuk karta.

Chiʼino ta loʼil junuk avamigo. Kʼalal oy buchʼu chavalbe ti kʼu yelan chavaʼi abae, xuʼ me skoltaot. Li Vivliae xi chale: «Li melel amigoile skotol ora chakʼ ta ilel ti chkʼanvane xchiʼuk jaʼ jchiʼiltik ta vokʼel chkʼot kʼalal oy jvokoltike» (Proverbios 17:17).

Chiʼino ta loʼil li Jeovae. Li stuke jaʼ li buchʼu chchikinta orasionetike, jaʼ yuʼun ta onoʼox xchikinta li kʼusi chavalbee (Salmo 65:2). Jech xtok, li Vivliae chal ti xuʼ xajambe avoʼontone, yuʼun oyot tajek ta yoʼonton (1 Pedro 5:7).

• ¿Buchʼu van junukal ti mas jun avoʼonton chachiʼin ta loʼil xchiʼuk ti muʼyuk chkap ajol ta anile? ¿Mi jaʼ van li amamie o mi jaʼ li apapie?

• ¿Bu junukal avamigo ti xuʼ skoltaote?

• ¿Kʼusitik van xuʼ xavalbe li Jeovae?

2. Akʼo persa ti xnopuk xavaʼi li kʼusitik chjel ta akuxlejale

Ta skoj ti la xtuchʼ snupunelik li atot ameʼe, xuʼ van ep kʼusitik chjel ta akuxlejal: xuʼ van yan˗o xa bu chabat ta naklej, yan˗o xa bu cha˗och ta eskuela, mas van chjutukaj atakʼinik o ti skʼan xlik asaʼ yan avamigotake. Stalel onoʼox ti mu junuk avoʼonton chavaʼi abae o ti muʼyuk xa smelol chavaʼi li akuxlejale. Pe ¿kʼusi xuʼ skoltaot? Jaʼ ti xavakʼ persa ti xnopuk xavaʼi ti kʼu xa yelan li akuxlejal avie.

• Ta skoj ti la xtuchʼ snupunelik li atot ameʼe, ¿kʼusi ti jel ta akuxlejal ti mas tsots avaʼioje?

• ¿Kʼusitik xuʼ xapas sventa mu toj tsotsuk xavaʼi?

3. Kʼelo li kʼusitik xuʼ avuʼun spasele

Stalel onoʼox ti chakʼbot vul oʼonton ti la xtuchʼ snupunelik li atot ameʼe, pe xuʼ skoltaot xtok sventa xakʼel li kʼusitik xuʼ avuʼun spasele. Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ skoltaot sventa oyuk kʼusitik yan xlik achan spasel o ti xlekub atalelale. Li Jeremy ti 13 to’ox sjabilal k’alal la xtuchʼ snupunelik li stot smeʼe xi chale: «Ta skoj ti voʼon bankilalune, kʼalal laj yiktaunkutik li jpapie, mas lik jkolta li jmamie xchiʼuk li kitsʼine».

• Mi jech kʼotem ta atojolale, ¿mi avakʼoj venta li kʼusi xuʼ avuʼun spasele o ti bu xuʼ xlekub atalelale?

• ¿Kʼusi chakʼan chachan spasel o kʼusi talelalil chakʼan oyuk avuʼun?