LI KʼUSITIK TSJAKʼ KEREM TSEBETIKE
¿Kʼusi chalik ta jtojolal ti kʼu yelan ta jlap jkʼuʼ jpokʼe?
¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal li kʼusitik chalape? Yuʼun ti kʼu yelan chichʼ lapel li kʼuʼile jaʼ te chal kʼu yelan ta melel li jun krixchanoe. Ti kʼu yelan chalap akʼuʼe, ¿kʼusi van chalik ta atojolal?
Oxtos kʼusitik muʼyuk lek ta sventa li moda xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ jkʼel jbatike
Kʼusi muʼyuk lek, baʼyel: Mu jaʼuk xalbot kʼu yelan chalap akʼuʼ li kʼusitik chlokʼ ta anunsioe.
Xi chal jun tseb ti Theresa sbie: «Ta skoj ti toj ep chlokʼ anunsioetik li ta internet xchiʼuk ta televisione, lek xa tajek chkil ek. Kʼalal chkilbe slokʼoltak li krixchanoetik ti jmoj skʼuʼike, tstij tajek koʼonton ti jechuk xa jlap eke».
Li anunsioetik chlokʼ ta television o ta internete maʼuk noʼox tstijbe yoʼonton li tsebetike. Xi chal li livro The Everything Guide to Raising Adolescent Boys (Una guía completa para criar chicos adolescentes): «Li keremetik eke chtijbat yoʼontonik li kʼusitik achʼ chlokʼanuk ta sventa li kʼuʼile [...]. Yuʼun ta sbikʼtalik onoʼox chtijbat yoʼontonik li kʼusitik chichʼ alel ta anunsio ta internet xchiʼuk ta televisione».
Li kʼusi xuʼ lek xapase. Xi chal li Vivliae: «Li bochʼo muʼyuc sbijile ta svontolchʼun noʼox li cʼusi ch˗albate; yan li bochʼo bije tsnop lec ti bu chbate» (Proverbios 14:15, Xchʼul Cʼop Jtotic Dios, ta skʼop Chenalhó). Nopbo skʼoplal kʼusi chakʼbot ta aʼiel li anunsioetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal mi laj avil li kʼuʼiletik ti yan xa sba o ti muʼyuk xa smelolal xvinaje, xi xajakʼbe aba:
«¿Buchʼu van tstabe sbalil mi jech la jlap jkʼuʼ kʼuchaʼal li yantike?»
«¿Kʼusi van chalik ta jtojolal mi jech la jlap jkʼuʼe?»
«¿Mi chakʼ van ta ilel ta melel buchʼuun xchiʼuk li kʼusi jchʼunoje?»
Tojobtasel. Akʼo avil venta junuk xemana kʼusitik tspukbeik skʼoplal ta anunsio ta sventa li kʼuʼiletike. ¿Kʼu yelan tskʼanik ti akʼo xalap akʼuʼe? ¿Mi yan xa van sba kʼu yelan tsloʼlaoxuk sventa ta modauk xalap li akʼuʼe? Xi chal jun tseb ti Keren sbie: «Toj tsots tajek li sujel kʼalal chalik ti skʼan lekuk tajek xijvinaje, ti lekuk tajek jlap jkʼuʼe xchiʼuk ti kʼupiluk jba xijvinaje. Li buchʼutik tspasik anunsioe snaʼojik ti kʼunik tajek ta loʼlael li kerem tsebetike».
Kʼusi muʼyuk lek, xchibal: Ti kʼu yelan ta jlap jkʼuʼtik sventa koʼoluk jkʼuʼtik xchiʼuk li yantike.
Xi chal jun kerem ti Manuel sbie: «Kʼalal oy jtosuk kʼuʼil ti ta moda to oye, skotol jech tslapik, yuʼun mi mu jechuk la alape, chlabanvanik». Jaʼtik jech chal ek jun tseb ti Anna sbie: «Li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti ta modauk li akʼuʼe sventa xchʼamoxuk li avamigotake».
Li kʼusi xuʼ lek xapase. Xi chal li Vivliae: «Mu xa jechuc xanopic jech cʼu chaʼal ta spasic ti jnaclejetic ta banomil ti yan sjol yoʼntonique» (Romanos 12:2, Xchʼul Cʼop ti Jtotic Diose, ta skʼop Chamula). Jech kʼuchaʼal chal li tojobtasele bat kʼelo li yav akʼuʼtake, vaʼun xi xajakʼbe abae:
«¿Kʼusi tstij koʼonton kʼalal jaʼo ta jtʼuj jkʼuʼe?»
«¿Mi tsots skʼoplal chkaʼi ti ta markauk li jkʼuʼe?»
«¿Mi ta jkʼan ti yan xa sba xilik ti kʼu yelan ta jlap li jkʼuʼe?»
Tojobtasel. Maʼuk noʼox tsots skʼoplal xavil ti ta moda oyote xchiʼuk ti lek chʼambilote o ti mu lekuk xavinaj xchiʼuk ti pʼajbilote, jaʼ mas lek ti xavakʼ ta ilel ti kʼu avelan ta melele. Yuʼun mi lek noʼox chavaʼi aba ti kʼu yelan akʼuʼe, muʼyuk me chavul avoʼonton li kʼusi tsnopik ta atojolal li yantike.
Kʼusi muʼyuk lek, yoxibal: Mas to lek mi kʼupil jba xivinaje.
Xi chal jun tseb ti Jennifer sbie: «Ti melel xkaltike tstij koʼonton slapel li kʼuʼiletik ti komkom xa xvinaje, ti pitsʼajtike xchiʼuk ti chakʼ ta ilel jbekʼtale».
Li kʼusi xuʼ lek xapase. Xi chal li Vivliae: «Mu me jaʼuc ta sventa sba abecʼtalic acʼo vinajuc li atʼujumalique. [...] Jaʼuc me ta sventa ti lecuben yut avoʼntonique» (1 Pedro 3:3, 4, Xch’ul C’op Jtotic Dios, ta skʼop Chenalhó). Mi laj xa ox akʼel li tojobtasele, nopbo ti kʼusi mas leke: mi jaʼ ti lekuk chiloxuk li yantik ta skoj ti kʼu yelan chalap akʼuʼe o mi jaʼ ta skoj ti lek atalelale.
Tojobtasel. Li kʼusi mas kʼupil˗o jba xijvinajutik yuʼune, jaʼ ti lekuk noʼox sba ti kʼu yelan ta jlap jkʼuʼtike. Akʼo mi maʼuk tsots skʼoplal chil krixchanoetik taje, nopbo skʼoplal liʼe:
¿Mi oy achiʼinoj ta loʼil junuk krixchano ti jaʼ noʼox chalbe sba skʼoplal stuke? Li kʼusi mas chopole jaʼ ti muʼyuk chakʼ venta ti yakal chnamaj batel yuʼun yantik ta stojolale.
Li kʼuʼile xkoʼolaj kʼuchaʼal ti chijloʼilaje, kʼalal ta jkʼan chchikintabutike, jaʼ noʼox chnamajik ta jtojolaltik.
Mi yan sba ti kʼu yelan chalap akʼuʼe, xuʼ me xnamajik ta atojolal li yantik eke. Ti kʼu yelan chalap akʼuʼe xuʼ me xachibet˗o yuʼun o xuʼ xatoyet chavaʼi aba o xuʼ van jech chavaʼi aba xchaʼtosal. Jech xtok, ta skoj ti kʼu yelan chalap akʼuʼe, xuʼ van chavakʼ ta ilel ti chakʼan xa kʼelele. Ta skoj taje, xuʼ me chopol xa kʼusi xlik snopik ta atojolal.
Mi chakʼan chavakʼ ta ilel ti kʼu avelan ta melele, jaʼ mas lek ti lek noʼox sba ti kʼu yelan chalap li akʼuʼe. Xi chal jun chex tseb ti Monica sbie: «Ti ta smelol noʼox ti kʼu yelan ta jlap jkʼuʼtike maʼuk skʼan xal ti jaʼ xa jech ta jchanbetik kʼuchaʼal skʼuʼ yayailetike. Yuʼun chakʼ ta ilel ti atsakoj aba ta mukʼe xchiʼuk li yantike».