LI KʼUSITIK TSJAKʼ KEREM TSEBETIKE
¿Kʼusi van skʼan xatsak ta venta mi chamuyes avaʼi junuk afotoe?
Xajayet ta avakasion, vaʼun chakʼan chavalbe avamigotak ti xamuyubaj tajeke. ¿Kʼusi van chapas?
Chatakbe batel jujulikuk afoto ta komon.
Chatakanbe batel junuk koreo elektroniko.
Chamuyes afototak ta Internet.
Kʼalal skerem stsebalik toʼox li amoltok ayayae, jaʼ noʼox van xuʼ spasik li opsion 1.
Kʼalal kerem tsebik toʼox atot ameʼe, yikʼaluk van oy xa ox li opsion 2.
Li kerem tsebetik avie jaʼ xa lek chaʼiik li opsion 3 mi akʼbilik permiso yuʼun stot smeʼike. Mi jaʼ xa xalaj-o chavaʼi smuyesel afototak ta Internete, li mantal liʼe xuʼ skoltaot sventa mu xatsʼuj ta junantik spetsʼ Satanas.
¿Kʼusitik sbalil xuʼ xatabe?
Mas anil. «Akʼo mi jaʼo yakalutik ta paseo o mi jaʼo oy kʼusi kʼupil sba ta jpastik xchiʼuk li kamigotaktike, xuʼ anil xkakʼtik ta ilel li kʼusi yakal ta jpastike» (Melanie).
Mas kʼun. «Mi ta jkʼan ta jnaʼ kʼu yelanik li kamigotake, ta anil noʼox ta jkʼel li kʼusi smuyesojik ta Internete; yan li koreo elektronikoe chakʼ xa chʼaj ta skʼelel» (Jordan).
Sventa jchiʼin-o jbatik ta loʼil. «Oy kamigotak xchiʼuk kutsʼ kalaltak ti nom nakalike. Mi nopoltik noʼox tsmuyes sfotoike, xkoʼolaj ti nopoltik noʼox ta jkʼelike» (Karen).
¿Kʼusitik vokolal xuʼ xanuptan?
Xuʼ xavakʼ aba ta vokol. Mi chakʼ ta ilel bu oyot li akamarae, xuʼ van maʼuk noʼox afoto xyaket chavakʼ ta ilel. Xi laj yal li pajina sventa Internet ti Digital Trends sbie: «Mi chamuyes ta Internet fotoetik xchiʼuk yan kʼusitik ti chakʼ ta ilel bu oyote, buchʼuuk chopol krixchano xuʼ stunes junuk programa sventa komputadora sventa xil bu oyot».
Jech xtok, oy chopol krixchanoetik ti tskʼan tsnaʼik bakʼin ti muʼyuk teʼ oyot ta anae. Li pajina laj kaltik ta akʼole la stsʼiba jun aʼyej ta sventa oxvoʼ j-elekʼetik ti ochik la ta 18 ta pʼej naetik kʼalal jaʼo muʼyuk teik li yajvaltake. ¿Kʼuxi la snaʼik ti muʼyuk teik li yajval naetik taje? Jaʼ la skʼelilanik li kʼusi tsmuyesik ta Internet li yajval naetik taje; ep ta mas kʼusitik laj yelkʼanik batel, te van chibuk miyon stojol ta stekel.
Xuʼ oy kʼusitik chopol xata ta kʼelel. Oy buchʼutik ti muʼyuk kʼexlal chaʼiike ep kʼusi toj kʼexlal sba tsmuyesik sventa xil skotol jente. Xi chal li Sarae: «Muʼyuk lek ti chakʼelbe skuenta li buchʼutik mu xavojtikinan leke. Moʼoje, xkoʼolaj kʼuchaʼal yakalot ta xanbal ta jun lum ti mu xavojtikine xchiʼuk ti chʼabal amapae. Vaʼun, xuʼ jaʼ te xakʼot ta lokʼel ti bu mu xakʼane».
Xuʼ van xachʼay-o tajek akʼakʼal. Xi chal li Yolandae: «Xuʼ ta anil noʼox xbat achʼulel skʼelel li kʼusi tstsʼibaik o tsmuyesike». Oy buchʼutik te xa nochʼol-o ta stelefonoik sventa skʼelik li kʼusitik achʼ smuyesojik yantike.
Mi chakʼan junuk akuenta sventa chamuyes afototake, skʼan me xachan spajtsanel aba.
Xi chal ek li Samanthae: «Jujulikel ta jkʼel jreloj sventa mu teuk x-echʼ ora kuʼun skʼelel li fotoetik xchiʼuk li kʼusitik tstsʼibaike. Yuʼun skʼan jchan spajtsanel jbatik mi oy jkuentatike».
Li kʼusi xuʼ xapase
Skʼan jpʼeluk avoʼonton mu xakʼel li kʼusi chopole. Xi laj yal jun jtsʼibajome: «Muʼyuk bu te chkakʼ jsat ta sventa li kʼusi muʼyuk sbalile» xi (Salmo 101:3).
«Chkakʼ venta li kʼusi nopemik tsmuyesik li jkontaktotake, mi laj kil ti oy kʼusi chopol la smuyes junuke, muʼyuk xa bu ta jkʼelbe li skuentae» (Steven).
Skʼan xapʼaj skotol li buchʼutik muʼyuk lek stalelike, yuʼun xuʼ xlik apas li kʼusi chopol tspasike. Xi chal li Vivliae: «Mu me xavakʼ abaik ta loʼlael. Tsokes jlekil talelaltik li xchiʼinel chopol krixchanoetike» (1 Korintios 15:33).
«Oy kuentaetik ti lek ojtikinbile, ep buchʼutik ch-och skʼel; pe taje maʼuk skʼan xal ti skʼan xakʼel eke. Ep ta veltae, jaʼ te tsmuyesik bol kʼop, kʼusitik ti toj chopolike, ti mu stakʼ kʼelele» (Jessica).
Chʼako kʼu noʼox sjalil xuʼ xakʼel li sfototak yantike xchiʼuk ti kʼu sjalil xuʼ xamuyes li avuʼun eke. Xi chal li Vivliae: «Kʼelik me lek ti mu me bol krixchanouk ti kʼu yelan chapas abaike, jaʼ lek pʼij xapas abaik, lek me xatunesik li jujun kʼakʼal chjelav avuʼunike» (Efesios 5:15, 16).
«Muʼyuk xa bu ta jkʼelbe skuentaik li buchʼutik skotol kʼakʼal tsmuyes sfotoike. Oy junantik ti chbatik ta playae tsmuyesik 20 sfotoal konchaetik. ¡Kereʼ! ¡Ta jchʼay-o jkʼakʼal yuʼun chkaʼi!» (Rebekah).
Kʼelo bu junukal afoto chamuyes, yuʼun xuʼ van junantik fotoe chakʼ ta ilel ti xatoyet ta jmoje, ti atuk xa noʼox jech chavaʼie. Xi laj yal li jtakbol Pabloe: ‹Mu me xanopik ti mukʼ xa akʼoplalike› (Romanos 12:3). Xuʼ van chanop ti labal xa sba chilik afototak li avamigotake, pe bu chata, xuʼ van chakʼ chʼaj chaʼiik skʼelel.
«Junantike sjipel noʼox muyel yuʼunik li selfiike. Pe xi ta jnope: ‹Lek, pe kamigo xa jbatik. Xvul to lek ta jol li asate, mu persauk xavakʼ kil jujulikel›» (Allison).