¿Kʼusi chal Vivlia ta sventa li skʼakʼal oʼontonale?

Li kʼusi chal Vivliae

Li Vivliae chal mi muʼyuk la jpajtsan li skʼakʼal koʼontontike chkil jvokoltik xchiʼuk chil svokol li buchʼutik jchiʼuktike (Proverbios 29:22). Akʼo mi oy srasonal bakʼintik ti chij˗ilinutike, pe li Vivliae chal mi jujulikel chlik skʼakʼal koʼontontike, muʼyuk ta jta jkolebaltik (Galatas 5:19-21). Pe li beiltaseletik ta Vivliae tskoltautik yoʼ jpajtsan li skʼakʼal koʼontontike.

¿Mi chopol ti chlik skʼakʼal koʼontontike?

Muʼyuk, bakʼintike xuʼ van oy srasonal ti jech chkaʼi jbatike. Jun yajtunel Dios ti Neemias sbie, ilin tajek kʼakʼal laj yaʼi ti chichʼ utilanel li yajtuneltak Dios (Neemias 5:6).

Bakʼintike chlik skʼakʼal yoʼonton li Dios eke, kʼalal muʼyuk xa x˗ichʼat mukʼ yuʼun j˗israeletik xchiʼuk ti jaʼ xa lik yichʼik ta mukʼ li jeche diosetike, li Jeovae tsan skʼakʼal yoʼonton ta stojolal li j˗israeletike (Jueses 2:13,14). Pe taje maʼuk jech stalelal li Jeovae, yuʼun jaʼ noʼox ch-ilin mi oy srasonale xchiʼuk snaʼ spajes li skʼakʼal yoʼontone (Eksodo 34:6; Isaias 48:9).

¿Kʼu yuʼun muʼyuk lek bakʼintik ti chlik skʼakʼal koʼontontike?

Muʼyuk lek mi muʼyuk ta jpajtsan skʼakʼal koʼontontik xchiʼuk mi muʼyuk srasonal li kʼusi chij˗ilin˗oe, taje jaʼ jech jtalelaltik ta skoj ti jpas mulilutike, jkʼeltik chaʼvoʼ ti jech la spasike.

Li Kaine kap tajek sjol kʼalal muʼyuk tsakbat yuʼun Dios li matanal laj yakʼe, ta skoj taje la smil-o li yitsʼine (Jenesis 4:3-8).
Li j˗alkʼop Jonas eke ilin tajek kʼalal laj yakʼ ta perton jnaklejetik ta Ninive li Diose. Li Diose la stukʼibtas Jonase, laj yalbe ti muʼyuk srasonal ti ch-iline xchiʼuk laj yalbe ti skʼan xkʼuxubaj ta yoʼonton li jnaklejetik ta Ninive ti la sutes yoʼontone (Jonas 3:10–4:1, 4, 11).a

Liʼe chakʼ kiltik mi muʼyuk ta jpajtsan li skʼakʼal koʼontontik xchiʼuk mi ta jech noʼox chij-iline «maʼuk tspas kʼusi tukʼ ta sat Dios kʼalal ch-ilin li jun krixchanoe» (Santiago 1:20).

¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa jpajtsan li skʼakʼal koʼontontike?

Teuk me ta joltik mi mu jnaʼ jpajtsan li skʼakʼal koʼontontike, chkakʼtik iluk ti bolutike. Oy buchʼutik chalik ti kʼalal chlik skʼakʼal koʼontontike, yuʼun la tsots koʼontontik. Pe mu jechuk. Kʼalal mu jnaʼ jpajtsan li skʼakʼal koʼontontike, chkakʼtik iluk ti bolutike. Xi chal li Vivliae: «Li vinik ti mu xpaj yuʼun skapemal sjole xkoʼolaj kʼuchaʼal jun jteklum ti jinem smuroale» (Proverbios 25:28; 29:11). Yan li buchʼu snaʼ spajtsan skʼakʼal yoʼontone, chakʼ ta ilel ti tsots yoʼontone xchiʼuk ti xaʼibe smelolale (Proverbios 14:29). Jech kʼuchaʼal chalbutik li Vivliae, «li buchʼu mu ta aniluk xlik skʼakʼal yoʼontone mas to lek kʼuchaʼal li tsatsal vinike» (Proverbios 16:32).
Jpajes li skʼakʼal koʼontontike, yuʼun xuʼ jchaʼnaʼtik ta tsʼakal mi oy kʼusi la jpastike. Xi chal Salmo 37:8: «Iktao li skʼakʼal avoʼontone xchiʼuk komtsano li stiʼemal ajole; mu xa˗ilin xchiʼuk mu xapas li kʼusi toj chopole». Jech kʼuchaʼal chal li tekstoe kʼalal mi chij˗ilin xa chkaʼitike, kakʼtik persa jpajtsan jbatik sventa mu jsaʼ jmultik. Xi chal Efesios 4:26: «Akʼo mi ilinemoxuk, mu me xasaʼ amulik».
Yoʼ to mu xlik jtsak jbatik ta kʼope, jaʼ lek lokʼkutik batel mi stakʼe. Xi chal li Vivliae: «Mi laj yichʼ likesel kʼope, xkoʼolaj kʼuchaʼal chichʼ jambel stiʼ li voʼ ti bu makbil yoke; yoʼ to mu xlik li kʼope, jaʼ lek batan» (Proverbios 17:14). Akʼo mi lek onoʼox ti jchapan jkʼoptik ta anile, pe jaʼ mas lek ti xkichʼtik ikʼ jlikeluk yoʼ xyoch li skʼakʼal koʼontontike.
Kaʼitik baʼyuk kʼusi kʼot ta pasel. Xi chal ta Proverbios 19:11: «Li spʼijil jun vinike jaʼ chkoltaat sventa mu xlik ta anil skʼakʼal yoʼonton». Mas lek kaʼitik baʼyuk skotol li kʼusi kʼot ta pasele yoʼ mu yanuk kʼusi jnoptik. Yuʼun mi laj kaʼitik lek skotol li kʼusi kʼot ta pasele, jaʼ tskoltautik yoʼ mu ta jecheʼuk noʼox xij˗ilin (Santiago 1:19).
Jkʼanbetik Dios jun oʼontonal. Mi la jpastik orasione, ta jtatik «li jun oʼontonal yuʼun Dios ti toj echʼ xa noʼox lek ti jaʼ mu sta li snopben krixchanoetike» (Filipenses 4:7). Yuʼun li ta orasione xuʼ te jkʼantik li chʼul espiritue. Vaʼun, li chʼul espiritue ta xakʼbutik jun oʼontonal, smalael xchiʼuk ti jnaʼuk jpajes jbatike (Lukas 11:13; Galatas 5:22, 23).
Jtʼujtik lek li buchʼu ta jchiʼintike. Ti kʼu yelan stalelal li buchʼu ta jchiʼintike jaʼ xa jech jtalelaltik ek (Proverbios 13:20; 1 Korintios 15:33). Jaʼ yuʼun, xi tspʼijubtasutik li Vivliae: «Mu xachiʼin li buchʼu lek snaʼ xkape mi jaʼuk xachiʼin li buchʼu anil snaʼ x˗iline». ¿Kʼu yuʼun ti jech chale? «Sventa mu xachanbe li kʼusitik tspase xchiʼuk ti mu xatikʼ aba ta petsʼe» (Proverbios 22:24, 25).

Tekstoetik ta Vivlia ti chalbe skʼoplal li skʼakʼal oʼontonale

Proverbios 16:32: «Li buchʼu mu ta aniluk xlik skʼakʼal yoʼontone mas to lek kʼuchaʼal li tsatsal vinike».

Kʼusi skʼan xal: Kʼalal ta jpajtsan li skʼakʼal koʼontontike, jaʼ skʼan xal ti tsots koʼontontike.

Proverbios 17:14: «Mi laj yichʼ likesel kʼope, xkoʼolaj kʼuchaʼal chichʼ jambel stiʼ li voʼ ti bu makbil yoke; yoʼ to mu xlik li kʼope, jaʼ lek batan».

Kʼusi skʼan xal: Mi oy buchʼu iline, mas lek ti xijlokʼ batele.

Proverbios 19:11: «Li spʼijil jun vinike jaʼ chkoltaat sventa mu xlik ta anil skʼakʼal yoʼonton».

Kʼusi skʼan xal: Sventa mu jecheʼuk ta anil kʼusi jnoptike, skʼan jnaʼtik lek skotol li kʼusi kʼot ta pasele, yoʼ mu ta jecheʼuk xij˗ilin ta anil.

Proverbios 22:24, 25: «Mu xachiʼin li buchʼu lek snaʼ xkape mi jaʼuk xachiʼin li buchʼu anil snaʼ x˗iline, sventa mu xachanbe li kʼusitik tspase».

Kʼusi skʼan xal: Mi jaʼ ta jchiʼintik li buchʼu anil snaʼ xkape, xuʼ jaʼ xa jech xlik jpastik ek.

Proverbios 29:11: «Li bol krixchanoe tsbusan lokʼel skotol ti kʼusi oy ta yoʼontone».

Kʼusi skʼan xal: Maʼukuk spasutik ta mantal li skapemal joltike.

Galatas 5:22, 23: «Li talelaletik chakʼ chʼul espiritue jaʼ liʼe: kʼanelal, kuxetel oʼontonal, jun oʼontonal, smalael, yutsil oʼontonal, slekil oʼontonal, xchʼunel oʼontonal, manxoal xchiʼuk pajesejbail».

Kʼusi skʼan xal: Li xchʼul espiritu Dios ti jaʼ li sjuʼele jaʼ tskoltautik sventa jpajtsantik li skʼakʼal koʼontontike.

Efesios 4:26: «Akʼo mi ilinemoxuk, mu me xasaʼ amulik».

Kʼusi skʼan xal: Stalel onoʼox ti chij˗ilin bakʼintike, pe xuʼ jpajtsan li skʼakʼal koʼontontike.

Santiago 1:19: «Skʼan me akotolikuk oyuk ta avoʼontonik xchikintael, nopik me lek kʼalal chakʼopojike, mu me xa˗ilinik ta anil».

Kʼusi skʼan xal: Xuʼ me jaʼ xpaj˗o skʼakʼal koʼontontik mi ta jchikintatik li kʼusi chal yantike.

a Li Jonase la xchʼam li tukʼibtasele xchiʼuk la spajtsan li skʼakʼal yoʼontone, yuʼun ta tsʼakale tunesat yuʼun Dios sventa stsʼiba jlik livro ta Vivlia ti Jonas la sbiine.