¿Kʼuxi xuʼ jtunestik lek li kʼusitik achʼ chlokʼanuke?

Li kʼusitik achʼ chlokʼanuke, ¿mi yakal tskoltaot sventa masuk to lek xavil aba xchiʼuk li anup achiʼile o mi yakal chakʼ avokolik?

• Li kʼusi skʼan xanaʼike

• Li kʼusi skʼan xapasike

• Li kʼusi chal yan nupultsʼakaletike

• Kʼusitik jmoj xuʼ xachanbeik skʼoplal

Li kʼusi skʼan xanaʼike

• Mi lek ta jtunestik li kʼusitik achʼ chlokʼanuke, xuʼ skoltautik sventa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li jnup jchiʼiltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, junantik nupultsʼakaletike tstunesik sventa xchiʼin sbaik ta loʼil kʼalal mu jmoj oyikuke.

  

  «Xijmuyubaj tajek kʼalal xi tstakbutik tal mensaje li jnup jchiʼiltike: ‹Jkʼanojot› o ‹Ta jnaʼot›» (Jonathan).

• Mi muʼyuk lek ta jtunestik li kʼusitik achʼ chlokʼanuke, xuʼ me xakʼ jvokoltik. Jech kʼuchaʼal liʼe, junantike skotol ora tstunes selularik o stavletaik, jaʼ yuʼun muʼyuk xa yorail yuʼunik sventa xchiʼinik ta loʼil li snup xchiʼilike.

  «Ep ta veltae, xuʼ ox van jal la xchiʼinun ta loʼil jmalal jechuk ti jutukuk ta jtunes li jselulare» (Julissa).

• Junantik krixchanoetike chalik ti xuʼ la xchiʼin ta loʼil snup xchiʼilik kʼalal jaʼo tstunes selularik o stavletaike. Li socióloga Sherry Turkle chal ti jaʼ «jecheʼ loʼil ti ep kʼusi spas kuʼuntik kʼalal jaʼo oy kʼusi yakal ta jpastike». Jaʼ yuʼun, akʼo mi chalik ti toj lek ti ep kʼusitik spas kuʼuntik ta jmoj noʼox yoraile, ta melele, mu jechuk. Li sociologae chal xtok «ti muʼyuk lek chbat ta pasel kuʼuntik mi ep kʼusitik ta jpastik ta jmoj noʼox yoraile».a

  «Lek chkaʼi jchiʼin ta loʼil li jmalale, pe kʼalal oy kʼusitik yan chlik spase, muʼyuk xa lek chkaʼi. Taje chakʼbun jnop ti xuʼ noʼox chaʼi mi te jchiʼuke xchiʼuk ti jaʼ van mas tsots skʼoplal chil li selulare» (Sarah).

Kʼusi chakʼ jchantik: Ti kʼu yelan ta jtunestik li kʼusitik achʼ chlokʼanuke xuʼ skoltautik sventa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li jnup jchiʼiltike o xuʼ xakʼ jvokoltik.

Li kʼusi skʼan xapasike

Pasik li kʼusi mas tsots skʼoplal chavaʼiike. Li Vivliae chalbutik ti jnaʼtikuk «stʼujel li kʼusi mas tsots skʼoplale» (Filipenses 1:10). Xi xajakʼbe abaike: «¿Mi jaʼ noʼox van batem ta koʼonton jselular o jtavleta ti jaʼ muʼyuk xa ta jchʼakbe yorail sventa jmoj oyuk kʼusi jpas xchiʼuk li jnup jchiʼile o ti jchiʼin jbakutik ta loʼile?».

«Kʼux ta kʼelel kʼalal chkiltik jun nupultsʼakal ti chveʼik ta jun restaurante, pe ti chʼayem yoʼontonik ta selularik ta jujuntale. Mu xkakʼtik ti jaʼuk smosoinutik li kʼusitik achʼ chlokʼanuk tale xchiʼuk teuk ta joltik ti jaʼ mas tsots skʼoplal li jnupuneltike» (Matthew).

Oyuk spʼisol li kʼusi chapasike. Xi chal li Vivliae: «Kʼelik me lek ti mu me bol krixchanouk ti kʼu yelan chapas abaike, jaʼ lek pʼij xapas abaik, lek me xatunesik li jujun kʼakʼal chjelav avuʼunike» (Efesios 5:15, 16). Xi xajakʼbe abaike: «¿Mi ta anil noʼox ta jtakʼ li mensajeetik tstakbeikun tale? ¿Mi xuʼ van jaʼ to jtakʼ ta mas tsʼakal li mensajeetik ti muʼyuk mas tsots skʼoplale?».

«Li voʼone tskoltaun ti xkakʼ ta silensio li jselulare xchiʼuk ti jaʼ to jtakʼ ta mas tsʼakal li jmensajetake. Bakʼintik to chvul jyamada, jmensaje o junuk jkorreo ti skʼan jtakʼ ta anile» (Jonathan).

Mi xuʼe, abtejanik kʼalal jaʼo yorail abtele. Xi chal li Vivliae: «Akʼbil yorail skotol» (Eklesiastes 3:1). Xi xajakʼbe abaike: «¿Mi ta jtunes jselular sventa jkʼelbe skʼoplal kabtel kʼalal te xa oyun jchiʼuk li kutsʼ kalale? ¿Mi chakʼ-o van jvokol xchiʼuk li jnup jchiʼile? ¿Kʼusi van chal li jnup jchiʼile?».

«Ta skoj li kʼusitik achʼ chlokʼanuke, xuʼ kʼusiuk noʼox ora xij-abtejutik. Kakʼoj persa sventa mu jujulikeluk jkʼel jselular sventa jkʼelbe kʼoplal kabtel kʼalal te jchiʼuk li kajnile» (Matthew).

Nopik kʼuxi chatunesik li kʼusitik achʼ chlokʼanuke. Xi chal li Vivliae: «Ta jujuntal akʼo saʼik li kʼusi lek chaʼi yan krixchanoe, maʼuk li kʼusi lek chaʼi stukike» (1 Korintios 10:24). Loʼiltaik kʼu yelan yakal chatunesik li kʼusitik achʼ chlokʼanuke xchiʼuk nopik mi oy kʼusi skʼan xajelike. Xuʼ xakʼelik li rekuadro «Kʼusitik jmoj xuʼ xachanbeik skʼoplal» ti chvinaj li ta mantal liʼe.

«Li jmalal xchiʼuk voʼone jamal chkalbe jbakutik li kʼusi muʼyuk lek chkilkutike. Mi chkilkutik ti oy buchʼu junukal kuʼunkutik ta jal tstunes selular o stavletae, chkalbe jbakutik, yuʼun jnaʼojkutik ti xuʼ jaʼ xakʼ jvokolkutike. Jaʼ yuʼun, ta jtsakutik ta venta li kʼusi chkalbe jbakutike» (Danielle).

Kʼusi chakʼ jchantik: Mu xavakʼ spasot ta manta li kʼusitik achʼ chlokʼanuke, voʼot paso ta mantal.