Muʼyuk bu linamaj ta stojolal Jeova akʼo mi la stikʼikun ta chukel

Lisutkutik batel ta Ucrania ta 1966. Xvul to lek ta jol kʼalal ay jkʼelkutik jmukʼtot ta chukinab kʼalal kichʼoj toʼox chanib jabile. Te lilokʼkutik batel ta Krivói Rog ta Ucrania, la jtsakutik batel tren xchiʼuk jmeʼ sventa xibatkutik ta chukinab ti bu tsujatik ta abtel ta Mordovia (Rusia). Kʼajomal noʼox chib ora laj yakʼik jchiʼinkutik ta loʼil li jmukʼtot kʼalal te chchabiunkutik li jchabichukinabetike, pe bal to ti laj yakʼik ti spetun li jmukʼtote.

La jpat koʼonton ta stojolal Jeova kʼalal chichanunaje

Ta jbikʼtal onoʼox ep ta velta laj yichʼ akʼel ta preva li xchʼunel koʼontone. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal chibatkutik ta eskuelae tskʼanik ti jnochʼankutik batel slokʼol kʼanal ta jkʼuʼkutik ti te slokʼol li Lenin kʼalal bikʼit toʼoxe.a Ta mas tsʼakale, tskʼanik ti jchukutik batel tsajal panyo ta jnukʼkutik ti jaʼ senyail ti ta jkoltakutik li Lenine. Pe taje te tsakal skʼoplal ta politika, jaʼ yuʼun muʼyuk la jtunesan, yuʼun jnaʼoj lek ti jaʼ noʼox skʼan tukʼ xkakʼ jba ta stojolal li Jeovae.

Li jtot jmeʼe la skoltaikun ta yaʼibel smelolal ti kʼu yuʼun mu stakʼ jtikʼ jba ta politikae. Ta slekil yoʼontonik la xchapbeikun srasonal ti kʼu yuʼun mu stakʼ jech jpase, jech oxal kʼot ta nopel kuʼun ti jaʼ noʼox chitun ta stojolal Jeovae. Jech xtok, laj yalbeikun ti xkakʼ ta koʼonton li chanune, yuʼun jaʼ jech lek skʼoplal chkom kuʼun.

Oy jun veltae, kʼot ta j˗eskuelakutik jun periodista ti ch˗abtej ta sventa li revista siensia xchiʼuk relijione (Nauka i religuia). Li revista taje chalbe skʼoplal ti muʼyuk Diose. Li jmaestrotake ta slikebal laj yakʼik chotlikun sventa xkaʼi lek kʼusi chal li periodistae, yuʼun li kʼusi oy ta yoʼontone jaʼ ti xakʼbe xchʼun jchanunetik ti chʼabal la Diose.

Kʼalal laj yoʼonton ta loʼile, li jmaestrotake parte bu laj yikʼikun batel xchiʼuk laj yalbeik li periodista ti xchiʼinun ta loʼile. Vaʼun la sjakʼbun kʼusi jrelijion, xi la jtakʼbe ta anile: «Jaʼun stestigo Jeova». Tsʼijil kom xchiʼuk la stojbun ta vokol ti la jchikintabe lek sloʼil li ta eskuelae. Pe taje kap˗o tajek sjolik li jmaestrotake.

La jpat koʼontonkutik ta stojolal Jeova xchiʼuk kutsʼ kalal

Kʼalal la jpaskutik imprimir ta jnakutik li vunetik ti lokʼemik ta Vivlia xchiʼuk kʼalal la jpukutik echʼele, muʼyuk lixiʼkutik, yuʼun la jpat koʼontonkutik ta stojolal Jeova. Jech xtok, li jtote jaʼo yakal chtun ta jkʼelvanej ta sirkuito, tsvulaʼan grupoetik xchiʼuk tsobobbailetik te ta Ucrania.

Li ta fevrero ta 1978, kʼalal jaʼo lisut ta chanun ta bat kʼakʼale, jinilvukʼul kʼot jta li jnakutike. Yuʼun jaʼo och xchaj jnakutik li polisiaetike xchiʼuk laj yichʼik batel skotol li vunetike. Taje jaʼo jech kʼot ta pasel kʼalal chib xa ox kʼakʼal skʼan x˗ayan li jkʼox itsʼin Pavlike.

Li ta yokʼomale, oy kʼusi labal sba kʼot ta pasel li ta j-eskuelae. Li maestroetike tskʼelunkutik tajek xchiʼuk li kitsʼin Mijailoe, yuʼun tsnopik ti takbilik talel yuʼun Estados Unidos li jtot jmeʼ sventa xpaʼivanike. Pe ta tsʼakale, li jmaestratake laj yakʼik venta ti mu jechuke. Jech xtok, oy junantik jchiʼiltak ta chanune ochik ta stestigotak Jeova.

Li ta 1981, li polisiaetike och xchajik yan velta li jnakutike. Akʼo mi mu toʼox jta 18 jabilal, laj kichʼ ikʼel batel xchiʼuk jtot xchiʼuk jmukʼtot ta nail polisiaetik. Li polisia ti oy ta sba skʼelel mi oy jmulkutike la sibtasun xchiʼuk laj yalbun ti tstikʼun ta chukele. Jech xtok, jaʼo te kʼot jun vinik ti maʼuk xa polisia yilele, laj yalbun ti lek kʼusitik ta jta ta jelavel mi ta jpas li kʼusi chalike. Xakʼele, lekil polisiaetik xa tspas sbaik. Sventa sibtasikune laj yalbeikun ti och toʼox ta chukel jtot, jmukʼtot xchiʼuk li juntotake. Pe jaʼ noʼox la stsatsubtasbeikun koʼonton, yuʼun jnaʼoj ti xuʼ tukʼ xkʼakʼ jba ta stojolal Jeova mi li˗och ta chukel eke (Filipenses 4:13).

La jpat koʼonton ta stojolal Jeova li ta chukinabe

Kʼalal la jtsak 18 jabilale, laj yalbeikun ti jpas li servisio militare, pe muʼyuk la jpas. Jaʼ yuʼun, la stikʼikun ta chukel sventa jmala xkichʼ chapanel. Li bu laj kichʼ tikʼele, jaʼ jun mukʼta chukinab ti oy 85 jchukeletik tee. Ta skoj ti 34 tem noʼox oye, ta jelilan jbakutik stunesel. Jech xtok, jkoj noʼox ta xemana xuʼ xi˗atinkutik.

Kʼalal la stikʼikun ta chukel xchiʼuk ti xpujlij to li tiʼ chukinab kʼalal la smakike, la skʼelikun talel skotol li jchukeletike. Oy jtsop viniketik ti te oyike, la sjakʼbeikun ti kʼu yuʼun la stikʼikun ta chukele. Lixiʼ tajek, pe jaʼ vul ta jol li sloʼilal Daniel kʼalal laj yichʼ jipel ochel ta xchʼen leonetike xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi pasbate. Taje jaʼ la skoltaun sventa junuk noʼox koʼonton xchiʼuk ti jpat mas koʼonton ta stojolal Jeovae (Isaias 30:15; Daniel 6:21, 22).

Kʼalal laj xa ox veʼkunkutik ta mal kʼakʼale, oy jun jchukel ep kʼusitik lik sjakʼbun ta sventa li kʼusi jchʼunoje. Ta kʼunkʼun tsʼiji batel li jchukeletike, oy junantike lik xchikintaik li kʼusi chkalkutike. Te van chanibuk o voʼobuk ora laj kalbeik li kʼusi jchʼunoje. ¡Mu xa noʼox albajuk ti kʼu to yepal la jtojbe ta vokol Jeova ti la skoltaune!

Kʼalal mu to chkichʼ chapanele, la jkʼanbe tajek Jeova ti xakʼbun jpʼijil xchiʼuk stsatsal koʼonton sventa jpakbe skʼoplal li kʼusi jchʼunoje. Li polisiae laj yalbe jchapanvanejetik ti jaʼ noʼox la ta skoj jrelijion ti mu jkʼan jpas li servisio militare. Laj kakʼ persa yalbel li jchapanvanejetik ti maʼuk jeche, yuʼun xuʼ jaʼ chopol chaʼi sba kuʼun li Buchʼu spasoj li vinajelbalumile. Pe muʼyuk stsakik ta venta li kʼusi laj kale, vaʼun li ta 1982, laj yalik ti chibat chib jabil ta chukel ti bu tsujatik ta abtele.

Xkuxet to tajek koʼonton laj kaʼi kʼalal laj kil ti te tikʼajtik voʼob stestigotak Jeova li ta chukinab bu likʼote. Akʼo mi junchib noʼox minuto stakʼ jchiʼin jbakutik ta loʼil, pe nopem xkaʼikutik ta jkʼelbekutik skʼoplal junuk teksto ta Vivlia. Chʼabal Jvivliakutik, pe li kutsʼ kalalkutik xchiʼuk kamigotakutike tstsʼibaik talel junantik tekstoetik li ta skartaike, bakʼintik xtoke te ta jtakutik junantik tekstoetik li ta livroetik ta chukinabe.

La jpat koʼonton ta stojolal Jeova kʼalal laj kichʼ poxtaele

Li ta 1983 kʼalal jaʼo yakal chi˗abtej ta chukinabe, pʼaj yalel chib tonelada laminaetik ta jkot grúa. La sjipun batel xchiʼuk netʼel kom yuʼun jun kakan.

La jkʼanbe Jeova ti xakʼbun jtsatsal sventa xkuch kuʼune, yuʼun solel kʼux tajek li koke. Li enfermera ti te ch˗abtej ta chukinabe laj yalbun ti akʼo xkal bol kʼopetik sventa mu la masuk kʼux xkaʼie, pe li kʼusi la jpase jaʼ ti lik jkʼejinta kʼejojetike.

Sventa xikʼot ta ospitale, vakib to ora laj yichʼ; lixanav ta karro, ta lancha xchiʼuk ta ambulansia, ep mal jchʼichʼel. Jnaʼoj xa onoʼox ti chkichʼ operasione. Jaʼ yuʼun, la jkʼopon Jeova sventa xakʼbe spʼijil li doktoretike xchiʼuk ti stsakik ta venta ti muʼyuk ta jchʼam chʼichʼ jech kʼuchaʼal chal Vivliae. Kʼalal laj kalbe doktor ti muʼyuk ta jchʼam chʼichʼe, muʼyuk la xchikintabun, pe la jkʼanbe vokol ti snopbe to skʼoplale. Laj kalbe ti chkom ta jba mi oy kʼusi la jnuptane. Jun koʼonton laj kaʼi jba kʼalal laj yal ti muʼyuk tstikʼbun chʼichʼe. Akʼo mi jech, laj onoʼox xtuchʼbeikun lokʼel li koke.

Kʼun tajek likom kʼalal laj kichʼ operasione, oy jayibuk xemana ti jutuk xa mu lichame. Jun bat kʼakʼale, laj yalbun jun enfermera ti chakʼbeikun lekil veʼlil sventa xitsatsub noʼoxe, ti mu xkoʼolaj kʼuchaʼal li veʼlil chakʼbeikun ta chukinabe. Li enfermeraetike laj yalik ti te tskʼejik ta refrijerador li veʼlile. Ta alele skotol kʼakʼal chakʼbeikun jun kuchara miel, jpʼej ton alakʼ xchiʼuk juteb mantekiya. Kʼalal laj yaʼi jtot jmeʼ li kʼusi la jnuptane, laj yakʼik persa saʼel li kʼusitik taje. Akʼo mi jech, li polisia ti sbainoj xchʼamel kʼusitik chkʼot yakʼike, laj yal ti jun noʼox velta xuʼ xjelav li kʼusi la saʼ talel jtot jmeʼe.

«Li skʼob Jeovae mu toj komkomuk sventa mu xkoltavan» (Isaias 59:1). Kʼalal tsjeltabeik xpix li koke, li enfermeraetike ta xakʼbeikun juteb li yun veʼelike. Pe maʼuk noʼox, yuʼun kʼalal chilik ti chlaj xa li veʼlil ti yalojik chakʼbeikun jujun kʼakʼale, li enfermeraetike tsmanik tal xchiʼuk te tstikʼik ta refrijerador. Ti jech la spasike, la svulesbun ta jol li loʼil ta Vivlia ti chalbe skʼoplal jun ants ti chamem smalal ti muʼyuk xlaj˗o li s˗aseitee (1 Reyes 17:14-16).

Ta kʼunkʼun litsatsub. Ep la spatbun koʼonton xchiʼuk la stsatsubtasun li 107 kartaetik la stakbeikun tal li kutsʼ kalal xchiʼuk kamigotake. La jtakʼ batel skotol li kartaetike. Jech xtok, ¡li ermanoetik ti te oyik ta yan chukinab ti bu tsujatik ta abtel eke oy kʼusi la stakbeikun tal!

Jaʼ to li˗atin kʼalal echʼ chib ue, vokol tajek kaʼi jelav. Jech xtok, oy xa ta koʼonton chisut batel ta chukinab sventa xbat jkʼel li ermanoetike.

Kʼalal chchapanik li vunetik sventa xilokʼ ta ospitale, oy jun doktor laj yikʼun batel ta s˗ofisina, ep kʼusitik la sjakʼbun ta sventa li kʼusitik jchʼunoje. Ta slajebe, laj yalbun ti jechuk˗o tsots li xchʼunel koʼontone. Labal to laj kaʼi ti jech laj yalbun jun soltaroe.

Li ta avril ta 1984, ay jakʼ mi xuʼ xa xilokʼ ta chukel. Kʼalal jaʼo te oyune, la sjakʼbeikun mi chi˗och ta soltaroal. Laj kalbeik ti mu xa xlokʼ venta jtakʼ li kʼusi tsjakʼbeikun ta skoj ti kʼajomal xa jun koke xchiʼuk ti ta jtunes jnamteʼ sventa xixanave. Akʼo mi jech, xi to la sjakʼbeikune: «A ti tsʼakaluk avok une, ¿kʼusi chapas?». Laj kalbeik ti muʼyuk chi˗oche xchiʼuk ti tukʼ chkakʼ jba ta stojolal li Jdiose. Laj yalbeikun ti tskʼelik kʼusi chutik sventa stsʼaki kuʼun ta persa ti kʼu sjalil chi˗och ta chukele. Pe lilokʼ kʼalal skʼan toʼox chib u xchiʼuk 12 kʼakʼal skʼan stsʼaki kuʼun ti kʼu sjalil yalojike.

La jpat koʼonton ta stojolal Jeova kʼalal lokʼemun xa ox ta chukele

Kʼalal jun xa ox jabil jlokʼel ta chukele, la jta ta saʼel stsʼak li koke (prótesis). Jun ora chichʼ kuʼun jujun sob sventa jtsʼak. Kʼalal chʼabal xa tsʼakal li koktike vokol tajek, mas to li ta yorail siktike, yuʼun mu xkʼixnaj ta skoj ti mu xanav lek jchʼichʼeltike. 19 toʼox jabilal kʼalal li˗anilaj ta slajeb veltae, pe jpatoj koʼonton ti chi˗anilaj yan velta li ta achʼ balumile (Isaias 35:6).

Ta skoj li koke mu jta lek kabtel. Akʼo mi ta jtsʼak kok, muʼyuk jtaoj junuk kabtel ti chʼanxi noʼox chotolune. Oy kʼuk sjalil li˗abtej ta smeltsanel karroetik xchiʼuk li˗abtej ta svaʼanel naetik.

Li ta 1986, linupun xchiʼuk Svitlana, jun ermana ti lek stalelale. Li smukʼtot, syaya xchiʼuk stot smeʼe jaʼik xa onoʼox stestigo Jeova jech kʼuchaʼal li kutsʼ kalal eke. Kʼalal lik kojtikin jbakutike, laj kalkutik ti baʼyel chkakʼ ta jkuxlejalkutik spasbel yabtel Jeova kʼalal mi nupunemunkutik xa oxe, jech˗o chalilan ti xmuyubaj tajek ti jech kʼot ta nopel yuʼune.

Li jtsebkutik Olia xchiʼuk jkeremkutik Volodiae la skoltaikun ta smeltsanel li jnakutik ti bu sokemike, yuʼun voʼne xa meltsanbil, vaʼun la xchanik li abtelal sventa svaʼanel naetike. Kʼalal chʼiik une, lek chaʼiik tskolta sbaik ta svaʼanel Salonetik sventa Tsobobbail xchiʼuk lik tunikuk ta prekursor regular. Li avie, li Oliae chtun ta svaʼanel salonetik xchiʼuk yan naetik. Li Volodia eke chtun kʼuchaʼal mol ta tsobobbail.

Li Svitlanae ep tajek skoltaojun talel sventa jpas li kʼusitik jbainoj ta tsobobbaile. Leʼtik xa ta 30 jabil batele, ep tsobobbailetik ta Ucraniae oy mas ta chib sien jcholmantaletik, pe jaʼ noʼox jun o chaʼvoʼ mol ta tsobobbail oy. Jun velta ta u chkichʼbe batel svunik li tsobobbailetik ta yutil Ucraniae.

Jpatoj˗o koʼonton ta stojolal Jeova

Li ta 2022, kʼot ta nopel kuʼun xchiʼuk Svitlana ti chkikta jnakutik li ta Krivói Rog. Avie, te chitunkutik ta jun tsobobbail ta Austria.

Ta jkʼoxal onoʼox oy kʼusi lek jchanojbe li kutsʼ kalal ti jaʼik stestigo Jeovae, yuʼun xmuyubajik noʼox akʼo mi ep kʼusi snuptanojik. Jech xtok, li Vivliae tskoltautik sventa masuk to xkojtikintik li Jpasvanej kuʼuntike xchiʼuk sventa lekuk xkil jbatik xchiʼuke (Santiago 4:8). Oy noʼox sbalil chkaʼi jkuxlejaltik kʼalal lek xkil jbatik xchiʼuk li Diose. Akʼo mi ep vokolil jnuptanoj ximuyubaj noʼox, yuʼun jtoyojbe skʼoplal Jeova ti jaʼ noʼox stuk sta˗o ichʼel ta mukʼe.