Oy krixchanoetik vokol chaʼiik ta kʼanel li Diose. Yuʼun tsnopik ti nom oy ta stojolalike o ti muʼyuk xkʼuxul yoʼontone. Kʼelo avil li kʼusi chalike:

• «La jpas orasion sventa tskoltaun li Diose, akʼo mi jech, mu xa noʼox tabajuk laj kaʼi. La jnop ti muʼyuk kʼusi chaʼi ta yoʼontone.» (Marco ta Italia.)

• «Akʼo mi ta sjunul koʼonton ta jkʼan chitun ta stojolal li Diose, la jnop ti muʼyuk xkʼuxul yoʼontone. Jech xtok, la jnop ti jaʼ noʼox chakʼbutik kastigoe, mu jchʼun mi jaʼ jun Dios ti oy kʼusi chaʼi ta yoʼontone.» (Rosa ta Guatemala.)

• «Kʼalal bikʼitun toʼoxe jchʼunoj ti jaʼ noʼox tskʼel kʼusi chopol ta jpastik li Diose, ti chakʼbutik ta anil kastigo mi jtatik-o chile. Ta tsʼakale la jnop ti toj nom oy ta jtojolale. Li Diose xkoʼolaj kʼuchaʼal junuk buchʼu tspas mantal ta stojolal li krixchanoetike, pe ti muʼyuk ta yoʼonton ta melele.» (Raimunda ta Canadá.)

¿Kʼusi chanop? ¿Mi vokol van ta kʼanel li Diose? Li yajtsʼaklomtak Cristoe oy xa jayibuk siglo ti jech sjakʼojbe sbaike. Li ta sjabilal 500 kʼalal ta 1500 ta jkʼakʼaliltike, ep li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe muʼyuk onoʼox bu tskʼoponik ta orasion li Dios ti skotol xuʼ yuʼune. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun chiʼik-o li Diose. Li j-al-loʼil Will Durant xi laj yale: «¿Kʼuxi xa noʼox xuʼ skʼopon ta orasion jun Dios ti chakʼ xiʼel xchiʼuk ti nom oy ta stojolal li jmulavil krixchanoe?».

¿Kʼuxi ti jech chichʼ albel skʼoplal ti «chakʼ xiʼel xchiʼuk ti nom oye»? ¿Kʼusi van chchanubtasvan ta melel Vivlia ta sventa li Diose? ¿Mi xuʼ van jaʼ skoltaot sventa xakʼan mas ti xavojtikin ta melele?

LI KʼUSI XCHʼUNOJIKE

«Muʼyuk kʼotem ta nopel kuʼunkutik ti xuʼ xkalbekutik li sbi Diose, mi oy onoʼox van li sbie mu stakʼ naʼel lek.» (Jchanubtasvanej David Cunningham, Theological Studies.)

LI KʼUSI CHAL TA MELEL LI VIVLIAE

Li Vivliae chal ti Jeova sbi li Diose (Éxodo 3:14, tsʼib ta yok vun, Ch). Li smelolal ta hebreo li biil Jeovae jaʼ skʼan xal «Jaʼ Tspas akʼo Kʼotuk ta Pasel» (Génesis 2:4, tsʼib ta yok vun, TNM).

Li Jeovae tskʼan ti jtunesbetik li sbie. Xi chal li Vivliae: «Kʼanbeik vokol ta sbi. Akʼik ta ojtikinel ta stojolal lumetik li kʼusi mukʼtik spasoje. Akʼik ta naʼel ti jaʼ noʼox stuk toj toyol oy li sbie» (Isaías 12:4, TNM).

Li Jesuse la stunesbe sbi li Diose xchiʼuk laj yakʼbe yojtikin li yajtsʼaklomtake. Xi laj yalbe ta orasion li Stote: «Li voʼone kakʼojbeik yojtikin li abie, xchiʼuk chkakʼ ta ojtikinel». ¿Kʼu yuʼun laj yakʼbe yojtikin sbi Dios yajtsʼaklomtak li Jesuse? Xi to laj yale: «Sventa jechuk xkʼanvanik jech kʼuchaʼal akʼanojune, xchiʼuk ti jmojuk oyun xchiʼukike» (Juan 17:26, TNM).

TI KʼU YUʼUN TSOTS SKʼOPLALE

Xi la stsʼiba Walter Lowrie ti chchanbe skʼoplal Diose (teólogo): «Li jun krixchano ti mu snabe sbi li Diose mu xojtikin ta melel, jech xtok, mu xuʼ skʼan mi jaʼ noʼox jun tsatsal juʼelal ti muʼyuk kuxul chile».

Jun vinik ti Victor sbie chkʼotilan jujun xemana ta chʼulna, pe mu xojtikin chaʼi ta melel li Diose. Xi chale: «Ta tsʼakale la jchan ti Jeova sbi li Diose, laj yakʼ sba lek ta ojtikinel stuk yaʼeluk. Laj kaʼi ti jaʼ to laj kojtikin ti Buchʼu kabinojbe xa onoʼox tajek skʼoplale. Te laj kakʼ venta ti oy ta melele xchiʼuk ti xuʼ lek xkil jbakutike».

Jech xtok, li Jeovae chnopaj ta stojolal ti buchʼu tstunesbe li sbie. «Li buchʼutik tsnopik ta sventa li sbie» xi ch-albatik yuʼun li Diose: «Ta xakʼuxubajik ta koʼonton jech kʼuchaʼal chkʼuxubaj ta yoʼonton xnichʼon li totil ti chchʼunbat smantale» (Malaquías 3:16, 17, TNM). Jech xtok, ch-akʼbatik bendision yuʼun Dios li buchʼutik tskʼoponik ta sbie. Xi chal li Vivliae: «Scotol li bochʼotic tscʼanbeic vocol Cajvaltique [«ta sbi Jeova», TNM] jaʼ ta xcolic» (Romanos 10:13).

LI KʼUSI XCHʼUNOJIKE

Li Diccionario Akal crítico de Teología xi chale: «Li buchʼutik xchʼunojik ta Trinidade xchʼunojik ti oy oxvoʼik ta jun noʼox Diose, Totil, Nichʼonil xchiʼuk Chʼul Espiritu». Li Diccionario abreviado del cristianismo xi to chale: «Li Katolika likem ta Romae, Katolika Ortodoxa [...] xchiʼuk li Relijion Protestantee jech xchʼunojik ek».

LI KʼUSI CHAL TA MELEL LI VIVLIAE

Li Xnichʼon Dios ti jaʼ li Jesuse muʼyuk bu laj yal ti junik xchiʼuk li Stote. Moʼoj, yuʼun xi laj yale: «Ta xibat bu oy ti Jtote. Yuʼun ti stuque xʼechʼ to jelavem scʼoplal, jaʼ mu sta ti vuʼune» (Juan 14:28, Ch). Jech xtok, xi laj yalbe jun yajtsʼaklome: «Ta xibat ta stojol li Jtote; jaʼ Atotic ec. Jaʼ li Dios cuʼune; jaʼ Dios avuʼunic ec» (Juan 20:17).

Li chʼul espiritue maʼuk jun dios. Li baʼyel yajtsʼaklomtak Cristoe «inoj ta yoʼntonic li Chʼul Espiritue» xchiʼuk xi laj yal li Jeovae: «Ta xcacʼ Espíritu cuʼun ta stojol scotol cristianoetic» (Hechos 2:1-4, 17). Li chʼul espiritue maʼuk te tsakal skʼoplal li ta Trinidade. Jaʼ li yip Dios ti ch-abteje.

TI KʼU YUʼUN TSOTS SKʼOPLALE

Li Karl Rahner xchiʼuk Herbert Vorgrimler ti xchanojbeik skʼoplal ta sventa li katolikae xi chalbeik smelolal li Trinidade: «Xuʼ van mu xakʼ sba ta ojtikinel, akʼo mi xakʼ onoʼox sba ta ojtikinel xtok, xuʼ van mu xkaʼibetik lek smelolal». ¿Mi xuʼ van xakʼan ta melel li buchʼu mu stakʼ ojtikinel o ti mu stakʼ aʼibel lek smelolal kʼu yelane? Li chanubtasel ta sventa li Trinidade jaʼ tsmakutik sventa mu xkojtikintik li Diose xchiʼuk ti jkʼantike.

Li Marco ti laj yichʼ albel skʼoplal ta baʼyel mantale, laj yakʼ venta ti jaʼ chmakvan Trinidad sventa mu xijnopaj ta stojolal Diose. Xi chale: «La jnop ti mu xakʼ sba ta ojtikinel li Diose, ta skoj taje nom oy ta jtojolal, mu xkojtikin xchiʼuk jaʼ mu xinopaj-o laj kaʼi». Akʼo mi jech, li Diose tskʼan ti «oyuc smelol cʼusi ta xichʼ pasele» (1 Corintios 14:33, Ch). Yuʼun lek jamal chal kʼu yelan li stuke xchiʼuk tskʼan chkojtikintik. Xi laj yal li Jesuse: «Li vuʼuncutique jaʼ chquichʼcutic ta mucʼ li bochʼo lec xcotquincutique» (Juan 4:22).

Xi chal xtok li Marcoe: «Kʼalal la jchan ti maʼuk te tsakal skʼoplal ta Trinidad li Diose, jaʼ to te lik nopajkun ta stojolal laj kaʼi». Mi ta jnoptik ti stakʼ ojtikinel li Diose, ti maʼuk noʼox jun tsatsal juʼelale, jaʼ mas kʼun chkaʼitik ti jkʼantike. Xi chal li Vivliae: «Li bochʼotic mu xcʼanvanique, mu to xotquinic li Diose. Yuʼun li Diose jaʼ stalel ta xcʼanvan o» (1 Juan 4:8).

LI KʼUSI XCHʼUNOJIKE

«Li xchʼulel buchʼutik tsots smulike ta ora noʼox chbatik ta kʼatinbak kʼalal mi chamike xchiʼuk jaʼ te chil-o svokolik li ta kʼatinbake, “li kʼokʼ ti mu xtupʼ-oe”.» (Catecismo de la Iglesia Católica.) Jlom jnitvanejetik ta relijione chalik ti nom tajek oyik ta stojolal Dios li buchʼutik teik ta kʼatinbake.

LI KʼUSI CHAL TA MELEL LI VIVLIAE

«Li bochʼo ta saʼ smule jaʼ ta xcham.» (Ezequiel 18:4.) «Mu xa cʼusi snaʼic o» li buchʼutik chamemike (Eclesiastés 9:5). Mi te chlaj-o skʼoplal mi cham jun krixchanoe xchiʼuk mi mu xa kʼusi snaʼik-oe, ¿kʼuxi xa onoʼox xuʼ xichʼ svokolik li ta «kʼokʼ ti mu xtupʼ-oe» o ti nom tajek oyik ta stojolal li Diose?

Li ta Vivliae li jpʼel kʼop ta hebreo xchiʼuk ta griego ti kʼatinbak xi jelubtasbile, ta melel jaʼ skʼoplal li mukinal ta komone. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal jaʼo oy tajek svokol ta skoj chamel li Jobe, xi laj yalbe li Diose: «Oyuc cʼuxi xanacʼun ta yavil animaetique» (Job 14:13). Li Jobe la skʼan ti x-akʼat xbat xkuxe, pe maʼuk ti bu oy il vokolile o ti bu nom tajek oy ta stojolal Diose, moʼoj, jaʼ li ta mukinale.

TI KʼU YUʼUN TSOTS SKʼOPLALE

Mu xijnopaj-o ta stojolal Dios ti chalik ti muʼyuk xkʼuxul yoʼontone, jaʼ noʼox mas chijnamaj-o yuʼun. Xi chal Rocío ti nakal ta Mexicoe: «Ta jbikʼtal onoʼox laj kichʼ chanubtasel ti oy li kʼatinbake. Ta skoj ti chixiʼ-o tajek li Diose, mi jutebuk la jnop mi oy slekil talelaltak. Jaʼ noʼox la jnop ti toj chopole xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi xmalaj yuʼune».

Ti jamal chal Vivlia ti kʼu yelan chchapanvan li Diose xchiʼuk ti kʼu yelan oy li animaetike jaʼ jel-o kʼu yelan chil Dios li Rocioe. Xi chale: «Solel mas xa jun koʼonton laj kaʼi jba, yuʼun ti kʼusi toʼox ta jvul-o koʼontone chʼay batel. Laj kakʼ venta ti oy ta yoʼonton Dios ti lekuk xbat jkuxlejaltike, ti skʼanojutike xchiʼuk ti xuʼ jkʼan eke. Xkoʼolaj kʼuchaʼal jun totil ti snitoj batel xnichʼone xchiʼuk ti oy ta yoʼonton lekuk xbat xkuxlejal li xnichʼone» (Isaías 41:13).

Ep buchʼutik chichʼik ta mukʼ Dios ta skoj ti chiʼik mi chbatik ta kʼatinbake, pe li Diose mu skʼan ti jaʼ noʼox chtunik ta stojolal ta skoj ti chiʼik-oe. Moʼoj, yuʼun xi laj yal li Jesuse: «Cʼano me ta scotol avoʼnton li Dios avuʼune» (Marcos 12:29, 30). Jech xtok, kʼalal chkakʼtik venta avi ti tukʼ kʼusitik tspas li Diose, xuʼ jpat koʼontontik ti lek li kʼusitik tspas ta mas jelavele. Xuʼ jech xkaltik kʼuchaʼal laj yal li yamigo Job ti jaʼ li Eliue: «Li Diose mu snop cʼusi chopol; li Bochʼo echʼem svuʼele mu spas cʼusi muʼyuc lec» (Job 34:10).

Jun kʼakʼal kʼalal te oy ta Jerusalén li Jesuse laj yalbe skʼoplal li Stote, li Jeovae, jamal laj yalbe skʼoplal xtok ti maʼuk melel li jnitvanejetik ta relijione (Juan 8:12-30). Li kʼusi laj yale chakʼ kiltik ti skʼan jkʼelbetik lek skʼoplal mi jech ta melel li kʼusi xchʼunojik sventa Dios li krixchanoetik avie. Xi laj yale: «Mi staoj yav avoʼntonic ta xchʼunel ti cʼu sʼelan laj calboxuque, ta jʼechʼel jaʼ cajchancʼopoxuc. Ta xlic avojtiquinic ti bu jaʼ melele, xchiʼuc ta xaspojoxuc loqʼuel ta mosovil ti melele» (Juan 8:31, 32, Ch).

«Mi staoj yav avoʼntonic ta xchʼunel ti cʼu sʼelan laj calboxuque.» Kʼalal jech laj yal li Jesuse, laj yakʼ ta ilel ti skʼan xakʼik venta mi jaʼ «melel» li kʼusi chakʼik ta chanel li jnitvanejetik ta relijione. Kʼalal chalbeik skʼoplal Diose, lek ti xi xajakʼbe abae: «¿Mi xkoʼolaj van jech kʼuchaʼal laj yal Jesuse xchiʼuk ti kʼu yelan chal li tekstoetik ta Vivliae?». Jchanbetik li buchʼutik la xchikintaik li kʼusi laj yal Pabloe xchiʼuk ti «scotol cʼacʼal la sqʼuelic li scʼop Diose», sventa tskʼelik mi melel li chanubtaseletik taje (Hechos 17:11).

Li Marco, Rosa xchiʼuk Raimunda ti laj kalbetik skʼoplalik ta baʼyel mantale, la skʼelik lek kʼusitik xchʼunojik kʼalal la xchanik Vivlia xchiʼuk li stestigotak Jeovae. ¿Kʼusitik la xchanik?

Marco: «Li buchʼu la xchanubtasunkutike ta Vivlia la stakʼbunkutik skotol li kʼusitik ta jakʼbe jbakutik onoʼox xchiʼuk kajnile. Lik jkʼankutik mas li Jeovae xchiʼuk mas lekub ti kʼu yelan xkil jba xchiʼuk kajnile».

Rosa: «La jnop ti snopben noʼox krixchano li Vivliae, ti chchapbe smelolal kʼu yelan li Diose, pe ta kʼunkʼun la jtabe stakʼobil li kʼusitik onoʼox ta jakʼbe jbae. Li avie jchʼunoj xa ti oy ta melel li Diose xchiʼuk ti xuʼ jpat-o lek koʼonton ta stojolale».

Raimunda: «La jkʼan koltael ta orasion sventa xkojtikin li Diose. Jaʼ yuʼun mu jaluk lik jchan Vivlia xchiʼuk li jnup jchiʼile, vaʼun te la jchan li kʼusitik melel ta sventa Jeovae. Ximuyubajkutik tajek ti la jchankutik xa kʼu yelan li Diose».

Li Vivliae maʼuk noʼox chakʼ ta ilel ti nopbil kʼop li kʼusitik chalik ta stojolal Diose, yuʼun chalbe skʼoplal xtok li kʼusitik melel ta sventa li slekil talelaltake. Li ta Skʼop laj yakʼ ta naʼele tskoltautik «yoʼ jech ta xcaʼitic ti oy cʼusi yacʼojbotic ta scʼuxul yoʼnton ti Diose» (1 Corintios 2:12, Ti Achʼ Rextomento yuʼun ti Jesucristoe, ta skʼop Chamula). ¿Kʼu yuʼun mu xachan li kʼusi chal ta melel Vivlia ta sventa li Diose, li kʼusi tskʼan tspase xchiʼuk li kʼusi chkʼot ta pasel ta jtojolaltik ta jelavele? Taje tsotsik skʼoplal xchiʼuk stalel onoʼox ti jech ta jakʼbe jbatike. Xuʼ xakʼan chanubtasel ta Vivlia ta Internet ta www.jw.org/tzo o xakʼanbe junuk stestigo Jeova. Yuʼun mi jech chapase, xuʼ mas kʼun chavaʼi chakʼan Dios ti mu jechuk toʼox anopoje.