Mantaletik sventa utsʼ alaliletik
Ichʼo ta mukʼ li anup achiʼile
Xi chal li Guillermoe:a «Kʼalal ch-ilin li Raquele jal te x-okʼolet. Mi ta jchotan jbakutik ta sloʼil tael li jkʼopkutike, mu kʼusi skʼan albel mi jaʼuk skʼan xi stakʼbun xtok. Mu xa jnaʼ kʼusi ta jpas, jaʼ xa mas lek yaʼel ti chkikta komel skotole».
Xi chal li Raquele: «Kʼalal kʼot ta jnakutik li Guillermoe jaʼo yakalun ta okʼel. Laj kakʼ persa yalbel ti kʼu yuʼun chi-okʼe, pe kʼalal muʼyuk toʼox tsutsem yalel kuʼune, laj yalbun ti mu masuk tsots skʼoplale xchiʼuk ti akʼo la jchʼay ta jole. Taje jaʼ noʼox li ilin-o mas».
¿MI JECH chavaʼi aba jech kʼuchaʼal li Guillermo o jech kʼuchaʼal Raquele? Xchaʼvoʼalik tskʼan chchap li skʼopike pe jaʼ noʼox tsaʼ mas yatel yoʼontonik. ¿Kʼu van yuʼun?
Li viniketik xchiʼuk antsetike jelel li kʼuyelan snaʼ xkʼopojike xchiʼuk li kʼusitik chtun yuʼunike mu jmojuk. Li antse yikʼaluk van oy tajek ta yoʼonton ti nopolik noʼox tskʼan chal ta jamal li kʼusi tsnope. Pe oy epal viniketike mu jechuk, yuʼun jaʼ noʼox tskʼanik ti oyuk jun oʼontonale, jaʼ yuʼun jaʼ noʼox tskʼan chchapanik ta anil xchiʼuk ti mu xa skʼan staik ta alel li skʼopike. Jaʼ yuʼun, ¿kʼuxi xuʼ mu jechuk xkʼot ta atojolal xchiʼuk ti lek xa kʼopon abaik xchiʼuk li anup achiʼile? Li xchapanobile jaʼ ti xavichʼ abaik ta mukʼe.
Li buchʼu ch-ichʼvan ta mukʼe ep sbalil chil li yantike xchiʼuk chakʼ persa chaʼibe smelolal ti kʼuyelan chaʼi sbaike. Yikʼaluk van ta abikʼtal laj avichʼ chanubtasel ti skʼan xavichʼ ta mukʼ li buchʼutik oy yabtelike xchiʼuk li buchʼutik mas xtojobike. Pe li kʼusi tsots ta pasel ta nupunele jaʼ ti chichʼ sbaik ta mukʼ chaʼvoʼ krixchanoetike ti jmoj skʼoplalike. Linda, ti vaxakib xa jabil snupunele xi chale: «Li Felipee oy smalael xchiʼuk slekil yoʼonton kʼalal chchikintabe sloʼil li yan krixchanoetike. Li kʼusi noʼox ta jkʼane jaʼ ti jechuk xi xchikintabun eke». Xuʼ van lek chachikintabe xchiʼuk chavichʼ ta mukʼ li avamigotake o li krixchanoetik ti mu xavojtikine. Pe, ¿mi jech chapasbe li anup achiʼile?
Ta me x-ayan kʼopetik xchiʼuk tsatsal utbail mi muʼyuk ichʼbail ta mukʼ li ta yut jnatike. Jun pʼijil ajvalile xi laj stsʼibae: «Acʼo me jxox noʼox taqui pan ta jveʼtic, jaʼ noʼox venta me jun noʼox coʼntontique; acʼo me noj ta veʼlil sna me puru saʼ cʼop noʼox tspase, altic» (Proverbios 17:1). Li Vivliae chalbe ti akʼo xichʼ ta mukʼ yajnil li malalile (1 Pedro 3:7). Jech ek «li antsetique, acʼo yichʼ ta mucʼ li smalalique» (Efesios 5:33).
Vaʼun chaʼa, ¿kʼuxi van xuʼ ta slekil noʼox yoʼonton xuʼ skʼopon sbaik? Jkʼeltik junantik tojobtaseletik ti chakʼ li Vivlia ti toj jtunelike.
Kʼalal chal sloʼil li anup achiʼile
¿Kʼusi chlik-o li kʼope? Epal krixchanoetike jaʼ noʼox tskʼan stuk chkʼopojik ti jaʼ muʼyuk chchikintabeik li buchʼu chchiʼinik ta loʼile. ¿Mi jechot van li voʼote? Li Vivliae chal ti buchʼu «tstacʼ noʼox ta anil loʼil cʼalal muc to chaʼibe smelole» jaʼ bolibel (Proverbios 18:13). ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti baʼyel jchikintatik lek kʼalal skʼan toʼox xijkʼopoje? Kara ti 26 xa jabil snupunele xi chale: «Jaʼ mas lek chkaʼi ti mu ta aniluk xchapan jvokoltak li jmalale. Mi jaʼuk ta jkʼan ti akʼo koʼol xa ta snop jech kʼuchaʼal ta jnope, xchiʼuk ti snop ti kʼu yuʼun jech kʼot ta pasele. Jaʼ noʼox ta jkʼan ti xi xchikintabune xchiʼuk ti xaʼibuk smelolal ti kʼuyelan chkaʼi jbae».
Jech xtok, oy junantik viniketik xchiʼuk antsetik ti chopol chaʼiik mi ch-alilanbatik ti akʼo xal li kʼusi tsnopike. Li Lorena ti achʼ to smalijele laj yakʼ venta ti sventa xal kʼuyelan chaʼi sba li smalale skʼan x-echʼ kʼuk sjalil baʼyel. Xi chale: «Skʼan jmala tajek sventa xalbun ti kʼuyelan chaʼi sbae».
¿Kʼuyelan ta chapanel? Mi oy kʼusi chachapanik ti toj tsots skʼoplale, jaʼo xachapanik kʼalal jun noʼox avoʼontonike xchiʼuk kʼalal muʼyuk cha-ilinike. Pe, ¿mi vokol chaʼi chal sloʼil li june? Skʼan xavaʼibe smelolal ti «cʼusi tsnop ta yoʼnton cristianoe jaʼ jech chac cʼu chaʼal natil voʼ», pe «li bochʼo bije snaʼ sjotsʼol jaqʼuel» (Proverbios 20:5). Mi ta anil tajek chichʼ lokʼesel jun valte voʼ ta jun posoe toj ep chmal lokʼel li voʼe. Jaʼ jech ek mi ta anil la ajakʼbee, yikʼaluk van jaʼ xasokesbe-o sjol, vaʼun xuʼ van jech mu xa xayalbot li kʼusi oy ta yoʼontone. Jaʼ lek ti mi lek noʼox smelolal chajakʼbee xchiʼuk ti oyuk smalael avuʼun mi mu xayalbe ta anil li kʼusi tsnop jech kʼuchaʼal chakʼan voʼote.
Kʼalal chaloʼilajik xchiʼuk anup achiʼilike «aʼyo lec avaʼyic li cʼusi chaʼalbatique. Mu xacʼopojic ta anil; mu xaʼilinic ta anil» (Santiago 1:19). Li buchʼu lek chaʼi li kʼusi chichʼ albele maʼuk noʼox ti chchikintae, moʼoj, yuʼun chkʼot ta yoʼonton xtok. Jaʼ yuʼun akʼo persa ti xa vaʼibe smelolal ti kʼuyelan chaʼi sba li anup achiʼile. Jaʼ me jech chavakʼbe yil mi chavichʼ ta mukʼ —o muʼyuk— ta sventa ti kʼuyelan chachikintabee.
Li Jesuse laj xchanubtasutik kʼuyelan ta pasel. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal nopaj ta stojolal Jesús jun vinik ti tskʼan koltael ta skoj ti ip chaʼie, muʼyuk laj xpoxta ta anil. Baʼyel laj xchikintabe, laj yaʼi ti kʼuyelan chaʼi sbae, vaʼun jaʼ to ta tsʼakal la xpoxta (Marcos 1:40-42). Akʼo persa spasel li oxtos kʼusitik taje. Vuleso ta ajol ti kʼusi tskʼan li anup achiʼile jaʼ ti xavaʼiuk ti kʼuyelan chaʼi sbae, maʼuk ti xchapaj ta anil li akʼopike. Jaʼ yuʼun chaʼa, chikintabo lek, jechuk xavaʼi aba ti kʼuyelan chaʼi sba li anup achiʼile vaʼun nopo kʼusi xuʼ xapasik. Jaʼ jech chavakʼ ta ilel ti cha-ichʼvan ta mukʼ ta melele.
¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XAPAS LIʼE? Ta yan velta mi lik xchiʼinot ta loʼil li anup achiʼile, pajtsano aba sventa mu xatakʼ ta anil. Malao jaʼ to mi laj yoʼontone, xchiʼuk mu xatakʼ ta anil mi muʼyuk bu avaʼiojbe smelolal li kʼusi laj yale. Ta tsʼakale jakʼbo: «¿Mi la jtsʼet chikintabot ta melel chavaʼi li kʼusi la avalbune?».
Kʼalal voʼot chaloʼilaje
¿Kʼusi chlik-o li kʼope? Xi chal li Linda ti laj xa kalbetik skʼoplale: «Li j-akʼtseejetik ta televisione stalel onoʼox ti tslabanik, chchopol kʼoptaik o ti chopol chaʼi sba yuʼunik ta sventa li kʼusi chalbe li snup chiʼilike». Jech noxtok, epal krixchanoetike te chʼiemik ta jun utsʼ alalil ti bu mu xichʼ sbaik ta mukʼe. Vaʼun kʼalal mi nupunike xchiʼuk mi lik sventain sba stukike, vokol chaʼiik ta iktael ti kʼuyelan stalelal ichʼiik tale. Ivy ti likem ta Canadá xi chale: «Li kutsʼ kalal ti bu li chʼi tale jujun kʼakʼal jaʼ noʼox utbail, labanejbail, xchiʼuk ti ta jsabe jba jchopol ixtol bikutike».
¿Kʼuyelan ta chapanel? Ti kʼalal chachiʼin abaik ta loʼile akʼik persa ti skotoluk li kʼusi chavalike jaʼuk «lec ti jaʼ sventa chijtsatsubutic yuʼune, yuʼun jech xuʼ chtun yuʼunic ec li bochʼotic oy to cʼusi scʼan yuʼunique» (Efesios 4:29). Taje jaʼ skʼan xal ti skotol li kʼusi chavalike jaʼuk sventa lekuk skʼoplal li anup achiʼil ta stojolal yan krixchanoetike.
Akʼo mi atuk oyoxuk, mu me toj kʼuxuk xkʼot ta oʼontonal li kʼusitik chavalanbe abaike o ti chopol chavaʼiike, akʼo mi tskʼan avoʼontonik ti jech chapasike. Li ta voʼneal Israel, li Micale ilin xchiʼuk li smalale ti jaʼ li ajvalil Davide, jaʼ yuʼun laj yalbe ti jech laj spas sba «jech chac cʼu chaʼal li bochʼo mu snaʼ xqʼuexove». Kʼalal laj yalbe ti mu snaʼ xkʼexav o ti chuvaje, maʼuk noʼox chopol laj yaʼi sba li smalale, moʼoj, yuʼun chopol laj yil li Jeova eke (2 Samuel 6:20-23). ¿Kʼusi xuʼ xichʼ chanel? Kʼalal chachiʼin ta loʼil li anup achiʼile chikintabo li kʼusi chale (Colosenses 4: 6). Li Felipe ti vaxakib xa jabil snupenele, yakʼoj venta ti oy to kʼusi mu jmojuk tsnop xchiʼuk li yajnile. Yakʼoj venta ti tstsatsub yuʼun mas kʼop li kʼusi chal bakʼintike, yuʼun xi chale: «Kakʼoj lek venta ti voʼon tsalbil chikom kʼalal ta jpas kanal yilel li ta utbaile. Jaʼ mas lek ti xkakʼ persa ti lekuk noʼox xkil jbakutike».
Jun yijil meʼon ants li ta voʼnee xi laj yalanbe li yalibtake: «Xcuxet[uk] noʼox avoʼntonic achiʼuc amalalic ta anaic» (Rut 1:9). Kʼalal chichʼ sbaik ta mukʼ li malalil xchiʼuk ajnilale xkuxet noʼox yoʼontonik ta snaik.
¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XAPAS LIʼE? Chotlanik, vaʼun chanbeik skʼoplal li tojobtaseletik liʼe. Xi xajakʼbe li anup achiʼile: «Kʼalal chkal akʼoplal ta stojolal yan krixchanoetike, ¿mi ta jkʼupil kʼoptaot o mi chkakʼot ta kʼexlal? ¿Mi oy to kʼusi xuʼ jpas chavil?». Vaʼun chikintabo li kʼusi chayalbote xchiʼuk paso li kʼusi chale.
Akʼo venta ti mu xakoʼolajike
¿Kʼusi chlik-o li kʼope? Junantik krixchanoetik ti achʼ to snupunelike tsnopik ti solel xa koʼol snopbenik xchiʼuk stalelalik ta skoj ti chal Vivlia ti «jun noʼox sbecʼtal ta xcʼotic» xie (Mateo 19:5). Pe mu ta sjaliluke chakʼik venta ti mu jechuk ta melele. Jaʼ yuʼun, mu ta sjaliluke nopajtik noʼox chlik saʼ kʼop yuʼunik. Li Lindae xi chale: «Ti kʼusi mu xi koʼolajkutik-o xchiʼuk li Felipee jaʼ ti mu masuk chat yoʼonton ta sventa li kʼusitike. Jun noʼox yoʼonton, yan li voʼone solel chkat tajek koʼonton, jaʼ yuʼun chikap yuʼun, yuʼun mu noʼox kʼusi sventa-o chkil».
¿Kʼuyelan ta chapanel? Chʼamo abaik ta jujuntal ti kʼu avelanike. Jkoʼoltajestik, li jsatik xchiʼuk jchikintike mu jmojuk li kʼusi chtun-o kuʼuntike; manchuk mi jech, jmoj ch-abtejik sventa jtuchʼtik li kayeetik yoʼ mu kʼusi jpastike. Adriana ti 30 jabil xa snupunele xi chale: «Ti mi muʼyuk bu tskontrain smantaltak Dios li kʼusi ta jnopkutik ta jujuntale, xuʼ onoʼox chkaʼikutik ti jelele. Yuʼun jaʼ noʼox nupunemunkutik, maʼuk ti solel xa koʼolunkutik ta jyalele».
Kʼalal mu koʼoluk tsnop li anup achiʼil kʼuchaʼal voʼote, tsako ta venta ti kʼuyelan chaʼi sba li anup achiʼile maʼuk noʼox li kʼuyelan chavaʼi aba voʼote (Filipenses 2:4). Fabián ti jaʼ smalal Adrianae xi chale: «Mu onoʼox skotoluk jech chkil kʼuchaʼal chil kajnil li kʼusitike. Pe ta jvules ta jol ti kʼuyepal jkʼanoje jaʼ mas tsots skʼoplal, jaʼ muʼyuk li kʼusi ta jnop jtuke. Mi xmuyubaj chkile ximuyubaj ek».
¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XAPAS LIʼE? Paso junuk lista ti kʼusitik tspas li anup achiʼil o ti kʼuyelan tspas ti mas lek chavile (Filipenses 2:3).
Kʼalal oy ichʼbail ta mukʼe jaʼ me chakʼ ti xichʼ kʼupinel xchiʼuk ti oyuk muyubajel li ta nupunele. Li Lindae xi chale: «Kʼalal oy ichʼbail ta mukʼ li ta nupunele chakʼ lekilal xchiʼuk jun oʼontonal. Jaʼ yuʼun oy sbalil ti jech chichʼ pasele».
[Tsʼib ta yok vun]
a Jelbil li biiletike.
SJAKʼOBILTAK SVENTA CHICHʼ NOPEL
▪ ¿Kʼuxi mas xmuyubaj-o kutsʼ kalal li stalelal li jnup jchiʼile?
▪ ¿Kʼu yuʼun lek ti jpas li kʼusi tskʼan jnup jchiʼil mi muʼyuk tskontrain li kʼusi chal Vivliae?