Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
2-8 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | LUKAS 6, 7
«Oyuk me slekil koʼontontik»
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 6:37
Pasbeik perton smul li yantike sventa chavichʼ pasbel perton amulik ek: O jaʼ skʼan xal: «Koltaik lokʼel yantik sventa xavichʼik koltael lokʼel ek». Li jpʼel kʼop «perton» ta griegoe jaʼ skʼan xal ti «chichʼ koltael lokʼel o ti akʼo koluk batele (jech kʼuchaʼal jun krixchano ti tikʼil ta chukele)». Li ta versikuloe chal ti akʼo mu jtikʼtik mulile xchiʼuk ti mu xkaltik ti tstoj smul li yantike, li kʼusi chakʼ ta aʼiele jaʼ ti mu xkakʼtik kastigoe xchiʼuk ti xkakʼtik pertone, akʼo mi sta-o yilel ti xichʼ kastigo ta skoj smul li jun krixchanoe.
w08 15/5 paj. 9, 10 par. 13, 14
Lekuk onoʼox me kʼusi jpastik
13 Xi chalbe skʼoplal kʼusi laj yal Jesús li Mateoe: «Mu me xaticʼbe smul achiʼilic, yuʼun jech mu xavichʼ ticʼbel amulic», xi (Mt 7:1). Li Lucase xi laj yal eke: «Mu me xaticʼbe smul achiʼilic, yuʼun jech mu xaticʼbat amulic ec. Mu me xacʼan acʼo stoj smul achiʼilic, yuʼun jech mu xaʼacʼbat atoj amulic ec. Pasbo perdón achiʼilic, jech chapasbatic perdón ec», xi (Lu 6:37). Li fariseoetike toj tsots tstikʼbeik smul li krixchanoetike, maʼuk jech tspasik kʼuchaʼal chal li Tsʼibetike, moʼoj, yuʼun jaʼ jech tspasik ti kʼuyelan nopemike. Ti buchʼutik jech nopem xaʼiike, albatik yuʼun Jesús ti akʼo mu stikʼbeik smul li xchiʼiltakike, moʼoj, yuʼun ti kʼusie jaʼ ti akʼo spasbeik perton li xchopolalike. Jaʼ jech itojobtasvan ek li jtakbol Pablo kʼuchaʼal laj xa kiltik ta Efesios 4:32.
14 Mi chakʼbeik perton yan krixchanoetik li jchʼunolajeletike, jaʼ me jech tspasbatik yuʼun li krixchanoetik eke. «Ti cʼu xʼelan chaticʼbe smul achiʼilique, jaʼ jech chavichʼ ticʼbel amulic ec. Ti cʼu yepal chabisbe achiʼilique, jaʼ jech chabisbatic ec», xi li Jesuse (Mt 7:2). Ti kʼusi ta jpasbetik li jchiʼiltaktike, jaʼ me jech chkichʼtik pasbel ek (Gal 6:7).
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 6:38
Oyuk me kʼusi xavakʼilanbeik li yantike: O: «xanaʼikuk yakʼel». Ti kʼu yelan albil li verbo ta griego ti chichʼ tunesel liʼe xuʼ xichʼ jelubtasel «akʼik» xchiʼuk chakʼ ta aʼiel ti muʼyuk spajebe.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 6:38
Achupoj: Literal: «stiʼ yoʼontonik». Li ta loʼil liʼe xuʼ van jaʼ chalbe skʼoplal li skʼuʼ slapoj jun krixchano ti xuʼ spas ta jun uni volsa sventa xchup batel li kʼusi tsmane. Kʼalal «chtanij xa me lokʼel li kʼusi achupoj» xie, jaʼ jech nopem xaʼiik junantik li buchʼutik chchonolajike, yuʼun lek tsnojesbeik batel ta skʼuʼ li kʼusi tsman jun krixchanoe.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w07 1/8 paj. 6 par. 1
¿Kʼuxi xuʼ xchʼi batel ti oy ta koʼontontik ta melel li mantale?
Li Jesuse nopolik noʼox ti jal la spas orasione (Jn 17:1-26). Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal skʼan toʼox stʼuj li lajchavoʼ viniketik ti chkʼotik ta yajtakboltake, «muy batel ta vits sventa tspas [orasion], sjunul akʼobal la skʼopon Dios» (Lu 6:12). Li buchʼutik oy ta yoʼontonik mantale chchanbeik stalelal li Jesuse, akʼo mi muʼyuk bu tspasik orasion sjunul akʼobal. Pe kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal tsnop tspasike tskʼoponik Dios ti kʼu sjalil chtun yuʼunik sventa tsaʼik li beiltasel yuʼun chʼul espiritue, yuʼun tskʼan ti mu kʼusi snuptanik-o ta mantal li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunike.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 7:35
Li xnichʼnabe: O: «kʼusitik chkʼot ta pasel yuʼune». Li ta versikulo liʼe chichʼ alel ti xkoʼolaj ta jun krixchano li pʼijilale, jaʼ yuʼun chichʼ alel ti oy xnichʼnabe. Xkoʼolaj li kʼusi chal ta Mateo 11:19, ti oy «yabteltak» li pʼijilale. Li xnichʼnab o yabteltak pʼijilale, jaʼ xkaltik li kʼusi la spas Juan J-akʼ-ichʼvoʼ xchiʼuk Jesuse, laj yakʼ ta ilel ti mu meleluk li kʼusitik chopol chalik yantik ta stojolalike. Li kʼusi la skʼan laj yal Jesuse jaʼ liʼe: «Li jtalelaltik xchiʼuk li kʼusitik tukʼ ta jpastike chakʼ ta ilel ti mu meleluk li kʼusitik chopol chalik ta jtojolaltike».
9-15 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | LUKAS 8, 9
«¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jtsʼaklitik batel li Jesuse?»
it-2 paj. 486
Stas
Li Jesuse xi albat yuʼun jun jchanubtasvanej ta Mantale: «Jchanubtasvanej, ta jtsʼakliot batel ti buyuk noʼox chabate», xi la stakʼ li Jesuse: «Oy xchʼen li vetetike xchiʼuk oy stas li mutetik chvil ta vinajele, yan li Xnichʼon krixchanoe muʼyuk bu xuʼ smetsan sjol» (Mt 8:19, 20; Lu 9:57, 58). Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel Jesus ti sventa xkʼot ta yajchankʼop li vinike skʼan xchʼay ta sjol li kʼusitik lek chile xchiʼuk li kʼusitik stalel onoʼox ch-ayan yuʼun jun krixchanoe, vaʼun ti spat-o tajek yoʼonton ta stojolal Jeovae. Li beiltasel taje te chvinaj xtok li ta orasion ti laj yakʼbe xchan yajchankʼoptak li Jesuse: «Akʼbun jpankutik ta sventa li avi kʼakʼale» xchiʼuk ti kʼalal xi laj yale: «Jaʼ noʼox jech ek, naʼik me lek ti mu me xuʼ xatunik ta kajchankʼop mi muʼyuk chaviktaik skotol li kʼusitik oy avuʼunike» (Mt 6:11; Lu 14:33).
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 9:59, 60
Bat jmuk li jtote: Li ta voʼneal Oriente Medioe ta ora noʼox chichʼ mukel li buchʼu chchame, jaʼtik onoʼox li ta skʼakʼalil kʼalal chcham li jun krixchanoe. Jaʼ yuʼun xuʼ xichʼ alel ti muʼyuk van bu jaʼ to cham stot li vinike xchiʼuk ti naka noʼox yakal tskʼanbe yorail sventa chbat smuk komel li stote. Ti yuʼunuk naka to chame muʼyuk bu yakal chchiʼin ta loʼil jechuk li Jesuse. Jech oxal chaʼa, yikʼaluk van ip o ti oy xa sjabilal li stote. Jech xtok, li Jesuse muʼyuk bu laj yalbe jechuk ti akʼo xikta stot ti muʼyukuk yan yutsʼ yalal sventa xchabie (Mr 7:9-13). Ta melel, li kʼusi la skʼan laj yal li vinik taje jaʼ liʼe: «Tana, ta jtsʼaklinot batel, pe muʼyuk to jech ta jpas mi kuxul to li jtote. Malao, jaʼ to mi cham li jtote xchiʼuk ti mi laj xa ox jmuke». Pe ta snopben li Jesuse, li vinike yakal tspʼaj ti xuʼ xakʼ baʼyel ta xkuxlejal li Ajvalilal yuʼun Diose (Lu 9:60, 62).
Akʼo smuk yanima stukik li animaetike: Jech kʼuchaʼal chakʼ ta ilel li bu chalbe mas smelolal li Lukas 9:59, li stot vinik ti laj yalbe skʼoplal Jesuse xuʼ van ip o ti oy xa ox sjabilale. Jech oxal chaʼa, li kʼusi la skʼan laj yal Jesuse jaʼ liʼe: «Akʼo smuk yanima stukik li buchʼutik chamemik ta mantale». Jaʼ xkaltik, li vinike skʼan xakʼbe xchabi yutsʼ yalal jaʼ to mi cham xchiʼuk mi laj yichʼ mukel li stote. Ti lajuk stsʼakli batel li Jesuse, la stambe batel sbelel kuxlejal sventa sbatel osil jechuk li vinike xchiʼuk maʼuk xa la xchiʼin jechuk li buchʼutik chamemik ta mantal chil li Diose. Kʼalal jech la stakʼ li Jesuse chakʼ ta aʼiel ti toj tsots skʼoplal ti baʼyeluk xkakʼ ta jkuxlejaltik li ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ti jpukbetik batel skʼoplal ta buyuk noʼoxe, taje jaʼ chakʼ ti mu xijlaj ta mantale.
nwtsty lokʼol
Slokel
Li balumile chichʼ lokel ta otoño, jaʼo kʼalal tskʼunibtas lum li voʼ ta skoj ti takijem ta kʼepelale (kʼelo sgd 19). Junantik lokob balumile pasbil noʼox ta teʼ ti tsʼubtsʼub sniʼe, bakʼintike pasbil ta takʼin li sniʼe, vaʼun oy kʼusi chukul-o xchiʼuk jochbil ta jkot o jaykotuk chonbolom. Kʼalal lokbil xa ox li lume, chichʼ tsʼunel li sbekʼ tsʼunobile. Li ta Tsʼibetik ta Evreo Kʼope, li slokel balumile jaʼo chichʼ tunesel kʼalal oy kʼusi chichʼ alel ta lokʼolkʼop noʼoxe (Jue 14:18; Is 2:4; Jer 4:3; Miq 4:3). Li Jesuse nopolik noʼox laj yalbe skʼoplal li abtelal ta osil sventa chalbe smelolal li kʼusitik tsotsik skʼoplale. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal laj yalbe skʼoplal lokob osile laj yakʼ ta ilel ti skʼan ta sjunul yoʼonton stsʼaklivan batel li jun krixchanoe (Lu 9:62). Mi tskʼel sutel svalopat li jun jtsʼunole muʼyuk bu tukʼ xcholet chbat li kʼusi tstsʼune. Mi chchʼay yoʼonton o mi muʼyuk xa tspas li kʼusi oy ta sba li jun yajchankʼop Jesus eke mu xa me sta-o li Ajvalilal yuʼun Diose.
w12 15/4 paj. 15, 16 par. 11-13
Skotoluk koʼonton tunkutik ta stojolal Jeova
11 Sventa xkaʼibetik smelolal kʼusi chanubtasel chakʼ li Lucas 9:62 kalbetik batel mas smelolal li lokʼolkʼop ti te ta jtatik li ta versikulo liʼe. Jnoptik ti yakal tslok osil li jun vinike. Kʼalal jaʼo yakal ta abtele, jaʼ xnopnun-o li ta snae, ti te oy yutsʼ yalal xchiʼuk yamigotak ti xmuyubaj noʼox chveʼik xchiʼuk ti chaʼiik noʼox son xtoke. ¡Solel oy tajek ta yoʼonton ti teuk xa xchiʼukane! Kʼalal slokoj xaʼox kʼuk yepale, solel tsots chaʼi ta yiktael snopel ti kʼusitik yiktaoj komele, vaʼun lik skʼel sutel svalopat. Akʼo mi ep to kʼusitik skʼan spas kʼalal skʼan toʼox xlik tsʼunolajuke, li j-abtel ta osile chʼay yoʼonton, vaʼun muʼyuk xa lek chbat li yabtele. Pe maʼuk noʼox taje, ta skoj ti muʼyuk ta sjunul yoʼonton ch-abteje, muʼyuk xa bu lek ilat yuʼun li yajval yabtele.
12 Kalbetik skʼoplal kʼusitik xkoʼolaj-o li avi kʼakʼale. Li j-abtel vinik laj yalbe skʼoplal Jesuse xuʼ van jech xkoʼolaj kʼuchaʼal jun yajtsʼaklom Cristo ti lek ch-abtej ta tsobobbaile, pe xuʼ van oy ta vokol li yoʼontone. Akʼo mi chlokʼilan ta cholmantal xchiʼuk chbatilan ta tsobobbail, pe mu xkom yuʼun ta snopel jaytosuk kʼusitik lek chil liʼ ta sba balumile. Yuʼun li ta yut yoʼontone solel skʼanoj tajek li kʼusitik liʼ ta sba balumile. Vaʼun, kʼalal ep xaʼox jabil tukʼ yakʼoj sbae, solel tsots chaʼi ta yiktael snopel li kʼusitik xuʼ skʼupin li kʼusitik chakʼ li sba balumile, vaʼun «ta sqʼuel sutel [svalopat]», jaʼ xkaltik, li kʼusitik yiktaoj komele. Akʼo mi ep to kʼusitik skʼan pasel ta sventa li cholmantale, muʼyuk xa lek ta yoʼonton «li Lequil Aʼyej sventa cuxlejale», xchiʼuk li abtelaletik ta sventa Diose muʼyuk xa lek tspas (Flp 2:16). Li Jeovae jaʼ li «Yajval cʼaoj[e]», ta me xkakʼbetik svul yoʼonton mi mu ta sjunuluk koʼontontik chij-abteje (Lu 10:2).
13 Li chanubtasele toj lek jamal ta aʼyel. Kʼalal chijkʼotilan ta tsobobbail xchiʼuk chijlokʼilan ta cholmantal o yantik kʼusitik skʼan pasel ta tsobobbaile, toj lek maʼ taje. Pe kʼalal ta skotol koʼontontik chijtun ta stojolal li Diose ep me kʼusitik te smakoj (2Cr 25:1, 2, 27). Mi solel oy to tajek ta yoʼonton stalel xkuxlejal balumil li jun yajtsʼaklom Cristoe, jaʼ xkaltik ti «ta sqʼuel sutel svaʼlupate», oy me ta xiʼel ti mu xa lekuk x-ilat yuʼun li Jeovae (Lu 17:32). Sventa lek xijtun «ta sventa xcholel li ventainel yuʼun Diose» tsots me skʼoplal jchʼuntik li mantal liʼe: «Contrainic li cʼusitic chopole; jaʼ acʼo avoʼntonic spasel li cʼusitic leque» (Lu 9:62; Ro 12:9). Jaʼ yuʼun chaʼa, skʼan me jkʼel jbatik li kʼusitik chakʼ sbalumil Satanase, akʼo mi toj lek xchiʼuk ti toj ep ta jtabetik sbalil yileluke, yuʼun jaʼ chakʼ ti mu xa ta skotoluk koʼontontik chijtun ta stojolal Jeovae (2Ko 11:14; kʼelo Filipenses 3:13, 14).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 8:3
Laj yakʼbeik: O: «ti chakʼbeik li kʼusitik chtun yuʼunike». Li jpʼel kʼop ta griego diakonéo xie, xuʼ jaʼ chalbe skʼoplal ti chakʼbeik kʼusitik chtun yuʼun li yantike, jech kʼuchaʼal ti tsaʼik li veʼlile, ti tsmeltsanik xchiʼuk ti chlechanbeike. Jaʼ jechtik chichʼ tunesel xtok li ta Lukas 4:39 («meltsanbatuk sveʼelik»), Lukas 10:40 («li kʼusitik skʼan pasele»), Lukas 17:8 («xavakʼbun jveʼel») xchiʼuk Echos 6:2 («ta jpukutik veʼlil»), pe xuʼ jaʼ skʼan xal xtok skotol li kʼusitik ta jpastik ta stojolal yantike. Liʼe jaʼ chalbe skʼoplal xtok li antsetik ti te tsakal sbiik li ta versikulo 2 xchiʼuk 3 ti oy kʼusi la spasik ta stojolal Jesus xchiʼuk li yajchankʼoptak sventa spas yuʼunik li abtelal ti kʼubanbatik yuʼun Diose. Ta skoj li kʼusitik la spasike, la stoybeik skʼoplal Dios li antsetik taje, vaʼun li Diose la tstsʼiba komel ta Skʼop li slekil yoʼontonik xchiʼuk ti kʼuxubinvanike sventa mu xchʼay ta jolil li kʼusi la spasike (Pr 19:17; Evr 6:10). Li ta Mateo 27:55 xchiʼuk Markos 15:41, chichʼ tunesel xtok li jpʼel kʼop ta griego taje sventa chalbe skʼoplal li kʼusitik tspasik junantik antsetike.
w08 15/3 paj. 31 par. 2
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Lucas
9:49, 50. Li Jesuse, ¿kʼu yuʼun muʼyuk bu laj yalbe li vinik ti akʼo mu slokʼes pukujetik akʼo mi maʼuk yajtsʼaklome? Li Jesuse muʼyuk bu laj yalbe ti akʼo mu spas jeche, yuʼun muʼyuk toʼox ayanem li stsobobbail yajtsʼaklomtak Cristoe. Jech oxal chaʼa, mu persauk te xtijet batel ta xchiʼinel Jesús sventa chakʼ ta ilel xchʼunel yoʼonton ta stojolal xchiʼuk ti slokʼes pukujetike (Mr 9:38-40).
16-22 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | LUKAS 10, 11
«Li lokʼolkʼop ta sventa li jsamaria vinik ti lek yoʼontone»
nwtsty video ti muʼyuk yechʼomale
Li sbelel Jerusalen ti chbat ta Jerikoe
Li be (1) ti chvinaj li ta video liʼe xuʼ van jaʼ jech li ta voʼneal be ta Jerusalen ti chyal batel ta Jerikoe. Jaʼ jun be ti toj chopol tajek ti mas ta 20 kilometro snatile xchiʼuk jmil metro mas toyol oy. Ta skoj ti mu kʼusi x-ayane solel toj ep ch-elkʼajik te, jaʼ yuʼun sventa xichʼ chabiel li jxanviletike laj yichʼ akʼel jtsop soltaroetik te. Li jromail Jerikoe (2) te oy yoʼ bu chlokʼ tal li be ta takixokol balumil ta Judeae. Li voʼneal Jerikoe (3) te noʼox van 2 kilometro yiloj li jromail jteklume.
w02 1/9 paj. 16, 17 par. 14, 15
«Muʼyuk kʼusi laj yakʼbe xchanik mi mu ta lokʼolkʼopuk laj yale»
14 Li xchibal skʼelobile te ta jtatik li ta lokʼolkʼop ta sventa li jsamaria vinik ti lek yoʼontone, ti xi chlike: «Oy jun vinik ti yal tal ta Jerusalen sventa chbat ta Jerikoe, vaʼun laj ta j-elekʼ, pojbat batel li kʼusitik oy yuʼune, laj ta majel, chamem xa kom yuʼunik yilel; te une batik» (Lu 10:30). Lek ta aʼibel smelolal ti jaʼ laj yalbe skʼoplal Jesus li be chyal «tal ta Jerusalen sventa chbat ta Jerikoe». Kʼalal laj yalbe skʼoplal li lokʼolkʼope jaʼo te oy ta Judea, ti mu nomuk xil li Jerusalene, jaʼ yuʼun li buchʼutik te chchikintabat sloʼile xojtikinik van li be taje. Jaʼ jun be ti toj xibal sbae, mas to li buchʼu stuk chanave. Te tsjoy talel ta parajeetik ti stuk noʼox bu chʼikajtike, ep bu xuʼ snakʼ j-elekʼetik.
15 Oy to kʼusi mas xuʼ xkaltik ta sventa li be ti laj yalbe skʼoplal Jesus ti chyal «tal ta Jerusalen sventa chbat ta Jerikoe». Jech kʼuchaʼal chal li lokʼolkʼope, baʼyel te echʼ jun pale, te une echʼ jun jlevi vinik, pe mi junuk buchʼu ta xchaʼvoʼalik la skolta li vinik ti yayijeme (Lu 10:31, 32). Te chtunik ta templo ta Jerusalen li paleetike xchiʼuk jaʼ chkoltaatik yuʼun li jlevietike. Kʼalal muʼyuk bu ch-abtejik li ta temploe ep paleetik xchiʼuk jlevietik tsutik batel ta Jeriko ta skoj ti te oy li snaike, yuʼun jaʼ noʼox 23 kilometro snamal yiloj li Jerusalene. Jaʼ yuʼun ta onoʼox x-echʼik li ta be taje. Kakʼtik venta xtok ti pale xchiʼuk li jlevi vinike te yalik «tal ta Jerusalen», jaʼ xkaltik, yakal chnamajik batel li ta Jerusalene. Jaʼ yuʼun chʼabal srasonal sventa xi chalik ta stojolal li viniketik taje: «La sjoy sbeik ta stojolal li buchʼu yayijeme yuʼun chamem xa ox yileluk, vaʼun mi la spikik jun animae, mu xa ox xuʼ xtunik kʼuk sjalil li ta temploe» (Le 21:1; Nú 19:11, 16). ¿Mi mu meleluk ti xaʼibeik smelolal li lokʼolkʼop laj yal Jesuse?
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 10:33, 34
Jun jsamaria vinik: Stalel onoʼox ti tspʼajik jsamariaetik li judaetike xchiʼuk muʼyuk bu lek chil sbaik (Jn 4:9). Junantik judaetike chalik «jsamaria vinik» sventa chakʼik ta aʼiel ti tspʼajik xchiʼuk ti muʼyuk lek chilike (Jn 8:48). Jech kʼuchaʼal chal li ta Misnae, xi la chal jun rabinoe: «Li buchʼu tsveʼbe span jsamariaetike xkoʼolaj xchiʼuk li buchʼu tstiʼ chitome» (Shebiit 8:10). Ep judaetik ti mu xchʼunik li kʼusi chal jsamariaetike mi jaʼuk chakʼik akʼo x-abtejik ta stojolalik. Ta skoj ti snaʼoj Jesus ti spʼajoj jsamariaetik li judaetike, la stunes li lokʼolkʼop taje, ti ojtikinbil kʼuchaʼal li lokʼolkʼop ta sventa li jsamaria vinik ti lek yoʼontone, ti jaʼ sventa oy kʼusi tsots skʼoplal chakʼ ta chanele.
La xpixbe li syayijemale, la smalbe aseite xchiʼuk vino: Li kʼusitik lek laj yalbe skʼoplal li jpoxtavanej Lukase xkoʼolaj xchiʼuk li poxiletik ti chichʼ tunesel sventa xichʼ poxtabel syayijemal jun krixchano li vaʼ kʼakʼale. Li aseite xchiʼuk vinoe chichʼ tunesel sventa xpoxtaj-o li yayijemaletik ti buchʼuuk noʼox spas yuʼune. Bakʼintike chichʼ tunesel aseite sventa tskʼunibtas (koʼoltaso xchiʼuk Is 1:6), li vinoe chichʼ tunesel kʼuchaʼal poxil sventa tspok xchiʼuk sventa mu x-och xchanul li syayijemale. Li Lukas xtoke chal ti la xpixbe ta pokʼ syayijemal li vinike sventa mu x-ipaj mas li syayijemale.
Ti bu chakʼik ta lokʼel nae: Li jpʼel kʼop ta griego ti chichʼ jelubtasel «lokʼel na» xie, jaʼ skʼan xal «avilal ti bu chichʼik chʼamel skotolike», jaʼ xkaltik, ti bu xuʼ xkomik o xvayik li jxanviletik xchiʼuk li xchonbolomike. Li buchʼu chchabi nae chakʼbe li kʼusitik chtun yuʼun li buchʼutik te chkomike. Bakʼintik xtoke, kʼalal ch-akʼbatik kʼuk yepal takʼine, chchabi li krixchanoetik ti te ch-iktabatik komele.
w98 1/7 paj. 31 par. 2
Tspas ta melel chiʼilil li jun jsamaria vinike
Li lokʼolkʼop laj yal Jesuse chakʼ jchantik ti jun krixchano ti tukʼ ta melele maʼuk noʼox chchʼunbe li smantaltak Diose, yuʼun chchanbe xtok li stalelale (Ef 5:1). Jech kʼuchaʼal liʼe, li Vivliae chalbutik ti «mu snaʼ xtʼujvan li Diose» (Ech 10:34). ¿Mi ta jchanbetik stalelal Dios ta sventa taje? Li lokʼolkʼop laj yal Jesus ti tstij oʼontonale chakʼ ta ilel ti kʼalal melel chiʼililutike muʼyuk chkakʼtik ti akʼo smakutik ti yan-o jlumaltike, li jtalel jkuxlejaltike xchiʼuk li jrelijiontike. Ta melel, li yajtsʼaklomtak Kristoe chichʼik albel mantal ti akʼo spasik kʼusi lek ta stojolal skotol li yantike, maʼuk noʼox ta stojolal li buchʼutik koʼol kʼusi oy yuʼunike, ti koʼol stsʼunbalik o slumalike, mi jaʼuk li buchʼu jaʼ noʼox xchiʼil sbaik ta chʼunolajele (Gal 6:10).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 10:18
Laj kil ti sjisluj xa yalel ta balumil kʼuchaʼal saksevul ta vinajel li Satanase: Li albil kʼop laj yal Jesus taje, chalbe skʼoplal ti xkoʼolaj ti kʼotem xa ta pasel yaʼeluk ti chichʼ jipel lokʼel ta vinajel li Satanase. Li ta Apokalipsis 12:7-9 chalbe skʼoplal li paskʼop ta vinajele xchiʼuk chal ti te snitojbe sba skʼoplal ti chichʼ jipel lokʼel ta vinajel li Satanas xchiʼuk ti ch-ayan li Ajvalilal yuʼun Mesiase. Li kʼusi laj yal Jesus liʼe lek laj yalbe skʼoplal ti persa onoʼox chichʼ tsalel li Satanas xchiʼuk spukujtak li ta paskʼop kʼot ta pasel li vaʼ kʼakʼale, jech kʼuchaʼal chakʼ ta ilel kʼalal laj yakʼanbe sjuʼel Dios li 70 yajchankʼoptak Kristo sventa tslokʼesik pukujetike (Lu 10:17).
w08 15/3 paj. 31 par. 11
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Lucas
10:18. ¿Kʼusi la skʼan laj yal Jesús kʼalal xie: «Ta melel laj quil sjislej yalel tal ta banamil jech chac cʼu chaʼal sacsevul li banquilal pucuje», ti xie? Li Jesuse muʼyuk laj yal ti yuʼun lokʼesbil xaʼox ta vinajel li Satanase. Yuʼun taje jaʼ to kʼot ta pasel kʼalal jaʼ toʼox yochel ta Ajvalil ta vinajel ta 1914 li Cristoe (Ap 12:1-10). Akʼo mi mu stakʼ ti jpʼel xa noʼox chkaltik taje, ti jech laj yal Jesús ti kʼotem xa ta pasel yaʼeluk li kʼusi jaʼ to chtal ta tsʼakale, yaʼeluke jaʼ la skʼan laj yakʼ ta aʼiel Jesús ti chkʼot ta pasel ta melele.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 11:5-9
Amigo, jkʼextik oxibuk apan: Ta sventa li jteklumetik ta Oriente Medioe persa skʼan xchʼam ta snaik li yantike xchiʼuk chakʼik persa ti jechuk ojtikinbilik kʼuchaʼal taje, jech kʼuchaʼal chakʼ ta ilel li loʼil liʼe. Manchuk mi muʼyuk bu baʼyel chal mi chkʼot li jvulaʼale o mi chkʼot ta oʼlol akʼobal, taje chakʼ ta ilel ti mu nabajuk kʼusi ora chkʼotik li jxanviletik li vaʼ kʼakʼale, li buchʼu chchʼam yuloʼe persa skʼan xakʼbe jutuk sveʼel. Jaʼ yuʼun li vinik ta loʼile persa onoʼox bat stijbe svayel slakʼna li vaʼ ora sventa tskʼanbe jutuk veʼlile.
Anchan xa: Li jun lakʼnail chal ta loʼile muʼyuk ox oy ta yoʼonton chkoltavan, pe maʼuk ta skoj ti mu skʼan xchʼamvane, moʼoj, yuʼun puchʼul xa ox. Li naetik vaʼ kʼakʼale, mas to li buchʼutik abol noʼox sbaike, jaʼ noʼox jun mukʼta kuarto. Jaʼ yuʼun mi lik li vinike, xuʼ van tstij skotol li yutsʼ yalale xchiʼuk li ololetik ti yakal xa ox chvayike.
Ti solel te xkʼankʼune: Li jpʼel kʼop ta griego ti chichʼ tunesel liʼe xuʼ xichʼ jelubtasel kʼuchaʼal «mu xichʼ smelol» o «mu xkʼexav». Akʼo mi jech, li ta loʼil liʼe jaʼ skʼan xal ti te xkʼankʼun-oe o ti mu xlaj yoʼontone. Li vinik ta loʼile mu xkʼexav ta skʼanilanel li kʼusi chtun yuʼune. Li Jesuse laj yalbe yajchankʼoptak ti skʼan jechuk xkʼankʼunik-o kʼalal tspasik orasione (Lu 11:9, 10).
23-29 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | LUKAS 12, 13
«Voʼoxuk mas tsots akʼoplalik, jaʼ xkom to li epal saktarine»
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 12:6
Saktarin: Li jpʼel kʼop ta griego strouthíon xie, chichʼ tunesel sventa chichʼ albel skʼoplal kʼusiuk mutal ti toj bikʼite, pe jaʼtik onoʼox mas chichʼ tunesel yoʼ xichʼ albel skʼoplal li saktarin o chʼipchʼipe, ti jaʼ li mas yalem stojol ta chʼivit ti stakʼ tiʼele.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 12:7
Kʼalal to ta stsotsil ajolik chapbil skotol: Albil skʼoplal ti mas la ta sien mil ta pʼej stsotsil sjol li jun krixchanoe. Ti jech lek xojtikin Jeova li stsotsil joltike jaʼ chakʼ ta ilel ti oyutik tajek ta yoʼontone.
cl paj. 241 par. 4, 5
Mu kʼusi xuʼ «xchʼakutik lokʼel li ta kʼanelal yuʼun [Diose]»
4 Baʼyel, li Vivliae lek tukʼ chalbe skʼoplal ti ep sbalil chil ta jujuntal li yajtuneltak Diose. Jech kʼuchaʼal liʼe, xi laj yal li Jesuse: «¿Mi mu xmanuk-o chaʼkot saktarin li jsep takʼin ti jutuk sbalile? Manchuk mi jech, mi jkotuk bu chyal ta lum mi muʼyuk snaʼoj li Atotike. Pe li voʼoxuke kʼalal to ta stsotsil ajolik chapbil skotol. Jech oxal chaʼa, mu xaxiʼik; yuʼun voʼoxuk mas tsots akʼoplalik, jaʼ xkom to li epal saktarine» (Mt 10:29-31). Jnopbetik skʼoplal avaʼiik li kʼusi laj yaʼibeik smelolal li buchʼutik la xchikintaik li kʼusi laj yal Jesus ta baʼyel sigloe.
5 Li avie xuʼ van jakʼbe jbatik kʼusi stu yuʼun tsman jkot saktarin li jun krixchanoe. Pe li vaʼ kʼakʼale tstiʼik li uni mut taje, yuʼun jaʼ mas yalem stojol li ta chʼivite: xtoj-o chaʼkot ta uni jsep takʼin. Jech xtok, li Jesuse laj yal ta tsʼakal ti mi oy buchʼu tsman chankote, maʼuk noʼox chankot ch-akʼbat, voʼkot ch-akʼbat, yuʼun chkʼelanbat li jkote, yuʼun chʼabal sbalil yileluk. Akʼo mi muʼyuk sbalil chil krixchanoetik li uni mutetik taje, ¿kʼu yelan chil li Jpasvaneje? Xi laj yal li Jesuse: «Mi jkotuk [mi jaʼuk li bu chichʼ kʼelanele] chʼayem ta sjol li Diose» (Lu 12:6, 7). Li avi une xuʼ van xkaʼibetik mas smelolal li kʼusi la skʼan laj yakʼ ta chanel li Jesuse: mi jech ep sbalil chil jkot saktarin li Jeovae, mas to me ep sbalil chil li jun krixchanoe. Jech kʼuchaʼal laj yal Kristoe, li Jeovae lek xojtikinutik junultik. Ta melel, snaʼoj jaypʼej stsotsil joltik oy.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 13:24
Tsots xavakʼbeik yipal: O: «pasik-o persa». Li mantal laj yal Jesuse chakʼ ta ilel ti skʼan ta sjunul koʼontontik chkakʼbetik yipal sventa xij-och li ta bikʼit tiʼ nae. Ta skoj ti kʼusi chal li ta loʼile, oy yan vunetik chal ti xuʼ xichʼ jelubtasel kʼuchaʼal «akʼbeik tajek yipal» o «akʼbeik yipal ti bu kʼalal xuʼ avuʼunike». Li verbo ta griego agonízomai te tsakal skʼoplal xchiʼuk li sustantivo agón xie, ti jaʼtik onoʼox chalbe skʼoplal li tsalbail ta anilajele. Li ta Evreos 12:1, ta babakʼop chichʼ tunesel li sustantivo liʼe sventa chichʼ albel skʼoplal li «anilajel» sventa kuxlejale. Bakʼintik xtoke, oy to yan kʼusi skʼan xal, jech kʼuchaʼal «jvokol» (Flp 1:30; Col 2:1) o «paskʼop» (1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Li verbo ta griego liʼe chichʼ jelubtasel xtok kʼuchaʼal «li buchʼu ch-och ta tsalbaile» (1Ko 9:25), «tsots chi-abtej» (Kol 1:29; 4:12; 1Ti 4:10) xchiʼuk «paskʼop» (1Ti 6:12). Ta skoj ti jaʼtik onoʼox chalbe skʼoplal sventa tsalbail ta tajimol li kʼusi chal liʼe, li buchʼutik xchanojbeik skʼoplale chalik ti jaʼ chalbe skʼoplal Jesus li yipal chakʼ jun krixchano sventa spas-o kanal tajimole.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 13:33
Yuʼun mu lekuk: O: «mu xkʼot-o», «mu nopbajuk». Muʼyuk junuk albil kʼop ta Vivlia ti lek jamal chal ti chcham ta Jerusalen li Mesiase, pe jech chakʼ ta aʼiel jutuk li ta Daniel 9:24-26. Jech xtok, te tstsob sbaik ta Jerusalen li 71 ta voʼ buchʼutik ch-abtejik ta Sanedrin ti jaʼ li mukʼta chapanobbail yuʼun judaetike xchiʼuk ti te chchapanatik li buchʼutik chtikʼbat smulik ti jaʼik la jecheʼ j-alkʼopetike. Jech oxal, mi tsmilik jun j-alkʼop li judaetike, mas to mi jaʼ li Mesiase, te chbat smilik yaʼeluk li ta jteklum taje. Li Jesus xtoke, xuʼ van la stsak ta venta ti jaʼ te ta Jerusalen ti bu nopolik noʼox chakʼik milbil matanale xchiʼuk ti bu tsmilik li chij sventa kʼin Koltaele. Li loʼile chakʼ ta ilel ti kʼotanuk ta pasel li kʼusitik laj yal Jesuse. Te ay ta stojolal li Sanedrine xchiʼuk te laj yalik ti chichʼ milele. Te laj yichʼ milel kʼuchaʼal chij sventa kʼin Koltael li ta spat xokon Jerusalene (1Ko 5:7).
30 YUʼUN JULIO-5 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | LUKAS 14-16
«Li lokʼolkʼop ta sventa li jtoyba kereme»
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 15:11-16
Oy jun vinik ti oy chaʼvoʼ xnichʼone: Li lokʼolkʼop ta sventa li jtoyba kereme o li jchʼayemal nichʼonile, oy ep srasonal ti stuk noʼox jeche. Yuʼun jaʼ jun lokʼolkʼop ti mas nat laj yalbe skʼoplal li Jesuse xchiʼuk ti yutsʼ yalal sbaik li buchʼutik te chichʼik albel skʼoplale. Ta yantik lokʼolkʼope, li Jesuse laj yalbe skʼoplal li kʼusitik muʼyuk kuxajtike, jech kʼuchaʼal li jeltos sbekʼ tsʼunobil o li osiletike xchiʼuk laj yal ti kʼu yelan chil sbaik li yajval abtel xchiʼuk li mosoile (Mt 13:18-30; 25:14-30; Lu 19:12-27). Akʼo mi jech, li ta loʼil liʼe jaʼ chakʼ ta aʼiel Jesus ti kʼu yelan lek chil sbaik li totil xchiʼuk li xnichʼnabe. Li buchʼutik la xchikintabeik sloʼil Jesuse yikʼaluk van muʼyuk bu toj lek yoʼonton o muʼyuk bu kʼuxubinatik lek yuʼun li stotike. Li lokʼolkʼop liʼe chal ti kʼu to yepal skʼanoj Jeova xchiʼuk chkʼuxubin li buchʼutik te oyik-o ta stojolal xchiʼuk ti tsutik tal li buchʼutik namajemike.
Li itsʼinale: Jech kʼuchaʼal chal li Smantal Moisese, li sba nichʼonile chib to velta yepal chichʼ li xrextoe (Dt 21:17). Jaʼ yuʼun chaʼa, mi jaʼ sba nichʼonil o bankilal li ta lokʼolkʼope, li itsʼinale oʼlol yepal laj yichʼ ti kʼu yepal laj yichʼ li sbankile.
Laj yixtolan: Li jpʼel kʼop ta griego ti chichʼ tunesel liʼe jaʼ skʼan xal «spukel [ta buyuk jotukal]» (Lu 1:51; Ech 5:37). Li ta Mateo 25:24, 26, chichʼ jelubtasel kʼuchaʼal «mu voʼotuk laj avabtelan». Li ta loʼil liʼe jaʼ chakʼ ta aʼiel kʼuchaʼal yixtolanel o sbol lajesel.
Toj bol kʼu yelan kuxi: O: «muʼyuk xa noʼox smelolal li xkuxlejale», ti jecheʼ tslajese o ti muʼyuk spajeb ta slajesel li kʼusitike. Li ta Efesios 5:18, Tito 1:6 xchiʼuk ta 1 Pedro 4:4, chichʼ tunesel li jpʼel kʼop ti jaʼ jechtik smelolal eke. Li ta jpʼel kʼop ta griegoe te snitojbe sba skʼoplal li yixtolanel o ti chakʼbe sba li kʼusi xal yoʼontone, jaʼ yuʼun oy junantik Vivlia tsjelubtasik kʼuchaʼal «laj yakʼbe sba ti kʼusi xa skʼan ti yoʼontone».
[Chchabi chitom]: Jech kʼuchaʼal chal li Smantal Moisese, li chitome muʼyuk lekik, jaʼ yuʼun li jun juda vinike toj chopol xchiʼuk ibal sba chil li abtelal liʼe (Le 11:7, 8).
Sveʼel chitom: Li algarrobo (vaxteʼ) telajtik chakʼ sat ti ikʼ-ikʼtik xchiʼuk xlapʼapʼet jech kʼuchaʼal nukul xchiʼuk xotxot kʼuchaʼal jun kachu, jech kʼuchaʼal chakʼ ta aʼiel li sbi ta griegoe (kerátion, literal: «bikʼit kachu»). Li sat algarroboe chichʼ to tunesel avi ta epal lumetik sventa tsmakʼlinik-o li vakaxetike, li kaʼetike xchiʼuk li chitometike. Ta skoj ti oy ta yoʼonton tslajesbe sveʼel chitom li kereme chakʼ ta ilel ti solel chʼabal xa kʼusi x-ayan yuʼune (kʼelo li bu chalbe mas smelolal li Lu 15:15).
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 15:17-24
Ta atojolal: O: «ta asat». Li preposición ta griego enópion xie, ti jaʼ smelolal «ta atojolal» o «ta sat», koʼoltik chichʼ tunesel li ta Septuaginta xchiʼuk li ta 1 Samuel 20:1. Li ta versikulo taje, xi tsjakʼbe Jonatán li Davide: «¿Cʼusi jmul ta stojol li atot ti chisaʼun sventa chismilune?».
Avaj-abtel: Kʼalal sut ta snae, li itsʼinal kereme snopoj ox tskʼanbe stot ti akʼo te xkome, pe ti akʼo mu xa spʼisat ta xnichʼone, ti jaʼuk xa kʼuchaʼal yaj-abtele. Pe li j-abteletike mu jechuk ch-ilatik kʼuchaʼal li mosoiletik ti jaʼ jtuneletik ta nae, moʼoj, jaʼik noʼox j-abteletik ti ch-akʼbat yabtelik jujun kʼakʼale (Mt 20:1, 2, 8).
La skʼunil tsʼutsʼ: O: «ta slekil yoʼonton la stsʼutsʼ». Yaʼeluke, li jpʼel kʼop ta griego ti jelubtasbil kʼuchaʼal «la skʼunil tsʼutsʼ» xie, jaʼ jech chakʼbe to mas yipal li jpʼel kʼop philéo xie, ti chichʼ jelubtasel bakʼintik kʼuchaʼal «tsʼutsʼel» (Mt 26:48; Mr 14:44; Lu 22:47), pe ti jaʼtik onoʼox skʼan xal «ti skʼanoj li» (Jn 5:20; 11:3; 16:27). Kʼalal ta slekil yoʼonton la xchʼam xnichʼon li totile, laj yakʼ ta ilel ti tskʼan tajek ti akʼo sutes yoʼonton li xnichʼone xchiʼuk ti sut tal ta snae.
Ti chapʼisun ta anichʼone: Oy Vivliaetik ti xi chakʼbeik to stsʼake «pʼisun xa noʼox kʼuchaʼal junuk avaj-abtel», pe li ta Vivliaetik ti mas voʼneik xchiʼuk ti lek ichʼbilik ta mukʼe slokʼesojik. Junantik ti lek xchanojbeik skʼoplale chalik ti laj la yakʼbeik stsʼak sventa lekuk snit-o sba xchiʼuk li kʼusi chal Lukas 15:19. Taje jaʼ li srasonal ti muʼyuk xa te chvinaj li ta Vivlia ta Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsise.
Natil kʼuʼil [...] aniyo [...] xonob: Li natil kʼuʼil taje mu xkoʼolaj kʼuchaʼal li yan kʼuʼiletike, yuʼun jaʼ li mas leke xchiʼuk yikʼaluk van toj alakʼ sba ti kʼu yelan akʼbil xluchole, jech kʼuchaʼal chichʼ akʼbel li buchʼu takbil ta ikʼel ti lek ojtikinbile. Kʼalal la xojbe jun aniyo li xnichʼon ti sutesoj yoʼontone, li totile laj yakʼ ta ilel ti spasojbe xa pertone, ti skʼanoj tajeke, ti oy sbalil chile, ti tskʼan akʼo xichʼ ichʼel ta mukʼe xchiʼuk ti lekuk ojtikinbile. Li jun mosoile chʼabal yaniyo mi jaʼuk xonob. Jaʼ yuʼun chaʼa, li vaʼ orae, li totile jamal yakal chakʼ ta ilel ti xchʼamoj ta yutsʼ yalal yan velta li xnichʼone.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Lu 14:26
Tspʼaj: Li ta Vivliae, li verbo «pʼajel» xie, ep kʼusitik skʼan xal. Xuʼ xichʼ alel sventa chakʼ ta ilel ti chpʼajvan tajek li jun krixchano ta skoj ti chtijbat yoʼonton yuʼun li choplejale xchiʼuk ti jaʼ tsujat spasbel kʼusi chopol li xchiʼile. Jech xtok, xuʼ jaʼ skʼan xal ti spʼajoj tajek xchiʼil li jun krixchanoe o ti spʼajoj tajek jtosuk kʼusi ti mu xa xnopaj-o ta j-echʼel ta stojolale. Akʼo mi jech, xuʼ jaʼ skʼan xal xtok ti «jutuk skʼanoje». Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal chal Vivlia ti spʼajoj Lea li Jakobe, pe ti jaʼ skʼanoj li Rakele, li kʼusi skʼan xal ta melele jaʼ ti jaʼ jutuk skʼanoj li Leae, ti jaʼ mas skʼanoj li Rakele (Gé 29:31; Dt 21:15). Li jpʼel kʼop liʼe jaʼ jech smelolal chichʼ tunesel ek li ta yantik voʼneal vunetik yuʼun judaetike. Jech oxal chaʼa, li Jesuse muʼyuk la skʼan laj yal ti solel akʼo sten komel o chopol xil yutsʼ yalal li yajtsʼaklomtake o ti jechuk xil sbaik eke, yuʼun mu xkʼot-o xchiʼuk li kʼusi chal sliklej li Vivliae (koʼoltaso xchiʼuk Mr 12:29-31; Ef 5:28, 29, 33). Li ta loʼil liʼe, li jpʼel kʼop «spʼajel» xie, xuʼ xichʼ jelubtasel kʼuchaʼal «jutuk skʼanoj».
w17.07 paj. 8 par. 7, 8
Jsaʼtik li melel kʼulejale
7 (Kʼelo Lukas 16:10-13). Li jchabina ta lokʼolkʼope lasaʼ yamigotak ti jaʼ noʼox sventa stabe sbalil stuke. Pe li Jesuse la stijbe yoʼonton yajchankʼoptak sventa xamigoinik li buchʼutik te oyik ta vinajele, ti maʼukuk noʼox saʼik li kʼusitik tskʼan stukike. Vaʼun, li Jesuse laj yakʼ ta chanel ti jaʼ te chvinaj mi tukʼ oyutik ta stojolal Dios o mi muʼyuk ta sventa ti kʼu yelan ta jtunestik li «kʼulejal ti muʼyuk stukʼile».
8 Jtos ti kʼu yelan xuʼ xkakʼtik ta ilel ti tukʼ koʼontontike, jaʼ kʼalal ta jtunestik li kʼusitik oy kuʼuntik sventa jkolta jbatik li ta cholmantal ta spʼejel Balumil ti yaloj xa onoʼox Jesus chichʼ pasele (Mt 24:14). Jkʼeltik kʼu yelan spasojik junantik ermanoetik. Li ta Indiae, oy jun uni tseb ti la stsob stakʼin ta jun kʼox kaxae xchiʼuk muʼyuk xa la sman yixtoltak. Kʼalal noj li xkʼox kaxae, la yakʼ batel stakʼin sventa xkoltavan li ta cholmantale. Li te noʼox ta lum taje, oy jun ermano xtok ti oy jsep yosil ti stsʼunojbe skokoale, «pʼij ti kʼu yelan la spas sbae». Yuʼun la skʼelanbe batel koko sventa skotol li ermanoetik ti te chtunik ta ofisina sventa tsjelubtasik ta malayálam kʼop li vunetike. Xi chale: «Chtun tajek yuʼunik koko li ta ofisinae, jech oxal, jaʼ mas lek chkaʼi ti chkakʼ batel li jkokoe, ti maʼuk takʼin chkakʼ batel sventa jaʼ to te smanike». Li ermanoetik ta Greciae jech tspasik ek, yuʼun tskʼelanbeik batel Betel yaseiteal oliva, keso xchiʼuk yan kʼusitik ti stakʼ lajesele.