Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
3-9 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ECHOS 9-11
«Kʼot ta jun baxbol testigo akʼo mi tsots ilbajinvan»
bt paj. 60 par. 1, 2
«Li [tsobobbaile] [...] jun xa yoʼontonik»
LI JXANVILETIK ti yakal chnopajik batel ta Damaskoe muʼyuk lek li kʼusi oy ta yoʼontonike, yuʼun tskʼan chjochik lokʼel ta snaik li yajchankʼoptak Jesuse, ti xkʼexlaltasike xchiʼuk ti xchukik batel ta Jerusalen sventa te x-akʼbat stoj smulik yuʼun li Sanedrine.
2 Jaʼ jolil kʼotem yuʼunik li Saulo ti nojem ta chʼichʼ xkaltik li skʼobe. Mu to jaluk yechʼel ti lek laj yil ti laj yakʼbeik ton li Esteban ti jaʼ jun tukʼil yajchankʼop Kristoe, ti jaʼ laj yakʼik li xchiʼiltak ta relijion ti makem satik ta skoj ti skʼanojik tajek li srelijionike (Ech 7:57–8:1). Ta mas tsʼakale, tsots la skontrain xchiʼuk laj yilbajin li yajtsʼaklomtak Kristo ta Jerusalene. Pe mu baluk noʼox laj yaʼi ti jech la spase, yuʼun jpʼel-o ta yoʼonton tstupʼbe skʼoplal ta buyuk noʼox li yajtsʼaklomtak Kristo ti spʼajoj tajeke, ti ojtikinbilik kʼuchaʼal li Bee (Ech 9:1, 2).
w16.06 paj. 7 par. 4
Jkʼantik me li Jpatvanej kuʼuntike
4 Li Jeovae mu jechuk chil krixchanoetik kʼuchaʼal chkiltik voʼotike. Yuʼun jaʼ tskʼelbe li kʼusi oy ta yoʼonton jujun krixchanoe xchiʼuk xil kʼu yelan ta melel (kʼelo 1 Samuel 16:7 xchaʼvokʼal). Jaʼ jech chakʼ kiltik kʼalal la slikes li stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristoe. Yuʼun li krixchanoetik ti laj yikʼ tal ta stojolale xchiʼuk ta stojolal li Xnichʼone, muʼyuk bu lek stalelalik yilel (Jn 6:44). June jaʼ jun jnitvanej ta relijion yuʼun judaetik ti Saulo sbie. Jaʼ jun jtoyba vinik, la skontrain li yajtsʼaklomtak Kristoe xchiʼuk la sjutbe smul (1Ti 1:13). Pe li Jeovae jaʼ la skʼelbe yoʼonton li Sauloe xchiʼuk stakʼ lek patel laj yil (Pr 17:3). Yuʼun stakʼ pasel ta «jun tʼujbil vaso» laj yil sventa xcholbe mantal «li jyanlumetike, li ajvaliletike xchiʼuk li xnichʼnabtak Israele» (Ech 9:15). Oy to buchʼutik la stʼuj Jeova ti la spat leke, vaʼun pasik ta uni pʼinetik «ti oy lek stue» (Ro 9:21). Jlome toj chopolik toʼox tajek, yuʼun ch-elkʼajik, chyakubik xchiʼuk chmulivajik (1Ko 6:9-11). Pe kʼalal laj yojtikinik li Jeovae, tsatsub batel li xchʼunel yoʼontonike xchiʼuk laj yakʼ sbaik ta patel.
bt paj. 64 par. 15
«Li [tsobobbaile] [...] jun xa yoʼontonik»
15 Kʼalal lik xchol mantal ta sventa Jesus ta nail tsobobbailetik li jkontrainvanej toʼoxe, ¡toj labal van sba laj yaʼiik li judaetike xchiʼuk ilinik van tajek xtok! Jaʼ yuʼun, xi la sjakʼbe sbaike: «¿Mi mu jaʼuk li vinik ti chilbajin toʼox ta Jerusalen li buchʼutik chalik li biil taje?» (Ech 9:21). Sventa chalbe skʼoplal kʼu yuʼun la sjel li snopbene, persa «lek jamal chakʼbe ta ilel sprevail ti jaʼ Kristo li Jesuse» (Ech 9:22). Pe ti jech lek jamal laj yakʼ ta ilele, maʼuk jech kʼuchaʼal jun yave ti xjam yuʼun skotol tiʼ naetike. Jaʼ yuʼun muʼyuk bu xjel yuʼun li buchʼutik makbil snopbenik ta skoj li kʼusitik xchanojik tale mi jaʼuk la sjelbe yoʼonton li jtoybailetike. Akʼo mi jech, muʼyuk bu slubtsaj-o li Sauloe.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
bt paj. 60, 61 par. 5, 6
«Li [tsobobbaile] [...] jun xa yoʼontonik»
5 Kʼalal pajtsanat yuʼun Jesus ta sbelel Damasko li Sauloe, mu xiuk jakʼbate: «¿Kʼu yuʼun yakal chakontrain li kajchankʼoptake?», moʼoj, yuʼun xi jakʼbate: «¿Kʼu yuʼun yakal chakontrainun?» (Ech 9:4). Kʼuchaʼal chkiltike, kʼalal chil svokol li yajchankʼoptak Kristoe jaʼ yakal chil svokol chaʼi li stuke (Mt 25:34-40, 45).
6Jaʼ yuʼun mi yakal chkil jvokoltik ta skoj ti tukʼ koʼontontik ta stojolal Kristoe, xuʼ jchʼuntik ti yakʼojik venta li Jesus xchiʼuk Stote (Mt 10:22, 28-31). Mu onoʼox van ta aniluk tslajesbe skʼoplal li preva yakal ta jnuptantike. Jvules ta joltik ti laj yil Jesus ti la skolta sba Saulo kʼalal la smilik li Estebane xchiʼuk ti la xjochan lokʼel ta snaik li yajchankʼoptak Kristo ta Jerusalene (Ech 8:3). Akʼo mi jech, muʼyuk kʼusi la spas Jesus li vaʼ kʼakʼale, jaʼ noʼox laj yakʼanbe li sjuʼel Dios yoʼ xkoltaatik sventa tukʼuk yoʼontonike.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Ech 10:6
Simon, jaʼ li jkʼaʼesej nukule: Li jkʼaʼesej nukuletike tstsʼajik ta tan sventa xtul li stsotsile, ti xlokʼ li sbekʼtal ti te to komeme xchiʼuk li xepuʼale. Ta tsʼakale, oy kʼusi tstsʼajik-o ti pasbil ta tsʼiʼleletik ti toj tsots yip sventa oyuk kʼusitik spasik-o li nukule. Ti jech ta spasike ta xlokʼ yikʼ xchiʼuk ep voʼ chtun, taje jaʼ van ta skoj ti te nakal ta tiʼ nab li Simone, te van ta stiʼiltak Jope. Jech kʼuchaʼal chal li Smantal Moisese, chopol o ikʼubem chkomik li buchʼutik jech ch-abtejike (Le 5:2; 11:39). Jaʼ yuʼun mu skʼan te xkomik ta vayel ta sna jkʼaʼesej nukul li judaetike, yuʼun toj chopol chilik. Maʼuk noʼox taje, yuʼun li Talmude chal ti mas to chopol li abtelal taje, jaʼ la xkom to li stsobel yikʼobal o stsoʼ chonbolometike. Akʼo mi jech, li Pedroe maʼuk makat-o sventa te xkom ta sna li Simone. Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti buyuk noʼox xuʼ xkome, vaʼun jaʼ chapanat sventa xbat li ta yan abtelal ti bu chtakat batele: ti xbat ta sna jun jyanlum vinike. Junantik li buchʼutik lek chanemike chalik ti jaʼ la yixtol bi Simon li jpʼel kʼop ta griego «jkʼaʼesej nukul» (byrseús) xie.
10-16 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ECHOS 12-14
«Li Bernabe xchiʼuk Pabloe la spasik ta yajtsʼaklomtak Kristo li krixchanoetik ta yantik lumetike»
bt paj. 86 par. 4
«Ventainbilik-o yuʼun chʼul espiritu [...] xchiʼuk xkuxet noʼox yoʼontonik»
4 ¿Kʼu yuʼun laj yakʼ ta ilel chʼul espiritu ti jaʼ tʼujbilik li Bernabe xchiʼuk Sauloe? (Ech 13:2). Muʼyuk bu chalbe smelolal li Vivliae. Li kʼusi jnaʼojtik ta melele jaʼ ti beiltasvan li chʼul espiritu sventa xichʼik tʼujele. Xchiʼuk muʼyuk bu chal mi chopol laj yaʼiik li j-alkʼopetik xchiʼuk li jchanubtasvanejetik ta Antiokia ta Siria ti laj yichʼik biiltasele. Moʼoj, yuʼun ta sjunul yoʼonton la xchʼamik xchiʼuk koltavanik. ¡Kʼot van tajek ta yoʼontonik li chaʼvoʼ jcholmantaletik ti muʼyuk bu x-itʼixajik li yermanotakike, yuʼun la «spasik ayuno xchiʼuk [orasion], laj yakʼ skʼobik ta stojolalik, laje laj yakʼik akʼo batikuk»! (Ech 13:3). Li voʼotik eke skʼan ta jkoltatik ta sjunul koʼontontik li buchʼutik akʼbil yabtelik ta tsobobbaile, ti te kapal skʼoplalik li moletike. Muʼyuk bu chij-itʼixaj ta stojolalik, jaʼ lek ti chkakʼbetik ta ilel ti jkʼanojtik kʼalal ta «[jtsaktik] lek ta mukʼ ta skoj ti tsots ch-abtejike» (1Te 5:13).
bt paj. 95 par. 5
«Kʼopojik ta skoj ti akʼbil yabtelik yuʼun Jeovae»
5 Ti bu baʼyel kʼotike jaʼ ta Ikonio, ti te xkom ta yosilal Gresia xchiʼuk jaʼ jun munisipio ti tsots skʼoplal ta Galasiae. Ep li jnaklejetik ta jteklum taje jaʼik j-evreoetik xchiʼuk jyanlumetik ti pasemik xa ta judaetike. Jech onoʼox kʼuchaʼal nopem xaʼiik spasele, li chaʼvoʼ jcholmantaletik taje bat xcholik mantal ta nail tsobobbail (Ech 13:5, 14). «Ta skoj ti solel lek kʼopojike pasik ta jchʼunolajel epal krixchanoetik ti jaʼik judaetik xchiʼuk jgresiaetike» (Ech 14:1).
w14 15/9 paj. 13 par. 4, 5
Tukʼ xijtun ta stojolal Dios akʼo mi oy «ta jtsʼictic vocol»
4 Kʼalal ay xaʼox svulaʼanik li Derbee, li Pablo xchiʼuk Bernabee «ijelovic batel yan velta ta Listra, ta Iconio, xchiʼuc ta Antioquía ta Pisidia banamil. Echʼ stsatsubtasbeic yoʼnton li jchʼunolajeletique. Laj yalbeic ti jʼechʼeluc acʼo xchʼunic oe. Xchiʼuc laj yalbeic ti tscʼan ta jtsʼictic vocol ti jech xuʼ chijʼoch yoʼ bu chventainvan li Diose» (Ech 14:21, 22). Yileluk noʼoxe, toj labal sba li kʼusi laj yichʼ alele. Yuʼun onoʼox, kʼalal ta «jtsʼictic vocol[ile]» xuʼ van chakʼ at-oʼonton, maʼuk ti tspat koʼontontike. ¿Kʼuxi xa noʼox ti la spatbeik yoʼonton yajtsʼaklomtak Cristo li Pablo xchiʼuk Bernabé ti laj yalik li tsatsal vokolil ta snuptanik batele?
5 Sventa xkaʼibetik smelolale jkʼeltik batel lek smelolal li kʼusi laj yal Pabloe. Yuʼun maʼuk noʼox jech laj yal liʼe: «Skʼan xatsʼikik epal vokoliletik». Yuʼun ta melel xi laj yale: «Tscʼan ta jtsʼictic vocol ti jech xuʼ chijʼoch yoʼ bu chventainvan li Diose». Jech oxal, li Pabloe la stsatsubtas yajtsʼaklomtak Cristo kʼalal laj yakʼ venta kʼusi kʼot ta stojolal kʼalal tukʼ laj yakʼ sbae. Li matanal tstaike, maʼuk noʼox loʼlael. Akʼo mi jech, li Jesuse xi laj yale: «Pero li bochʼo chcuch yuʼun cʼalal to ta slajebe, jaʼ ta xcol» (Mt 10:22).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w08 15/5 paj. 32 par. 7
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Hechos
12:21-23; 14:14-18. Ta anil noʼox la xchʼam kʼupil kʼoptael li Herodese, ti jaʼ noʼox sventa Dios jechuke. ¡Toj jelel ti kʼuyelan ta anil noʼox tsots la spʼajik li epal kʼupil kʼoptael xchiʼuk ichʼel ta mukʼ li Pablo xchiʼuk Bernabee! Mu stakʼ jkʼantik kʼupil kʼoptael ta sventa mi oy kʼusi lek kʼot kuʼuntik ta pasel li ta kabteltik yuʼun Diose.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Ech 13:9
Saulo, ti Pablo yan sbi xtoke: Li vaʼ orae jaʼ te lik sbiin talel Pablo li Sauloe. Jaʼ j-evreo vinik li jtakbole xchiʼuk te vokʼ ta slumal Roma (Ech 22:27, 28; Flp 3:5). Jech oxal chaʼa, xuʼ van ta sbikʼtal onoʼox ti chib li sbie: Saulo li ta evreoe, Pablo li ta romae. Mu labaluk sba ti chib to sbi li judaetik vaʼ kʼakʼale, mas to li buchʼutik muʼyuk bu te nakalik ta Israele (Ech 12:12; 13:1). Jech kʼuchaʼal liʼe, junantik yutsʼ yalal Pablo ti oy sbiik ta evreo kʼope, yikʼaluk van oy yan sbiik xtok ta griego o ta roma kʼop (Ro 16:7, 21). Li Pabloe jaʼ «[jtakbol] ta sventa li jyanlumetike», tʼujbil sventa chalbe batel lekil aʼyejetik li buchʼutik maʼuk judaetike (Ro 11:13). Yaʼeluke jaʼ la stunes li sbi ta roma kʼope, yuʼun yikʼaluk la snop ti jaʼ jech lek chchʼame yuʼun li krixchanoetike (Ech 9:15; Gal 2:7, 8). Junantik li buchʼutik lek chanemike chalik ti la stunes sbi ta roma kʼop sventa chichʼ ta mukʼ li Sergio Pauloe, pe chʼabal lek srasonal taje, yuʼun jech-o la stunes kʼalal muʼyuk xa bu te oy ta Chipree. Junantike chalik ti muʼyuk la stunes sbi ta evreo kʼop li Pabloe, jaʼ la ta skoj ti kʼalal chichʼ alel ta griegoe xuʼ la xakʼ ta aʼiel ti jaʼ chichʼ albel skʼoplal jun krixchano (o jkot chonbolom) ti xtoyet xa chaʼi sba kʼalal chanave.
Pablo: Li ta Tsʼibetik ta Griego Kʼop ti chalbe skʼoplal Kristoe, li biil Paulos (Paulus ta latin kʼope) ti jaʼ smelolal «bikʼit» o «chutin», chichʼ tunesel 157 ta velta sventa chichʼ albel skʼoplal li jtakbol Pabloe xchiʼuk jun velta chichʼ tunesel sventa chichʼ albel skʼoplal li ajvalil ta Chipre ti Sergio Paulo sbie (Ech 13:7).
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Ech 7:58
Saulo: O: «Saul» ti jaʼ skʼan xal «Takbil ta ikʼel yuʼun Dios» o «Kʼanbil yuʼun Dios». Li Sauloe ojtikinbil kʼuchaʼal Pablo (ti jaʼ sbi ta roma kʼope), ti jaʼ snitilulal Benjamin xchiʼuk j-evreo li stot smeʼe (Flp 3:5). Ta skoj ti te vokʼ ta romae (Ech 22:28), akʼbat sbi ta roma kʼop yuʼun stot smeʼ ta skoj ti jaʼik judaetike, jaʼ xkaltik, Paulus o Pablo ti jaʼ skʼan xal «bikʼit» o «chutin». Jaʼ yuʼun yikʼaluk chib onoʼox sbi laj yichʼ akʼbel li ta sbikʼtale. Xuʼ van oy ep srasonaltak ti Saulo chichʼ albel yuʼun stot smeʼe. Li biil Sauloe ep buchʼutik jech sbiik li jbenjaminetike, yuʼun li baʼyel ajvalil ta Israel li ta nitilulal taje Saulo sbi ek (1Sa 9:2; 10:1; Ech 13:21). Xchiʼuk jaʼ van jech akʼbat sbi yuʼun li stot smeʼ ta skoj ti oy kʼusi lek skʼan xale o yikʼaluk van jaʼ ta skoj ti jech sbi li stote xchiʼuk ti jech onoʼox nopem xaʼiik spasele (koʼoltaso xchiʼuk Lukas 1:59). Jaʼ yuʼun kʼalal te xchiʼuk li judaetike xchiʼuk kʼalal te toʼox chchanunaj sventa xkʼot ta jfariseo xchiʼuk ti jechuk xkuxi kʼuchaʼal stukike, yikʼaluk jaʼ la stunes li sbi ta evreo kʼop ti jaʼ Sauloe (Ech 22:3). Yaʼeluk xtoke, te van mas ta lajunebuk jabil laj yichʼ ojtikinel kʼuchaʼal Saulo kʼalal jaʼ xa ox yajtsʼaklom Kristoe (Ech 11:25, 30; 12:25; 13:1, 2, 9).
17-23 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ECHOS 15, 16
«Lek kʼusi chkʼot ta nopel kʼalal chichʼ tsakel ta venta li Vivliae»
bt paj. 102 par. 8
«Laj xaʼox yut sbaik»
8 Li Lukase chal ti «kʼalal laj xaʼox yut sbaik xchiʼuk viniketik [ti likik talel ta Judea] li Pablo xchiʼuk Bernabee», li jkʼelvanejetik ta tsobobbaile la xchapik ti akʼo «xbatik ta Jerusalen ta stojolal jtakboletik xchiʼuk moletik ta sventa li kʼop taje, li buchʼutik laj yichʼik takel batele jaʼik Pablo, Bernabe xchiʼuk yan ermanoetik» (Ech 15:2). Ti jech laj «yut sbaik» taje jaʼ ta skoj ti xchaʼtsopalik ta sjunul tajek yoʼonton tspakbeik skʼoplal li kʼusi xchʼunojike. Ta skoj ti tskʼan jun yoʼontonik xchiʼuk jmojuk oyike, toj pʼij li kʼusi kʼot ta nopel yuʼun li jkʼelvanejetike: la stakik batel jayvoʼuk ta stojolal li jtsop jbeiltasvanej sventa xchapik li kʼope, ti jaʼ jtsop jtojobtasvanejetik ti te skʼoplalik li «jtakboletik xchiʼuk moletik» ta Jerusalene. ¿Kʼusitik xuʼ jchanbetik li jkʼelvanejetik ta Antiokiae?
w12 15/1 paj. 5 par. 6, 7
Tstsakik ta venta Skʼop Dios li melel yajtsʼaklom Cristoe
6 Li kʼusi koltaatik-o ta xchapanel li kʼop taje jaʼ li kʼusi chal Amós 9:11, 12, ti te lokʼtabil xtok ta Echos 15:16, 17 ti xi chale: «Cʼalal me la sta scʼacʼalile, li Diose ta xlic xchaʼvaʼanbe li sna David ti vuqʼuem xae; ta xchaʼmeltsanbe li yave, ta xchaʼtoy liquel yan velta. Yuʼun jech acʼo saʼic Dios li cristianoetic ti cʼu to yepal comenique, xchiʼuc jech acʼo yichʼic ta mucʼ Dios ec li yanlum cristianoetic ti mu xotquinic Diose».
7 Pe xuʼ van oy buchʼu chal ti teksto taje muʼyuk chal ti mu persa xichʼik sirkunsision li jyanlum krixchanoetike. Pe li judioetike lek tukʼ laj yaʼibeik smelolal. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun mi laj yichʼ sirkunsision li jyanlume, maʼuk xa chichʼ ilel kʼuchaʼal «yanlum [krixchano]», yuʼun jaʼ xa chkʼot ta yermano li judioetike (Éx 12:48, 49). Taje te chvinaj ta Ester 8:17, ti xi chal li ta Vivlia Septuaginta ti jaʼ la sjelubtas Bagstere: «Oy ep jyanlum krixchanoetik ti laj yichʼik sirkunsisione, pasik ta judío krixchanoetik». ¿Kʼusi laj yal chkʼot ta pasel li teksto ta Amose? Jaʼ ti laj la yal Jeova ti chlik jun achʼ jteklume. Li buchʼutik baʼyel chichʼ albel skʼoplalike jaʼik li kʼu to yepal skomelalik ta sna Israele, jaʼ xkaltik, viniketik xchiʼuk antsetik ti judioetik toʼoxe xchiʼuk li jyanlumetik ti yichʼojik xa sirkunsisione. Pe te xchiʼukik xtok «yanlum cristianoetic ti mu xotquinic Diose», jaʼ xkaltik krixchanoetik ti muʼyuk yichʼojik sirkunsisione. Lek jamal ta aʼyel ti mu persauk skʼan xichʼik sirkunsision sventa xkʼotik ta yajtsʼaklom Cristoe.
bt paj. 123 par. 18
«La stsatsubtasbe yoʼonton li tsobobbailetike»
18 Ep jabil jmoj abtejik li Pablo xchiʼuk Timoteoe. Li ta yabtelik ta cholmantale ep kʼusitik la spasik sventa skoltaik li jtsop jbeiltasvanej yuʼun tsobobbaile. Jech kʼuchaʼal liʼe, «kʼalal yakal chanavik batel ta jujun jteklume te chakʼik batel li mantaletik sventa akʼo xchʼunike, jaʼ li kʼusi kʼot ta nopel yuʼun jtakboletik xchiʼuk moletik ti te oyik ta Jerusalene» (Ech 16:4). Jamal xkiltik ti la xchʼunik li mantaletik ti lik talel ta Jerusalen li tsobobbailetike, jaʼ yuʼun «mas tsatsub batel xchʼunel yoʼontonik li tsobobbailetike xchiʼuk epajik batel jujun kʼakʼal» (Ech 16:5).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w12 15/1 paj. 10 par. 8
Vikʼiluk jsatik kʼuchaʼal li yajtakboltak Jesuse
8 ¿Kʼusi chchanubtasutik li loʼil taje? Chkiltik ti jaʼ to abtej xchʼul espiritu Dios kʼalal bat xaʼox ta yosilal Asia li Pabloe. Ta tsʼakal xtoke, jaʼ to beiltasvan Jesús kʼalal bat xaʼox ta Bitinia balumil li Pabloe. Ta slajebe, kʼalal kʼotem xaʼox ta lum Troas li Pabloe, li Jesuse laj yalbe ti akʼo xbat ta Macedonia balumile. Li avie, li Jolil yuʼun tsobobbaile xuʼ van jech tspasbutik ek (Kol 1:18). Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van oy ta koʼontontik chijtunutik ta prekursor o ta jkʼan chijbatutik ti bu chtun tajek jcholmantaletike. Pe li Jesuse, xuʼ van jaʼ to tstunes li chʼul espiritu sventa sbeiltasutik kʼalal jlikesojtik xaʼox spasel li kʼusi oy ta koʼontontik staele. ¿Kʼu yuʼun? Kalbetik junuk skoʼoltasobil. Li jtsʼot karoe jaʼ to xuʼ tstsʼot batel ta batsʼi kʼob o ta tsʼet kʼob kʼalal mi chanav xaʼox li karoe. Jech ek, li Jesuse xuʼ tsbeiltasutik, pe jaʼ noʼox mi yakal xa chijxanavutike, jaʼ xkaltik, mi yakal chkakʼbetik yipal spasbel mas li yabtel Jeovae.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Ech 16:37
Jromaunkutik: Jaʼ xkaltik, jnaklejetik ta Roma. Li Pabloe jaʼ jun jromail vinik xchiʼuk jaʼ yaʼeluk ek li Silase. Li mantal ta Romae chal ti oy sderecho chichʼ chapanel lek kʼuchaʼal jromail vinike xchiʼuk ti muʼyuk chichʼ kastigo ta stojolal krixchanoetik mi muʼyuk to bu albil ti tstoj smule. Li jun jromail vinike oy sderechotak xchiʼuk oy kʼusitik lek xuʼ sta ti bu kʼalal sventainoj li ajvalil ta Romae. Muʼyuk bu pasbil ta mantal yuʼun li bikʼit jteklumetik bu nakale, jaʼ pasbil ta mantal yuʼun li Romae. Mi chichʼ tikʼbel smule xuʼ xchʼam ti jaʼ chchapanat jech kʼuchaʼal chal li mantaletik ta bikʼit jteklum bu nakale, pe oy onoʼox sderecho xtok ti chchikintabat skʼop yuʼun jun chapanobbail yuʼun Romae. Mi chichʼ albel ti chichʼ milel ta skoj smule xuʼ skʼan chapanel ta stojolal li mukʼta ajvalil ta Romae. Li jtakbol Pabloe la xchol mantal ti kʼu smukʼul yosilal smakoj li ajvalil ta Romae. Tsʼibabil komel ti la stunes oxib velta li sderecho kʼuchaʼal jromail vinike. 1) Laj yalbe li mayoletik ta Filipos ti muʼyuk lek ti laj yichʼ majele. 2) Sventa mu xlaj ta majel li ta Jerusalene, laj yal ti jaʼ jromail vinike. 3) Laj yal ti tskʼan chapanel ta stojolal li Cesare, ti jaʼ li ajvalil ta Romae (Ech 22:25; 25:11).
it-1 paj. 1029 par. 6
Majeletik
Li Pabloe ep ta velta laj yichʼ majel ta vachʼ li ta jteklum Filipose, li kʼusi pasbate jaʼ la spak-o skʼoplal ta stojolal li yajkontratake xchiʼuk ti oyuk xa sderechoik ta xcholel mantale. Li Pabloe laj yichʼ majel ta sat epal krixchanoetik xchiʼuk la stikʼik ta chukel, pe xiʼik tajek li mayoletik kʼalal laj yaʼiik ti jaʼ jromail vinike, maʼuk noʼox ta skoj ti la smajike, yuʼun muʼyuk la xchapanik baʼyel xchiʼuk muʼyuk la skʼelik mi oy smul. Jech noxtok, li Pablo xchiʼuk Silase ta yeloval krixchanoetik laj yichʼik albel ti jaʼ chopol krixchanoetike. Pe kʼalal laj yalik li mayoletik ti akʼo xichʼik lokʼesel li ta chukinabe, xi laj yal li Pabloe: «La stsitsunkutik ta sat krixchanoetik akʼo mi muʼyuk laj kichʼkutik chapanel baʼyel, la stikʼunkutik ta chukel akʼo mi jromaunkutik. Avi une, ¿mi yuʼun ta mukul tskʼan tslokʼesunkutik batel? ¡Mi jsetʼuk! Akʼo taluk stukik xchiʼuk akʼo xchabiunkutik lokʼel». La skʼanik perton li mayoletik ta skoj li kʼusi la spasike, yuʼun xi to chal li Vivliae: «Jech oxal laj yalbeik ajvaliletik ta jteklum li mayoletike. Vaʼun xiʼik kʼalal laj yaʼiik ti jaʼ jroma viniketike. Vaʼun talik xchiʼuk la slekil kʼoponik, kʼalal chabiatik xaʼox lokʼele albatik ti akʼo lokʼikuk batel li ta jteklume» (Ech 16:22-40). Taje jaʼ jech laj yichʼ pakbel-o skʼoplal li xcholel lekil aʼyeje xchiʼuk maʼuk skʼan xal ti muʼyuk chichʼ tsakel ta venta li mantale, yuʼun kʼalal ay slokʼesik ta chukinab Pablo xchiʼuk Silas li mayoletike laj yaʼiik skotol li krixchanoetike. Ti jech la spas li Pablo taje jaʼ ta skoj ti tskʼan «chichʼ pakbel skʼoplal sventa oyuk jderechotik ta sventa li lekil aʼyejetike» (Flp 1:7).
24-30 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ECHOS 17, 18
«Jechuk me jcholtik mantal xchiʼuk jechuk me xijchanubtasvan kʼuchaʼal la spas li jtakbol Pabloe»
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Ech 17:2, 3
Rasonaj: Li Pabloe maʼuk noʼox la xchol li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilale, yuʼun la xchapbe smelolal xchiʼuk laj yakʼbe ta ilel sprevailtak ti te lokʼem tal ta Tsʼibetike, jaʼ xkaltik, li Tsʼibetik ta Evreo Kʼop ti akʼbil ta naʼel yuʼun Diose. Maʼuk noʼox la skʼel li Tsʼibetike, yuʼun jaʼ la stunes sventa xrasonaj xchiʼuk li krixchanoetike xchiʼuk jaʼ laj yalbe skʼoplal li kʼusi chtun yuʼunike. Li verbo griego dialégomai xie, jaʼ skʼan xal «ti oy kʼusi chkaltik xchiʼuk junuk krixchanoe o xchapbel smelolal jtosuk loʼil» xchiʼuk te tsakal skʼoplal kʼalal oy buchʼu ta jchiʼintik ta loʼile. Li jpʼel kʼop ta griego taje chichʼ tunesel xtok ta Echos 17:17; 18:4, 19; 19:8, 9; 20:7, 9.
Chakʼ ta ilel ta tsʼibetik: Li jpʼel kʼop ta griegoe jaʼ skʼan xal «yakʼel ta xokon». Taje jaʼ van skʼan xal ti lek tajek la skoʼoltas Pablo li albil kʼopetik ta sventa Mesias ti chalbe skʼoplal li Tsʼibetik ta Evreo Kʼop xchiʼuk li kʼusitik kʼotemik ta pasel ta xkuxlejal Jesus sventa xakʼ ta ilel kʼutik yelan kʼotanan ta pasel ta stojolale.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Ech 17:17
Ta chʼivit: Te xkom ta snoroesteal Acrópolis, li chʼivit ta Atenase (ta griego agorá) te van 200 metro sjamlej xchiʼuk 250 snatil. Maʼuk noʼox ti te chchonolajik xchiʼuk chmanolajike, yuʼun jaʼ te tstsob sbaik ta sventa li takʼine, li politikae xchiʼuk li kʼusitik nopem xaʼi spasel li jteklume. Li krixchanoetik ta Atenase lek chaʼiik te tstsob sbaik xchiʼuk oy kʼusitik te chalbeik skʼoplal.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Ech 17:22, 23
Sventa jun Dios ti Muʼyuk Ojtikinbile: Li chaʼpʼel kʼop ta griego Agnóstoi Theói xie, te toʼox tsʼibabil ta jun skajleb matanal ta Atenas. Li jnaklejetik ta Atenase laj yakʼik ta ilel ti xiʼtaojik diosetik kʼalal la svaʼanbeik ep temploetik xchiʼuk skajleb matanaletike, yuʼun la spasbeik skajleb smoton ek li kʼusitik mu xvinaje, jech kʼuchaʼal li Mukʼulale, li Bikʼtajesejbaile, li Ipalile, li Kʼusi Chichʼ Akʼel ta Chʼunele xchiʼuk li Kʼuxul Oʼontonale. Ta skoj van ti tsnopik ti oy junuk dios ti muʼyuk chichʼik ta mukʼe xchiʼuk ti xuʼ x-ilin-o yuʼunike, la spasbeik skajleb smoton «jun Dios ti Muʼyuk Ojtikinbile». Jaʼ jech laj yakʼik ta ilel ti snaʼojik ti oy jun Dios ti mu xojtikinike. Li Pabloe jaʼ la stunes li skajleb matanal sventa xlik yalbe skʼoplal li Dios ti mu xojtikinik ti jaʼ li melel Diose.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w08 15/5 paj. 32 par. 5
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Hechos
18:18. ¿Kʼusi laj yal tspas li Pabloe? Jlom chanem krixchanoetike chalik ti laj la yal ti chtun-o ta stojolal Dios li Pabloe (Nú 6:1-21). Pe li Vivliae muʼyuk chal ti kʼusi laj yal tspas li Pabloe, mi jaʼuk chal xtok mi jaʼo laj yal ti kʼalal mu toʼox chichʼ voʼe o ti kʼalal yichʼoj xaʼox voʼe, o mi yakal xa chlik spas, o mi tstsuts xa yuʼun. Manchuk mi mu jnaʼtik lek kʼuxi, maʼuk mulil ti jech laj yal kʼusi tspase.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Ech 18:21
Mi jech skʼan yoʼonton Jeovae: Li jpʼel kʼop liʼe chakʼ ta aʼiel ti skʼan jtsaktik ta venta li kʼusi tskʼan yoʼonton Dios kʼalal oy kʼusi ta jpastik o kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike. Taje te onoʼox oy ta sjol li jtakbol Pabloe (1Ko 4:19; 16:7; Evr 6:3). Li jchankʼop Santiago eke la stijbe yoʼonton li buchʼutik tskʼelik li kʼusi la stsʼiba sventa xiuk xalike: «Mi jech tskʼan Jeovae chijkuxiutik xchiʼuk ta jpastik li kʼusi liʼe xchiʼuk li kʼusi taje» (Snt 4:15). Skʼan me mu jecheʼuk noʼox xichʼ alel li chaʼoxpʼel kʼop taje. Kʼalal oy buchʼu xi chale: «Mi jech tskʼan Jeovae», skʼan me xakʼ persa sventa jechuk spas kʼuchaʼal tskʼan yoʼonton Jeovae. Mu persauk tsots chkaltik, xuʼ jaʼ noʼox jnoptik (kʼelo Ech 21:14; 1Ko 4:19; Snt 4:15 xchiʼuk sgdls 2).
31 YUʼUN DISIEMBRE-6 YUʼUN ENERO
«Kʼelo me aba atukik xchiʼuk skotol li chijetike»
w11 15/6 paj. 20 par. 5
«Chabiic me li xchijtac Dios ti acʼbil aventainique»
5 Li jtakbole laj yal ti jaʼ oy ta sbaik «xchijtac Dios» li moletike. Skʼan xaʼibeik smelolal ti jaʼ yuʼun Jeova xchiʼuk Jesucristo li chijetike xchiʼuk ti chichʼik chapanel ta skoj ti kʼuyelan chichʼik ta ventae. Kakʼtik junuk skʼelobil: kaltik noʼox ti oy jun avamigo ti chalbot ti akʼo xachabibe xnichʼnab ta skoj ti oy bu chbat jayibuk kʼakʼale. ¿Mi mu tauk xachabi lek xchiʼuk chavakʼbe sveʼel li ololetike? Mi i-ipaj junuke, ¿mi mu tauk xavikʼ batel ta doktor ta anil? Li moletik ta tsobobbail eke snaʼojik ti jaʼ oy ta sventaik li steklumal Dios «[ti] smanojan ta xchʼichʼal [li xNichʼone]» (Ech 20:28). Mu xchʼay ta sjolik ti laj yichʼ manel ta xchʼichʼel Jesucristo li chijetike. Ta skoj ti snaʼoj ti chichʼik chapanel ta skoj ti kʼuyelan chichʼik ta venta li chijetike, chchabiik lek, tskʼelik xchiʼuk tsmakʼlinik lek.
w13 15/1 paj. 31 par. 15
Li moletike chkoltavanik sventa xkuxet noʼox koʼontontik
15 Skʼelel li tsobobbaile ep abtel yichʼoj. Bakʼintik li moletike muʼyuk bu chvayik, tspasik orasion ta skoj ti tsvul yoʼontonik ta skoltael ta mantal li ermanoetike (2Ko 11:27, 28). Akʼo mi jech, ta sjunul yoʼonton tspas li yabtelike xchiʼuk lek tsʼakal tspasik, jech kʼuchaʼal la stsʼibabe batel jcorintoetik li Pabloe: «Li vuʼune scotol coʼnton xuʼ ta jlajes jba ta aventaic, acʼo me te chlaj o cʼalal ta jbecʼtal ta sventa alequilalic li voʼoxuque» (2Ko 12:15). Skʼanojan tajek li ermanoetike, jaʼ yuʼun laj yakʼ ta yoʼonton spatbel yoʼontonik (kʼelo 2 Korintios 2:4; Flp 2:17; 1Te 2:8). ¡Jaʼ yuʼun skʼanojik tajek li Pabloe! (Ech 20:31-38).
bt paj. 172 par. 20
«Muʼyuk jmul ta sventa li xchʼichʼel skotol krixchanoetike»
20 ¡Maʼuk jech stalelal Pablo kʼuchaʼal li buchʼutik jaʼ noʼox chilbajinik li chijetike! Muʼyuk xakʼbe alal ikatsil li tsobobbailetike, yuʼun abtej sventa smakʼlin sba stuk. Muʼyuk bu la spas kanal takʼin ta skoj ti chtun ta stojolal li ermanoetike. Yuʼun xi la stijbe yoʼonton li moletik ta Efeso sventa jechuk stalelalik eke: «Xuʼ xakoltaik li buchʼutik kʼunike. Jech xtok skʼan teuk ta ajolik li kʼusi xi laj yal stuk li Kajvaltik Jesuse: ‹Jaʼ mas xmuyubaj li buchʼu chakʼe, jaʼ mu sta li buchʼu chichʼe›» (Ech 20:35).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
bt paj. 161 par. 11
«Pʼol batel [...] xchiʼuk tsal batel kʼusitik yuʼun» akʼo mi oy kontrainel
11 Li jtakbole xuʼ van te laj yetʼes mantal skotol kʼakʼal li ta jkʼol na taje, tetik van ta las 11 ta sob kʼalal to ta chanib ora ta bat kʼakʼal (Ech 19:9, tsʼib ta yok vun TNM). Taje jaʼ jech ora chkuxik ta abtel ta skoj ti toj kʼixin tajeke, jaʼ yuʼun ep buchʼutik jaʼo chveʼik o chvayik jlikeluk. ¿Mi jaʼo van jech ora la xchol mantal Pablo li chib jabil te kome? Mi jaʼ jeche, mas van ta oxmil ora chanubtasvan. Li yan srasonal ti kʼu yuʼun pʼol batel xchiʼuk tsal batel kʼusitik yuʼun li skʼop Jeovae jaʼ ti tsots abtej li jchanubtasvaneje xchiʼuk jech la spas ti kʼu yelan chtun yuʼun li jnaklejetike. ¿Kʼusitik lek kʼot ta pasel? «Laj yaʼibeik skʼoplal Kajvaltik skotol li buchʼutik te oyik ta yosilal Asiae, laj yaʼiik ek li judaetik xchiʼuk jgresiaetike» (Ech 19:10). ¡Toj echʼ xa noʼox lek ti kʼu yelan la xchol mantale!
bt paj. 162 par. 15
«Pʼol batel [...] xchiʼuk tsal batel kʼusitik yuʼun» akʼo mi oy kontrainel
15 Solel meʼinem tajek espiritismo li ta Efesoe. Lek ojtikinbil li akʼ chamele, li metsʼtaobbaile xchiʼuk yan kʼusitik, taje jaʼ li kʼusitik tsʼibabil xa onoʼox ta vune. Ta skoj ti kʼu yelan kom ta kʼexlal li xnichʼnab Esevae puk batel ta skotol jteklum li xiʼtael Diose xchiʼuk koltaat epal krixchanoetik sventa xchʼamik li kʼusi melele xchiʼuk ti xiktaik li akʼ chamele. Maʼuk noʼox taje, yuʼun ep buchʼutik laj yichʼik batel li slivroik sventa majiae xchiʼuk la xchikʼik ta yeloval li krixchanoetike, akʼo mi oy jaylajunebuk mil dolar stojol. «Jech, toj echʼem sjuʼel kʼu yelan pʼol batel li skʼop Jeovae xchiʼuk tsal batel kʼusitik yuʼun» (Ech 19:17-20). ¡Toj labal sba ti kʼu yelan la spas kanal li kʼusi melele ti jaʼ kom ta kʼexlal li jut kʼop xchiʼuk li pukujetike! Toj lek kʼusitik chakʼ jchantik li buchʼutik tukʼ yoʼonton echʼike. Li voʼotik eke nakalutik ta jun balumil ti noj ta espiritismoe xchiʼuk yan kʼusitik ti mukajtik skʼoplale. Mi laj kakʼtik venta ti oy kʼusitik kuʼuntik ti te tsakal skʼoplal xchiʼuk li kʼusitik toj chopole, ta orauk noʼox jlajesbetik skʼoplal jech kʼuchaʼal la spasik li j-efesoetike. Akʼo mi vokol tajek chkaʼitik, jatavkutik ta stojolal jech kʼuchaʼal jtosuk tsatsal chamel ti xuʼ jkuchtike.