Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ESDRAS 4-6
«Mu xamakvanik»
¿Mi xavil li kʼusi laj yil Sakariase?
13 Akʼo mi lokʼem toʼox mantal ti mu stakʼ xchaʼvaʼanik li temploe, li mero bankilal pale Jesua (Josue) xchiʼuk li ajvalil Sorobabel ti jaʼ toʼox yakal tsbeiltasik li judaetike «lik xchaʼvaʼanbeik sna Dios» (Esd 5:1, 2). Junantik judaetike laj van snopik ti chopol ti jech kʼot ta nopele, yuʼun ta anil noʼox chvinaj batel ti likik ta abtele xchiʼuk ep kʼusitik tspas li yajkontraik sventa spajtsanik li abtele. Li Josue xchiʼuk Sorobabel ti jaʼ toʼox sbainojik li abtelale skʼan snaʼik ti ta xkoltaatik yuʼun li Jeovae. Jkʼeltik kʼuxi akʼbat snaʼik yuʼun li Jeovae.
w86 1/2 paj. 29, rekuadro par. 2, 3
Li Diose te chchabi li moletik yuʼun judaetike
Kʼalal kolik lokʼel li judaetik ti te toʼox oyik ta Babiloniae, 16 jabil muʼyuk kʼusi la spasik ta sventa mantal. Li j-alkʼop Ajeo xchiʼuk Sakariase la stijbeik yoʼonton judaetik sventa xchaʼvaʼanbeik stemplo li Jeovae. Ta tsʼakal jutuke li jpersiaetike lik kontrainvanikuk, xi la sjakʼike: «¿Buchʼu laj yalboxuk mantal ti xavaʼanik li na liʼe[?]» (Esd 5:1-3).
Skʼan xtojobik stakʼel. Mi laj yakʼ sbaik ta sibtasel li moletik ta Israele, chiktaik xchaʼvaʼanel li temploe. Pe mi la snopik ti tskontrainik li ajvalil xtoke, xuʼ van xpaj ta anil li abtelale. Jaʼ yuʼun, li moletik ta Israel (ti jaʼ beiltasbilik yuʼun li ajvalil Sorobabel xchiʼuk li mero bankilal pale Josuee) laj yichʼ lek spʼijilik kʼalal la stakʼik batele. Laj yalbeik batel j-abteletik li mantal yakʼoj Siro ti bu chal ti xuʼ xchaʼvaʼanik templo li judaetike, yuʼun chʼayem xa ox xaʼiik li j-abteletike. Li j-abteletike snaʼojik ti mu stakʼ xichʼ jelel li mantaletik yakʼoj jpersiaetike. Jaʼ yuʼun, muʼyuk xa kʼusi laj yalik ta sventa li mantal yakʼoj ajvalile. Li ajvalil Darioe laj yal mantal ti xichʼ tsutsesel li abtelale (Esd 5:11-17; 6:6-12).
¿Mi xavil li kʼusi laj yil Sakariase?
7 Kʼalal jaʼo yakal ch-ajvalilaj ta Persia li ajvalil Dario I li ta sjabilal 520 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, oy kʼusi kʼot pasel ti la stabeik sbalil li judaetike. Yuʼun kʼalal chib xa ox jabil yakal ch-ajvalilaj li Darioe, laj yakʼ venta ti mu lekuk ti lokʼ mantal ti mu xa stakʼ xchaʼvaʼanik li temploe. Jaʼ yuʼun, laj yakʼbe permiso judaetik sventa snelesik li abtelale (Esd 6:1-3). Taje toj labal sba, pe oy to kʼusi yan la spas li ajvalile. Laj yalbe li lumetik ta spat xokonik ti mu smakik ta abtel li judaetike xchiʼuk ti xakʼbeik takʼin xchiʼuk li kʼusitik chtun yuʼunik sventa svaʼanel li temploe (Esd 6:7-12). Jaʼ yuʼun, li judaetike tsuts yuʼunik svaʼanel templo li ta 515 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, jalijik mas ta chanib jabil (Esd 6:15).
¿Mi xavil li kʼusi laj yil Sakariase?
16 Li Jeova xtoke tstunes «li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil» sventa sbeiltas li steklumale (Mt 24:45). Bakʼintike, oy kʼusitik chalbutik li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil ti mu van xkaʼibetik lek smelolale. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van xalbutik tal kʼusi xuʼ jpastik sventa kuxul xijkom mi echʼ nikel, nojelal ta voʼ o yan kʼusitike, pe ta van jnoptik ti muʼyuk jech chkʼot ta pasel ti bu nakalutike. O xuʼ van ta jnoptik ti ch-echʼ ta mas li kʼusitik chalik ti skʼan jpastik kʼalal chjelav jun tsatsal chamele. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi skʼan jpastik mi mu sta-o chkaʼitik li kʼusi chkichʼtik albele? Mi jech ta jnoptike, lek ti jkʼelbetik skʼoplal kʼuxi la stabeik sbalil judaetik kʼalal la xchʼunik li kʼusi albatik yuʼun Josue xchiʼuk Sorobabele. Jech xtok, xuʼ jnopbetik skʼoplal li yan loʼiletik ta Vivlia ti jchanojtike. Li yajtuneltak Diose ep ta velta oy kʼusitik laj yichʼik albel ti mu sta-o laj yaʼiike, pe ti jaʼ kolik-oe (Jue 7:7; 8:10).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w93 15/6 paj. 32 par. 3-5
¿Mi xuʼ jpat koʼontontik li ta Vivliae?
Li jsep takʼine te laj yichʼ pasel ta Tarso jun jteklum ti te xkom ta suresteal Turquía, kʼalal jaʼo yakal tspas mantal li ajvalil ta Persia ti Mazaeus sbie, li ta siglo IV kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse. Xi chal li kʼusi tsʼibabil li ta jsep takʼine: «Ta sjelavel to Ukʼum», jaʼ xkaltik, li ukʼum Eufratese. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal li kʼusi te tsʼibabile?
Li kʼusi te chal li ta jsep takʼine jaʼ jech chal li Vivlia eke. Li ta Esdras 5:6–6:13 chalbe skʼoplal li ajvalil Dario ta Persia xchiʼuk jun ajvalil ti Tatenai sbie, yuʼun jaʼ tskʼelbe skʼoplal li xchaʼvaʼanel stemplo judaetik ta Jerusalene. Li Esdrase lek tajek xtojob ta stsʼibael li Smantal Diose, jaʼ yuʼun jech tajek la stsʼiba kʼuchaʼal chal ta orijinale. Li Esdras 5:6 xchiʼuk 6:13 te chal kʼu yuʼun Tatenai laj yichʼ albel skʼoplal li ajvalil «ta sjelavel to [Ukʼume]».
Li Esdrase la stsʼiba li slivro ta sjabilaltik 460 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, jaʼ xkaltik, skʼan toʼox jayibuk sien jabil xichʼ pasel li takʼin taje. Melel onoʼox ti oy buchʼutik chalik ti mu masuk tsots skʼoplal ti xichʼ tsʼibabel sbi junuk ajvalil li ta jsep takʼine, pe mi la stsʼibaik kʼusitik mu masuk tsots skʼoplal li jtsʼibajometik ta Vivliae, ¿mi mu sta-o ti jpat koʼontontik ta skotol li kʼusi la stsʼibaike?
10-16 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ESDRAS 7, 8
«Li Esdrase laj yakʼ ta ichʼel ta mukʼ Jeova ta stalelal»
w00 1/10 paj. 14 par. 8
Jkʼupintik kʼalal chijchanunaje
8 Skʼan me jkʼantik ta melel li Skʼop Diose xchiʼuk ti jkʼupintik kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantike. Jech xtok, skʼan me jnopbetik skʼoplal li kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jchantike xchiʼuk ti xkakʼ ta jkuxlejaltike. Sventa spas kuʼuntik taje, skʼan jpastik orasion xchiʼuk jnopbetik lek skʼoplal. Skʼan jchapan koʼontontik kʼalal ta jchantik li Skʼop Dios kʼuchaʼal la spas li Esdrase. Xi chal li Vivliae: «Li Esdrase xchapanoj xa onoʼox yoʼonton sventa chchanbe li Smantal Jeovae xchiʼuk sventa xakʼ ta xkuxlejal xchiʼuk sventa xchanubtas j-israeletik li ta smantaltak Diose xchiʼuk li kʼusitik kʼotem ta nopel yuʼune» (Esd 7:10). Liʼe jaʼ li kʼusi la spas Esdras sventa xchapan li yoʼontone: chanunaj, laj yakʼ ta xkuxlejal xchiʼuk chanubtasvan-o. Skʼan jech jpastik ek.
si paj. 75 par. 5
Slivroal ta Vivlia Numero 13: 1 Kronikas
5 Li Esdrase jaʼ noʼox stuk ti xuʼ lek xalbe skʼoplal li kʼusitik kʼotanuk ta pasel ti te chalbe skʼoplal li ta livro la stsʼibae, yuʼun «li Esdrase xchapanoj xa onoʼox yoʼonton sventa chchanbe li Smantal Jeovae xchiʼuk sventa xakʼ ta xkuxlejal xchiʼuk sventa xchanubtas j-israeletik li ta smantaltak Diose xchiʼuk li kʼusitik kʼotem ta nopel yuʼune» (Esd 7:10). Li Jeovae la skolta ta xchʼul espiritu. Li ajvalil ta Persiae laj yakʼ venta ti jaʼ akʼbil spʼijil yuʼun Dios li Esdrase xchiʼuk laj yakʼbe yabtel ta sjunul li yosilal Judae (Esd 7:12-26). Koliyal ti koltaat yuʼun Jeova xchiʼuk li ajvalile, li Esdrase la sabe lek skʼoplal ta yan vunetik li kʼusi la stsʼibae.
it-1 paj. 1186 par. 4
Bikʼit chkakʼ jbatik
Tsbeiltasvan. Li buchʼu bikʼit chakʼ sba ta stojolal Diose xuʼ me xbeiltasat xchiʼuk xkoltaat. Li Esdrase jaʼ la sbeiltas mas ta 1,500 viniketik ti lokʼik tal ta Babiloniae, pe taje muʼyuk me te tsakal skʼoplal li paleetike, li buchʼutik chtunik ta temploe, li antsetike xchiʼuk li ololetike. Jech xtok, laj yichʼik batel epal oro xchiʼuk plata sventa smeltsanik li templo ta Jerusalene. Skʼanik chabiel kʼalal jaʼo chanavik batele. Pe li Esdrase muʼyuk laj yalbe ajvalil ta Persia ti akʼo xchabiatik batel yuʼun li yajsoltarotake, yuʼun ti jechuk la spase xkoʼolaj ti la spat yoʼonton ta stojolal krixchanoetike. Yuʼun xi onoʼox yalojbe li ajvalile: «Te chiʼinbilik yuʼun Jdioskutik skotol li buchʼutik tsaʼike». Li Esdrase laj yalbe judaetik ti spasik ayuno sventa sbikʼtajes sbaik ta stojolal Jeovae. La skʼanbeik koltael li Diose, vaʼun chikintabatik xchiʼuk koltaatik sventa mu kʼusi snuptanik li ta bee (Esd 8:1-14, 21-32). Li Daniele lek ilat yuʼun Dios kʼalal jaʼo te oy ta Babiloniae, yuʼun takbat batel jun anjel ta skoj ti la sbikʼtajes sba kʼalal la skʼanbe koltael li Jeovae (Da 10:12).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w06 15/1 paj. 19 par. 10
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Esdras
7:28–8:20. Li judaetik ti te nakalik ta Babiloniae, ¿kʼu yuʼun ep mu xa skʼan sutik batel ta Jerusalen xchiʼuk li Esdrase? Muʼyuk toʼox mas jnaklejetik li ta Jerusalene akʼo mi echʼem xa ox mas ta 60 jabil sutel batel li baʼyel jvokʼ judaetike. Jaʼ yuʼun, li jteklume xibal sba xchiʼuk mu stakʼ naklebinel, yuʼun jlom judaetike pasik xa ox ta jkʼulej ta Babilonia. Jech xtok, toj xibal sba li bee. Li buchʼutik chbate skʼan spat lek yoʼontonik ta stojolal Jeova, ti oyuk ta yoʼontonik li melel yichʼel ta mukʼe xchiʼuk ti tsotsuk lek yoʼontonike. Ta skoj ti koltaat yuʼun Jeova li Esdrase, tsatsubtasat-o. Jaʼ yuʼun, la stsatsubtasbe yoʼonton jteklum li Esdrase, te van 1,500 utsʼ alaliletik la xchapan sbaik sventa xbatik li ta Jerusalene. Te van vakmil krixchanoetik ta skotol. Kʼalal jech la spas li Esdrase, batik 38 jlevietik xchiʼuk 220 li buchʼutik te chtunik ta templo eke.
17-23 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ESDRAS 9, 10
«Ta jta jvokoltik mi muʼyuk ta jchʼuntik mantale»
w06 15/1 paj. 20 par. 1
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Esdras
9:1, 2. ¿Mi chopol van ti nupunik xchiʼuk jyanlum antsetik li j-israeletike? Li j-israeletike skʼan jechuk xichʼik ta mukʼ kʼuchaʼal lek chil Jeova jaʼ to ti kʼuxi xvul li Mesiase. Pe mi nupunik xchiʼuk li jyanlumetike, xuʼ van xlik yichʼik ta mukʼ yan diosetik. Ta skoj ti oy junantik judaetik laj yikʼik jyanlumetik ti chichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetike, li jteklume xuʼ van xnoj ta jyanlum krixchanoetik. Vaʼun, xuʼ van xchʼay li melel yichʼel ta mukʼ Jeova li ta balumile. ¿Buchʼu van chchʼam li Mesiase? Li Esdrase chʼayal to kʼot yoʼonton ta skoj li kʼusitik la spas junantik judaetike.
wp10 01/01 paj. 12 par. 6
¿Kʼusi tskʼan akʼo jpastik li Jeovae?
Li xchʼunel mantal ta sjunul koʼontontike jaʼ noʼox voʼotik ta jtabetik sbalil. Li Moisese ta jamal laj yal li ta versikulo 13: «Pasic me li mantaletic yuʼune, yuʼun jech lec chabatic». Mu ventauk li kʼusi chi skʼanbutike, jaʼ noʼox sventa jlekilal jtuktik. Mu me xchʼay xkaʼitik «li Diose jaʼ stalel ta xcʼanvan o» (1Jn 4:8). Jech oxal, li smantaltake jaʼ sventa jlekilaltik, manchuk mi chkilbetik sbalil ta anil o ta mas tsʼakal (Is 48:17). Mi ta jpastik li kʼusi chi skʼanbutike, muʼyuk me jecheʼ ta jsaʼ jvokoltik xchiʼuk ta jkʼupintik epal bendisionetik ta sbatel osil ta tsʼakal ti jaʼ chichʼ talel li Ajvalilal yuʼun Diose.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w06 15/1 paj. 20 par. 2
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Esdras
10:3, 44. ¿Kʼu yuʼun laj yichʼik takel lokʼel li jyanlum antsetik xchiʼuk li yalabike? Yuʼun mas van muʼyuk lek kʼusi kʼot ta pasel ti jaʼuk noʼox laj yichʼ takel batel li ajnilaletike. Jech xtok, tskʼanik to kʼelel yuʼun smeʼik li ololetike.
24-30 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | NEEMIAS 1, 2
«Te lik jkʼopon ta anil li Dios ta vinajele»
Skotoluk me ora oyuk ta joltik li Jeovae
5 Bateltike jlikel noʼox ta jpastik orasion ta skoj ti oy kʼusi ta jnuptantike. Jun veltae, li ajvalil ti likem ta Persia ti Artajerjes sbie la skʼan la snaʼ kʼu yuʼun chat yoʼonton li j-akʼ yaʼyel tsʼusub yuʼune, ti Nehemías sbie. Kʼalal yakal chloʼilajike xi la sjakʼbee: «¿Cʼusi chacʼan un?», xut. Vaʼun, xi laj yal li Nehemiase: «Lic jcʼopan ta coʼnton li Dios ta vinajele», xi. Li orasion la spase jlikel noʼox van xchiʼuk kʼun noʼox van laj yal, pe li Jeovae la stakʼ. Li Nehemiase laj yichʼ koltael yuʼun li ajvalil sventa tsvaʼanbe skoraltonal o smuroal li Jerusalene (kʼelo Nehemías 2:1-8). Jech kʼuchaʼal chkiltike, akʼo mi jlikel noʼox xchiʼuk mi kʼun noʼox chichʼ pasel li orasione oy stakʼobil.
Alo ta akʼop atuk li kʼusi oy ta avoskejoe
¿Kʼusi xuʼ skoltaot sventa lek xtakʼ avuʼun mi ta anil noʼox chalboxuk ti xavalbe skʼoplal li kʼusi achʼunoje ti mu xakʼ yorail sventa xachapan aba leke? Chanbo stalelal Nehemías ti ta yoʼonton noʼox la spas orasion kʼalal la stakʼbe kʼusi jakʼbat yuʼun li ajvalil Artajerjese (Ne 2:4). Vaʼun nopo ta anil ti kʼusi chavalbe skʼoplale. Jtunel van avuʼun li oxtos liʼe: 1) Tʼujo jtoschaʼtosuk li kʼusi chavalbe skʼoplale (xuʼ te xalokʼes tal ta foyeto Slikeb loʼil ta sventa li Skʼop Diose). 2) Tʼujo kʼusi tekstoal chatunes sventa xavakʼ ta ilel ti melel li kʼusi chavale. 3) Nopo kʼuxi xuʼ ta slekil avoʼonton xalikes aloʼil sventa ta sjunul yoʼonton xchikinta li buchʼu chachiʼin ta loʼile. Mi laje, lik kʼopojan.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w13 15/11 paj. 5, 6 par. 12, 13
«Bijanic me [...]; teuc me avoʼntonic ta scʼopanel li Diose»
12 Jnopbetik skʼoplal li Nehemías ti abtej ta j-akʼ yaʼyel tsʼusub yuʼun li ajvalil ta Persia Artajerjes ta siglo 5 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike. Li yajtunel Dios taje toj lek ta chanbel stalelal ta sventa li spasel orasione. Ta skoj ti muʼyuk lek oyik li judioetike, xi laj yal li Nehemiase: «Oy jayibuc cʼacʼal [...] laj quicta ixim, la jcʼopan li Dios te oy ta vinajele» (Ne 1:4). Kʼalal jakʼbat yuʼun ajvalil Artajerjes ti kʼu yuʼun chat yoʼonton li Nehemiase xchiʼuk ti kʼusi tskʼane, lik skʼopon ta yoʼonton li Dios ta vinajele (Ne 2:2-4). ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? La stakʼ orasion li Jeovae xchiʼuk la skʼel ti kʼusi skʼan pasel sventa stabeik sbalil li steklumale (Ne 2:5, 6). ¡Mas to tsatsub xchʼunel yoʼonton li Nehemiase!
13 Kʼalal nopajtik ta jpastik orasion kʼuchaʼal Nehemiase, jaʼ me tskoltautik sventa lek tsots li xchʼunel koʼontontike. Muʼyuk xkʼuxul yoʼonton li Satanase, jaʼo chilbajinutik kʼalal kʼunutik tajeke. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi yakal chkil jvokoltik ta chamel o mi iputik ta at-oʼontone, xuʼ me toj chopol chkaʼitik ti kʼuyepal chij-abtej ta stojolal Dios jujun ue. O xuʼ van ta jvul koʼontontik ta skoj li kʼusitik muʼyuk lek la jnuptantik ta voʼnee. Tskʼan chakʼ jnoptik Satanás ti mu kʼusi xijtun-oe, vaʼun jaʼo tskʼunibtas xchʼunel koʼontontik kʼalal jech chkaʼi jbatike. Pe lek me tsots xchʼunel koʼontontik mi ta jchʼuntik li mantal liʼe: «Bijanic me [...]; teuc me avoʼntonic ta scʼopanel li Diose». Yuʼun mi ta jtsaktik li xchʼunel koʼontontik ti jaʼ chchabiutike jaʼ me ta jmakbetik-o «yabtejeb li pucuj ti tsanajtic sniʼ tsjip tal ta [jtojolaltike]» (Ef 6:16).
31 YUʼUN JULIO-6 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | NEEMIAS 3, 4
«¿Mi muʼyuk xa tsots akʼoplal chavaʼi aba mi la apas tsatsal abtele?»
w06 1/2 paj. 9 par. 9
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Neemias
3:5, 27. Mu jnoptik ti muʼyuk tsots skʼoplal li abtelaletik chichʼ pasel ta sventa li yichʼel ta mukʼ Jeovae. jech kʼuchaʼal la spasik «li buchʼutik lek ojtikinbil yuʼunik jtekoaetike», jaʼ mas lek jchanbetik stalelal jtekoaetik ti ta sjunul yoʼonton abtejike.
¿Kʼutik yelan xuʼ stunesutik li Jeovae?
11 Ta mas tsʼakale, li Jeovae la stunes li stsebetak Salum sventa xkoltavanik ta xchaʼvaʼanel li smuroaltak Jerusalene (Ne 2:20; 3:12). Akʼo mi jaʼ jun ajvalil li stotike, lokʼ ta yoʼontonik ti skolta sbaik li ta jun abtelal ti toj tsotse xchiʼuk ti xibal sbae (Ne 4:15-18). Mu jechuk laj yakʼ ta ilel stalelalik kʼuchaʼal li buchʼutik lek ojtikinbilik ta Tekoa ti «muc scʼanic pasel ta mantal yuʼun li banquilaletique» xchiʼuk ti muʼyuk xkoltavanik ta abtele (Ne 3:5). Nopo xa noʼox avaʼi kʼu to yelan muyubajik kʼalal tsuts noʼox svaʼanel yuʼunik ta 52 kʼakʼale (Ne 6:15). Li avi eke, oy ermanaetik ti xmuyubajik noʼox chtunik ta tsʼakal ora ti stuk noʼox jeche, yuʼun tskolta sbaik ta svaʼanel xchiʼuk ta skʼelel li naetik ti bu chkichʼtik ta mukʼ Diose. Ta melel, sventa xvuʼ kuʼuntik spasel li abtelaletik taje, chtun kuʼuntik li vaʼ ermanaetik ti baxbolik tajeke, ti xtojobik leke xchiʼuk ti snaʼik xchʼunel mantale.
w04 1/8 paj. 18 par. 16
Jchanbetik stalelal li Kristoe
16 Mu ventauk li jabilaltike, jkotoltik skʼan jchanbetik stalelal li Kristoe, yuʼun li stuke muʼyuk la stoy sba. Li ta tsobobbaile ep abtelaletik skʼan pasel, jaʼ yuʼun mu me chopoluk xkaʼitik mi laj kichʼtik kʼanbel ti jpastik jtosuk abtel ti mu masuk tsots skʼoplal yilele (1Sa 25:41; 2Re 3:11). Totil meʼiletik, ¿mi chatijbeik yoʼonton avalab anichʼnabik ta spasel kʼusiuk abtelal li ta Salon sventa Tsobobbail o li ta Salon sventa Asambleae? ¿Mi chil avalab anichʼnabik ti chapasik kʼusiuk noʼox abtelal ti muʼyuk tsots skʼoplal yilele? Jun ermano ti te chtun li ta smeʼ nail abtelal yuʼun stestigotak Jeovae chvul ta sjol ti kʼu yelan lek ta chanbel stalelal li stot smeʼe, xi chale: «Kʼalal chkoltavanik ta xchʼubael Salon sventa Tsobobbail o Salon sventa Asamblea li jtot jmeʼe, la xchanubtasikun ti tsots skʼoplal chilik li abtelaletik taje. Yuʼun jech-o chkoltavanik ta spasel kʼusiuk abtelaletik ch-albatik. Li stalelalike la skoltaun sventa jchʼam kʼusiuk noʼox abtelal xi-akʼbat li ta Betele».
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w06 1/2 paj. 9 par. 1
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Neemias
4:17, 18. ¿Kʼuxi laj yutik ti ta jun noʼox skʼobik la svaʼanik li temploe? Taje mu vokoluk chaʼiik li buchʼutik chkuchik onoʼox ikatsile, yuʼun kʼalal skajanoj xa ox ta sjolik o ta snekebik li yikatsike, xuʼ ta jun noʼox skʼob xikik, «li ta jun skʼobike stsakoj yabtejebik sventa paskʼop». Li j-abteletik ti tstunes xchibal skʼobike, «xchukinoj s-espadaik ta jujuntal kʼalal yakalik ta abtel[e]». Chapal lek skotolik sventa spak skʼoplalik mi tal li yajkontraike.
7-13 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | NEEMIAS 5-7
«Li Neemiase tun ta stojolal li yantike»
w02 1/11 paj. 26 par. 3
Li yichʼel ta mukʼ Jeova ta voʼne xchiʼuk li avie
Li Neemiase maʼuk noʼox la xchʼak skʼakʼal xchiʼuk la xchapan li abtelale, yuʼun laj yakʼ li kʼusitik oy yuʼun sventa li yichʼel ta mukʼ Jeovae. La skolta ta stakʼin stuk li judaetik ti mosoinbilik toʼoxe xchiʼuk muʼyuk la skʼanbe sjol kʼalal laj yakʼ ta chʼom stakʼine. Jech xtok, muʼyuk laj yakʼbe «ep svokol li jteklume», yuʼun muʼyuk la skʼan stojol kʼuchaʼal ajvalil. Lek snaʼ xchʼamvan, yuʼun la smakʼlin 150 ta voʼ judaetik xchiʼuk li buchʼutik talik ti likemik talel ta mukʼtik lumetike. «Jujun kʼakʼal la smeltsan jkot tot vakax, vakot lekil chij xchiʼuk mutetik» jun velta li ta lajlajuneb kʼakʼale, oy yuʼunik ep ta tos epal vino. Skotol taje ta stakʼin stuk la stoj (Ne 5:8, 10, 14-18).
Mu me x-alub kok jkʼobtik
16 Koliyal ti koltaatik yuʼun Jeova li Nehemías xchiʼuk judaetike tsatsub yoʼontonik sventa spas yuʼunik li abtelal sbainojike. Tsuts yuʼunik xchaʼvaʼanel ta 52 kʼakʼal li smuroaltak Jerusalene (Ne 2:18; 6:15, 16). Pe mu jecheʼuk noʼox te vaʼal skʼeloj Nehemías ti kʼu yelan ch-abtej li xchiʼiltake, yuʼun koltavan ta abtel ek (Ne 5:16). Jaʼ jech stalelal li moletik avi eke, yuʼun chkoltavanik ta svaʼanel salonetik, ta xchʼubael xchiʼuk chkoltavanik ta abtel mi oy kʼusi skʼan meltsanel li ta salone. Pe maʼuk noʼox, ta skoj ti skʼanoj li yermanotakike tspatbeik yoʼonton kʼalal chil svokolike, jaʼ yuʼun chbat svulaʼanik o chchiʼinik ta cholmantal (kʼelo Isaías 35:3, 4).
w00 1/2 paj. 32 par. 3
¿Kʼusi chtal ta sjol Jeova kʼalal chaʼi li abie?
Li Vivliae chal ti Diose oy kʼusitik lek chtal ta sjol kʼalal oy buchʼu chaʼibe skʼoplale. Kʼalal noj xa ox ta voʼ spʼejel li balumile, li Diose muʼyuk xchʼayoj ta sjol li Noee. «Jech oxal, laj yakʼ talel ikʼ ta balumil li Diose, vaʼun lik uluk li voʼe» (Je 8:1). Ta mas tsʼakale, li Sansone tupʼbat sat xchiʼuk chukat ta kadena yuʼun li jfilisteaetike, vaʼun xi la spas orasione: «Mu xachʼayun-o ta avoʼonton, avokoluk. Kajval Dios, avokoluk, slajeb xa velta ta jkʼanbot ti akʼo xatsatsubtasune». Li Jeovae vul ta sjol li Sansone, vaʼun laj yakʼbe yipal sventa stsal li yajkontratake (Jue 16:28-30). Ta skoj ti akʼbat bendision yuʼun Jeova li Neemiase, la xchaʼta yav li melel yichʼel ta mukʼ Jeova li ta Jerusalene.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
«Tsalic ta sventa cʼusi lec li cʼusi chopole»
15 Yoxibal, la skʼanbeik vokol jun j-israel vinik ti Semaya sbie, sventa tsloʼla Nehemías yoʼ spʼajbe li sMantal Diose. Li jvalopatinvanej taje xi laj yale: «Bat jtsob jbatic ta yut chʼulna yuʼun Dios; jmactic lec li tiʼnaetique, yuʼun [...] oy yicʼal ta xtal smilicot», xi. Li kʼusi tskʼan chal taje, jaʼ ti akʼo xbat snakʼ sba ta anil ta yut chʼulna li Nehemías sventa mu xlaj ta milele. Pe li Nehemiase maʼuk pale, jaʼ yuʼun tsta smul mi och snakʼ sba ta xchʼulna Diose. ¿Mi ta van spʼajbe sMantal Dios yoʼ tspoj sbae? Moʼoj kʼuxi un, yuʼun xi la stakʼe: «Li vuʼune mu lecuc ti [...] ch-och jnacʼ jba ta yut chʼulna sventa mu xilaj ta milele. Jaʼ yuʼun li vuʼune muʼyuc chiʼoch», xi. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk bu xchʼun loʼlael li Nehemiase? Yuʼun snaʼoj ti manchuk mi jaʼ xchiʼil ta judioal li Semayae, «muc jaʼuc iʼacʼbat snaʼ yuʼun Dios», yuʼun li jun melel yaj-alkʼop Diose mi jaʼuk onoʼox jech chal kʼuchaʼal taje, ti muʼyuk chchʼunbe li sMantal Jeovae. Jaʼ jech la stsal yan velta li chopol yajkontratak li Nehemiase. Mu toʼox jaluk yechʼele xi laj yale: «Li coraltone ivuʼ cuʼuncutic ta voʼob xchaʼvinic (25) cʼacʼal yochel u Elul, jaʼ lajchab yoxvinic (52) cʼacʼal laj yichʼ cuʼuncutic», xi (Ne 6:10-15; Nu 1:51; 18:7).
14-20 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | NEEMIAS 8, 9
«Jaʼ chkʼot ta spojobbailik li xkuxetel yoʼonton Jeovae»
¿Kʼusi chakʼ jchantik li orasion ti lek nopbile?
2 Kʼalal skʼan toʼox jun u skʼan spasik li tsobajel ti tsots skʼoplale, laj xaʼox xchaʼvaʼanik li smuroal Jerusalén li judioetike (Ne 6:15). Kʼajomal noʼox 52 kʼakʼal laj yichʼ yuʼunik sventa svaʼanik li smuroal Jerusalene, vaʼun jaʼ xa tskʼan chakʼ ta yoʼontonik li kʼusitik chtun yuʼunik ta mantale. Jaʼ yuʼun li ta baʼyel kʼakʼal yuʼun tisrie batik ti bu oy jun toyol luchlebal pasbil ta teʼ sventa chbat xchikintaik li Smantal Dios ti chapta xchiʼuk chalbe smelolal li Esdras xchiʼuk yan jlevietike. Skotol utsʼ alaliletik xchiʼuk uni ololetik ti xaʼibeik xa lek smelolale, te vaʼal tsʼetel xchikinik «ta sob cʼalal to ta oʼlol cʼacʼal». ¡Toj lek kʼusi chakʼ jchantik! Yuʼun li avie ta jtsob jbatik ta Salonetik sventa Tsobobbail ti lek pasbile, akʼo mi jech, bakʼintike muʼyuk ta jtsʼetan lek jchikintik xchiʼuk jaʼ ta jnoptik li kʼusitik mu tsotsuk skʼoplale. ¿Mi oy jech kʼotem ta atojolal? Mi jeche, kʼelo avil kʼusi la spasik li j-israeletike: maʼuk noʼox laj yaʼiik, yuʼun laj yakʼik ti akʼo xkʼot ta yoʼontonik li kʼusi laj yaʼiike. Jaʼ yuʼun lik okʼikuk skotolik kʼalal laj yakʼik venta ti muʼyuk yakal chchʼunbeik li Smantal Diose (Ne 8:1-9).
¿Mi ta jpastik-o li «cʼusi tscʼan li chʼul espiritue»?
9 Li kuxetel oʼontonale jaʼ li mukʼta muyubajel chkaʼitike. Li Jeovae jaʼ li «Dios ti echʼem slequile [«ti xmuyubaje», NM]» (1Ti 1:11; Sl 104:31). Li Jesuse xmuyubaj ta spasel li kʼusi tskʼan sTote (Sl 40:8; Ebr 10:7-9). «Li xcuxetel coʼntontic chacʼ Mucʼul Diose jaʼ stsatsal coʼntontic» li voʼotik eke (Ne 8:10).
10 Koliyal li kuxetel oʼontonal chlik talel ta stojolal Diose, xkuxet noʼox tajmek koʼontontik ta spasel li kʼusi tskʼane, manchuk mi oy jvokoltik o chkichʼtik kontrainel. ¡Toj ep muyubajel chakʼbutik li yojtikinel Diose! (Pr 2:1-5.) Ti xi jmuyubaj tajmek chkil jbatik xchiʼuk Diose jaʼ koliyal ti kojtikinojtik leke xchiʼuk ti oy xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jeovae xchiʼuk li ta matanal pojelal laj yakʼ Jesuse (1Jn 2:1, 2). Ti bu chlik talel kuxetel oʼontonal noxtoke jaʼ ti te kapal jkʼoplaltik xchiʼuk li ermanoetik ta spʼejel Balumil ti stuk noʼox jeche (Sof 3:9; Aj 2:7). Jech xtok, li spatobil oʼontonal ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk li mukʼta matanal ta xcholel li lekil aʼyeje jaʼ chakʼ ep jmuyubajeltik ek (Mt 6:9, 10; 24:14). Jaʼ noʼox jech ek ti xuʼ chi jkuxi sbatel osile (Jn 17:3). Ti jech toj kʼupilik sba li kʼusitik jmalaojtike, jaʼ chakʼ jmuyubajeltik ti jechuke (Dt 16:15).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-1 paj. 171 par. 2
Arameo kʼop
Kʼalal echʼ jayib jabil ta stsʼakal kʼalal sutemik xa ox batel ta Jerusalen li judaetike, li pale Esdrase la xchanbe jteklum li kʼusi chal li Smantal Diose. Vaʼun, oy jayvoʼ jlevietik la xchapbeik jteklum li kʼusi skʼan xal li mantale jech kʼuchaʼal chal Neemias 8:8: «Jech-o tsots laj yaptaik li livro ti jaʼ Smantal li melel Diose, lek jamal xchiʼuk lek tsʼakal la sjambeik smelolal. Jaʼ jech la skoltaik li krixchanoetik sventa xaʼibeik smelolal li kʼusi yakal chaptaike». Kʼalal la xchapbeik smelolal mantal li jlevietike, ta arameo kʼop laj yalik jaʼ van ta skoj ti junantik judaetike ta arameo xa chkʼopojik ta skoj ti te nakiik ta Babiloniae. Kʼalal jech la spasike, jaʼ sventa xaʼiik li buchʼutik chkʼopojik ta ebreo xchiʼuk ta arameoe.
21-27 YU’UN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | NEEMIAS 10, 11
«Oy kʼusitik la spasik ta stojolal Jeova»
w98 15/10 paj. 22 par. 13
Lek sta-o sbi li Jerusalene
13 Li trato laj yichʼ pasel ta skʼakʼalil Neemiase la xchapan judaetik sventa chapalikuk mi la spasbeik skʼinal smuroal Jerusalene. Pe oy to kʼusi skʼan pasel un. Li ta Jerusalene oy xa ox jun smukʼta muroal xchiʼuk 12 stiʼ. Pe skʼan oyuk buchʼu te xnaki. Akʼo mi oy xa ox jayvoʼ j-israeletik te nakalik, «li jteklume lek jamal xchiʼuk lek mukʼ, pe muʼyuk ep krixchanoetik te» (Ne 7:4). Sventa x-ayan jnaklejetike, li jteklume «laj yakʼik suerte sventa xikʼik tal nakluk ta Jerusalen jun li ta lajlajunvoʼe, ti akʼo xtalik li ta chʼul jteklume». Lek laj yaʼiik, jaʼ yuʼun «li jteklume ta sjunul yoʼonton la skʼupil kʼoptaik skotol li viniketik ti lokʼ ta yoʼonton bat nakiikuk ta Jerusalene» (Ne 11:1, 2). Taje chakʼ kiltik ti xuʼ xbat tunkutik ti bu chtun mas jcholmantaletike.
w86 15/2 paj. 26 par. 11
La xchaʼta yav li yichʼel ta mukʼ Jeovae
Li buchʼutik te xa nakalik ta jteklume xuʼ van ep kʼusitik xibal sba snuptanik. Jaʼ yuʼun, li yan judaetike la skʼupil kʼoptaik li buchʼutik lokʼ ta yoʼontonik batik ta naklej ta Jerusalene xchiʼuk la spasik orasion sventa x-akʼbatik bendision yuʼun li Jeovae.
Toj lek chil Jeova li buchʼutik tsots xchʼunel yoʼontonik ta stojolale
15 Kʼalal laj kakʼbe jkuxlejaltik li Jeovae, laj kalbetik ta jamal ti jaʼ mas tsots skʼoplal chkaʼibetik spasbel li kʼusi tskʼan yoʼontone. Akʼo mi jnaʼojtik ti tsots chkaʼitik bakʼintike. Pe ¿kʼu van yelan chkaʼitik mi chalbutik Jeova ti akʼo jpastik li kʼusi mu jkʼupintike? Mi oy xchʼunel koʼontontik kʼuchaʼal Jeftee, ta sjunul me koʼontontik ta jchʼunbetik li smantale xchiʼuk ta me jpastik li kʼusi laj kalbetik ta jamale. Manchuk mi xkil-o jvokoltik bakʼintik, ta melel mu me kʼusi xkoʼolaj-o li mukʼta matanal chakʼbutike (Mal 3:10). Pe li stseb Jeftee, ¿kʼu van yelan laj yaʼi li kʼusi laj yal stote?
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w06 1/2 paj. 11 par. 1
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Neemias
10:34. ¿Kʼu yuʼun laj yichʼik albel ti xichʼik batel siʼ li ta temploe? Li ta Smantal Moisese muʼyuk chal ti chichʼ kʼanel li siʼe. Ti kʼu yuʼun laj yichʼ kʼanele, jaʼ ta skoj ti muʼyuk xa siʼil li chikʼbil matanal chichʼ akʼele. Yaʼeluke muʼyuk ep li buchʼutik te chtunik ta temploe, jaʼ xkaltik, li mosoiletik ti maʼuk j-israeletik ti te chtunike. Jaʼ yuʼun, laj yakʼik suerte sventa oyuk buchʼu xichʼ tal siʼ.
28 YUʼUN AGOSTO-3 YU’UN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | NEEMIAS 12, 13
«Tukʼ chavakʼ aba mi chatʼuj lek avamigotake»
it-1 paj. 117 par. 8
J-ammonetik
Kʼalal laj xa ox yichʼ lokʼesel Tobias ta mukʼta kuarto ti bu chichʼ kʼejel li kʼusitik ta temploe, jaʼ laj yichʼ kʼelel xchiʼuk pasel li kʼusi chal Smantal Dios ta Deuteronomio 23:3-6 ti bu chal ti mu xuʼ x-ochik ta stsobobbail Israel li j-ammonetik xchiʼuk jmoabetike (Ne 13:1-3). Ti kʼu yuʼun jech laj yichʼ alel li mantal taje, jaʼ ta skoj ti muʼyuk la skoltaik j-israeletik kʼalal jutuk xa ox skʼan x-ochik li ta Albil Balumile. Jaʼ yuʼun, mu stakʼ xkʼotik ta j-israeletik xchiʼuk oy kʼusitik mu stakʼ spasik kʼuchaʼal li j-israeletike. Pe taje maʼuk skʼan xal ti mu xa stakʼ xchiʼinik j-israeletik li j-ammonetik xchiʼuk li jmoabetike o ti mu xa staik li bendision chakʼbe steklumal li Jeovae. Jun skʼelobile jaʼ li Selek ti tun ta bankilal soltaro yuʼun Davide xchiʼuk li Rut ti jaʼ jmoab antse (Rut 1:4, 16-18).
Chʼultajesbiloxuk xa
5 Kʼelo Nehemías 13:4-9. Ta skoj ti joyolutik ta choplejale, mu toj kʼunuk chkaʼitik ti chʼuluk jtalelaltike. Jkʼelbetik skʼoplal Eliasib xchiʼuk Tobías. Jaʼ jun mero bankilal pale li Eliasibe, yan li Tobiase jaʼ jun j-amon vinik ti akʼbil yabtel ta Judea ti mu masuk tsots skʼoplale, jaʼ akʼbil yabtel yuʼun li ajvalil ta Persiae. Toj chopol laj yaʼi Tobías xchiʼuk xchiʼiltak ti chchaʼmeltsanbe smuroaltak Jerusalén li Nehemiase (Ne 2:10). Mu x-akʼat talikuk ta yosilal chʼulna li j-amonetike (Dt 23:3). Vaʼun chaʼa, ¿kʼu van yuʼun akʼbil lek yavil bu chveʼ ta chʼulna li Tobiase?
6 Toj lek laj yil sbaik li Eliasib xchiʼuk Tobiase. Yuʼun li Tobías xchiʼuk skerem ti jaʼ li Johanane nupunemik xchiʼuk judío antsetik, jaʼ yuʼun lek skʼoplal yuʼunik Tobías li judioetike (Ne 6:17-19). Li smom Eliasibe jaʼ yikʼojbe stseb li Sanbalate, ti jaʼ ajvalil ta Samariae, ti toj lek xil sba xchiʼuk li Tobiase (Ne 13:28). Ta skoj ti lek xil sbaike, lek xaʼi pasel ta mantal li mero bankilal pale Eliasib yuʼun jun vinik ti maʼuk jchʼunolajel xchiʼuk ti chkontrainvane. Pe tukʼ yoʼonton laj yakʼ sba ta stojolal Jeova li Nehemías kʼalal la sjipbe lokʼel kʼusitik yuʼun li Tobías ti te oy ta veʼebale.
Tʼujo lek avamigotak
2. ¿Mi tsots van skʼoplal chil Jeova li buchʼutik chavamigoine?
Tstʼuj lek yamigotak li Jeovae. Xi chal li Vivliae: «Li buchʼu tukʼe lek tajek xil sba xchiʼuk» (Pr 3:32). ¿Kʼu van yelan chaʼi sba kuʼuntik Jeova mi jaʼ ta jchiʼintik li buchʼutik muʼyuk lek stalelalike? ¡Chopol tajek chaʼi sba kuʼuntik! (Kʼelo Santiago 4:4). Pe ¿kʼu van yelan chaʼi sba mi jaʼ chkamigointik li yamigotake? Xmuyubaj tajek kuʼuntik xchiʼuk chijkʼot ta slekil amigo ek (Sl 15:1-4).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-2 paj. 444 par. 2
Musika
Li ta temploe tsots skʼoplal ilbil li kʼejoje, yuʼun te chalbe skʼoplal ta Vivlia li jkʼejimoletike. Jaʼ yuʼun, muʼyuk xa yan abtelal tspasik jech kʼuchaʼal li yan jlevietike (1Kr 9:33). Li jlevietik taje muʼyuk te jmoj tsakal sbiik xchiʼuk li yan judaetik ti lokʼik batel ta Babiloniae (Esd 2:40, 41). Li ajvalil Artajerjes Longimano ta Persiae lek laj yil li jlevietike, jaʼ yuʼun muʼyuk la skʼananbe spatanik jech kʼuchaʼal li yantik ti oy kʼusitik sbainojike (Esd 7:24). Ta mas tsʼakale, li ajvalile laj yal mantal ti «oyuk yuʼunik jujun kʼakʼal li kʼusi chtun» yuʼunik li jkʼejimoletike. Yileluke jaʼ laj yal li Artajerjese, pe xuʼ van jaʼ la stsʼiba Esdras ta skoj ti akʼbil tsots yabtele (Ne 11:23; Esd 7:18-26). Liʼe chakʼ ta ilel ti akʼo mi naka jlevietik li jkʼejimoletike, li Vivliae chal ti muʼyuk kʼusi yan tspasik «li jkʼejimoletike xchiʼuk li jlevietike» (Ne 7:1; 13:10).