1-3. 1) ¿Kʼu van yuʼun toj vokol laj yaʼi Ester kʼalal bat ta stojolal li smalale? 2) ¿Kʼusitik ta jtakʼtik?

KʼALAL yantik xnopaj batel Ester ta yamakʼil spasobmantal ajvalil li ta lum Susae, chakʼ persa ti muʼyukuk kʼusi tsvul-o yoʼontone. Pe taje mu kʼunuk ta pasel, yuʼun li spasobmantal ajvalile toj yan sba ta kʼelel. Li kʼusi chkʼot ta jsatik ta anile jaʼ li yibel na lek bonbil ti pasbil ta ladriyoe —ti lokʼtabil tot vakaxetik ti oy xikʼe, leonetik xchiʼuk j-akʼ flechaetik—, li yoyaltak ti lek pasbil ta tonetike xchiʼuk li yan sba lokʼoletik ti patbilike. Li kastiyo taje toj yan sba yutsil ta kʼelel, ti te pasbil ta toyol vitsetik ti pixil ta taiv ti Zagros sbie, ti lek yox tajek xvinaj li ukʼum ti te ch-echʼ ta yok vits ti Coaspes sbie. Kʼalal jaʼo ch-echʼ xtuchʼ li kastiyo taje, li Estere chbat skʼopon Asuero ti sbiiltasoj sba kʼuchaʼal «mukʼta ajvalile» xchiʼuk ti jaʼ smalal xtoke, ti kʼuchaʼal la spasik li kastiyo taje jaʼ sventa tsnaʼik ti toj echʼ noʼox xuʼ yuʼun li yajvale.

² ¡Jaʼ van smalal! Taje mi junuk van tukʼil judioal tseb tsnop ti jech tsta smalale, jech kʼuchaʼal li Estere, jun tseb ti tsots lek xchʼunel yoʼontone.a Li Asueroe muʼyuk laj yojtikin Abraham ti la xchʼunbe smantal Dios kʼalal albat ti akʼo xchikintabe li kʼusi chal yajnile, ti jaʼ li Sarae (Gén. 21:12). Li Asueroe snaʼoj van jutuk o mi jsetʼuk ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ta sventa li Mantaletik laj yakʼbe judioetike, li Dios chichʼ ta mukʼ Estere. Pe snaʼoj lek kʼusitik li mantaletik oy ta Persiae, ti chal ti mu stakʼ xichʼ pasel li kʼusi tspas yaʼi li yajnile: ti chbat ta stojolal li ajvalil ta Persia ti muʼyuk takbil ta ikʼele. ¡Li stojobil ti mu xchʼun mantale jaʼ ti chichʼ milele! Pe akʼo mi jech, li Estere ta xbat ta yut ti bu tspas mantal li ajvalile, vaʼun te la svaʼan sba ta yeloval, li kʼusi tspase xuʼ van jaʼ chakʼ-o sba ta milel (kʼelo Ester 4:11; 5:1).

³ ¿Kʼusi srasonal oy yuʼun ti jech chakʼ ta vokol xkuxlejal li jun ants ti solel mukʼ tajek xchʼunel yoʼontone? ¿Kʼusi xuʼ jchantik yuʼun? Sventa jnaʼtike, baʼyel jkʼeltik kʼuxi kʼot ta meʼajvalil ta Persia.

Li xkuxlejal Estere

4. ¿Kʼusi jnaʼojtik ta stojolal Ester kʼalal bikʼit toʼoxe, xchiʼuk kʼuxi bat xchiʼin ta naklej Mardoqueo ti jaʼ sprimoe?

⁴ Li Estere jaʼ meʼon tseb. Mu jnabetik mas ta sventa li stot smeʼe, kʼajomal noʼox jnaʼojtik ti Hadasa akʼbat sbie, ti jaʼ jech chichʼ albel sbi ta hebreo kʼop li mirtoe, jun kʼupil sba tsʼiʼlel ti sakik xniche. Kʼalal cham stot smeʼ li Estere, jun vinik ti Mardoqueo sbi ti jaʼ sprimoe, kʼuxubaj ta yoʼonton, vaʼun laj yikʼ batel ta naklej, li vinik taje mas xa ep sjabilal. La stsʼites kʼuchaʼal stseb stuk (Est. 2:5-7, 15).

5, 6. 1) ¿Kʼuxi laj yalbe mantal Ester li Mardoqueoe? 2) ¿Kʼu toʼox yelan xkuxlejalik li Ester xchiʼuk li Mardoqueoe?

⁵ Li Mardoqueo xchiʼuk Estere ikʼbilik batel ta kapital yuʼun Persia, li ta lum taje pʼajbilik ta skoj ti tukʼ yakʼoj sbaik li ta srelijionike xchiʼuk ta sventa li Mantaletik yuʼun judioetike. Ta melel, li Mardoqueoe laj yalbe li kʼusi spasoj Jeovae xchiʼuk ti jaʼ jun jkʼuxubinvanej Dios ti ep ta velta la skolta li slumale xchiʼuk ti jutuk xa skʼan jech spas yan velta xtoke, taje jaʼ koltaat-o Ester sventa lik skʼan-o mas li sprimoe (Lev. 26:44, 45). Mu labaluk ta aʼiel ti lek xchiʼuk tukʼ skʼanoj sbaike.

⁶ Yaʼeluk li Mardoqueoe, yichʼoj yabtel ta snail pasobmantal ta Susa, ti te nopem xaʼi chchotiik ta stiʼ xchiʼuk li yan xchiʼiltak ta abtele (Est. 2:19, 21; 3:3). Mu jnaʼtik lek kʼusi chabtelan ta stsebal li Estere, xuʼ van jaʼ tsventain li sprimoe xchiʼuk ti tspas li kʼusitik skʼan pasel ta snaike, li snaike xuʼ van te ta yosilal li jteklum ti abol sbae, li ta jot stiʼil ukʼume. Xuʼ van lek xaʼi chbat ta chʼivit te ta Susa ti bu oy jpʼolmaletik xchiʼuk ti bu chabtelanik oro, plata xchiʼuk yan kʼusitike. ¡Mu jsetʼuk snaʼoj ti skotol kʼakʼal jech ta skʼupin li kʼusitik kʼupilik sba taje! Ti vaʼ orae mu snaʼ li kʼusi chkʼot ta pasel ta stojolal ta mas jelavele.

«Toj lec cʼupil sba»

7. ¿Kʼu yuʼun tsabeik xkʼexol li Vastie, xchiʼuk kʼusi kʼot ta pasel ta mas tsʼakal?

⁷ Jun kʼakʼale, puk batel jun aʼyej ta skotol lum: ¡oy kʼusi kʼot ta pasel li ta sna ajvalile! Kʼalal jaʼo yakalik spasel kʼin li bankilaletik ta pasobmantale, ch-uchʼbajik, chveʼik ta muil veʼliletik, li Asueroe la stak ta ikʼel li kʼupil sba Vasti ti jaʼ li meʼajvalile, li Vastie yakalik spasel yan kʼin xchiʼuk li antsetike, pe muʼyuk la xchʼun li takel ta ikʼele. Solel kap tajek sjol li ajvalile, vaʼun la sjakʼbe li buchʼu chtojobtasat kʼusi stojobil smul chakʼbeik li Vastie. Li kʼusi kʼot ta nopel yuʼune jaʼ ti tsabe xkʼexol li meʼajvalile. Li yajtuneltak ajvalile lokʼ saʼik li tojol tsebetik ti mas kʼupilik sba ti bu kʼalal sventainoj li ajvalile, vaʼun jaʼ te tstʼuj bu junukal xuʼ chkʼot ta yajnil (Est. 1:1–2:4).

8. 1) ¿Kʼu van yuʼun la svul yoʼonton Mardoqueo ta stojolal li sprimae? 2) Jech kʼuchaʼal ta xal li Vivliae, ¿kʼu yelan skʼan xkiltik li jpat jxokontike? (Kʼelo xtok Proverbios 31:30.)

⁸ Kʼalal chakʼ venta ti yantik xa xchʼi sprima li Mardoqueoe solel xmuyubaj xchiʼuk skʼanoj, yuʼun melel xvinaj li kʼusi ta xile: li Estere tspas xa talel ta ants xchiʼuk toj kʼupil sba xtok. Yuʼun li loʼil ta Vivliae xi chalbe skʼoplale: «Li tsebe toj lec cʼupil sba» (Est. 2:7). Akʼo mi jech, li Mardoqueoe laj onoʼox svul yoʼonton ta stojolal. Jech kʼuchaʼal chal li Vivliae maʼuk noʼox tsots skʼoplal ti kʼupil jba xijvinaje. Li buchʼutik muʼyuk tstsʼitesik li talelal jech kʼuchaʼal li pʼijilale xchiʼuk ti bikʼit chakʼ sbaike, mas me kʼun ti jpʼel xa xale xchiʼuk ti tstoy sbae (kʼelo Proverbios 11:22). ¿Mi jech van chkʼot ta stojolal li Estere? ¿Mi chkoltaat van o mi tstoy-o van sba ti kʼupil sba xvinaje? Taje jaʼ te chvinaj mi echʼ xaʼox kʼuk sjalile.

9. 1) ¿Kʼusi kʼot ta pasel kʼalal laj yilik Ester li yajtuneltak ajvalile, xchiʼuk kʼu van yuʼun ti toj vokol laj yaʼiik kʼalal la xchʼak sbaike? 2) ¿Kʼu yuʼun laj yakʼ Mardoqueo ti xnupun xchiʼuk li buchʼu maʼuk jchʼunolajel li Estere? (Kʼelo li rekuadroe.)

⁹ Pe kʼalal ilat yuʼun li yajtuneltak Asueroe, vaʼun laj yikʼik batel ta spasobmantal ajvalil li ta jot stiʼil ukʼume (Est. 2:8). ¡Li Mardoqueoe toj kʼux van laj yaʼi ti la xchʼak sbaike yuʼun skʼanoj kʼuchaʼal stseb! Ta melel, li Mardoqueoe mu onoʼox skʼan ti xkʼot ta smalal Ester li jun vinik ti maʼuk jchʼunolajele, akʼo mi jaʼ jun ajvalil, pe muʼyuk kʼusi xuʼ la spas.b Kʼalal skʼan toʼox xikʼik batel li Estere, ¿mi xnop van kuʼuntik kʼuyelan chakʼbe lekil tojobtasel Mardoqueo ti te chkom-o ta sjol li Estere? Kʼalal ta sbelel xa lum Susa xbate tsnopilan kʼusi van chkʼot ta stojolal xchiʼuk kʼu van yelan li kuxlejal bu chbate.

«Toj lec cʼanbil ta scotol li bochʼotic laj yilique»

10, 11. 1) ¿Kʼu van yelan laj yaʼi Ester ti solel jel tajek li xkuxlejale? 2) ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti la svul yoʼonton ta stojolal sprima li Mardoqueoe?

¹⁰ Li Estere solel jel tajek li xkuxlejale. Li stuke la xchiʼinan epal tsebetik ti nom likemik talel ta yosilal Persiae. Ta melel, skotol li tsebetike jeltos stalelalik, kʼusi nopem xaʼiik spasel xchiʼuk jeltos skʼopik. Skotol li tsebetik taje kʼelbilik ta jun yaj-abtel ajvalil ti Hegai sbie, jaʼ oy ta sba chal mantal ti sjunuluk jabil xichʼik jaxbel muil poxiletik sventa kʼupilik sba xvinajike (Est. 2:8, 12). ¿Kʼu van yelan laj yaʼi sbaik ta skoj ti lek kʼelbilike? Jech kʼuchaʼal nabil onoʼoxe, toj ep ti solel stuk xa noʼox chaʼi sbaike xchiʼuk ti mas xa tsots skʼoplal chaʼiik ta skoj ti kʼupil sbaike. ¿Mi jaʼ van jech kʼot ta stojolal li Estere?

¹¹ Li buchʼu mas chat yoʼonton ti oy kʼusi xuʼ chopol xkʼot ta stojolal li Estere, jaʼ li sprimoe. Jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, li Mardoqueoe jujun kʼakʼal chnopaj batel ti bu oy li tsebetike yuʼun tskʼan tsnaʼ mi lek oy li Estere (Est. 2:11). Li kʼusi laj yaʼie muyubaj-o xchiʼuk jun-o yoʼonton kom, taje jaʼ van albat yuʼun jun yaj-abtel ajvalil. ¿Kʼu yuʼun?

12, 13. 1) ¿Kʼu yelan ilat Ester yuʼun li krixchanoetike? 2) ¿Kʼu van yuʼun muyubaj Mardoqueo kʼalal laj yaʼi ti muʼyuk laj yal Ester ti jaʼ judío antse?

¹² Li Hegaie toj labal sba laj yil ti kʼuyelan stalelal li Estere, jaʼ yuʼun lek la xkʼuxubin. Yuʼun akʼbat vukvoʼ skiara xchiʼuk akʼbat stuk noʼox jech yavil li ta snail tsebetike. Pe taje maʼuk noʼox, yuʼun li Vivliae xi chale: «Toj lec cʼanbil ta scotol li bochʼotic laj yilique» (Est. 2:9, 15). ¿Kʼu yuʼun ti toj lek ilate? ¿Mi jaʼ van ta skoj ti toj kʼupil sbae? Moʼoj. Yuʼun li Estere toj lek laj yakʼ ta ilel stalelal, maʼuk noʼox ti kʼupil sba xvinaje.

¹³ Jkʼeltik kʼusi chal li Vivliae: «Li Estere muʼyuc laj yal bu slumal, xchiʼuc bochʼo yutsʼ yalaltac, yuʼun li Mardoqueoe yalojbe onoʼox ti mu me xal bu liqueme» (Est. 2:10). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li sprimoe yaloj ti akʼo mu xal ti ta Judea likeme, yuʼun snaʼoj ti muʼyuk lek ch-ilatik yuʼun epal bankilaletik ta Persiae. Jamal xvinaj, manchuk mi muʼyuk te li sprimoe, li Estere pʼij xchiʼuk chchʼunbe-o li smantale. ¡Muyubaj-o van tajek li Mardoqueoe!

14. ¿Kʼuxi xuʼ xchanbeik stalelal Ester li kerem tsebetik avie?

¹⁴ Kʼalal chchʼunik mantal ta skotol ora li kerem tsebetik avie, li totil meʼiletik o li buchʼutik chchabiatike ta xmuyubajik. Bakʼintike xuʼ van chchiʼinik li buchʼutik lek stalelalik ta alele, ti jaʼ batem ta yoʼontonik li mulivajele xchiʼuk li majbaile, akʼo mi muʼyuk kʼelbilik xuʼ me stsal yuʼunik li kʼusitik chopolik taje xchiʼuk ti mu xchanbeik li kʼusitik tspasike. Mi jech tspasik kʼuchaʼal li Estere, chmuyubaj tajek yuʼunik li Stotik ta vinajele (kʼelo Proverbios 27:11).

15, 16. 1) ¿Kʼuxi ti stuk noʼox toj kʼupil sba ilat yuʼun ajvalil li Estere? 2) ¿Kʼu yuʼun mu toj kʼunuk laj yaʼi Ester li kʼusitik jel ta xkuxlejale?

¹⁵ Kalbetik to skʼoplal li Estere. Kʼalal kʼot yorail ti chbat yakʼ sba ta ilel ta stojolal li ajvalile xuʼ ox tstʼuj kʼusuk natsʼiletik ti kʼupilik sbae, sventa mas kʼupil sba xvinaj. Pe ta skoj ti lek noʼox sba ti kʼuyelan tsmeltsan sbae, jaʼ noʼox la stunes li kʼusi akʼbat yuʼun li Hegaie (Est. 2:15). Xuʼ van la snop ti sventa lek x-ilat yuʼun li ajvalile, maʼuk noʼox skʼan ti kʼupil sba xvinaje. Yuʼun jaʼ mas tsots skʼoplal laj yil li talelaletik kʼuchaʼal ti bikʼit noʼox chakʼ sbae xchiʼuk ti lek noʼox sba kʼuyelan tsmeltsan sbae, yuʼun li talelaletik taje chʼabal chvinaj ti bu tspas mantal li ajvalile. ¿Mi jech van ta melel li kʼusi tsnope?

¹⁶ Xi tstakʼbutik li loʼil ta Vivliae: «Li ajvalile jaʼ noʼox stuc toj cʼupil sba laj yil li Ester ta scotol li yantic tsebetic te oye; muʼyuc yan tseb ti toj lec laj yile. Jaʼ noʼox te teqʼuel yoʼnton icʼot ta stojol li Estere. Jech laj yacʼbe scoronail sjol sventa yajnil ajvalil; jaʼ icom o ta xqʼuexol li Vastie» (Est. 2:17). Vaʼun jech kʼot ta achʼ meʼajvalil li judío tseb ti bikʼit laj yakʼ sbae, yuʼun kʼot ta yajnil ajvalil ti mas tsots skʼoplal li vaʼ kʼakʼal taje. ¡Ta anil noʼox jel li xkuxlejale! ¿Kʼuxi van laj yut sventa xnope? ¿Mi laj van stoy-o sba? Muʼyuk.

17. 1) ¿Kʼuxi la xchʼunbe-o smantal li buchʼu tsʼitesat li Estere? 2) ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti jchanbetik stalelal Ester li avie?

¹⁷ Li Estere la xchʼun mantal jech kʼuchaʼal onoʼox tspase. Yuʼun la xchʼunbe-o smantal li buchʼu tsʼitesate xchiʼuk muʼyuk onoʼox laj yal ti jaʼ judío tsebe. Jech xtok, kʼalal laj yaʼi Mardoqueo ti oy jlom jvalopatinvanejetik ti tskʼan tsmilik li ajvalile, laj yalbe kʼusi skʼan spas li Estere, vaʼun jech la spas li kʼusi albate xchiʼuk laj yalbe li Asueroe, jech tuchʼ ta be li kʼusi mukul ox tskʼan tspasik li jvalopatinvanejetike (Est. 2:20-23). Ta skotol ora laj yakʼ ta ilel ti bikʼit chakʼ sbae xchiʼuk ti jchʼunej mantale, ti jaʼ svinajeb ti lek tsots li xchʼunel yoʼontone. Li voʼotike skʼan xkakʼ kiptik sventa jchanbetik li stalelale, yuʼun li avie oy epal krixchanoetik ti mu skʼan xchʼunik li mantale xchiʼuk ti jaʼ noʼox tskʼan tstoy sbaike. Pe mi oy xchʼunel koʼontontik ta melel jech kʼuchaʼal li Estere, toj ep sbalil chilik li talelal taje.

Chichʼ akʼel ta preva li xchʼunel yoʼontone

18. 1) ¿Kʼusi van srasonal oy yuʼun Mardoqueo ti muʼyuk la skejan sba ta stojolal li Amane? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune.) 2) ¿Kʼuxi yakʼoj ta ilel xchʼunel yoʼontonik epal tukʼil yajtuneltak Dios jech kʼuchaʼal la spas li Mardoqueoe?

¹⁸ Kʼalal echʼ xaʼox kʼuk sjalile, oy jun vinik ti lik yichʼ ojtikinel lek li ta snail pasobmantale, ti Amán sbie. Li Asueroe la sbiiltas ta Primer ministro (buchʼu tspas mantal) —laj yakʼbe tsots yabtel xchiʼuk kʼot ta bankilal jtojobtasvanej— xchiʼuk laj yal mantal ti akʼo snijan sbaik ta stojolale (Est. 3:1-4). Manchuk mi tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal ajvalil li Mardoqueoe, pe mi la snijan sbae, tsnop ti xkoʼolaj kʼuchaʼal muʼyuk chichʼ ta mukʼ Dios mi jech la spase. Li Mardoqueoe snaʼoj ti jaʼ jun smomnichʼon Agag li Amane, ti laj yichʼ milel yuʼun tukʼil j-alkʼop Samuel li ajvalil yuʼun amalequetike (1 Sam. 15:33). Li amalequetike toj chopol li kʼusitik la spasike, jaʼ yuʼun kʼot ta yajkontra li Jeovae xchiʼuk li slumale, jech oxal pʼajbil xa komik yuʼun li Diose (Deut. 25:19).c ¿Mi ta van skejan sba ta stojolal jun yaj-abtel ajvalil li Mardoqueoe? ¡Mi jsetʼuk jech ta spas! Li stalelal li tukʼil judío taje, jaʼ chakʼ jnoptik ta sventa li xchʼunel yoʼontonik li epal viniketik xchiʼuk antsetik ta voʼne xchiʼuk li ta jkʼakʼaliltike. Manchuk mi laj yakʼ ta vokol li xkuxlejalike, ta sjunul yoʼonton xi chalike: «Jaʼ tsots scʼoplal baʼyuc ta jchʼunbecutic smantal Dios; mu jaʼuc tscʼan baʼyuc ta jchʼunbecutic smantal cristiano» (Hech. 5:29).

19. ¿Kʼusi la snop tspas li Amane, xchiʼuk kʼuxi la xchʼun yuʼun li ajvalile?

¹⁹ Ta skoj ti mu skʼan snijan sba li Mardoqueoe, li Amane kap tajek sjol, vaʼun lik xchap skʼop sventa ta slajesbe skʼoplal li Mardoqueoe xchiʼuk li xchiʼiltak ta judioale. Li kʼusi baʼyel la spase, jaʼ ti bat ta stojolal li ajvalil Asuero sventa bat sjutbe smul li judioetike, pe muʼyuk laj yalbe li sbiike. Laj yakʼ ta ojtikinel kʼuchaʼal jun jteklum ti muʼyuk sbalilike, ti «vocʼol noʼox yacʼoj sba[ike]», yuʼun jtoybaetik xchiʼuk toj xibal sbaik, yuʼun mu xchʼunbeik smantaltak li ajvalile. Ta slajebe, laj yal ti chakʼ epal matanal takʼin li ta skʼulejal ajvalil sventa xichʼik milel skotol li judioetik ti bu kʼalal chventainvan li ajvalile.d ¿Kʼusi la stakʼ li Asueroe? Laj yal ti xuʼ spase xchiʼuk laj yakʼbe li yixtolal skʼob sventa chal ta sbi ajvalil ti xuʼ xichʼ pasel li mantaletik ta slokʼese (Est. 3:5-10).

20, 21. 1) ¿Kʼu yelan laj yaʼi sbaik li Mardoqueo xchiʼuk li yan judioetik ti te nakalik ti bu kʼalal sventainoj li ajvalil ta skoj li mantal laj yakʼ Amane? 2) ¿Kʼusi la skʼanbe Ester ti akʼo spas li Mardoqueoe?

²⁰ Pe jaʼuk li Amane laj yal mantal ti akʼo stakik batel ta ora li kartaetike, sventa xbat xanik ta anil li lumetik ti bu kʼalal sventainoj li ajvalile yoʼ xalik ta buyuk noʼox ti chichʼ lajesel skotol li judioetike. Li aʼyej taje toj chopol van laj yaʼiik li buchʼutik te nakalik ta namal Jerusalene, ti jaʼ toʼox sutelik talel li ta Babiloniae xchiʼuk ti jaʼ toʼox yakalik xchaʼmeltsanel li lume. ¡Yuʼun muʼyuk toʼox smuroal li jteklum sventa tspoj-o sbaike! Melel onoʼox ti Mardoqueoe te xnopnun ti kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel ta stojolal li yamigotake xchiʼuk li yutsʼ yalaltak ti te nakalik ta Susae. Ta skoj ti tsvul yoʼontone la sjat skʼuʼ, la slap kʼuʼil sventa at-oʼonton ti xchʼixlajan ta lapele, laj yakʼ tan ta sjol xchiʼuk lokʼ batel, vaʼun lik avanuk li ta lume. Pe jaʼuk li Amane, te jun yoʼonton chotol ch-uchʼbajik xchiʼuk li ajvalile, ti solel muʼyuk ta xkʼuxubaj ta yoʼonton li svokol ta xakʼbe li judioetike xchiʼuk li yamigotakik te ta Susae (kʼelo Ester 3:12–4:1).

²¹ Pe li Mardoqueoe snaʼoj lek ti mu stakʼ ti te noʼox smeyoj skʼob xkome, pe, ¿kʼusi xuʼ spas un? Li Estere la stakbe batel kʼuʼiletik sventa tspatbe yoʼonton, pe muʼyuk la xchʼam. Li Mardoqueoe jaʼ to laj yaʼibe smelolal li kʼusi toʼox tsjakʼbe sbae: ti kʼusi srasonal ti laj yakʼ Jeova ti xichʼ ikʼbel batel sprima ta spasobmantal ajvalile xchiʼuk ti xnupun xchiʼuk li ajvalil ti maʼuk jchʼunolajele. Ta anil noʼox la stakbe batel jun aʼyej sventa tskʼanbe vokol Ester ti akʼo xbat xchiʼin ta loʼil li ajvalil Asueroe xchiʼuk ti spakbe skʼoplal li «xchiʼiltac ta judaile» (Est. 4:4-8).

22. ¿Kʼu yuʼun ta xiʼ Ester ti chbat ta stojolal li ajvalile? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune.)

²² Li meʼajvalile xiʼ tajek kʼalal laj yaʼi li aʼyej taje. Taje jaʼ chakʼ ta preva li xchʼunel yoʼonton ti muʼyuk jech xil-o ta sjunul xkuxlejale, yuʼun kʼalal la stakʼbe li Mardoqueoe laj yal ta jamal ti chiʼe. ¿Kʼu yuʼun ti chiʼe? Jech kʼuchaʼal la svulesbe ta sjol li sprimoe, li mantaletik yuʼun jpersiaetike chal ti chichʼ milel mi oy buchʼu bat ta stojolal ajvalil mi muʼyuk takbil ta ikʼele. Kʼalal oy buchʼu muʼyuk chchʼun li mantal taje, li kʼusi noʼox xuʼ chkol-oe jaʼ ti mi la syeʼ li xvaxton ti pasbil ta oro sventa xchʼaybat smul yuʼun li ajvalile. ¿Mi ch-akʼbat van ta ilel slekil yoʼonton yuʼun ajvalil Asuero li Estere? Yuʼun onoʼox muʼyuk laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton kʼalal muʼyuk la xchʼun takel ta ikʼel li Vastie. Li kʼusi mas chopol xtoke, jaʼ ti oy xa ta 30 kʼakʼal ti muʼyuk xtakat ta ikʼel yuʼun ajvalil sventa tskʼele, li Estere xuʼ van la snop ti mu xa lekuk ch-ilat yuʼun li ajvalile (Est. 4:9-11).e

23. 1) ¿Kʼusi laj yal Mardoqueo sventa stsatsub xchʼunel yoʼonton li Estere? 2) ¿Kʼu yuʼun jaʼ jun slekil kʼelobil kuʼuntik li Mardoqueoe?

²³ Li Mardoqueoe jpʼel yoʼonton la stakʼbe, yuʼun tskʼan tstsatsubtasbe xchʼunel yoʼonton li sprimae, laj yalbe ti ta spoj ta melel judioetik ta vokolil li Jeovae, ti xuʼ van jaʼ tstunesate o yan kʼusi tstunes. Pe laj yalbe xtok, ti mi mu skʼan spas li kʼusi albate, xuʼ van mu xa xkol mi tsatsaj li vokolile. Ti jech laj yal li Mardoqueoe jaʼ te laj yakʼ ta ilel ti spatoj yoʼonton ta melel ta stojolal li Jeovae, ti ta onoʼox spas li kʼusi chale xchiʼuk ti muʼyuk chakʼ ti akʼo xlaj li slumale (Jos. 23:14). Vaʼun xi laj yalbe li Estere: «Yicʼal yuʼun voʼot tʼujbilot sventa chacoltautic ti voʼot laʼoch ta meʼ ajvalile» (Est. 4:12-14). Ta melel, ¡toj echʼ noʼox tsots xchʼunel yoʼonton li Mardoqueoe! ¿Mi jech van li xchʼunel koʼontontik eke? (Prov. 3:5, 6.)

Ta skoj ti oy xchʼunel yoʼonton li Estere muʼyuk xiʼo ti xuʼ xchame

24. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel xchʼunel yoʼonton xchiʼuk stsatsal yoʼonton li Estere?

²⁴ Li Estere laj yakʼ venta ti kʼot xa yorail ti oy kʼusi skʼan spase. La skʼanbe Mardoqueo ti akʼo xikta yiximik oxib kʼakʼal li judioetik jech kʼuchaʼal tspas li Estere. Taje jaʼ te laj yakʼ ta ilel li xchʼunel yoʼonton ta melele xchiʼuk ti tsots yoʼonton kʼalal laj yal li kʼusi yichʼoj aʼiel avie, ti xi chale: «Me te lichame, acʼo chamcun» (Est. 4:15-17). Li oxib kʼakʼal taje mas van la skʼanbe vokol Dios ta orasion. Kʼalal kʼot yoraile, jaʼ la slap li skʼuʼ ti bu mas kʼupil sba sventa lekuk x-ilat yuʼun li ajvalile, vaʼun lokʼ batel ti bu nakale.

25. Alo kʼusi kʼot ta pasel kʼalal jaʼo bat ta stojolal ajvalil li Estere.

²⁵ Jech kʼuchaʼal laj kiltik ta slikebal li kapitulo liʼe, li Estere bat ta stojolal li ajvalile. Kʼalal yakal chanav batele, yakal van tspas orasion xchiʼuk tsvul yoʼonton. Laje och batel li ta yamakʼil spasobmantal ajvalile, ti tsta xa batel ta ilel li Asuero ti te oy ta xchotlebe. Li Estere tskʼan tsnaʼ kʼuyelan chaʼi sba li ajvalile, sventa taje xuʼ van tskʼelbe sat ti makal jutuk yuʼun li xmuruxal sjol ti lek kʼelbile xchiʼuk li yisim ti solel lek tukʼ setbile. ¿Mi jal van echʼ sventa xtaat ta ilel yuʼun li smalale? Mu jnaʼtik, pe jal van tajek laj yaʼi li Estere. Pe kʼalaluk laj yil ajvalil ti te vaʼal li Estere, labal to van sba laj yil jutuk, pe lik tseʼetajuk ta anil li sate xchiʼuk la syeʼ li xvaxton ti pasbil ta oroe (Est. 5:1, 2).

26. ¿Kʼu yuʼun skʼan tsotsuk koʼontontik jech kʼuchaʼal la spas li Estere? ¿Kʼusi ta jchantik li ta yan kapitulo chtale?

²⁶ Li Estere akʼbat xa yuʼun ajvalil ti xuʼ skʼopone. Li ants ti tukʼ laj yakʼ sbae jpʼel yoʼonton laj yakʼ ta vokol xkuxlejal sventa spakbe skʼoplal Jeova xchiʼuk ti xchabibe li slumale. ¡Taje jaʼ jun slekil kʼelobil yuʼunik skotol li yajtuneltak Dios li xchʼunel oʼontonal taje! Li yajtsʼaklomtak Cristo avie ep sbalil chkiltik li loʼil taje. Li Jesuse laj yal ti jaʼ onoʼox chkʼot ta smarkailik li kʼanelal chakʼik ta ilel li melel yajtsʼaklomtake (kʼelo Juan 13:34, 35). Jaʼ yuʼun, mi ta jkʼan chkakʼtik ta ilel kʼanelal jech kʼuchaʼal laj yakʼ ta ilel li Estere, skʼan me xkakʼtik ta ilel stsatsal koʼontontik. Akʼo mi jech, taje jaʼ noʼox slikebal li sloʼil xkuxlejale. ¿Kʼuxi chut Ester sventa xchʼun li ajvalil ti oy kʼusi chopol yakal tsnop tspas li yajtojobtasvanej ti lek tajek xil sba xchiʼuke, ti jaʼ li Amane? ¿Mi ta van xkol onoʼox yuʼun li judioetike? Taje jaʼ to te ta jchantik li ta yan kapitulo chtale.

1-3. 1) ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Ester kʼalal chnopaj xaʼox batel ti bu chotol li smalale? 2) ¿Kʼusi la spas ajvalil kʼalal ay vulaʼanatuk yuʼun Ester ti muʼyuk takbil ta ikʼele?

LI Estere kʼunkʼun chnopaj batel ta xchotleb ajvalil ti tsots xpʼitpʼun yoʼontone. Jnoptik noʼox avaʼi ti solel stsʼijlan kʼalal jaʼo och batel ta yamakʼil spasobmantal ajvalil ta Susa li Estere. Jaʼ noʼox chaʼi ti chbakʼ jutuk kʼalal chanave xchiʼuk ti xjochjun batel li skʼuʼ sventa meʼajvalile. Mu stakʼ xchʼay yoʼonton ta skʼelel ti jun yutsil xvinaj li snail spasobmantal ajvalile, ti jun yutsil pasbil li yoyaltake xchiʼuk li jol na ti pasbil ta chʼut teʼ (cedro) ti ichʼbil talel ta namal Libanoe. Jaʼ noʼox tukʼ tskʼel batel li vinik ti te chotol ta spasobmantale, yuʼun jaʼ xuʼ xal mantal mi chkuxi o mi chcham li Estere.

² Tukʼ kʼelbil yuʼun ajvalil li Estere, vaʼun bechbat li xvaxton ti pasbil ta oroe. ¡Solel xkuxet laj yaʼi! Ti vaʼ yelan la spase jech pojbat xkuxlejal li Estere, yuʼun jaʼ chakʼ ta ilel ti laj yakʼ ta perton ta skoj li kʼusi la spase: ti bat skʼel ajvalil akʼo mi muʼyuk takbil ta ikʼele. Vaʼun xuʼ xa xnopaj batel ti bu chotol li ajvalile, la stojbe ta vokol li kʼuxubinel akʼbate, vaʼun laj yakʼ skʼob li ta sniʼ vaxtone (Est. 5:1, 2).

³ Jaʼ jun ajvalil ti tsots skʼoplal li Asueroe, oy ep skʼulejal xchiʼuk sjuʼel. Jech kʼuchaʼal chalik li buchʼutik xchanojbeik skʼoplale, li stojol skʼuʼ spokʼik ajvaliletik ti vaʼ kʼakʼale xkoʼolaj kʼuchaʼal ta smiyonal xa noʼox dolar li avie. Akʼo mi jech, li Estere snaʼoj ti kʼanbil yuʼun li smalale, yuʼun oy kʼusitik tspas ti chakʼ ta ilele. Vaʼun xi la sjakʼbe Ester li ajvalile: «¿Cʼusi tal apas, Ester? ¿Cʼusi tal acʼan?», laje laj yalbe ti chakʼbe oʼlol ti kʼu smukʼul sventainoje (Est. 5:3).

4. ¿Kʼusi tsatsal abtelal skʼan to spas li Estere?

⁴ Li Estere laj xa yakʼ ta ilel ti oy xchʼunel yoʼontone xchiʼuk ti lek tsots yoʼontone: bat skʼopon ajvalil sventa chchabi li slumal ti mukul ox chapbil skʼoplal chichʼik milele. Skotol li kʼusi spasoj talele lek kʼusi kʼotem ta pasel, yuʼun chʼamat yuʼun li ajvalile. Pe skʼan to spas li kʼusi mas toj tsotse. Yuʼun skʼan to xchʼun yuʼun li jtoyba ajvalil ti toj chopol li yajtojobtasvaneje, yuʼun loʼlaat baʼyuk sventa xal mantal ti akʼo xichʼ milel li slumal Estere. ¿Kʼuxi chchʼun yuʼun taje, xchiʼuk kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li xchʼunel yoʼontone?

La sabe lek «yorail» sventa chkʼopoj

5, 6. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta xkuxlejal Ester li beiltasel chal ta Eclesiastés 3:1, 7? 2) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel spʼijil Ester kʼalal la skʼopon li smalale?

⁵ ¿Mi te van chal skotol Ester ta yeloval li buchʼutik te ch-abtejik ta snail spasobmantal ajvalile? Taje xuʼ van xakʼ ta kʼexlal li ajvalile xchiʼuk xuʼ van xlik spak skʼoplal ta anil Amán ta skoj li smul albile. ¿Kʼusi van tsnop tspas li Estere? Kʼalal echʼ xaʼox jayibuk sien jabile, li pʼijil ajvalil Salomone la stsʼiba li kʼusi akʼbat snaʼ yuʼun Diose: «Scotol oy scʼacʼalil [...]. Oy yorail chʼanxijchi; oy yorail chijcʼopoj» (Ecl. 3:1, 7). Ta melel, jech van chanubtasat yuʼun li tukʼil Mardoqueo kʼalal yakal toʼox chchʼi li Estere. Jech kʼuchaʼal ta jkʼeltik batele, lek xvinaj ti tsots skʼoplal laj yil ti skʼan stʼujbe lek «yorail [chkʼopoje]».

⁶ Jaʼ yuʼun xi la stakʼbe smalal li Estere: «Me lec chavaʼye, ajvalil, avocoluc laʼic ta veʼel tana achiʼuc li Amane, yuʼun chapanbil xa lec veʼlil cuʼun sventa chaquichʼot ta mucʼ, voʼot li ajvalilote» (Est. 5:4). Li ajvalile lek laj yaʼi xchiʼuk la stak ta ikʼel li Amane. ¿Mi mu jechuk ti toj pʼij li Estere? Jech kʼuchaʼal chkiltike laj yichʼ ta mukʼ li smalale, yuʼun la sabe lek yorail sventa chalbe li kʼusi tsvul-o yoʼontone (kʼelo Proverbios 10:19).

7, 8. ¿Kʼu yelan kʼot ta pasel li baʼyel veʼel la spas li Estere, xchiʼuk kʼu yuʼun muʼyuk laj yalbe ajvalil li kʼusi oy ta yoʼontone?

⁷ Ta melel, ta sjunul yoʼonton tspas veʼlil li Estere xchiʼuk chakʼ persa spasel li kʼusitik lek tskʼupin li smalale. Jech xtok, oy yaʼlel tsʼusub sventa xmuyubajikuk noʼox (Sal. 104:15). Ta skoj ti lek la skʼupin veʼel li Asueroe lokʼ ta yoʼonton sjakʼbe yan velta xtok kʼusi tskʼan li Estere. ¿Mi jaʼ xa van yorail chalbe?

⁸ Li Estere maʼuk to yorail laj yil. Jaʼ yuʼun laj yikʼ ta veʼel ta yokʼomal xtok li ajvalil xchiʼuk li Amane (Est. 5:7, 8). ¿Kʼu yuʼun ti muʼyuk laj yalbe ta anile? Jvules ta joltik ti chal smantal ajvalil ti chichʼik milel li buchʼutik koʼol slumalik xchiʼuk li Estere. Ta skoj ti ep buchʼu xuʼ xchame skʼan xichʼ spʼijil sventa skʼel kʼusi ora xuʼ xkʼopoj. Jaʼ yuʼun la smala xchiʼuk la spas yan veʼlil sventa chakʼbe yil ti skʼanoj li smalale.

9. ¿Kʼusi chakʼ kʼotuk ta pasel mi oy smalael kuʼuntike, xchiʼuk kʼuxi xuʼ jchanbetik li slekil talelal Estere?

⁹ Li smalaele jaʼ jun talelal ti ep sbalile, pe mu epuk krixchanoetik ti xakʼik ta ilele. Manchuk mi chat yoʼonton xchiʼuk tskʼan xa chal kʼusi oy ta yoʼonton li Estere, la sabe lek yorail. Lek me ti jchanbetik li stalelale, yuʼun xuʼ van xkiltik ek ti oy kʼusitik skʼan tukʼibtasele. Skʼan me jchanbetik stalelal Ester xchiʼuk oyuk smalael kuʼuntik kʼalal ta jkʼan chkalbetik j-abteletik ti oy kʼusi skʼan tukʼibtasele. Li Proverbios 25:15 xi chale: «Li smucʼul coʼntontique tslamajes li ile; li cʼunil cʼope tslamajes li cʼusi chopol ta xcʼot ta pasele». Mi ta jsabetik lek yorail xchiʼuk mi ta slekil koʼontontik chijkʼopoj jech kʼuchaʼal la spas Estere, xuʼ me xlamaj li kontrainel chkichʼtike. Li Jeovae, ¿mi laj yakʼbe bendision Ester ta skoj ti oy smalael yuʼun xchiʼuk ti oy spʼijile?

Oy kʼusi laj yakʼ kʼotuk ta pasel li smalaele

10, 11. ¿Kʼu yuʼun kap Amán kʼalal jaʼo lokʼ batel li ta veʼele, xchiʼuk kʼusi albat akʼo spas li yajnil xchiʼuk li yamigotake?

¹⁰ Ta sventa ti oy smalael yuʼun li Estere, ep kʼusitik kot ta pasel ti tsotsik skʼoplale. Kʼalal tsuts li baʼyel veʼele «toj xcuxet noʼox, toj jun noʼox yoʼnton» lokʼ batel li Amane, yuʼun jaʼ la xchiʼinan ta veʼel li ajvalil xchiʼuk li meʼajvalile. Pe kʼalal ta stiʼ xaʼox spasobmantal ajvalil xlokʼ li Amane, te chotol laj yil li Mardoqueoe, ti mu skʼan skejan-o sba ta stojolale. Jech kʼuchaʼal laj kiltik li ta yan kapituloe, li Mardoqueoe mu yolbajuk jech tspas, yuʼun jaʼ ta skoj ti kʼuyelan chaʼi sjol yoʼontone xchiʼuk ta skoj ti kʼuyelan chil sbaik xchiʼuk li Jeovae. Pe li loʼil ta Vivliae chal ti «batsʼi tsots iʼilin» li Amane (Est. 5:9).

¹¹ Kʼalal laj yalbe yajnil xchiʼuk yamigotak ti laj yichʼ pʼajele, ti jech laj yaʼi sbae, albat ti akʼo yakʼ ta pajel natil teʼ ti te van 22 metrouk stayleje xchiʼuk ti xalbe ajvalil ti xakʼ ye sventa sjokʼanik li Mardoqueoe. Li Amane toj lek laj yaʼi taje, jaʼ yuʼun lik noʼox spas (Est. 5:12-14).

12. ¿Kʼu yuʼun la skʼan ti akʼo xkʼelbat li vunetik ti bu tsʼibabil li kʼusitik kʼotemik ta pasel ta slumal li ajvalile, xchiʼuk kʼusi laj yakʼ venta?

¹² Pe oy kʼusi labal sba kʼot ta pasel ta stojolal li ajvalile. Li Vivliae chal ti «muc xtal svayel laj yaʼay» li akʼobal taje. Ta skoj ti mu x-och svayel li Asueroe laj yal mantal ti akʼo xkʼelbat li vunetik ti bu tsʼibabil li kʼusitik kʼotemik ta pasel ta slumale. Te tsʼibabil la staik ti ta ox xmilat yuʼun yaj-abteltak li ajvalile. Vul ta sjol ti laj yichʼik tsakel xchiʼuk laj yichʼik milel li buchʼutik tskʼan ox chmilvanike. Pe, ¿kʼusi kʼot ta stojolal li Mardoqueoe, ti jaʼ laj yal li kʼusi snopoj ox tspasik li j-abteletik taje? Li ajvalile la sjakʼ kʼusi smoton laj yichʼ akʼbel li Mardoqueoe. ¿Kʼusi laj yalik? Li yaj-abteltake laj yalik ti muʼyuk kʼusi akʼbile (kʼelo Ester 6:1-3).

13, 14. 1) ¿Kʼusi kʼot ta stojolal Amán ti muʼyuk bu jech smalaoje? 2) ¿Kʼusi albat yuʼun yajnil xchiʼuk yamigotak li Amane?

¹³ Tsvul tajek yoʼonton li ajvalile, yuʼun tskʼan tsnaʼ mi oy te junuk yaj-abtel sventa xkoltaat ta xchapanel taje. Pe, jaʼo te oy ta yamakʼil spasobmantal ajvalil li Amane. Yaʼeluke sob kʼot, yuʼun solel oy ta yoʼonton tskʼanbe permiso ajvalil ti akʼo yichʼ jokʼanel ta teʼ li Mardoqueoe. Pe kʼalal skʼan toʼox xal kʼusi tskʼan li Amane, li ajvalile la sjakʼbe kʼusi xuʼ spas ta stojolal jun vinik ti tskʼan chakʼ ta ichʼel ta mukʼe. Li Amane yaloj mi jaʼ skʼoplal. Jaʼ yuʼun laj yal ti akʼo xichʼ pasbel alakʼ sba skʼinale: ti tslap kʼuʼil sventa ajvalil li vinike xchiʼuk ti akʼo xnitat batel ta skaʼ ajvalil ta sjunul lum Susa yuʼun li bankilal ta stojolal li yaj-abteltake xchiʼuk ti lek chichʼ albel batel skʼoplale. Nopo xa noʼox avaʼi ti kʼuyelan laj yaʼi sba Amán kʼalal laj yaʼi ti jaʼ skʼoplal li Mardoqueoe. Li ajvalile, ¿buchʼu xa noʼox xanaʼ la skʼanbe ti akʼo xalbe batel lek skʼoplal li Mardoqueoe? ¡Jaʼ li Amane! (Est. 6:4-10.)

¹⁴ Akʼo mi solel chopol laj yaʼi xchiʼuk mi kapem tajek, pe li Amane la spas li kʼusi albat yuʼun li ajvalile. Ta anil noʼox sut batel ta sna xchiʼuk chat yoʼonton ta skoj li kʼusi kʼot ta pasele. Pe li yajnil xchiʼuk yamigotake laj yalbeik ti muʼyuk kʼusi lek chkʼot ta pasel ta skoj taje xchiʼuk ti ta xichʼ tsalel yuʼun li judío vinik Mardoqueoe (Est. 6:12, 13).

15. 1) ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta skoj ti oy lek smalael yuʼun li Estere? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan ti «jaʼ noʼox ta jmala chiscoltau[tik] li Diose»?

¹⁵ Ta skoj ti oy smalael yuʼun li Estere laj to smala jun kʼakʼal sventa chalbe ajvalil li kʼusi tskʼane. Xkaltik noʼoxe laj yakʼ to ora sventa xchapan slajel li Amane. Jech xtok, xuʼ van jaʼ la spas Jeova ti mu x-och svayel li ajvalile (Prov. 21:1). Jaʼ yuʼun mu labaluk chkaʼitik ti chal Vivlia ti skʼan «jaʼ noʼox ta jmala chiscoltau[tik] li Diose» (kʼelo Miqueas 7:7). Kʼalal ta jpat koʼontontik ti xchapaj yuʼun kʼusuk vokolil li Diose xuʼ van labal to chkiltik ti kʼuyelan chchapane, taje xuʼ van mu jechuk xtal ta joltik.

Tsots yoʼonton kʼopoj

16, 17. 1) ¿Kʼusi ora kʼot «yorail» sventa chkʼopoj li Estere? 2) ¿Kʼuxi ti jelelik li Vasti xchiʼuk li Estere?

¹⁶ Ta skoj ti mu skʼan xakʼ ta preva smalael yuʼun ajvalil li Estere laj yalbe skotol li ta xchibal xa velta veʼele. Pe, ¿kʼuxi van tspas? Li ajvalile la sjakʼbe yan velta kʼusi tskʼan li Estere (Est. 7:2). Li avi une jaʼ xa «yorail» sventa chkʼopoj.

¹⁷ Mi xnop van kuʼuntik ti yakal tspas orasion ta yoʼonton Ester kʼalal muʼyuk toʼox yaloj liʼe: «Me lec chavilune, ajvalil, me lec chavaʼay li cʼusi chcale, jun noʼox li cʼusi oy ta coʼnton ta jcʼanbote. Jaʼ ta jcʼanbot ti mu me xavacʼun ta milele, xchiʼuc mu me xavacʼ ta milel ec li jchiʼiltaque» (Est. 7:3). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Estere chalbe ti tstsak ta mukʼ li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun li ajvalile. ¡Toj jelel tajek xchiʼuk li jun pasaro meʼajvalil Vastie, yuʼun yolbaj laj yakʼ ta kʼexlal li smalale! (Est. 1:10-12.) Jech xtok, li Estere muʼyuk la xchopol kʼopta smalal ti ta sbolil la spat yoʼonton ta stojolal li Amane. Moʼoj, ta skoj ti oy ta vokol li xkuxlejale jaʼ noʼox la skʼanbe ti akʼo xchabiate.

18. ¿Kʼuxi laj yalbe ajvalil li kʼusi tsvul-o yoʼonton li Estere?

¹⁸ Ta melel, li kʼusi laj yal Estere kʼot ta yoʼonton li ajvalile xchiʼuk labal to laj yaʼi. Pe, ¿buchʼu xa noʼox ti tskʼan tsmil li meʼajvalile? Xi to chal li Estere: «Yuʼun li vuʼun xchiʼuc scotol li jchiʼiltaque chonbiluncutic xa ta cʼabal jcotolcutic ti acʼo quichʼcutic ulesele. Ti jaʼuc noʼox chonbiluncutic sventa mozoile, muʼyuc cʼusi chcal; mu xtal jtij xcʼuxul ajol ti jechuque» (Est. 7:4). Kʼuchaʼal chkiltike jamal chal kʼusi mas chat-o yoʼonton li Estere, pe chal xtok ti jaʼuk noʼox laj yichʼik chonel sventa mosoil xchiʼuk li buchʼutik jmoj slumalike muʼyuk kʼusi laj yal ti jechuke. Ta skoj ti chil svokol ajvalil ti chapanbil ti chichʼ milel epal krixchanoetike mu stakʼ ti te tsʼijil xkom li Estere.

19. ¿Kʼusi chchanubtasutik ti kʼuyelan laj yakʼ ta ilel Ester kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal ta jkʼan chkaltike?

¹⁹ Li Estere laj yakʼ ta ilel spʼijil xchiʼuk lek noʼox kʼopoj kʼalal laj yalbe ajvalil li kʼusi tsvul-o tajek yoʼonton sventa xchʼun yuʼune. Li kʼusi chakʼ jchantike jaʼ ti tsots skʼoplal ti oyuk smalael kuʼuntike, ti xkichʼtik ta mukʼe xchiʼuk ti jamal xkaltik mi oy kʼusi tsots skʼoplal chkalbetik li kutsʼ kalaltik o jun krixchano ti tsots yabtele (Prov. 16:21, 23).

20, 21. 1) ¿Kʼuxi laj yalbe smul Amán li Estere, xchiʼuk kʼu yelan laj yaʼi li ajvalile? 2) ¿Kʼusi la spas Amán kʼalal vinaj ti oy smule?

²⁰ Kʼalal laj yaʼi kʼusi laj yal Ester li Asueroe xi la sjakʼe: «¿Bochʼo vinical ti tscʼan tspas jeche?». Nopo xa noʼox avaʼi li Ester ti xi laj yal kʼalal chbech kʼobta batele: «¡Li jcontrainvaneje, li pucujil vinique jaʼ li bol vinic Amán liʼ chotole!». Muʼyuk buchʼu xbakʼ kom xchiʼuk toj batel xchʼulel ta xiʼel li Amane. Li Amane laj yil ti tsajub ta skapemal sjol Asuero kʼalal laj yaʼi ti laj yichʼ loʼlael yuʼun yajtojobtasvanej sventa xakʼ jun mantal ti xichʼ milbel li yajnil ti skʼanoj tajeke. Akʼo mi chakʼ persa spajesel li skapemal sjole, li ajvalile lokʼ batel ta anil ta nichimaltik (Est. 7:5-7).

²¹ Kʼalal vinaj xa smul li jloʼlavanej Amane xiʼ, jaʼ yuʼun la spatan sba ta stojolal meʼajvalil sventa tskʼanbe vokol. Kʼalal sut tal li ajvalile laj yil ti te patal tskʼanbe vokol bu chkux yoʼonton Ester li Amane, vaʼun tsots ilin xchiʼuk laj yal ti tskʼan la tstsatsaltsak te noʼox ta yut sna li meʼajvalile. Jech la saʼo slajel stuk li Amane. Laje pixil sat laj yikʼik batel. Vaʼun jaʼo laj yal jun yaj-abtel ajvalil ti yakʼoj ta pajel teʼ sventa te tsjokʼan ox Mardoqueo li Amane. Li Asueroe laj yal mantal ta anil ti akʼo sjokʼanik ta teʼ li Amane (Est. 7:8-10).

22. ¿Kʼuxi chchanubtasutik Ester ti skʼan mu xchʼay kuʼuntik li spatobil koʼontontik xchiʼuk li xchʼunel koʼontontike?

²² Li kʼusitik chkʼot ta pasel avie xuʼ van chakʼ jchʼuntik ti muʼyuk onoʼox tukʼil chapanel chkiltike. ¿Mi oy jech avaʼioj aba taje? Li Estere muʼyuk bu chʼay li xchʼunel yoʼontone xchiʼuk spatoj-o yoʼonton ti lek kʼusi chkʼot ta pasele. Kʼalal kʼot yoraile lek tsots yoʼonton laj yal ti tskʼan tukʼil chapanele xchiʼuk jaʼ laj yakʼbe sventain komel li Jeovae. Jechuk me jpastik ek, yuʼun li Diose muʼyuk jelem-o. Li Jeova avie jech-o xuʼ spas ti jaʼ chkʼot ta sba stukik spetsʼtak li buchʼutik chopolik xchiʼuk ti ta smanyailik tspasike, jech kʼuchaʼal la spas ta stojolal li Amane (kʼelo Salmo 7:11-16).

Ta slekil yoʼonton la spakbe skʼoplal Dios xchiʼuk slumal

23. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼbe smoton Mardoqueo xchiʼuk Ester li ajvalile? 2) ¿Kʼuxi kʼot ta pasel li albilkʼop laj yal Jacob ta stojolal li Benjamine? (Kʼelo li rekuadro ti bu chal: «Kʼot ta pasel jun albilkʼop».)

²³ Ta slajebe, li ajvalile laj yaʼi ti jaʼ stsʼitesoj Ester li Mardoqueoe, ti maʼuk noʼox ti tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal kʼalal la smak ta be ti chichʼ ox milel li ajvalile, jaʼ yuʼun la sbiiltas ta Primer ministro (buchʼu tspas mantal), vaʼun jech kʼot ta xkʼexol li Amane. Li ajvalile laj yakʼbe ta skʼob Ester sna xchiʼuk skotol li kʼusitik oy yuʼun Amane, pe li Estere jaʼ laj yakʼbe sventain skotol li Mardoqueoe (Est. 8:1, 2).

24, 25. 1) ¿Kʼu yuʼun mu junuk yoʼonton kom Ester kʼalal laj xaʼox yakʼ ta naʼel li kʼusi snopoj ox tspas li Amane? 2) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta vokol yan velta xkuxlejal li Estere?

²⁴ Ti muʼyuk xa ta xiʼel xkuxlejal li Ester xchiʼuk li Mardoqueoe, ¿mi xuʼ xa van jun yoʼonton li meʼajvalile? Ti jaʼuk noʼox tsnop ta sventa stuke jun xa yoʼonton ti jechuke, pe li vaʼ ora taje puk xaʼox li mantal yaloj Amán sventa chichʼ milel skotol li judioetike. Li Amane ayem xa onoʼox skʼopon espiritista sventa tsnaʼ bu junukal kʼakʼal mas lek sventa tspas li kʼusi snopoje. Li Vivliae chal ti la spas kanal tajimol ti Pur sbi li ta hebreo kʼope (Est. 9:24-26). Xuʼ van skʼan to jayibuk u sventa xkʼot li yoraile, pe taje mu xa jaluk skʼan. ¿Mi oy to van kʼusi stakʼ pasel?

²⁵ Akʼo mi muʼyuk takbil ta ikʼel li Estere bat skʼopon yan velta li ajvalile, jech laj yakʼ ta vokol yan velta xtok li xkuxlejale. Li avie laj yokʼita li slumale xchiʼuk la skʼanbe vokol smalal ti akʼo xchʼaybe skʼoplal li mantal laj yal ti chichʼ milel li judioetike. Pe li mantal chalik li ajvaliletik ta Persiae mu stakʼ chʼaybel skʼoplal ta jech noʼox (Dan. 6:12, 15). Jaʼ yuʼun, li ajvalile laj yakʼbe yabtel sventa spasik yan mantaletik li Ester xchiʼuk Mardoqueoe. Ta skoj taje lokʼ yan mantal ti bu chal ti xuʼ spoj sbaik li judioetike. Li j-almantaletike anil batik ta kaʼ li ta lumetik ti bu kʼalal sventainoj ajvalil sventa xalik li lekil aʼyeje, ta skoj taje ep buchʼutik muyubajik-o (Est. 8:3-16). ¿Mi xnop van kuʼuntik ti yakal chchapan sbaik sventa tspak skʼoplalik ta paskʼop li judioetik ti bu kʼalal sventainoj li ajvalile? Ti manchuk lokʼ li yan mantale, mu stakʼ spoj sbaik. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale, ¿mi ta van skolta slumal li «Mucʼul Dios ti echʼem stsatsale»? (1 Sam. 17:45.)

26, 27. 1) ¿Kʼuxi la skolta slumal Jeova sventa xkuch yuʼunik li paskʼope? 2) ¿Kʼusi albilkʼop kʼot ta pasel kʼalal jaʼo laj yichʼik milel xnichʼnabtak li Amane?

²⁶ Kʼalal kʼot li skʼakʼalile, chapal xaʼox li slumal Diose. Jech xtok, ta skoj ti pukem xa skʼoplal ti jaʼ xa Primer ministro yuʼun ajvalil li Mardoqueoe ep j-abteletik ta Persia koltavanik ek. Li Jeovae la skolta slumal sventa xkuch yuʼunik. Sventa mu xa xichʼik ilbajinel yan velta li slumale la slajesbe skʼoplal li yajkontratake (Est. 9:1-6).a

²⁷ Jech xtok, li lajunvoʼ xnichʼnab Amane laj yichʼik milel sventa junuk yoʼonton sbain skʼelel Mardoqueo li sna toʼox Amane (Est. 9:7-10). Jech kʼot ta pasel yuʼun Jeova li albilkʼop ti chichʼ tupʼbel stsʼunbalik li amalequetike, ti laj yakʼik ta ilel ti skontrainojik ta jyalel li slumale (Deut. 25:17-19). Xuʼ van jaʼik xa onoʼox slajeb snitilulaltak amalequetik li xnichʼnabtak Amán ti albil xa onoʼox skʼoplal ti chichʼ akʼbel slajebe.

28, 29. 1) ¿Kʼu yuʼun jech la skʼan yoʼonton Jeova ti akʼo spasik kʼop slumal li ta skʼakʼalil Estere? 2) ¿Kʼuxi chkʼot ta jun bendision ti xuʼ jchanbetik stalelal li Estere?

²⁸ Li Estere ep kʼusitik la sbain ti tsotsik skʼoplale, la spas mantaletik ti chalbe skʼoplal paskʼopetike xchiʼuk ti chichʼ milel li krixchanoetike. Ta melel mu kʼunuk laj yaʼi spasel taje. Pe li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae jaʼ ti mu xlaj skʼoplal li slumale, yuʼun jaʼ te chlik tal li albil Mesías ti jaʼ noʼox xuʼ chakʼbe spatobil yoʼonton li krixchanoetike (Gén. 22:18). Xijmuyubaj li yajtunelutik Dios avie, yuʼun muʼyuk xa ta jpastik kʼop jech kʼuchaʼal la spasik li judioetike, yuʼun kʼalal ay ta Balumil li Jesuse laj yalbe yajtsʼaklomtak ti mu stakʼ stikʼ sbaik li ta paskʼope (Mat. 26:52).

²⁹ Akʼo mi jech, li yajtsʼaklomutik Cristoe ta jpastik jun paskʼop ta mantal, yuʼun li kajkontratik ti jaʼ li Satanase tskʼan tslajes li xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jeovae (kʼelo 2 Corintios 10:3, 4). Mi jech xchʼunel koʼontontik kʼuchaʼal li Estere, xuʼ me xkuchʼ kuʼuntik ek. Li Estere kuch yuʼun li vokoliletike, yuʼun laj yakʼ ta ilel spʼijil, smalael yuʼun xchiʼuk tsots yoʼonton laj yakʼ ta ilel xchiʼuk la spakbe skʼoplal li slumal Diose. ¡Jaʼ jun mukʼta bendision li xchʼunel yoʼonton laj yakʼbutik ta ilele!