David xchiʼuk Goliat. ¿Mi jaʼ noʼox jecheʼ loʼil?

1 | ¿Mi oy van buchʼu xuʼ sta 2.90 metro snatil?

Li Vivlia chal ti Goliate «oy van oxibuc metro snatil» (1 Samuel 17:4). Pe oy buchʼutik mu xchʼutik ti toj nat li Goliate. Pe ¿mi anaʼoj ti te van 2.70 metrouk snatil li krixchano mas nat nabil skʼoplal li ta jkʼakʼaliltike? Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿mi mu xa noʼox stakʼ chʼunel ti toj echʼ xa noʼox nat li Goliate? Li Goliate jaʼ snitilulal li refaimetike ti jaʼ lek ojtikinbilik-o ta skoj li snatilike. Jlik vun ti te van laj yichʼ tsʼibael li ta siglo 13 yuʼun li j-egiptoetike chalbe skʼoplal junantik xibal sba soltaroetik ta Kanaan ti mas van ta 2.40 metro snatilike. Jaʼ yuʼun, xuʼ jchʼuntik ti jaʼ melel li kʼu snatil chichʼ albel skʼoplal li Goliate.

2 | ¿Mi melel ti kuxi li Davide?

Oy kʼuk sjalil li buchʼutik chchanbeik skʼoplale laj yalik ti jaʼ jun loʼil ti mu meleluk li sloʼilal Davide, pe ta kʼunkʼun yichʼoj tabel sprevailtak ti chakʼ iluk ti jaʼ melele. Li buchʼu chchanbeik skʼoplal kʼusitik voʼne mukajtik ta lume (arqueólogos) la staik jun voʼne tsʼib ti chalbe skʼoplal li «snitilulal Davide». Jech xtok, kʼalal laj yalbe skʼoplal David li Jesukristoe chakʼ iluk ti kuxi ta melele (Mateo 12:3; 22:43-45). Ti jchʼunojtik ti jaʼ Mesias li Jesukristoe, jaʼ ta skoj ti chib to bu chalbutik ti kʼuxi likem tal li smoltotake, taje jaʼ chakʼ iluk ti te lik tal ta snitilulal ajvalil Davide (Mateo 1:6-16; Lukas 3:23-31). Jech, li Davide kuxi ta melel.

3 | ¿Mi oy toʼox ta melel li lumetik ti chalbe skʼoplal li loʼile?

Li Vivliae chal ti ta Ela laj yichʼ pasel li paskʼope xchiʼuk chal xtok ti skarpanaik jfilistaetike te van oy ta junuk vits ta oʼloltik li lumetik Soco xchiʼuk Azeca. Li j-israeletike te oyik toʼox li ta jot stenlejaltike. Pe ¿mi ta melel oy toʼox li lumetik taje?

Xi laj yal li buchʼu jaʼtik to ay ta paxyal li ta lum taje: «Li buchʼu tsbeiltasunkutike, ti maʼuk jchʼunolajele, laj yikʼunkutik batel li ta stenlejal Elae. Limuykutik batel ta bikʼit be kʼalal to ta jol vits. Kʼalal yakal ta jkʼelkutik li stenlejaltike, laj yalbunkutik ti jkʼelkutik li 1 Samuel 17:1-3 vaʼun xi laj yale: ‹li ta tsʼetkʼobe te oy li skomenal Soco›. Ta tsʼakale joyij vaʼun xi laj yale: ‹li ta batsʼikʼobe te oy li Azeca. Li vitsetik ti te oy ta oʼlol li lumetik laj kalboxuke, xuʼ van jaʼ te laj yakʼ skarpanaik li jfilistaetike. Jaʼ yuʼun yikʼaluk van liʼ vaʼalutik ti bu la yakʼ skarpanaik li j-israeletike›. Laj nop ti te vaʼal Saul xchiʼuk David ti bu vaʼalune. Ta tsʼakale li yalkutik li ta stenlejaltike xchiʼuk la jtuchʼkutik jelavel jun uni ukʼum ti takintik xae ti noj ta tonetike. Vaʼun la jnop ti te yakal tstsob voʼpʼej chʼulul tonetik li Davide. Ti jaʼ tstunes jpʼejuk sventa tsmil-o li Goliate». Li jvulaʼal taje, jech kʼuchaʼal li yantike, toj labal sba laj yaʼi ti lek tajek jamal chal Vivlia li kʼusitik kʼot ta pasele.

Jaʼ yuʼun, muʼyuk srasonal ti mu jchʼuntik li kʼusi chal li loʼil taje. Li krixchanoetik xchiʼuk li lumetik chichʼ albel skʼoplale oyik toʼox ta melel. Li loʼil taje, te tsʼibabil komel li ta Skʼop Diose, ti jaʼ yakʼoj ta naʼel li Dios «ti mu snaʼ sjut kʼope» (Tito 1:2; 2 Timoteo 3:16).