Үмүт. Униңға қәйәрдин еришәләйсиз?

ДЭНИЕЛ он яшта болуп, рак кесили билән бир жил күрәш қилған еди. Дохтурлар һәм йеқин кишлири үмүтлирини үзгән. Дэниел болса, қәтъий үмүтини үзмигән еди. У чоң болғанда, тәтқиқатчи болуп, күнләрниң биридә рак кесилиниң давасини тапидиғанлиғиға ишинәтти. Дэниел дәл өзи ағриватқан шу түрлүк рак кесилини давалайдиған мутәхәссисниң келишини тақәтсизлик билән күткән еди. Қеришқандәк шу күни һава райи бузулуп, дохтур келәлмәй қалди. Дэниелниң көңли интайин йерим болуп, униң роһи чүшүп кәтти. Ечинарлиғи, Дэниел бирнәччә күндин кейин өлүп кәтти.

Тән-саламәтликниң үмүт вә үмүтсизлик билән болған бағлинишини тәтқиқ қиливатқан мутәхәссис жуқурида тилға елинған вақиәни ейтип бәргән. Бәлким, сизму мошуниңға охшаш мисалларни аңлиғансиз. Мәсилән, өлүм еғизиға йеқинлишип қалған киши муһим бир вақиәниң йүз беришини яки йеқин кишисиниң бир тәбрикләшкә келишини интизарлиқ билән күтти. Униң күткини әмәлгә ашқандин кейин, у көп өтмәй вапат болди. Немә үчүн мундақ вақиә йүз бериду? Әсли бәзиләр ишәнгәндәк, үмүт растинла кишиләргә күч берәмду?

Барғансири көп тәтқиқатчилар шуни тәкитләйдуки, иҗабий көзқараш, үмүт вә башқа йеқимлиқ һис-туйғулар һәқиқәтән инсанниң һаяти вә тән-саламәтлигигә қаттиқ тәсир қилиду. Бирақ, һәммиси бу көзқарашқа қошулмайдикән. Бәзи тәтқиқатчилар бу пикирни қуруқ гәп дәп қарайду. Улар пәқәт җисманий амиллар җисманий кесәлликләргә сәвәп болиду дегән көзқарашни бәкирәк қоллап-қувәтләйду.

Әлвәттә, үмүтниң муһимлиғиға қарита гуманлар бар екәнлигидин һәйран қалмаймиз. Миң жиллар бурун, грек пәлсәпичиси Аристотелдин үмүткә қандақ чүшәнчә беридиғанлиғини сориғанда, у: «Үмүт — у ухлимай туруп көргән чүш»,— дәп җавап бәргән. Жиллар өтүп, америкилиқ дөләт әрбаби Бенджамин Франклин аччиқ күлүмсирәп, мундақ дегән: «Үмүт билән яшайдиған киши бир өмүр қосиғи тоймай өлүп кетиду».

Ундақта үмүт дегән зади немә? У адәмләрниң тәсәллигә еришиши үчүн сүрүватқан хам хиялиму? Яки үмүт һәрбир адәмниң тән-саламәтлиги вә бәхтигә растинла тәсир қилаламду?

Немә үчүн биз үмүткә муһтаҗ?

АЛДИНҚИ мақалидә тилға елинған рак кесили түпәйлидин өлүп кәткән Дэниел үмүтини үзмигән болса, немә болатти? У рак кесилини йеңип, сақийип кетәттиму? У һазир һаят болаттиму? Һәтта үмүт давалаш күчигә егә дәйдиғанларму һәддидин зиядә өз ой-пикридә чиң турвалмаслиғи мүмкин. Бу йәрдә муһим ой-пикир бар. Үмүтниң күчини көптүрүп ашурвәтмәслик керәк. У һәммә ағриқларниң даваси әмәс.

Америка CBS News хәвәр программисида өткүзүлгән сөһбәттә дохтур Натан Черни еғир кесәллик билән күрәш қиливатқан бемарлар һәққидә сөзлигәндә, үмүтниң күчигә һәддидин зиядә ишинишниң хәтәрлик екәнлиги һәққидә агаһландуруп, мундақ дегән: «Әрләр аяллирини йетәрлик дәриҗидә чоңқур мулаһизә қилмиғанлиғи яки иҗабий көзқарашни сақлимиғанлиғи үчүн тиллап һақарәтлигинигә гува болдуқ. Бирақ бундақ ой-пикир қилиш тәрзи, йәни киши рак кесилиниң еғирлишип кетишини контрол қилалайду дегән гәп бир натоғра ойдурма. Әгәр шундақ болған болса, бемарлар өз кесили билән күрәш қилиш ирадиси күчлүк болмиғач, саламәтлиги начарлишип кетиватиду дәп чүшәндүрүш, бу адаләтсизлик болиду».

Әмәлийәттә, бир кишиниң еғир кесәл билән күрәш қилиши худди һерип һалидин кәткән җәңчиниң урушқа қатнашқиниға охшаш. Кесәл кишиниң жүки толиму еғир болғач, униң йеқинлири уни әйипкардәк һис қилдурушни халимайду. Демәк, үмүтниң һечқандақ әһмийити йоқ, дегән хуласигә келишимиз керәкму?

Яқ. Жуқурида тилға елинған дохтур паллиатив (йениклитиш) давалаш усули бойичә мутәхәссистур. Бу давалаш усули кесәлликни сақайтмайду яки бемарниң һаятини узартмайду. Лекин бу усул кишиниң өз кесили билән күрәш қилиш җәриянидә, униң турмушини йеникләштүриду. Бундақ давалаш усулини қоллинидиған мутәхәссисләр, бу усул һәтта еғир кесәл билән күрәш қиливатқанларға хошал кәйпиятни пәйда қилишқа ярдәм беридиғанлиғиға қәтъий ишиниду. Үмүтниң кесәлләргә иҗабий көзқарашни сақлашқа ярдәм бәргәнлиги вә униңдинму көпирәк пайдилиқ тәсири барлиғи һәққидә йетәрлик испатлар бар.

Үмүтниң әһмийити

Тибабәт саһасида ишләйдиған журналист Гиффорд-Джонс мундақ дәйду: «Үмүт күчлүк давалаш». У еғир кесәл билән күрәш қиливатқан кишини һис-туйғу җәһәттин қоллап-қувәтләшниң пайдиси тоғрисидики түрлүк тәтқиқатларни көрүп чиққан. Бундақ қоллап-қувәтләш кишиләргә техиму үмүтвар болуп, иҗабий көзқарашни сақлашқа ярдәм бериду дәп қаралған. 1989-жили өткүзүлгән бир тәтқиқатқа асасланғанда, һис-туйғу җәһәттин ярдәмгә еришкән бемарлар узунирақ яшиған. Тәтқиқатчилар шуни ейтидуки, һис-туйғу җәһәттики қоллап-қувәтләшни алған бемарлар шундақ ярдәмни алмиғанларға қариғанда, азирақ чүшкүнлүккә чүшиду һәм азирақ ағриқ азавини тартиду.

Иҗабий яки сәлбий көзқараш таҗсиман жүрәк кесилигә, йәни жүрәк қан томури ағриғиға қандақ тәсир қиливатқанлиғи һәққидики издинишни көрүп чиқайли. 1 300дин көпирәк әрләр һаятқа қандақ көзқараш билән, йәни иҗабий яки сәлбий көзқараш билән қарайдиғанлиғиға қарита синаққа қатнаштурулған. Он жилдин кейин 12 проценттин көпирәки таҗсиман жүрәк кесилигә гириптар болған. Уларниң арисида үмүтсиз кишиләрниң сани үмүтвар кишиләрдин кам дегәндә икки һәссә көп болуп чиққанди. Гарвард университетида ярдәмчи профессор болуп, тән-саламәтлик вә иҗтимаий жүрүш-турушни тәтқиқ қиливатқан Лора Кубзански мундақ дәйду: «“Иҗабий көзқараш” тән-саламәтлик үчүн пайдилиқ дегән пикир бурун көпинчә вақитта илмий җәһәттин толуқ испатланмиған еди. Бирақ жүрәк кесәлликлиригә қарита елип берилған мәзкүр издиниш бу ой-пикирниң тоғра екәнлигини илмий җәһәттин тәстиқләйду».

Бәзи издинишләр шуни көрситидуки, саламәтлигим начар дәп ойлайдиғанларға қариғанда, саламәтлигим яхши дәп ойлайдиғанлар операциядин кейин чапсанирақ әслигә келиватиду. Шәк-шүбһисизки, узақ яшаш үмүтварлиқ билән бағлинишлиқ болуп кәлгән! Бир издиништә яшанғанларниң қерилиққа болған иҗабий яки сәлбий көзқарашлири уларға қандақ тәсир қилидиғанлиғи үстидә тәкшүрүш елип барған. Яшанғанлар инсанларниң йешиниң чоңийишиға әгишип, техиму әқиллиқ вә тәҗрибилик болғанлиғи һәққидики қисқа учурларни көргәндә, улар җанлиқ, җушқун кәйпияттә меңиш истиги пәйда болған. Әсли, бундақ нәтиҗә 12 һәптилик җисманий чиниқиш программисиниң нәтиҗисигә баравәр!

Қизиқ, немә үчүн үмүтварлиқ, иҗабий көзқараш вә кәйпият тән-саламәтликкә пайдилиқ? Еһтимал, алимлар вә дохтурлар инсанниң мейисини вә тенини техичә тәлтөкүс чүшәнмигәчкә, бу соалға ениқ җавап берәлмәйду. Буниңға қаримастин, мәзкүр саһада ишләйдиған мутәхәссисләр тәҗрибиси, билими яки еришкән мәлуматларға асаслинип, бәзи қизиқарлиқ пикирләргә келиду. Мәсилән, нерв кесәлликлири (неврология) саһасида ишләйдиған профессор мундақ дәйду: «Иҗабий көзқарашни сақлайдиған үмүтвар киши өзини хошал һис қилиду. Кишиниң шундақ хуш кәйпияти анчә бесим пәйда қилмайду вә тәң-саламәтликкә һәм пайдилиқ. Бу сағлам болай дегән кишиләр өз-өзи үчүн қилалайдиған йәнә бир иш».

Бәзи дохтурлар, психологлар вә алимлар үчүн бу йеңи бир ой-пикир яки байқаштәк туюлиши мүмкин, лекин Муқәддәс Язмиларни тәтқиқ қиливатқанлар үчүн бу йеңилиқ әмәс. Тәхминән 3 000 жил бурун падиша Сулайман бу ой-пикирни мундақ ипадилигән: «Шат көңүл шипалиқ доридәк тәнгә давадур; сунуқ роһ-дил адәмниң илигини қурутар» (Пәнд-нәсиһәтләр 17:22). Бу сөзләрниң тәңпуңлиғиға диққәт қилиң. Айәттә «шат көңүл» һәрқандақ ағриқни сақайтиду дейилмигән, әксинчә у «шипалиқ доридәк» дәп тәсвирләнгән.

Шәк-шүбһисизки, әгәр үмүт һәрхил кесәлликләр үчүн дора екән, қайси дохтур уни тәвсийә қилмайду? Буниңдин ташқири үмүт пәқәтла тән-саламәтликкә әмәс, бәлки башқа көп җәһәттин пайдилиқ.

Үмүтварлиқ, үмүтсизлик вә һаятиңиз

Тәтқиқатчилар иҗабий кәйпиятниң үмүтвар кишиләргә көп җәһәттин пайдиси болидиғанлиғини байқиған. Адәттә шундақ кишиләр мәктәптә, ишта һәтта спорт саһалирида нәтиҗә қазиналайду. Мәсилән, йеник атлетика билән шуғуллинидиған аялларниң арисида бир тәтқиқат елип барған еди. Тренирлири һәрбир аялниң қабилийәтлирини тәпсилий баһалап чиққан. Шуниң билән биргә, тәтқиқатчилар өзлири һәм шу аялларниң арисида тәкшүрүш елип берип, уларниң үмүтварлиқ дәриҗисигә баһа бәргән. Нәтиҗиләр шуни көрситидуки, аялларниң үмүтварлиқ дәриҗиси уларниң мусабиқисидә мукапатқа еришиш-еришәлмәслигигә көпирәк тәсир қилған. Бу тренерларниң статистика мәлуматлиридин көп пәриқлиқ болуп чиққан. Хош, немә үчүн үмүтниң тәсири шунчә чоң?

Тәтқиқатчилар үмүтварлиқниң қарму-қаршилиғи болған үмүтсизлик һәққидә көпирәк мәлуматларни ашкарә қилди. Һайванатларниң һәрикәтлиригә қарита қилинған бир издиниш нәтиҗисидә, 1960-жилларда «адәтләнгән аҗизлиқ» дегән сөз-ибарә пәйда болди. Тәтқиқатчилар шуни ечип бәргәнки, адәмләрму бу универсал кесәллик аламитиниң бир түридин азап чекиши мүмкин. Мәсилән, бир тәтқиқатқа қатнишиватқан кишиләргә йеқимсиз шавқун авазини қоюп бәргән вә уларға мәлум тәртип бойичә кнопкиларни бесиш арқилиқ шу шавқунни өчүрәләйдиғанлиғини ейтқан. Шундақ қилип, улар шавқунни өчүрәлигән.

Башқа бир топтики кишиләргиму охшаш нәрсини ейтқан. Бирақ кнопкиларни басқанда йеқимсиз шавқун тохтимиған. Бу топтики көпинчә кишиләр үмүтсизликкә чүшүшкә башлиди. Өткүзүлгән кейинки синақлар җәриянидә улар һәрикәт қилишқа иккиләнгән еди. Улар мәйли қандақ һәрикәт қилайли, һеч немә өзгәрмәйду дегән ой-пикиргә кәлгән. Амма бу топтики үмүтвар кишиләр, һәтта үмүтсизликниң өзлиригә тәсир қилишиға йол қоймиған.

Жуқурида тилға елинған издинишләрни тәйярлашта ярдәм бәргән дохтур Мартин Селигман үмүтварлиқ вә үмүтсизликни тәтқиқ қилишқа һаятни беғишлиған еди. У өзини үмүтсиз дәп ойлашқа майил болған кишиләрниң ой-пикир қилиш тәрзини тәпсилий тәтқиқ қилған. Униң ейтишичә, бундақ ой-пикир қилиш тәрзигә егә болған кишиләр һаятида көплигән қизиқарлиқ ишлар билән шуғулланмиған, һәтта паалийәтсиз болуп қалған. Селигман йәкүнләп, мундақ дәйду: «Жигирмә бәш жиллиқ издинишимниң нәтиҗисидә шуниңға көзүм йәттики, әгәр үмүтсиз кишигә охшаш һечқандақ иш қилиш қолумдин кәлмәйду дәп ойлашқа адәтләнсәк, бу барчә ишимизға тәсир қилиду вә һәрқандақ ишта мувәппәқийәт қазиналмаймиз. Бирақ әксинчә ойлисақ, бәлким бундақ болмайду».

Жуқурида ейтилғандәк, буниңға охшаш хуласиләр бүгүнки күндә бәзиләр үчүн йеңи бир ой-пикир яки байқаштәк туюлиши мүмкин. Лекин Муқәддәс Язмиларни тәтқиқ қиливатқанлар үчүн бу йеңилиқ әмәс. Төвәндики һекмәтлик сөзләргә диққәт қилиң: «Еғир күндә җасаритиңни йоқатсаң, сән аҗизсән» (Пәнд-нәсиһәтләр 24:10, ҺЗ). Дәрһәқиқәт, чүшкүнлүк вә униңға хас болған сәлбий ой-пикирләр сизни һәрикәт күчиңиздин қалдуридиғанлиғи һәққидә Муқәддәс китапта ениқ чүшәндүрүлгән. Ундақта, үмүтсизлик билән күрәш қилип, техиму үмүтвар болушни халисиңиз, немә қилсиңиз болиду?

[4, 5-бәтләрдики рәсим]

Үмүтвар болушниң пайдиси көп

Үмүтсизликни йеңәләйсиз

МУВӘППӘҚИЙӘТСИЗЛИККӘ дуч кәлгәндә, буниңға қандақ қарайсиз? Көп мутәхәссисләрниң ейтишичә, бу соалниң җавави сизниң үмүтвар яки үмүтсиз адәм екәнлигиңизни ашкарә қилиду. Һәрбиримиз қийинчилиқларға дуч келимиз. Бәзиләр башқиларға қариғанда, көпирәк қийинчилиқларни баштин кәчүриду. Немә үчүн бәзи кишиләр бешиға кәлгән еғир қийинчилиқларға бәрдашлиқ берип, үмүт үзмәйду. Башқилар болса, кичик қийинчилиқларға учрисиму, дәрһалла өзигә болған ишәнчисини йоқитиду?

Сиз бир иш издидиңиз дәйли. Үзмү үз көрүшүшкә барисиз, бирақ сизни ишқа қобул қилмиди. Ундақта, өзүңизни қандақ һис қилисиз? Буни көңлиңизгә елип, әсли бу қийинчилиқ һеч қачан һәл болмайду дәп өз-өзүңизгә: «Зади ким мени ишқа алиду? Мән һечқачан иш тапалмаймән»,— дәп ойлишиңиз мүмкин. Буниңдин ташқири әшу мувәппәқийәтсизлик һаятиңизға һәммә тәрәптин тәсир қилип: «Қолумдин һеч иш кәлмәйду. Һеч кимгә керигим йоқ екән»,— дәп ойлишиңиз мүмкин. Мошундақ вәзийәттә шундақ ой-пикирдә болуш үмүтсизлик патқиғиға петип қелишниң асасий сәвәви болиду.

Үмүтсизлик билән күрәш қилиш

Үмүтсизлик билән қандақ күрәш қилишқа болиду? Биринчи муһим қәдәм шундақ сәлбий ой-пикирләрни ениқлаш. Кейинки қәдәм улар билән күрәш қилиш. Немә үчүн сизни ишқа алмиғанлиғини башқа тәрәптин ойлап көрүң. Мәсилән, ишқа қобул қилинмиғанлиғиңизниң сәвәви һәқиқәтән һеч ким сизни ишқа елишни халимамду? Бәлким иш бәргүчи башқа шу хизмәттә көпирәк тәҗрибиси бар кишини издәватамду?

Ениқ сәвәпләрниң үстидә ойлинип, роһиңизни чүширидиған сәлбий ой-пикирләрни ениқлалайсиз. Бир қетим мувәппәқийәтсизликкә дуч кәлсиңиз, һәқиқәтән қолуңиздин һеч иш кәлмәйдиғанлиғини билдүрәмду? Һаятиңизниң башқа саһалирида, мәсилән роһий ишларда, аиләвий яки достлуқ мунасивәттә еришкән мувәппәқийитлириңиз тоғрисида бираз ойлап беқиң. Келәчәктә немә иш болидиғанлиғи һәққидики қорқунчлуқ пәрәзлириңизни каллиңиздин чиқирип ташлашни үгиниң. Һеч қачан иш тепилмайдиғанлиғини ениқ билмәйсизғу! Күнләрниң биридә сизгиму бир иш тепилип қалар! Сәлбий ой-пикирләрни йеңишниң көплигән усуллири бар.

Иҗабий көзқараш вә мәхсәтләр

Йеқинки жилларда тәтқиқатчилар үмүт чүшәнчисигә қизиқарлиқ, амма тар ениқлима бәрди. Уларниң ейтишичә, үмүт мәхсәтләргә қол йәткүзәләймән дегән ишәнчини өз ичигә алиду. Кейинки мақалидә үмүт әслидә буниңдинму көпирәк нәрсиләрни өз ичигә алидиғанлиғини көрүп чиқимиз. Лекин жуқурида үмүткә берилгән ениқлимини бирнәччә вәзийәттә қоллинишқа әрзийду. Диққитимизни бундақ үмүтлиримизгә ағдурсақ, иҗабий көзқарашни йетилдүрәләймиз вә мәхсәтләргә қол йәткүзүшкә интилимиз.

Мәхсәтләргә йетәләйдиғанлиғимизға ишинишимиз үчүн мәхсәтләрни қоюшни үгинип, уларға йетишимиз керәк. Әгәр һечқачан шундақ қилмиған болсиңиз, алдиңизға қойған мәхсәтлириңиз һәққидә ойлап көрүшиңизгә әрзийду. Әсли қандақту бир мәхсәтлириңиз барму? Һаятимиз бәк асанла бир қелипқа чүшүп қелиши вә ғәм-тәшвишләргә берилип кетип, әмәлийәттә һаятта зади немиләрни қилмақчи едуқ вә биз үчүн әң муһим иш немә екәнлигини унтуп қелишимиз мүмкин. Муһим мәхсәтләрни ениқлашқа қарита узун заманлар илгири Муқәддәс китапта мундақ әмәлий мәслиһәт берилгәнлигини тапалаймиз. У йәрдә: «Муһимирақ нәрсигә көз йәткүзүң» дейилгән (Филипиликләргә 1:10).

Немә муһим екәнлигини ениқлисақ, һаятимизниң түрлүк саһасида, мәсилән, Худаға ибадәт қилишта, аилимиздә вә күндилик турмушимизда муһим мәхсәтләрни қоюш асанирақ болиду. Башта һәддидин зиядә көп мәхсәтләрни қоюшниң орниға, қол йәткүзәләйдиған мәхсәтләрни қоялаймиз. Әгәр көзлигән мәхситимизгә йетиш интайин қийин болса, қизғинлиғимиз совуп, бәл қойветишимиз мүмкин. Шуңа нурғун вақитни тәләп қилидиған қийин мәхсәтләрни қоюшниң орниға, қисқа вә үнүмлүк вақит ичидә йетишкә болидиған мәхсәтләрни қоюш әвзәл.

«Хаһиш бар болса, имкан тепилиду» дегән кона мақал бир һәқиқәтни ашкарә қилиду. Асасий мәхсәтлиримизни ениқлап болғандин кейин уларға қол йәткүзүшкә бәл бағлишимиз лазим. Мәхсәтлиримизниң муһимлиғи вә уларға йетиш қандақ мукапатларға ериштүридиғанлиғи тоғрилиқ мулаһизә қилсақ, ирадимиз күчийиши мүмкин. Әлвәттә тосалғуллар пәйда болиду. Бирақ мана, әнди амал йоқ дәп қарашниң орниға, уларни йеңәләймән дәп қаришимиз керәк.

Униңдин башқа, мәхсәтлиримизгә йетишниң әмәлий йоллири һәққидә ойлинип көрүшимиз керәк. Үмүтниң муһимлиғини тәтқиқ қилған Рик Снайдер мәхсәткә йетишниң бирнәччә йоллирини издәш керәк дәп мәслиһәт бәрди. Әгәр биринчиси ярдәм бәрмисә, иккинчиси, үчинчиси вә башқилирини қоллансақ болиду.

Шундақла Снайдер бир мәхсәтни башқа мәхсәткә алмаштурушни үгинишни тәвсийә қилған. Әгәр мәхситимизгә йетишниң йоли йепилған болса, ғәм-тәшвишкә берилип, роһумиз чүшиду. Бирақ қийин мәхсәтни қолумиздин келидиған башқа мәхсәткә алмаштурсақ, үмүт үчүн асас пәйда болиду.

Муқәддәс китаптики бир мисал бу ой-пикирниң муһимлиғини тәкитләйду. Мәсилән, падиша Давут Яратқучиси Йәһва Худа үчүн бир ибадәтхана селишни мәхсәт қилған. Бирақ Йәһва Худа ибадәтхана селиш шан-шәрипини униң оғли Сулайманға беридиғанлиғини Давутқа ейтқан. Давут болса, буни аңлап, өз дегән сөзидә турувалмай, өз мәхсәтлирини өзгәрткән еди. У келәчәктики ибадәтханиниң қурулуши үчүн мәбләғ вә материалларни жиғишқа бар күчини чиқирип, өз оғли Сулайманға ярдәм бәргән (Падишалар 1-язма 8:17—19; Тарихнамә 1-язма 29:3—7).

Үмүтсизлик билән күрәш қилиш, иҗабий көзқарашни йетилдүрүш вә көзлигән мәхсәтләргә йетиш арқилиқ үмүт өзүңиздә күчлүк үмүтни турғузған болсиңизму, буниң өзи йетәрлик әмәс. Немә үчүн? Чүнки биз дунияда учраватқан үмүтсизлик көпинчә вақитта бизгә бағлиқ әмәс. Ундақта, кәмбәғәллик, урушлар, адаләтсизлик, қорқунчлуқ кесәлликләр һәм өлүм қатарлиқ түрлүк тәқабил турғили болмайдиған қийинчилиқларға дуч кәлгәндә, үмүтварлиқ билән иҗабий көзқарашни сақлап қелиш мүмкинму?

[7-бәттики рәсим]

Әгәр кирмәкчи болған ишқа сизни қобул қилмиса, әнди һеч қачан иш тапалмаймән дәп ойламсиз?

[8-бәттики рәсим]

Падиша Давут мәхсәтләрни өзгәртип, вәзийәтләргә маслашқан еди

Һәқиқий үмүтни қәйәрдин тапалайсиз?

СААТИҢИЗ тохтап қалди дәйли. Уни яситишқа тоғра келип, қарисиңиз саат ясайдиғанлар көп болғач, әң яхшисини таллашқа дуч кәлдиңиз. Саат ремонт қилиш еланлири шунчә көп едики, бәзилири ишәнчиликтәк көрүнәтти, башқилири болса, анчә әмәс. Бирақ сиз өз хошниңизниң маһир уста екәнлигини вә у бирнәччә жил бурун дәл бу хил саатниң қурулмисини лайиһилигәнлигини билдиңиз. Буниңдин ташқири, у сизгә һәқсиз ярдәм беришкә тәйяр екәнлигини ейтиду. Әнди кимни таллайдиғанлиғиңиз ениқ болди, шундақ әмәсму?

Һазир шу саат билән үмүт қилиш қабилийитини селиштуруң. Ғәм-тәшвишләргә толған дунияда яшаватқан көп кишиләргә охшаш үмүтиңизни үзгән болсиңиз, қәйәрдин ярдәм соралайсиз? Нурғун кишиләр қийинчилиқларни һәл қилалаймиз дейишиду. Лекин бизни гаңгиритип қойидиған, һәтта зиддийәтлик түгимәс мәслиһәтләрни бериши мүмкин. Ундақта әң авал инсанларни үмүт қилиш қабилийити билән яратқан Шәхскә мураҗиәт қилсақ болмамду? Муқәддәс китапта Худа тоғрисида: «Әмәлиятта У биздин жирақ әмәс»,— дәп йезилған (Әлчиләр 17:27, ҺЗ; Петрусниң 1-хети 5:7).

Үмүтниң чоңқур мәнаси

Муқәддәс китаптики үмүт чүшәнчиси бүгүнки дохтурлар, психологлар вә алимлар арисида кәң тарқалған чүшәнчигә қариғанда, кәңирәк вә чоңқурирақ. Муқәддәс китаптики «үмүт» дәп тәрҗимә қилинған сөзләр интизарлиқ билән күтүш вә яхшилиққа тәлпүнүш дегән мәнани билдүриду. Умумән ейтқанда, үмүт икки мәнаға егә. Бу бирәр яхши нәрсигә еришиш истигини вә шу яхши нәрсигә еришишкә ишинишниң асасини өз ичигә алиду. Муқәддәс китапта ейтилған үмүт у пәқәтла хам хиял әмәс, бәлки ишәнчилик дәлил-испатларға асаслиниду.

Шундақ екән, үмүт худди иман-етиқатқа охшаш дәлил-испатларға асаслиниду вә һәзгизму қарғуларчә хам хиялға әгәшмәйду (Ибранийларға 11:1). Бирақ Муқәддәс китапта иман-етиқат билән үмүтниң пәрқи көрситилгән (Коринтлиқларға 1-хәт 13:13).

Бу пәриқни чүшиниш үчүн мундақ вәзийәтни көз алдиңизға кәлтүрүң. Йеқин достуңиздин ярдәм соридиңиз вә уни ярдәм бериду дәп үмүт қилдиңиз. Сизниң униңға шундақ үмит бағлиғиниңизниң асаси бар. Чүнки сиз уни яхши тонуйсиз, униң меһрибанлиғини вә мәртлигини билгәч, достуңизға ишәнч қилисиз. Ишәнчиңиз вә үмүтиңиз бир-бири билән зич бағланған. Бирақ шуниң билән биргә, улар бир-биридин пәриқлиниду. Сиз Худағиму шундақ үмүт бағлаламсиз?

Үмүт үчүн асас

Худа һәқиқий үмүтниң мәнбәсидур. Қедимда Йәһва «Исраилниң үмүти» дәп аталған (Йәрәмия 14:8, ЙД). Униң хәлқиниң барчә ишәнчилик үмүти Худадин кәлгән. Ениқки, Тәңри Йәһва уларниң үмүти болған. Бундақ үмүт пәқәт арзу-арман болуп қалмай, бәлки мустәһкәм һул-асасқа асасланған. Худа әсирләр бойи өз хәлқи билән алақә қилип, бир қатар вәдиләрни берип, шуларни әмәлгә ашуруп кәлгән. Исраил хәлқиниң йолбашчиси болған Йәшуа мундақ дегән: «Силәрниң көңлүңларға аян, Пәрвәрдигариңлар Худа силәргә бәргән вәдисиниң бириниму қалдурмай, һәммисини әмәлгә ашурди» (Йәшуа 23:14, ҺЗ).

Нәччә миң жиллар өткәндин кейинму, Һәммигә Қадир Алла әмәлгә ашурған әшу вәдиләр та һазирғичә ишәнчимизни мустәһкәмләйду. Тарихий материалларму Муқәддәс китаптики Худа бәргән әҗайип вәдиләрниң әмәлгә ашқанлиғини испатлайду. Худаниң бәшарәт қилған вәдилири шунчилик ишәнчиликки, һәтта улар бәшарәт қилинғанда, худди аллиқачан әмәлгә ешип болғандәк йезилған.

Шу сәвәптин Муқәддәс Язмиларни үмүт беридиған китап дәп ейтсақ болиду. Худаниң инсанлар билән қандақ муамилидә болғанлиғини тәтқиқ қилсиңиз, Униңға үмүт бағлашқа қарита сәвәплириңиз техиму көпийиду. Әлчи Паул мундақ дегән: «Қедимдә йезилған барчә нәрсиләр бизгә тәлим бериш үчүн йезилғандур, шу сәвәп сәвир-тақитимиз вә Муқәддәс Язмилардин алған тәсәлли бизгә үмит ата қилиду» (Римлиқларға 15:4, ЙД).

Худа бизгә қандақ үмүт ата қилиду?

Биз болупму қачан үмүткә әң муһтаҗ болимиз? Йеқинимиз өлүмигә дуч кәлгәндә, шундақ әмәсму? Лекин көп кишиләр шундақ вәзийәттиму үмүт һәққидә камдин-кам ойлайду. Өлүмдин башқа йәнә дәһшәтлигирәк нәрсә барму? Өлүмдин һечким қутулалмайду. Биз пәқәт мәлум бир мәзгил униңдин жирақ туралишимиз мумкин, әмма қарши турушқа йәнила аҗиз келимиз. Муқәддәс китапта өлүм «ахирқи дүшмән» дәп аталған (Коринтлиқларға 1-хәт 15:26).

Һаят-мамат мәсилисигә дуч кәлгәндә, қәйәрдин үмүт тапалаймиз? Өлүм ахирқи дүшмән дәп тилға елинған айәттә, йәнә у дүшмәнниң йоқ қилинидиғанлиғиму ейтилған. Һәммигә Қадир Тәңри өлүмдин күчлигирәк. У буни көплигән вәзийәтләрдә испатлиған. Қандақ қилип? Өлгәнләрни тирилдүрүш арқилиқ буни тәстиқлигән. Муқәддәс китапта Худа Өз күчини ишлитип, өлүп кәткәнләрни тирилдүргәнлиги һәққидики тоққуз вәзийәт баян қилинған.

Қизиқарлиқ йери шуки, Йәһва Мәсиһ Әйсаға өлгинигә төрт күн болған йеқин дости Лазарни тирилдүрүш күчини бәргән. Әйса уни йошурун әмәс, көпчиликниң алдида тирилдүргән (Йоһан 11:38—48, 53; 12:9, 10).

Бәлким сиз: «Әшу адәмләрни тирилдүргәнниң немә пайдиси болди? Ахири улар һәммиси өлүп кәттиғу?»— дәп әҗәплиниватқансиз. Шундақ улар өлүп кәтти. Амма шу йезилған тирилиш һәққидики ишәнчилик баянлар болғач, өлүп кәткән йеқинлиримизниң тирилидиғанлиғиға үмүт қилалидуқ вә кәлгүсидә шуларниң һәқиқәтән тирилдүрүлидиғанлиғиға қәтъий ишәнч бағлашқа йетәрлик асасимиз бар болди. Башқичә ейтқанда, биз һәқиқий үмүткә егә.

Әйса пәйғәмбәр: «Мән тирилиш вә һаятдурмән»,— дәп ейтқан (Йоһан 11:25). Яратқучи Йәһва пүтүн йәр йүзидә өлгәнләрни тирилдүрүш күчини һәзрити Әйсаға бериду. Әйса бу тоғрилиқ мундақ дегән: «Хатирә қәбирләрдики һәммиси мениң [Мәсиһниң] авазимни аңлайдиған вақит келиду» (Йоһан 5:28, 29). Ениқки, өлүм уйқисида болғанларниң һәммиси йәр йүзидики җәннәттә тирилиду.

Йәшая пәйғәмбәр тирилишни гөзәл сөзләр билән тәсвирлигән: «Амма Саңа мәнсүп болуп өлүп кәткән кишиләр қайтидин һаятлиққа еришиду! Уларниң тени башқидин тирилиду. Әй тупрақта ятқанлар, ойғинип шатлиқ нахшисини ейтиңлар! Әй Пәрвәрдигар, Сениң таң сәһәрдики шәбнимиң аләмгә һаятий күч бәргәндәк, Сән өлгәнләргиму қайта һаятий күч ата қилисән» (Йәшая 26:19, ҺЗ).

Бу вәдә тәсәлли бериду, шундақ әмәсму? Бовақ худди аниниң қосиғида һимайә қилинғанға охшаш, өлгәнләрму әң бехәтәр җайда дәп тәсәввур қилишқа болиду. Әмәлийәттә өлүм уйқисида болғанлар Һәммигә Қадир Алланиң есидин чиқмайду, чүнки Униң хатириси чәксиздур (Луқа 20:37, 38). Худди бир аилә кишилири сөйгү-муһәббәт вә тәққазалиқ билән йеңи туғулидиған бовақни қарши алғандәк, пат арида шат-хорамллиққа толған дунияда өлгәнләр қайта һаятқа қайтқанда, уларни хошаллиқ билән қарши алимиз! Шундақ екән, һәтта өлүмгә дуч кәлсәкму, биз үчүн үмүт бар.

Үмүтниң сиз үчүн пайдиси бар

Әлчи Паулниң ейтқанлиридин үмүтниң әһмийити тоғрисида көп нәрсини биләләймиз. Паул уни дубулға билән селиштуруп, униң роһий қурал-ярақларниң муһим қисми екәнлигини ейтқан (Салоникилиқларға 1-хәт 5:8). У немә демәкчи болған? Қедимда җәңчи төмүрдин ясалған дубулғиниң ичигә кигиз яки теридин тикилгән тумақни қаплап, бешиға кийип җәңгә қатнашқан. Дубулға әскәрниң беши еғир зәхмлиниш вә өлүмдин қоғдап қалалиған. Шуңа Паул дубулға әскәрниң бешини һимайә қилғандәк, үмүтимиз бизниң әқлимиз, йәни ой-пикирлиримизни һимайә қилиду демәкчи болған. Әгәр сиз Худаниң ирадисигә мас мустәһкәм үмүткә егә болсиңиз, бешиңизға еғир күнләр чүшкәндә, вәһимигә яки үмүтсизликкә чүшүп қалмайсиз. Қайсимиз шундақ дубулғиға муһтаҗ әмәс?!

Худаниң ирадиси билән бағланған үмүт һәққидә Паул йәнә бир мисални кәлтүрүп: «Бу үмүт һаятимизға нисбәтән худди чиң илинған кемә ләңгиридәк мустәһкәм» (Ибранийларға 6:19, ҺЗ). Бирнәччә қетим кемә һадисигә учрап, аман қалған Паул ләңгәрниң муһим екәнлигини яхши билгән. Адәттә деңизчилар боран-чапқун вақтида ләңгәрни суға ташлайду. Әгәр у деңиз астиға йетип, мәһкәм бир нәрсигә илинса, кемә боран-чапқунда чайқилип, деңиз қирғиғи яки хада ташларға урулуп кетиштин сақлинип қелиши мумкин.

Шуниңға охшаш, Йәһваниң вәдилиригә болған үмүтимиз мустәһкәм вә ишәнчилик күчлүк болса, у бүгүнки күндә турмушиниң боран-чапқунлириға бәрдашлиқ беришимизгә ярдәм бериду. Йәһва вәдә қилғандәк, пат йеқинда инсанлар арисида урушлар, җинайәт, азап-оқубәтләр вә һәтта өлүм болмайду («Үмүт үчүн сәвәпләр» намлиқ рамкиға қараң.). Үмүт ләңгәргә охшаш, һаятимиздики боран-чапқун кәби еғир күнләргә бәрдашлиқ беришкә ярдәм бериду. Униңдин башқа, у бу дунияда кәң тарқалған тәртипсизлик вә әхлақсизлиққа қарши туруп, Худаниң тәләп-өлчәмлиригә мас һаят кәчүрүшимизгә ярдәм қилиду.

Йәһва ата қилған үмүтниң сиз үчүн пайдиси бар. У сизниң Өзи ирадә қилғандәк һаят кәчүрүшиңизни халайду. Худа пүткүл инсанларниң қутқузулушини халайду. Қандақ қутқузулиду? Авал, һәрбир киши «һәқиқәтниң тоғра билимигә» егә болуши керәк (Тимотийға 1-хәт 2:4). Йәһва гувачилири сизни Худа Сөзигә асасланған һәқиқий һаятқа ериштүридиған билимни елишқа тәклип қилиду. Бу арқилиқ Худа ата қилидиған үмүт бу дуния беридиған һәрқандақ үмүттин алаһидә үстүндур.

Шундақ үмүткә еришсәк, һечқачан өзүмизни үмүтсиз һис қилмаймиз. Чүнки Униң ирадисигә мас һәрқандақ мәхсәтләргә йетишиңиз үчүн У сизгә күч берәләйду (Коринтлиқларға 2-хәт 4:7; Филипиликләргә 4:13). Бундақ үмүтниң болушни халайсиз, шундақму? Ундақта бәл қоювәтмәй, издәнсиңиз, чоқум һәқиқий үмүтни тапалайсиз!

[10-бәттики рамка/рәсим]

Үмүт үчүн асаслар

Муқәддәс китаптики ой-пикирләр үмүтиңизни мустәһкәмләшкә ярдәм бериду:

◼ Худа бәхитлик келәчәкни вәдә бериду.

Униң Сөзидә пүтүн йәр йүзи җәннәткә айлинип, инсанлар бәхитлик вә инақ-иттипақ, бир аилә болуп яшайдиғанлиғи ейтилиған (Зәбур 37:11, 29 [36:11, 29]; Йәшая 25:8; Вәһий 21:3, 4).

◼ Худа ялған ейтмайду.

У ялғанчилиқниң һәрқандақ түридин нәпрәтлиниду. Йәһва пүтүнләй пак вә муқәддәстур. Шуңа У ялғанчилиқ қилалмайду (Пәнд-нәсиһәтләр 6:16—19; Йәшая 6:2, 3; Титқа 1:2; Ибранийларға 6:18).

◼ Худа чәксиз күч-қудрәткә егә.

Пәқәт Йәһва Өзи Һәммигә Қадир Худадур. Пәрвәрдигарниң Өзи вәдилирини әмәлгә ашурушиға каинаттики һечқандақ нәрсә тосалғулуқ қилалмайду (Чиқиш 15:11; Йәшая 40:25, 26).

◼ Худа мәңгү яшишиңизни халайду.

(Йоһан 3:16; Тимотийға 1-хәт 2:3, 4).

◼ Худа бизгә үмүт көзлири билән қарайду.

Худа камчилиқлиримиз вә хаталиқлиримизға әмәс, бәлки есил пәзиләтлиримиз вә иш-һәрикәтлиримизгә диққәт ағдуриду (Зәбур 103:12—14; 130:3 [102:12—14; 129:3]); Ибранийларға 6:10). Тәңри һәқиқәт йолида меңишимизни вә Униң көңлини хошал қилишимизни үмүт қилиду (Пәнд-нәсиһәтләр 27:11).

◼ Худа роһий мәхсәтлириңизгә йетишкә ярдәм беридиғанлиғини вәдә қилған.

Униң хизмәтчилири өзлириниң аҗиз һис қилмаслиғи керәк. Чүнки Худа бизни қоллап-қувәтләш үчүн әң қудрәтлик күч муқәддәс роһини мәртлик билән бериду (Филипиликләргә 4:13).

◼ Худаға үмүт бағлап, һечқачан пушайман қилмайсиз.

Аллаға тайинип, ишәнч бағлаң. У сизни һәргиз үмүтсизләндүрмәйду (Зәбур 25:3 [24:3]).

[12-бәттики рәсим]

Дубулға башни қоғдиғандәк, үмүт әқлимизни қоғдайду

[12-бәттики рәсим]

Ләңгәргә охшаш, мустәһкәм үмүт бәрдашлиқ беришкә ярдәм бериду

[Рәсим рухсити билән]

Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo