Oyongola Olombongo Ale Oyongola Omuenyo Wove?
Citava okuti pamue wa yevele ale eci catiamẽla kolombandi via tikitiya alove ovota komanu vamue loku kisika okuti: “O yongola olombongo ale o yongola omuenyo wove!” Cilo, ekisika eli ndeti lia kulihiwa ciwa okuti lilekisa ovitangi tua siata oku lipita lavio, ca piãla vali enene vana pokati ketu va kasi volofeka mueyuka ukuasi. Kuenje, Otembo yilo halombandiko lika via siata oku linga ekisika liaco. Puãi, kuli evetiyo lialua liomanu liatiamẽla koku kuata olombongo kuenda ovokuasi.
EVETIYO liaco liamamako mekonda liovitangi kuenda liasakalalo okaliye. Alikolisilo api a sukila oku lingiwa poku kapako calua olombongo kuenda ovikuata? Tu pondola hẽ oku kuata esanju lovikuata vitito? Etaili hẽ kuli omanu va kasi loku pesela “omuenyo wocili” omo lionjongole yoku kuata ovokuasi? Olombongo anga ovio onjila yoku kuata esanju komuenyo?
Onjongole Yalua Yoku Kuata Olombongo
Pokati kolonjongole viomanu, ocisola calua coku sola olombongo cimue okuti ci kasi vali kovaso. Ca litepa lonjongole yoku lipekela kuenda yoku lia, onjongole yalua yoku kuata olombongo yimue okuti yamamako kuenda ka yi kuete esulilo. Ndaño muẽle vava va kuka ka va lekisa ndava va tẽlisa onjongole yaco. Pole, olonjanja vialua oku kuka ku pondolavo oku vokiya onjongole yomunu kueci catiamẽla kasakalalo oku kuata olombongo kuenda kueci vi pondola oku landa.
Ci mõleha okuti ocipululu ci kasi oku livokiya. Ulume umue ukuakulekisa oviluvialuvia okuti eye wa velapo vosinema yimue ya kulihiwa lomanu valua, wa vangula hati: “Ocipululu ovopange. Ocipululu ciwa.” Ndaño okuti vamue va popia hati okupisa kunyamo wo 1980 toke wo 1990 kua kala Ocipululu, pole eci ca pita tete kuenda noke ci lekisa okuti ekalo liomanu liatiamẽla kolombongo lia pongolokapo kamue vokuenda kuanyamo.
Eci ci mõleha ndu okuti cokaliye, ceci okuti omanu valua va sanda apuluvi oco va tẽlise vokatembo kamue ño onjongole yoku kuata vali ovokuasi. Eci ci lekisa okuti omanu valua voluali va pesela otembo yalua longusu omo lioku panga kuenda omo lioku kuata ovikuata viñi viñi. Ove o pondola oku tava okuti oku kuata ovikuata kuenda oku pesela olombongo omo lioku sola loku sokolola ovina viñi viñi ca linga ocituwa vomuenyo woloneke vilo.
Pole, omanu va kuete hẽ esanju liocili omo lieci ce yililako? Poku tambulula epulilo eli, ukualondunge haeye ohuasi calua, Soma Salomone wa soneha ale ci soka 3.000 anyamo konyima apita hati: “U o sole olombongo kekuta olombongo; ndaño yu o sole elau kekuta okulua kuovipako. Eci lacovo esanda.” (Ukundi 5:10) Vakuakukonomuisa ekalo liomunu haicovo va vangula poku malusula ombangulo yatiamẽlako.
Olombongo Kuenda Esanju
Cimue ca sangiwa okuti ci komõhisa calua catiamẽla kekalo liomanu ceci okuti, oku kuata olombongo vialua kuenda ovikuata ka ceci ekalo liwa kuenda esanju. Eci akonomuisi valua va limbuka ceci okuti, eci omunu a kala ohuasi okuti o pitila petosi lioku kuata oluhimo, ekalo liaye liwa kuenda esanju liaye ka liatiamẽlele kovikuata eye a kuete.
Omo liaco, oku sanda calua ukuasi kuenda olombongo cituala omanu valua koku lipula okuti, ‘Tua siata oku kuatela esanju ovina viokaliye tua landa; handi vali, momo lie, nda okuti cosi ca vanguiwa ceci okuti ovina via viosi evi ka vi vokiya kekalo lalimue lia velapo liesanju?
Usonehi Jonathan Freedman velivulu liaye li tukuiwa okuti Happy People, wa vangula hati: “Eci omunu a kuata okokuasi kamue, olombongo vialua a kuete vi kuata esilivilo litito koku eca esanju. Oku pitahãla ekalo liusuke, elinaliso pokati kukuasi kuenda esanju li muiwa okuti litito calua.” Valua va limbuka okuti eci ceca esanju liocili komunu, oku kala omunu o kuete ovituwa viespiritu, oku ambata omuenyo wu kuete esilivilo, kuenda ovituwa viwa. Handi vali ca velapo, elitokeko liwa lomanu kuenda oku kuata elisanjo kovitangi ale kasipato okuti a pondola oku tupa esanju tu kuete.
Cilo valua va limbuka esunga lieci ku kasilili ovovei omo lioku seketa oku kapako ukuasi oco va potolole ovitangi viatiamẽla kutima womunu. Vimue olonoño vi lombolola ovitangi viomanu, via vangula cosi catiamẽla kekambo lielavoko kuenda kesumuo. Ovo va limbukavo elivokiyo liomanu va sandiliya esakulo liovovei volofeka vi kuete ukuasi ale oku sandiliya elomboloko liomuenyo kuenda ombembua vokati kutima ka songui vetavo liesanda, kefendelo liesanda, kuenda kovimunga viomanu vakuakusakula. Eci ci lekisa okuti ovokuasi ka a tẽla oku vokiya elomboloko liomuenyo wocili.
Unene Kuenda Utito Wolombongo
Ocili okuti olombongo vi kuete unene. Olombongo vi pondola oku landa olonjo via fina, ocikuata cimue ciwa coku kapa uwalo kuenda ocikuata va fina calua viovonjo. Olombongo vi pondolavo oku landa oluhimo luoku komohiwa calua, epokolo ale ombambe, ndaño muẽle vokatembo kamue ño kuenda oku taviwa lakamba. Owu owo unene umue okuti u pondola oku sangiwa kolombongo. Eci tu sukila vali okuti ka ci landiwa lolombongo, ceci: ocisola comunu umue okuti ekamba liocili, ombembua vutima, kuenda ombembua yo vutima eci okufa ku kala ocipepi. Kuenje, kuvana okuti vakapako elitokeko liavo Lululiki, ocili, olombongo ka vi landi oku taviwa la Suku.
Soma Salomone u wa kala lovina viosi viwa vi pondola oku landiwa lolombongo koloneke viaye, wa limbuka okuti oku kolela ukuasi ka ci tuala kesanju ka li pui. (Ukundi 5:12–15) Olombongo kombango ci tava okuti vi nyelela omo lia kambelo ale omo lietepuluko liesilivilo lialio. Ci tava okuti olonjo vi teyiwa lahunguhungu. Ndaño okuti ovikanda vi teyuila omunu kovitangi havio vieca omoko yoku tiuwiya komunu onepa yovikuata via peseka (seguros), lalimue eteke vi pondola oku tiuwiya evalo omunu a yeva. Olomilu viñi viñi vi pondola oku pua esilivilo veteke liongongo, vocitangi cimue ci tepulula esilivilo liolombongo okuti ciya ño ocipikipiki. Ndaño muẽle ovopange a eca olombongo vialua omo lieci loco, vi pondola oku kalako etaili kuenda oku taka hẽla.
Omo liaco, Ndamupi tu pondola oku kapako olombongo ndomo mua sunguluka? Esilivilo lie olombongo ale ovikuata vi kuete vomuenyo wetu? Konomuisa ciwa lutate ocipama cikuavo oco o limbuke ndomo ove o pondola oku kuata ukuasi umue u kuete esilivilo lia velapo okuti owo “omuenyo wocili.”
[Alitalatu kemela 4]
Ovikuata ka vieci esanju liotembo yosi