Kuatisiwa Lohenda Ya Yehova
“Helie o kuete olondunge? . . . Oka sokolola ohenda ka yi pui ya Yehova.”—OSAMO 107:43, NW.
1. Otembo yipi ondaka “ohenda” ya tukuiwa Vembimbiliya? Oco hẽ, apulilo api atiamẽla kondaka yaco tu sukila oku konomuisa lutate?
VOKUENDA kueci ci soka 4.000 kanyamo konyima, Lote ocimumba ca Avirahama, wa sapuilile Yehova hati: ‘Wa ndinga ohenda yalua.’ (Efetikilo 19:19) Eyi oyo onjanja yatete ondaka “ohenda” ya tukuiwa Vembimbiliya. Yakoba, la Naomi, la Daviti kuenda omanu vakuavo va Suku, va lombolola eci catiamẽla kocituwa eci ca Yehova. (Efetikilo 32:10; Ruti 1:8; 2 Samuele 2:6) Pole, ondaka “ohenda,” Vovisonehua viatete velimi lia va Heveru ya tukuiwa eci ci soka 250 kolonjanja. Oco hẽ, ohenda ya Yehova yi lomboloka nye? Kosimbu Yehova wa lekisa ohenda yaye komanu vapi? Ndamupi tu pondola oku kuatisiwa lohenda ya Yehova koloneke vilo?
2. Momo lie ka ca lelukilile oku kuata elomboloko liondaka “ohenda” ndomo ya tukuiwa kelimi lio Heveru? Oco hẽ, tu pondola oku yi tiamisila kondaka yipi?
2 Vembimbiliya ondaka “ohenda,” ndomo ya lomboluiwa kelimi lio Heveru, ondaka yimue okuti valimi akuavo ka yi kuete elomboloko limuamue. Pole, olondaka vimue ndeci, “ocisola,” “oku ecela,” kuenda “esunguluko,” ka vi kuete elomboloko limue lia suapo. Omo liaco, elivulu limue liotestamendu yosimbu li lombolola okuti, “ohenda ondaka yimue okuti ka yi kasi ocipãla lelomboloko liondaka yaco.” O Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas—com Referências, li tukula ondaka “ocisola calua,” ndomo ya pongoluiwa kelimi lio Heveru okuti, yi kuetevo elomboloko liatiamẽla ‘kohenda.’—Etundilo 15:13; Osamo 5:7.
Etepiso li Sangiwa Pokati Kocisola Kuenda Esunguluko
3. Oku li tepa kupi ku sangiwa pokati kohenda kuenda ocisola?
3 Ohenda, yi tiamisiwilavo kovituwa ndeci, ocisola kuenda esunguluko. Pole, olondaka viaco evi vi kuete esilivilo liocili. Konomuisa oku litepa ku sangiwa pokati kohenda locisola. Ocisola, ci tava oku ci lekisila kovina vimue kuenda kovisimĩlo. Embimbiliya li lombolola eci catiamẽla ‘koku sola ovinyu lulela,’ kuenda ‘oku sola olondunge.’ (Olosapo 21:17; 29:3) Handi vali, ohenda ci tava oku yi lekisila komanu, pole ka ci tava oku yi lekisila kovisimĩlo ale kovina ka vi kuete omuenyo. Ndeci, omanu va kongeliwa volondaka vielivulu Lietundilo 20:6, vi popia hati: “Yehova wa lekisa ohenda ka yi pongoloka kolohũlũkãi viomanu, NW.”
4. Ndamupi ohenda ya litepa lesunguluko?
4 Ondaka yo Heveru ya pongoluiwa hati “ohenda,” yi kuete elomboloko lia velapo vali okuti, ondaka “esunguluko” yi sule. Kalimi amue, ondaka “esunguluko” ya siata oku tiamisiwila kocituwa coku lekisa esumbilo komunu umue wa velapo. Omo liaco, ukãi umue onoño, wa konomuisa okuti ndomo Embimbiliya li lombolola, “ohenda yi lomboloka ukamba u pondola oku kala pokati komanu okuti ekalo liavo lialitepa. Handi vali, eye wa lombololavo okuti, omunu ukuahenda o kuatisa vakuavo kovina ovo va sukila.” Soma Daviti wa pinga ku Yehova hati: “Tuisila ocipala cove kukuenje wove. Mopele lohenda yove ka yi pui.” (Osamo 31:16, NW) Yehova ukuonene wa velapo, wa pingiwa oco a lekise ohenda ale esunguluko ku Daviti una wa sukilile ekuatiso. Omo okuti omunu o sukila cimue ka kuete omoko yoku kisika u o kuete epondolo lioku ci linga, ohenda te yi lekisiwa lika lutima wa sunguluka pole ka yi lekisiwa lekisika.
5. (a) Ovituwa vipi via velapo viatiamẽla kohenda ya Suku vi sangiwa Vondaka yaye? (b) Ondaka yipi yatiamẽla kohenda ya Yehova tuka konomuisa?
5 Ukualosamo wa pula hati: “Helie o kuete olondunge? . . . Oka sokolola ohenda ka yi pui ya Yehova.” (Osamo 107:43, NW ) Ohenda ya Yehova, yi pondola oku kuatisa omunu oco a popeliwe kuenda oco amameko lekolelo. (Osamo 6:4; 119:88, 159) Ekuatiso liaco, li pondola oku yovola omunu kovitangi. (Osamo 31:16, 21; 40:11; 143:12) Omo liocituwa caco, ci pondola oku kuatisa omunu oco akandu aye ateteliwe. (Osamo 25:7) Nda tua konomuisa alomboluilo amue a sangiwa Vovisonehua kuenda ovinimbu vikuavo Viembimbiliya tuka limbuka okuti ohenda ya Yehova (1) yi lekisiwila kovilinga viaye (2) haiyo yi lekisiwa kolondingupange viaye vi kuete ekolelo liocili.
Epopelo Ondaka Yimue Yatiamẽla Kohenda
6, 7. (a) Ndamupi Yehova a lekisa ohenda yaye ku Lote? (b) Otembo yipi Lote a tukula ohenda ya Yehova?
6 Oco tu kũlĩhe ciwa ohenda ya Yehova, tu sukila oku konomuisa ovolandu a sangiwa Vovisonehua ana a lombolola ocituwa eci. Kelivulu Liefetikilo 14:1-16, tu sangako ulandu watiamẽla ku Lote ocimumba ca Avirahama, una wambatiwile lolohoka viasualali. Pole Avirahama wo yovola. Omuenyo wa Lote wa kalavo kohele eci Yehova a nõlapo oku lundula olondingaĩvi vio volupale luo Sodoma, muna Lote a kala kumue lepata liaye.—Efetikilo 18:20-22; 19:12, 13.
7 Eci handi olupale luo Sodoma ka lua lunduiwile, ovangelo va Yehova va kuatisa Lote lepata liaye oco va tunde volupale. Noke, Lote weya oku popia hati: “Ukuenje wene wa sanga ohenda kokuene. Wa ndingi ohenda ya lua oku popela omuenyo wange.” (Efetikilo 19:16, 19) Lolondaka evi, Lote weya oku kũlĩha okuti, Yehova wo kuatela ohenda poku u popela volupale. Omo liaco, ohenda ya Suku ya lekisiwa eci a yovola Lote kuenda oku u kuatisa oco a kale lomuenyo.—2 Petulu 2:7.
Ohenda ya Yehova Kuenda Olonumbi Viaye
8, 9. (a) Ocikele cipi Avirahama a ecele kukuenje waye? (b) Momo lie ukuenje a pingila ohenda ya Suku vohutililo? Oco hẽ, nye eya oku pita laco osimbu a kala loku likutilila?
8 Kelivulu Liefetikilo kocipama 24, tu tangako ondaka yikuavo yatiamẽla kohenda ya Suku, ale kocisola caye cocili. Ulandu u lekisa okuti, Avirahama wa tumile ukuenje waye oku enda kofeka kuna kua kala epata lia Avirahama oco a kopeko ufeko una weya oku kueliwa lomõlaye Isake. (Ovinimbu 2-4) Ocikundi caco ka ca lelukile oku ci tẽlisa, pole ukuenje wa kolisiwa okuti ungelo wa Yehova u songuila. (Ocinimbu 7) Ocili okuti, ukuenje weya oku pitila ponjombo yovava ocipepi ‘limbo lia Nahore’ pole, (ci tava okuti imbo liaco lia kala ocipepi lo Harana ale ocipepi locitumãlo eci) apa akãi va enda loku tapa ovava. (Kovinimbu 10, 11) Eci ukuenje a limbuka okuti ufeko o kasi okuiya ocipepi laye, eye weya oku limbuka okuti oku tẽlisiwa kuocikundi caye kua kala ocipepi. Oco hẽ, ndamupi eye a tẽla oku limbuka ufeko waco una wa sunguluka?
9 Limbuka okuti ukuenje wa Avirahama wa sukilile ekuatiso lia Suku, kuenje wa likutilila hati: “A Yehova, a Suku ya cime cange Avirahama, nyihe ocitulu etaili. Linga ohenda cime cange Avirahama.” (Ocinimbu 12) Ndamupi Yehova a lekisa ohenda yaye? Ukuenje wa pinga ondimbukiso yimue yi pondola oku u kuatisa oco a tẽle oku limbuka ufeko una Suku a nõla. (Ovinimbu 13, 14) Kuenje, ukãi waco wa linga ndeci ukuenje a pingile ku Yehova. Pole, eci ca kala soketi ufeko wa yeva ohutililo ya lingiwa lukuenje wa Avirahama. (Ovinimbu 15-20) Noke ukuenje weya ‘oku komõha calua lufeko waco.’ Pole, eye wa sukilile oku konomuisa ovina vikuavo via kongeliwamo. Anga hẽ ufeko waco wo kepata lia Avirahama wa finile calua? Wa kala hẽ ufeko umue okuti ka kuelele? Omo liaco, ukuenje weya oku ‘sokolola nda Yehova wa sumũlũisa ungende waye ale nda ndati.’—Ovinimbu 16, 21.
10. Momo lie ukuenje wa Avirahama a popela hati Yehova wa lekisa ohenda ku cime caye?
10 Noke ufeko weya oku litukulula hati: “Ndimõla a Betuele, omõla a Milika, a cita la Nahore [manji ya Avirahama].” (Efetikilo 11:26; 24:24) Onjanja yaco, ukuenje weya oku limbuka okuti Yehova wa tambulula ohutililo yaye. Lesanju liocili, wa kekama kolongolo kuenje wa popia hati: “Pandu pandu ku Yehova, Suku ya cime cange Avirahama, momo ka liwekeleko oku linga cime cange ohenda loku u tẽlisila olohuminyo viaye. Ame, Yehova wa songuila vonjila yokonjo ya manja a cime cange.” (Ocinimbu 27) Lekuatiso liohutililo Suku, wa lekisa ohenda yaye kukuenje wa Avirahama.
Ohenda ya Suku yi Nena Epopelo Kuenda Eteyuilo
11, 12. (a) Ovitangi vipi Yosefe a liyaka lavio okuti Yehova weya oku u kuatela ohenda? (b) Ndamupi Yehova a lekisa ohenda yaye ku Yosefe?
11 Kaliye, tu konomuisi elivulu Liefetikilo kocipama 39. Ocipama caco eci, ci lombolola ulandu wa Yosefe oneka ya Avirahama una wa landisiwile kupika kofeka yo Egito. Pole, “Yehova wa kala la Yosefe.” (Ovinimbu 1, 2) Handi vali, Potifara cime ca Yosefe ko Egito, wa limbukilevo okuti, Yehova wa kala la Yosefe. (Ocinimbu 3) Vokuenda kuotembo Yosefe weya oku pita loloseteko vialua. Ukãi wa Potifara wo lundila hati, Yosefe wo yonja oco a lipekele laye. Kuenje, weya oku kapiwa vokayike. (Ovinimbu 7-20) ‘Vokayike’ eye a kala, “Olomai viaye va vi valula lovikumbi. [Noke] vo kapa alienge utale.”—Efetikilo 40:15; Osamo 105:18.
12 Otembo yaco eye a kala vokayike nye eya oku pita laco? ‘Yehova wa kala la Yosefe, kuenje wo kuatisa lohenda yaye ka yi pongoloka.’ (Ocinimbu 21a) Yehova wa lekisa ohenda ku Yosefe eci a pita lovitangi vialua kuenje weya oku u popela kohali a kala loku liyaka layo. Handi vali, Yehova weya oku sumũlũisa Yosefe okuti ‘weya oku soliwa calua la kaleyi wa velapo vokayike.’ (Ocinimbu 21b) Omo liaco, Yosefe weya oku tambula ocikele coku songuila olomandekua viosi via kala vokayike. (Ocinimbu 22) Handi vali, Yosefe weya oku kũlĩhĩwa la Fareo osoma yo ko Egito. (Efetikislo 40:1-4, 9-15; 41:9-14) Noke, soma weya oku nõla Yosefe oco a kale pomangu yavali yoku viala ko Egito. Kuenje, weya oku linga upange woku yovola omuenyo womanu valua eci vofeka yo Egito mueya oku pita onjala yalua. (Efetikilo 41:37-55) Ohali ya Yosefe ya fetika eci a kuata eci ci soka 17 kanyamo, kuenda ohali yaco yamamako eci ci pitahãla 12 kanyamo. (Efetikilo 37:2, 4; 41:46) Pole, ndaño okuti Yosefe wa tala ohali vokuenda kuanyamo alua, Yehova Suku wo kuatela ohenda poku u popela kovitangi viosi a kuata. Omo liaco, weya oku tambula esumũlũho lioku tẽlisa ocipango ca Suku.
Ohenda ya Suku Lalimue Eteke yi Tokoka
13. (a) Olondaka vipi viohenda ya Yehova vi sangiwa kelivulu Liosamo 136? (b) Ohenda yi kuete hẽ elomboloko lipi?
13 Olonjanja vialua Yehova wa lekisa ohenda yaye ku va Isareli. Elivulu Liosamo 136 li lombolola okuti, Yehova wa lekisa ohenda kokuavo poku va likuminya oku va yovola (Ovinimbu 10-15), oku va songuila (Ocinimbu 16), kuenda oku va popela. (Ovinimbu 17-20) Suku wa siatavo oku lekisa ohenda yaye komunu lomunu. Omunu wosi okuti o lekisa ohenda ku vakuavo, o ci linga lonjongole yaye muẽle oco a tẽlisa eci ci sukiliwa. Kueci catiamẽla koku lekisa ohenda, elivulu limue li lombolola eci ci kasi Vembimbiliya, li popia hati: “Ohenda yecelela oco omanu vambate omuenyo umue uwa. Handi vali, yi kuatisa omunu una o tala ohali.” Ulume umue onoño wa lombolola hati, ohenda yi kasi ‘ndocisola ci lekisiwila kovilinga.’
14, 15. Momo lie tu tavela okuti Lote wa kala ondingupange yimue ya taviwa la Suku?
14 Ulandu welivulu Liefetikilo tua konomuisa ndopo wa tu lekisa okuti Yehova lalimue eteke a tokoka koku lekisa ohenda ku vana vo sole. Lote, Avirahama, kuenda Yosefe ka va kalele kotembo yimuamue, kuenda va tala ohali ya litepa. Ndaño okuti va kala omanu vamue ka va lipuile, pole va kala olondingupange via taviwa la Yehova, haivo va sukilile ekuatiso Liaye. Tu sukila oku kuata ekolelo poku kũlĩha okuti Isietu Wokilu o kasivo oku lekisa ohenda kokuetu vosi omunu lomunu.
15 Lote wa nõlele onjila yimue okuti yeya oku u nenela ovitangi vialua. (Efetikilo 13:12, 13; 14:11, 12) Pole, wa lekisa ovituwa vimue viwa. Eci ovangelo vavali va endele ko Sodoma, Lote wa va yekisa vonjo yaye. (Efetikilo 19:1-3) Omo liaco, wa lungula olondatembo viaye eci catiamẽla koku nyõliwa kuolupale luo Sodoma. (Efetikilo 19:14) Uvangi wohenda Suku a lekisa ku Lote u sangiwa kelivulu lia 2 Petulu 2:7-9, oku tu tanga hati: ‘Yehova wa popela ukuesunga Lote u wa sakalaisua enene lukahonga wa vakuevĩho; momo ukuesunga waco Lote, eci a tunga lavo leci a mola loku yeva ovilinga viavo vĩvi, eteke keteke co vala kutima waye wesunga. Nda Yehova wa linga ovina evi viosi, wa kũlĩha oku popela vakuaku [u] sumbila . . . eci va nyikiwa.’ Ocili okuti, Lote wa kala ulume umue ukuesunga. Omo liaco, olondaka evi palo vi lekisa okuti eye wa kala omunu umue wa sumbilile calua Suku. Etu tu sanjukilavo ohenda ya Suku ndeci ca pita la Lote osimbu tu amamako loku lekisa ‘oku kola kuetu kuenda oku sumbila Suku.’—2 Petulu 3:11, 12.
16. Uvangi upi uwa u sangiwa Vembimbiliya watiamẽla ku Avirahama kuenda ku Yosefe?
16 Ulandu u sangiwa kelivulu Liefetikilo kocipama 24, u lombolola eci catiamẽla kukamba wocili Avirahama a kuata la Yehova. Ocinimbu catete ci fetika lolondaka via popia hati: “Yehova wa sumũlũisa Avirahama kovina viosi.” Ukuenje wa Avirahama wa tukula Yehova hati: “Suku ya cime cange Avirahama.” (Ovinimbu 12, 27) Kuenda, ondonge ya Yesu Tiago wa popia hati, Avirahama wa kala ‘omunu umue ukuesunga’ kuenje weya ‘oku tukuiwa hati ekamba lia Suku.’ (Tiago 2:21-23) Cimuamue haico ca pitavo la Yosefe. Ulandu watiamẽla kukamba Yosefe a kuata la Yehova u sangiwa kelivulu Liefetikilo kocipama 39. (Ovinimbu 2, 3, 21, 23) Omo liaco, ondonge Stefano wa popia eci catiamẽla ku Yosefe hati: “Suku wa kala laye.”—Ovilinga 7:9.
17. Nye tu pondola oku lilongisila kongangu ya Lote, Avirahama kuenda Yosefe?
17 Omanu va kuatisiwa lohenda ya Suku va tukuiwa ndeti, vosi yavo va kuatele ukamba wocili la Yehova Suku kuenda va linga ocipango Caye volonjila via litepa. Ovo va liyaka lovitangi vialua, pole ka va yulile ovitangi viaco lika liavo. Ca sukilile oku tata ciwa omuenyo wa Lote oco epata lia Avirahama liamameko kuenda ohuminyo yokuti Yosefe o tẽlisa ocikele caye. Yehova eye lika wa kuata epondolo lioku tẽlisa olonjongole viomanu va pokuile Kokuaye kuenda wa va kuatisa loku lekisa ohenda kokuavo. Nda tu yongola okuti Yehova o lekisa ohenda kokuetu otembo ka yi pui, tu sukila oku kuata ukamba wocili laye kuenda oku amamako oku linga ocipango Caye.—Esera 7:28; Osamo 18:50.
Olondingupange Via Suku Via Sumũlũha
18. Ovinimbu vipi Viembimbiliya vi lombolola eci catiamẽla kohenda ya Yehova?
18 ‘Kilu lieve ku kasi loku yukisiwa’ lohenda ya Yehova, kuenje tu eca olopandu viocili omo liocituwa eci ca Suku. (Osamo 119:64) Lutima wetu wosi, tu tava kocisungo cukualosamo wa imba hati: ‘Tu eci olopandu ku Yehova omo liohenda yaye ka yi pui, tu panduli Yehova omo liovikomo a lingila omãla vomanu.’ (Osamo 107:8, 15, 21, 31) Tua sanjuka calua omo lioku kũlĩha okuti Yehova o lekisa ohenda kolondingupange viaye viosi, cikale komunu lomunu ale kocimunga comanu. Uprofeto Daniele vohutililo yaye wa tukula Yehova hati: ‘Suku ukuonene haiye wa sumbiwa, haiye o lemũlũla ocisila lohenda kuava vo sole loku lava ovihandeleko viaye.’ (Daniele 9:4) Soma Daviti wa likutilila hati: ‘Ohenda yove ka yi pui yi kale ño hũ lava va ku kũlĩha.’ (Osamo 36:10) Hesanjukuolio tu kuete omo tua kũlĩha okuti Yehova o lekisa ohenda kolondingupange viaye.—1 Olosoma 8:23; 1 Asapulo 17:13.
19. Apulilo api tuka lilongisa vocipama cikuãimo?
19 Ocili okuti, tumanu vamue va sumũlũisiwa la Yehova. Handi vali, oco tu kuatisiwe locisola ca Suku cina eye a siata oku lekisa komanu vosi, tu sukila oku sanjukila asumũlũho alikasi a tundilila kohenda ya Isietu wokilu. (Yoano 3:16) Eci tu sangiwa lovitangi, Yehova wa siata oku tu kuatisa lohenda yaye yilikasi. (Osamo 36:7) Oco hẽ, ndamupi tu pondola oku kuama ongangu yohenda ya Yehova Suku? Anga hẽ omunu lomunu pokati ketu tua siata oku lekisa ocituwa caco eci cilikasi? Ocipama cikuãimo cika tambulula apulilo alo.
Handi Ocivaluka?
• Nye tua lilongisa catiamẽla kondaka yo Heveru ya pongoluiwa hati, “ohenda”?
• Oku litepa kupi ku sangiwa pokati kocisola kuenda esunguluko?
• Ndamupi Yehova a lekisa ohenda ku Lote, ku Avirahama, kuenda ku Yosefe?
• Ekuatiso lipi tu pondola oku tambula kohenda Yehova a lekisa kosimbu?
[Elitalatu kemẽla 10]
Ove hẽ wa kũlĩha ndomo Suku a lekisa ohenda ku Lote?
[Elitalatu kemẽla 12]
Yehova omo liohenda yaye, wa songuila ukuenje wa Avirahama
[Elitalatu kemẽla 13]
Yehova wa lekisa ohenda poku teyuila Yosefe