Esulilo Liuyaki

‘Etu tu kuete lika eci ci soka 12 kanyamo. Lacimue tu pondola oku linga catiamẽla kopulitika kuenda kuyaki, pole tu yongola oku kala lomuenyo! Tu kasi oku lavoka ombembua. Ombembua yaco hẽ yi keya otembo yina okuti handi tu kasi lomuenyo?’​—⁠Ocimunga cimue comãla va kasi oku tanga ocisoko 5°.

‘Etu tu yongola oku tanga, tu yongola oku ñuala ñuala kakamba vetu kuenda kepata lietu okuti ka tu kuata usumba woku kuatiwa lolongangala. Ndi lavoka okuti, eteke limue olombiali vika tetulula ocitangi eci. Etu tu yongola omuenyo uwa. Tu yongola ombembua.’​—⁠Alhaji ukuanyamo 14

OLONDAKA evi vi veta ndeti kutima, vi lekisa elavoko liamalẽhe vana va kasi oku tala ohali omo lianyamo alua uyaki. Ovo va yongola lika ekalo liwa komuenyo. Pole, ca tĩla calua oku sima okuti, elavoko liaco eteke limue lika kala muẽle liocili. Anga hẽ kuka kala eteke limue okuti lomue oka linga vali uyaki voluali lulo?

Vokuenda kuanyamo apita, omanu voluali luosi va siata oku likolisilako oku potolola ovitangi viuyaki poku vetiya ocitundo locitundo vofeka yaco oco va liwekepo oku linga uyaki kuenda oku litava pokati lekuatiso liolombangi vi tunda kolofeka vikuavo. Olofeka vimue via sita oku eca ekuatiso poku tumisa asualali vavo oco va teyuile ohuminyo yina ovo va linga pokati. Pole, vitito olofeka vi kuete olombongo ale onjongole yoku eca ekuatiso liaco kolofeka vina vi kasi vuyaki. Esuvu lina ovo va likuetele li nyõla cosi ovo nda va pondola oku likuminya. Olonjanja vialua noke yoku linga ohuminyo yimue vovikanda viuvangi, vokuenda kuolosemana ale kuolosãi vimue vitito, haico va fetika vali oku linga uyaki. Osikola yimue yoku konomuisa cosi catiamẽla Kombembua voluali luosi, yina yi sangiwa kofeka yo Estocolmo ya lekisa okuti, “oku kuata ombembua ocina cimue ka ca lelukile oku ci linga nda okuti asualali vana va kasi oku linga uyaki waco handi va kuete onjongole yoku amamako kuenda va kuete epondolo lioku linga uyaki waco.”

Handi vali, ovitangi viaco evi vi kasi oku pita ndeti kolonepa vialua violuali lulo, vi lekisa Kakristão eci catiamẽla koku tẽlisiwa kuovitumasu Viembimbiliya. Elivulu Liesituluilo li lombolola otembo yohali vokuenda kuekalo liomanu, poku popia eci catiamẽle komunu umue o kasi kilu liokavalu, wa tambula omoko yoku “imula ombembua kilu lieve.” (Esituluilo 6:⁠4) Uyaki waco wa tukuiwa ndeti vovitumasuku tunde osimbu owo ondimbukiso yokuti, cilo tu kasi koloneke vina via lomboluiwa Vembimbiliya okuti, “oloneke via sulako.”a (2 Timoteo 3:⁠1) Pole, Ondaka ya Suku yi tu ĩha ohuminyo yokuti, oloneke viaco ovio ondimbukiso yi lekisa okuti, ombembua yi kasi ocipepi.

Vembimbiliya, Kosamo 46:⁠9 ku lombolola okuti, oco ku kale ombembua yocili ci sukila oku malako uyaki okuti ka ci lingiwa lika volofeka vimue, pole ci lingiwa kolonepa viosi violuali. Handi vali, Osamo yaco yi lombololavo eci catiamẽla koku nyõliwa kuovimãleho viosi viuyaki vina via kala kosimbu ndeci ohonji kuenda usongo. Omo liaco, ovota osi a sangiwa voluali otembo yilo a sukilavo oku nyõliwa nda omanu vana va kasi voluali luaco va yongola oku kala komuenyo lombembua.

Ocili okuti, esuvu kuenda ocipululu oco ca siata oku vetiya uyaki okuti olosolo kuenda ovota año ci sule. Ocipululu oco ca siata oku vetiya omanu oku linga uyaki, osimbu okuti esuvu olio lia siata oku tuala omanu kungangala. Oco omanu va yuvule oku linga ovina viaco evi vĩvi, va sukila oku pongolola ovisimĩlo viavo. Ovo va sukila oku longisiwa onjila yoku kala komuenyo lombembua. Omo liaco, uprofeto Isaya kosimbu wa tukuile olondaka vimue vi lekisa okuti, omanu vaka liwekapo lika oku linga uyaki ‘nda pokati kavo lomue o lilongisa vali eci catiamẽla kuyaki.’​—⁠Isaya 2:⁠4.

Etu cilo tu kasi voluali lumue okuti ka lu longisa akulu kuenda amalẽhe eci catiamẽla kovituwa viwa, pole lu longisa lika eci catiamẽla koku tumbangiya uyaki. Ci sumuisa calua oku limbuka okuti ndaño muẽle omãla, va kasi oku longisiwa uloño woku ponda omanu.

Ovo va Lilongisa Eci Catiamẽla Koku Ponda

Umalẽhe umue ukuanyamo 14 o tukuiwa hati Alhaji, wambatiwile vusualãli. Eci ambatiwa lasualali va kala vovisenge, wa kala lika leci ci soka 10 kanyamo kuenje vo longisa oku loya uta umue u tukuiwa hati; AK-47. Eci ovo va mala oku u longisa oku kala esualali, upange waye wa kala woku punda okulia kovitumãlo viñi viñi kuenda oku timĩha olonjo. Eye wa ponda kuenda wa lemalisavo omanu valua. Cilo, Alhaji wa siata oku kuata ovitangi vialua, momo ka tẽla oku ivalako eci a enda loku linga vusualali kuenda co tĩlila calua oku ambata omuenyo wa sunguluka ndowu womanu vakuavo. Umalẽhe ukuavo o tukuiwa hati Abraham, wa li longisavo oku ponda omanu kuenje ka ca lelukile kokuaye oku eca uta waye okuti o siapo upange waco wusualali. Eye wa lombolola hati: “Nda ovo va ndinga hati, kuende, uta wove u siapo, ame sia kũlĩhĩle upange ukuavo ndika linga, kuenje sika tẽla oku sanga eteku komuenyo wange.”

Eci ci pitahãla 300.000 kasualali vana okuti amalẽhe, afeko lakuenje, va kasi oku amamako loku linga uyaki kuenda okufa vovoyaki amue ka a kuete esulilo, a kasi oku lingiwa kolofeka viosi violuali lulo. Umue kesongo kasualali olongangala wa popia hati: “Asualali vana okuti amalẽhe, va pokola lika kueci va tumiwa oku linga, ovo ka va kuete elavoko lalimue lioku tiukila kakãi vavo, kolonjo viavo ale kapata avo kuenda kokuavo lacimue ci koka usumba.” Ocili okuti, amalẽhe vaco va yongola kuenda va sesamẽla oku ambata omuenyo umue uwa.

Kolofeka vina viamako kovokuasi, ocitangi casualali amalẽhe ocina cimue okuti ka ci sangiwako kuenda kokuavo ocina cimue ka ca sungulukile. Pole, kolofeka viaco, amalẽhe va siata oku li longisa eci catiamẽla kuyaki volonjo viavo muẽle okuti ka ci sukila oku tunda. Oco hẽ ndamupi eci ca siata oku lingiwa?

Kũlĩhĩsa ulandu weci ca pita la José umalẽhe umue wo kombuelo yofeka yo Espanha. Eye wa kala lika leci ci soka 16 kanyamo eci a fetika oku lilongisa uloño woku li yaka lomanu ketimba. Pokati kovina viosi a kuatele, kokuaye eci ca velelepo vali osipata yaye ya lepa yo kofeka yo Japão yimue isiaye o wĩhile veteke Lionatale. Eye wa solele calua oku linga olomapalo vi lingiwila vokombutador ca piãla vali enene vina vi lekisa ungangala. Keteke lia 1 kosãi ya Kupupu yunyamo wo 2000, wa seteka oku linga ungangala ndeci a siata oku tala volomapalo viaco. Eye wa lieca koku linga ungangala, kuenje wa ponda isiaye, inaye kuenda manjaye umalẽhe ufeko losipata yina isiaye o wĩhile. Noke eye muẽle wa lombolola kolosipayu hati: “Nda ci lingila omo okuti nda yonguile oku kala lika liange voluali lulo. Sia yonguile okuti, olonjali viange vi enda enda oku konomuisa omuenyo wange.”

Umue usonehi haeye kesongo wa velapo kasualali o tukuiwa hati, Dave Grossman wa lombolola eci catiamẽla kolomapalo vi lekisa ungangala hati: “Cilo tu kasi vekalo limue okuti cina ci nena evalo komanu kuenda ohali yalua ca linga ono yolomapalo, pole cina ci nena esanju komunu ca linga ocina cimue okuti omanu va ci yuvula. Cilo tu kasi oku lilongisa oku ponda omanu kuenda oku sola upange waco.”

Ci kale Alhaji ale José, ka vali kavo va lilongisa oku ponda. Lomue pokati kavo wa yonguile oku kala omondi, pole, omo liovina viaco vĩvi ovo va longisiwa, ceya oku nyõla olondunge viavo. Kuenje, oku longisiwa kuaco ci kale kamalẽhe ci kale kakulu kuecelela omunu oku kala ongangala kuenda oku tiamẽla kovoyaki.

Ndaño Lovoyaki ci Tava Oku Lilongisa Oku Kuata Ombembua

Lalimue eteke kuka kala ombembua ya suapo osimbu omanu vamamako oku lilongisa oku ponda vakuavo. Ci soka ovita vianyamo apita konyima uprofeto Isaya wa soneha hati: ‘Nda wa yevelile ovihandeleko via [Suku]! ombembua yove nda ya linga ndolui.’ (Isaya 48:​17, 18) Omanu va pondola lika oku yuvula ungangala kuenda uyaki nda ovo va kuata ukũlĩhĩso wasuapo Wondaka ya Suku kuenda nda va lilongisa oku sola ovihandeleko via Suku. Omo liaco, olonjali viosi vi sukila oku kũlĩhĩsa ciwa nda omãla vavo ka va siatele oku tala kuenda oku papala leci ci vetiya ungangala vo televisão. Handi vali, omanu vana okuti akulu ale, va sukilavo oku lilongisa oku yuvula esuvu kuenda epela. Olombangi via Yehova via siata oku lekisa olonjanja vialua okuti, Ondaka ya Suku yi kuete unene woku pongolola ovituwa viomanu.​—⁠Va Heveru 4:⁠12.

Kũlĩhĩsa eci ca pita la Hortêncio. Eye wa kala handi umalẽhe eci a kuatiwa oco a longisiwe ndomo a pondola oku kala esualali. Eye wa lombolola hati: “Elongiso liaco lia enda oku eciwa vusualali, liatiamẽlele koku tu ikisa oku kuata onjongole yoku ponda omanu oco ka tu ka kuate layimue ohele yoku ponda.” Eye wa kala esualali vofeka yo Afrika. Eye wamamako loku lombolola hati: “Uyaki wa nyõla ovituwa viange viwa okuti cilo handi ndi ivaluka ovina vialua nda enda oku linga. Kuenje, ci ndi sumuisa oku sokolola ovina viosi vĩvi va enda oku ndi kisika oku linga.”

Eci esualali limue va kalela kumosi a sapuila Hortêncio catiamẽla Kembimbiliya, ca veta calua kutima waye. Ohuminyo ya Suku yi sangiwa kelivulu Liosamo 46:⁠9 yi lombolola okuti Eye oka malako ovoyaki yo sanjuisa calua. Osimbu a kala oku amamako oku li longisa Embimbiliya haicovo a yeva evetiyo lioku liwekapo oku linga uyaki. Omo liaco, vokuenda kuotembo yimue yitito, eci eye kuenda asualali vakuavo vavali va eciwa, va siapo oku kala asualali kuenje vosi yavo va li litumbika ku Yehova Suku lutima wavo wosi. Hortêncio wamisako oku lombolola hati: “Embimbiliya lia ndi longisa oku lekisa ocisola ndaño muẽle komanu vana okuti ovanyali vange. Ndeya oku limbuka okuti, oku linga uyaki ci lomboloka oku lingila ekandu Yehova, momo Suku wa popia okuti, etu tumanu vaye ka ci tava okuti tu ponda omanu tu lisungue lavo. Omo lioku lekisa ocisola caco, ame nda pongolola ovisimĩlo viange vĩvi kuenda si tendi vali omanu la vamue ndovanyali vange.”

Oku pongoloka kuaco, ku lekisa okuti Embimbiliya li pondola muẽle ocili oku nena ombembua pokati komanu. Ka kuli atatahãi. Uprofeto Isaya kosimbu wa lekisile okuti, kuli elitokeko limue liocili pokati kovilongua via Suku lombembua. Eye wa lomboluile hati: ‘Omãla vove vosi va longisiwa la Yehova, kuenje ombembua yomãla vove yi lua.’ (Isaya 54:​13) Handi vali, uprofeto waco wa limbukile ale tete okuti, kuka kala otembo yimue okuti omanu vokolofeka viosi vaka tiamẽla kefendelo liocili lia Yehova Suku, oco va lilongise olonumbi viaye. Oco hẽ onima ye yi yililako? Embimbiliya li tambulula hati: “Va Tela olosipata viavo ha vi lingi atemo olosaluwa, kuenda ovonga avo ha a lingi otutana. Olofeka ka vi likatukila vali losipata, ndaño ovita ka va vi lilongisa vali.”​—⁠Isaya 2:​2-⁠4.

Ndomo ca lekisiwa vocitumasuku eci, Olombangi via Yehova cilo vi kasi oku linga upange woku kunda voluali luosi, una wa siata oku kuatisa olohuluwa viomanu valua oku siapo ocituwa coku suvuka omanu okuti oco ocitangi ca siata oku kala ono yovoyaki.

Ohuminyo Yombembua Voluali Luosi

Loku vokiyako kueci catiamẽla koku longisa omanu, Suku wangiliya uviali ale “usoma” una u pondola oku nena ombembua voluali luosi. Ciwa oku limbuka okuti Embimbiliya lieca elomboluilo liatiamẽla Kosoma ya nõliwa la Suku, Yesu Kristu okuti eye “Soma yombembua.” Eci ci pondola oku tu kuatisa oku kuata ekolelo liokuti, “okuamamako kuviali waye loku kuombembua ka ku fulila.”​—⁠Isaya 9:​6, 7.

Nye ci pamisa ekolelo lietu okuti oku viala kua Kristu kuka pondola oku malako uyaki kuenda ovina viosi vi koka uyaki? Uprofeto Isaya wamisako loku popia hati: “Ombili ya Yehova Ukualohoka yi ci linga.” (Isaya 9:⁠7) Suku o kuete onjongole kuenda epondolo lioku nena ombembua otembo ka yi pui. Yesu wa kolelele calua kohuminyo yaco eyi. Eli olio esunga lieci eye a longisila olondonge viaye oku likutilila oku pinga oku iya Kusoma wa Suku kuenda oku lingiwa kuocipango Caye palo posi. (Mateo 6:​9, 10) Eci epingilo liaco eli lika tẽlisiwa ka kuka kala vali lacimue ci pondola oku nyõla ombembua yomanu palo posi.

[Etosi pombuelo yemẽla]

[Elitalatu kemẽla 5]

Elilongiso Liembimbiliya linena ombembua yocili