AMALẼHE VA PULA
Anga hẽ Oku Lipekela Okuti mu Kongela Oku Sisita Lomẽla Ocimatamata Cuyali Comunu Ukuavo ci Lomboloka Muẽle Oku Lipekela?
Ndomo ci likuata lulandu umue wa tukuiwa Lolono Vioku Lavulula kuenda Oku Teyuila Uveyi ko Estadus Unidus yo Amerika, pokati kamalẽhe vosi va pulisiwa vana va kuete 15 toke 19 kanyamo, ci soka onepa yimue, ya litumbile ale kocituwa coku lipekela okuti mu kongela oku sisita lomẽla ocimatamata comunu ukuavo. “Nda o sapela lamalẽhe [catiamẽla koku lipekela mu kongela oku sisita lomẽla ocimatamata comunu ukuavo] ovo va popia okuti ka kuli ocitangi lacimue oku ci linga,” oco ca popia Sharlene Azam usovoli welivulu losapi hati: Oral Sex Is the New Goodnight Kiss (Oku Sisita Lomẽla Ocimatamata Cuyali Comunu Ukuavo Esipulo Liokaliye Liuteke Uwa.) “Kokuavo, elinga liaco ka li tendiwa ndoku lipekela.”
Nye o sima?
Tambulula “oco” ale “sio” apulilo a kuãimo.
Anga hẽ ufeko umue o pondola oku mina nda umue wa sisita lomẽla ocimatamata caye cuyali?
Oco
Sio
Anga hẽ oku lipekela mua kongela oku sisita lomẽla ocimatamata cuyali comunu umue ci koka ovoveyi?
Oco
Sio
Anga hẽ oku lipekela mua kongela oku sisita lomẽla ocimatamata cuyali comunu ukuavo ci lomboloka muẽle oku lipekela?
Oco
Sio
Cipi ocili catiamẽla kelinga liaco?
Tala nda atambululo ove a suapo.
Anga hẽ ufeko umue o pondola oku mina nda umue wa sisita lomẽla ocimatamata caye cuyali?
Etambululo: Sio. Eli olio esunga limue lieci omanu valua va popela okuti oku sisita lomẽla ocimatamata comunu ukuavo hacĩviko. Pole, ocisimĩlo cavo ka ca sungulukile.
Anga hẽ oku lipekela mua kongela oku sisita lomẽla ocimatamata cuyali comunu umue ci koka ovoveyi?
Etambululo: Oco. Omunu umue wa litumbika kelinga lioku lipekela mua kongela oku sisita lomẽla ocimatamata cuyali comunu umue o pondola oku kuata uveyi wo hepatite (A ale B), ovisimbimbi kovimatamata viuyali, o gonorrea, olo herpes, o HIV kuenda o sifilis.
Anga hẽ oku lipekela mua kongela oku sisita lomẽla ocimatamata cuyali comunu ukuavo ci lomboloka muẽle oku lipekela?
Etambululo: Oco. Elinga liosi okuti mu kongela ovimatamata viuyali viomunu umue—oku kongelamo oku lipekela, oku lipekela mua kongela oku sisita lomẽla ocimatamata cuyali comunu, oku kapa ocimatamata cuyali ketundisilo liomunu kuenda oku tukusa kocimatamata cuyali comunu ukuavo toke eci a tẽlisa oloñeyi—ci tendiwa okuti oku lipekela.
Momo lie ci kuetele esilivilo oku ci kũlĩha?
Kũlĩhĩsa ovinimbu vialua Viembimbiliya vi tiamisiwila kelinga lioku lipekela mua kongela oku sisita lomẽla ocimatamata cuyali comunu umue.
Embimbiliya li popia hati: “Ocipango ca Suku ceci okuti, . . . vu yuvula evĩho liukahonga.”—1 Va Tesalonike 4:3.
Kelimi liatete, ondaka ya pongoluiwa okuti “evĩho liukahonga” yi tiamisiwila kolonjila viosi vioku lipekela okuti, vi lingiwa kosamua yolohuela, oku kongelamo oku lipekela oku sisita lomẽla ocimatamata cuyali comunu, oku kapa ocimatamata cuyali ketundisilo liomunu kuenda oku tukusa kocimatamata cuyali comunu ukuavo toke eci a tẽlisa oloñeyi. Omunu o litumbika kevĩho liukahonga o pondola oku kuata ovitangi vinene okuti, ocitangi ca velapo vali oku pumba ukamba a kuete la Suku.—1 Petulu 3:12.
Embimbiliya li popia hati: “Omunu . . . nda wa linga evĩho liukahonga o vĩhisa etimba liaye muẽle.”—1 Va Korindo 6:18.
Oku lipekela mua kongela oku sisita lomẽla ocimatamata cuyali comunu, ci pondola oku koka ovitangi ketimba kuenda konepa yespiritu. Handi vali, ci pondola oku nyõla esanju liomunu. Elivulu losapi Talking Sex With Your Kids (Oku Sapela Lomãla Vove Catiamẽla Koku Lipekela) li popia hati: “Oku lipekela pocakati cocimatamata cuyali, hacoko lika ci lingisa omunu umue oku yeva esumuo, oku livela ale oku liyeva okuti ka kolelepo.” Amalẽhe va sukila oku kũlĩha okuti, “ovisimĩlo viosi vĩvi omunu a pondola oku liyaka lavio omo lioku lipekela vekalo limue ka lia sungulukile, vi pondola oku iyilila koku lipekela volonjila via litepa vekalo ka lia sungulukile. Oku lipekela ku lomboloka oku lipekela.”
Embimbiliya li popia hati: “Ame ndi Yehova, ndi Suku yove, Una o ku longisa eci ci ku kuatisa.”—Isaya 48:17.
Ove o tava hẽ okuti ovihandeleko via Suku viatiamẽla koku lipekela vi pondola oku ku kuatisa? Ale o sima okuti ovio via tĩla calua? Oco o tẽle oku tambulula apulilo a-a, sokolola ketapalo limue mu pita akãlu alua okuti, muli olondimbu vietapalo vi lekisa olupesi o sukila oku enda lakuo kuenda apa o sukila oku talama. Ove hẽ o tenda olondimbu viaco ndolondimbu vi ku tateka ale ndolondimbu vi ku teyuila? Nye ci pondola oku pita love kuenda lomanu vakuavo vakuakuendisa nda wa sinĩli olondimbu viaco?
Ovihandeleko vietapalo vi tepulula elianjo liove, pole, ovio vi ku teyuila. Cimuamue haico okuti, ovihandeleko via Suku vi tepulula elianjo liove lioku linga ovina vimue, pole ovio vi ku teyuila
Cimuamue haico ci pita lolonumbi via Suku. Nda o vi sinĩla, kolela okuti o kongula eci wa kũla. (Va Galatia 6:7) Elivulu losapi Sex Smart (Oku Lilongisa Catiamẽla Koku Lipekela) li popia hati: “Olonjanja viosi eci o siapo ovina o tava kuenda ovituwa viove viwa kuenje o litumbika kovilinga vina vi ku linga cĩvi, esumbilo o kuetele ove muẽle li tepuluka.” Pole, nda wambata omuenyo umue u likuata lolonumbi via Suku, o ka lekisa okuti ove wumunu umue ukuavituwa viwa. Handi vali, o ka amamako oku kuata owanji wutima umue wa yela.—1 Petulu 3:16.