Kunda Ondaka Ya Suku Lutõi
“Kuende. Ka imbe owanji komanu vange.”—AMOSI 7:15.
1, 2. Helie wa kala Amosi? Kuenda Embimbiliya li popia nye catiamẽla kokuaye?
OSIMBU Ombangi yimue ya Yehova ya kala loku kunda, ocitunda cimue co sapuila hati: ‘Liwekapo oku kunda. Tunda vocikanjo cilo.’ Nye Ombangi ya Yehova ya tẽla oku linga? Anga hẽ eye wa yevelela kondaka yocitunda, ale wamamako oku sapula ondaka ya Suku lutõi? Ulandu waye u sangiwa Vembimbiliya kelivulu liambata onduko yaye, okuti elivulu lia Amosi. Vocipama cilo tuka kũlĩhisa ulandu wocitunda caco. Pole, tete tu kũlĩhĩsi ciwa esapulo liaco.
2 Helie Amosi? Otembo yipi a kala komuenyo? Kuenda kocitumãlo cipi eye a kala? Etambululo liapulilo ava, li sangiwa Vembimbiliya kelivulu lia Amosi 1:1. Kelivulu liaco, tu tangako ndoco: “Olondaka via Amosi, u wa kala pokati kovangombo va Tekoa, . . . koloneke via Usiya osoma ya Yuda, lokoloneke via Yerevoama omõla a Yowasi osoma ya Isareli.” Amosi, wa kala ko Yudea. Pole, wa tungile vimbo lio Tekoa vocinãla ci soka 16 kolokilometulu konano yo Yerusalãi. Eye wa kala kocita cecea eci Soma Usiya a vialele vo Yuda. Kuenda eci Yerevoama yavali a kala osoma yuviali wa pata ekũi lia Isareli. Amosi wa kala ungombo wolomeme. Pole, elivulu lia Amosi 7:14 li popia hati, Amosi wa kalavo “ukuakulombuila oviti viakuyu.” Eye wa pita otembo yalua kupange wokungula. Upange waco wa tĩlile calua.
‘Kuende ka Kunde’
3. Ndamupi ulandu wa Amosi u pondola oku tu kuatisa nda ka tua loñolohele koku kunda?
3 Eci Amosi vo wĩha ocikele coku kunda, wa popia hati: “Ame siuprofetoko. Siukuacisokoko covaprofeto.” (Amosi 7:14) Amosi ka kaile omõla uprofeto, kuenda ka pindisiwile oco a kaile uprofeto. Pole, pokati komanu vosi va kala ko Yuda, Yehova wa nõlelepo Amosi oco a linge upange Waye. Kotembo yaco, Yehova ka nõlele osoma yimue yapama, ocitunda cimue ca lilongisa, ale umue ohuasi. Ulandu owu u tu longisa ovina vialua. Etu citava okuti, pamue ka tua lilongisile calua kosikola. Anga hẽ tu litendavo ndomanu vamue ka va loñolõhẽle koku kunda ondaka ya Suku? Sio hacoko. Yehova o pondola oku tu longisa oco tu kunde ondaka yaye, ndaño lovitangi vimue vi sangiwa vovikanjo vietu. Ocili okuti, Yehova wa longisile Amosi oco a kunde ondaka yaye. Pole, vocikanjo eye a kundila omanu vaco ka va lekisile onjongole kondaka ya Suku. Omo liaco, omunu wosi o yongola oku kunda ondaka ya Suku, oka kuatisiwa calua poku kũlĩhĩsa ulandu wa Amosi.
4. Momo lie Amosi ka co lelukilile oku kundila omanu ko Isareli?
4 Yehova wa sapuila Amosi hati: “Kuende. Ka imbe owanji komanu vange va Isareli.” (Amosi 7:15) Ca tĩlile calua oku tẽlisa ocikele caco. Momo kotembo yaco, apata ekũi vuviali wa va Isareli, va kuata ombembua kuenda ovokuasi alua. Omanu valua va kuata ‘olonjo viotembo yokuenye’ kuenda ‘viotembo yondombo.’ Olonjo viaco ka va vi tungile lolondopi. Pole, va vi tungile “lovawe a tĩla.” Vamue va kuata olonjo via posuisiwa lolombinga vionjamba. Kuenda va enda loku nyua ‘ovinyu yo voviumbo viavo viayuva.’ (Amosi 3:15; 5:11) Omo liaco, omanu ka va lekisile vali onjongole kesapulo liondaka ya Suku. Koloneke vilo, vamue pokati ketu tua siatavo oku kundila vocikanjo ndeci Amosi a kundilile.
5. Ocina cipi cĩvi omanu vamue va lingaile ko Isareli oco va kuate ovokuasi?
5 Va Isareli oku kuata ovokuasi, ka ca kaile ocina cimue cĩvi. Pole, ocitangi cavo ceci okuti vamue va enda loku nyana ovina via vakuavo oco va kale olohuasi. Handi vali, olohuasi via enda loku “kangisa olohukũi” kuenda oku ‘vi talisa ohali.’ (Amosi 4:1) Vakualomĩlo, lolonganji kuenda ovitunda, va enda oku nyana olohukũi. Kaliye tu konomuisi eci va enda oku linga kotembo yaco.
Va Lavisa Ovihandeleko Via Suku
6. Va Isareli vana vakualomĩlu ndamupi va enda loku nyana vakuavo?
6 Tu konomuisi tete ulandu watiamẽla kolomĩlu viavo. Vakualomĩlu, va enda loku ‘tepulula konjongo, loku vokiya kondando.’ (Amosi 8:5, 6) Ovo va sumuisile calua omanu. Momo va enda loku landisa ovina ka vi kuete esilivilo londando yimue ya tĩla. Olohukũi via enda oku nyaniwa calua toke eci vi lilandisa ovio muẽle kokuavo oco va linge apika. Kuenje, olohuasi via enda oku landa olohukũi viaco ‘londando yimue yolohaku vivali.’ (Amosi 8:6) Vakualomĩlu va enda oku tenda vamanjavo va Isareli ndolohaku vimue ka vi kuete esilivilo. Ovo va lavisile calua vakuahali loku tomba Ocihandeleko ca Suku. Pole, va enda oku usalela eteke ‘Liesambata.’ (Amosi 8:5) Ndaño okuti va litendele domanu vamue vakuetavo, Yehova ka tavele efendelo liavo.
7. Nye ca vetiya vakualomĩlu oku lavisa Ocihandeleko?
7 Ocili okuti, vakualomĩlu va lavisile Ocihandeleko ca Suku ca popia hati: ‘Sola ukuene ndeci o lisole ove muẽle.’ (Ovisila 19:18) Ovo ka va kapeleko ocihandeleko caco. Momo olonganji ka via kaile oku eca ongangu yiwa. Ovo poku sombisa va enda oku ‘tambula olombongo kuenje va tiuwiya olosuke.’ Ocili okuti, olonganji via sukilile oku kuatisa olosuke. Pole, omo lioku tambula kuavo ovitukiko via enda loku pisa olohũkũi viaco. (Amosi 5:10, 12) Omo liaco, ovo ka va sumbilile Ocihandeleko ca Suku.
8. Ovitunda via enda loku ecelela omanu oku linga nye?
8 Ovitunda vio ko Isareli via kuata ocikele coku linga nye? Oco tu sange etambululo, tu sukila oku konomuisa eci va enda oku linga kovitumãlo vikuavo. Kũlĩhĩsa eci ovitunda via enda oku lingila ’vonjo yolosuku viavo.’ Vonduko ya Amosi Suku wa popia hati: ‘Omõla ulume la Isiaye va pekela lufeko umuamue. Kuenje va vihĩsa onduko yange yi kola.’ (Amosi 2:7, 8) Ocili okuti, ovitunda via enda loku ecelela omanu oku linga uvasi.—Ovisila 19:29; Esinumuĩlo 5:18; 23:17.
9, 10. Ocihandeleko cipi ca Suku va Isareli va tombele? Kuenda ndamupi ci kasi oku lingiwavo koloneke vilo?
9 Yehova wa popiavo eci catiamẽla kakandu akuavo hati: “Kolonẽle viovotala osi va pekaila polonanga vioku yekela. Vonjo ya Suku va nyuanyua ovinyu yava va fetisua ovimbu.” (Amosi 2:8) Ovitunda lomanu vakuavo, ka va pokuile kocihandeleko celivulu Lietundilo 22:26, 27. Kelivulu liaco ku lombolola okuti, nda umue wa tambula onanga yukuavo ndonjeke, o sukila oku yi tiuwiya osimbu handi ekumbi ka lia iñilile. Pole, ovo va enda oku li sikilĩla olonanga viaco poku linga ovipito viavo loku nyuila olosuku viavo viesanda. Uwalo una wa fina va punda kolosuke, va enda oku u landisa oco va lande ovinyu yo povipito viavo viatavo. Omo liaco, ka va pokuile kefendelo liocili.
10 Va Isareli va enda oku lavisa Ovihandeleko vivali ndeci: Oku sola Yehova kuenda oku sola vakuavo. Omo liaco, Yehova wa tuma Amosi oco apise omanu vaco vakuesino. Koloneke vilo, olofeka vialua kuenda atavo esanda, va siatavo oku lekisa ovituwa ndevi va Isareli va lekisile kosimbu. Kuli omanu valua va kasi okuamamako loku kuata ovokuasi. Pole, vakuavo va siata oku pundiwa kuenda oku sumuisiwa lovituwa vĩvi violombiali, va kualomĩlu, va kuapulitika, kuenda vakuatavo esanda. Pole, Yehova wa kapako omanu vana vakuahali, haivo va kasi oku u sanda oco vo fendele. Omo liaco, wa eca ocikele komanu vaye oco va kunde Ondaka yaye lutõi ndeci Amosi a linga.
11. Nye tu pondola oku lilongisila kulandu wa Amosi?
11 Upange Amosi a linga kosimbu, haiwo tu kasivo oku linga koloneke vilo. Omo liaco, oku konomuisa ulandu waye ci tu kuatisa calua. Catete, Amosi o tu lekisa esapulo tu sukila oku kunda. Cavali, o tu lekisavo ndomo tu pondola oku kunda. Catatu, o tu sapuila esunga lieci ovanyali vetu ka va tẽlela oku tateka upange wetu woku kunda. Omo liaco, tu kũlĩhĩsi atosi aco.
Ndomo tu Kuama Ongangu ya Amosi
12, 13. Ndamupi Yehova a lekisile esumuo liaye omo liovilinga vĩvi via va Isareli? Anga hẽ esumuo liaco lia vetiya va Isareli oku likekembela?
12 Etu Tulombangi via Yehova, tua velisapo upange wetu woku kunda loku longisa omanu oco va linge olondonge. (Mateo 28:19, 20; Marko 13:10) Amosi wa kundila omanu catiamẽla keyambulo Yehova a nenele kolondingaĩvi. Etu cilo, tu kasivo oku sapuila omanu elungulo lia Yehova lioku nyola olondingaĩvi. Elivulu lia Amosi 4:6-11, li lekisa okuti, Yehova olonjanja vialua wa sumuile omo liovilinga vĩvi via va Isareli. Omo liaco, wa nenele komanu ‘ekambo liokulia kuenda ekambo liombela.’ Wa va yambula ‘locikakulo lohume’ kuenda ‘afengi akuavo.’ Anga hẽ ovina viaco via vetiya va Isareli oku likekembela kokuaye? Yehova wa popia hati: “Ka wa tiukili kokuange.” Ocili okuti, va Isareli ka va tavele oku likekembela ku Yehova.
13 Yehova weya oku yambula va Isareli vana ka va tavele oku likekembela. Pole, tete wa eca elungulo kokuavo. Vonduko ya Suku, Amosi wa popia hati: “Ñala Yehova ka lingi cimue te tete o situlula ocisimĩlo caye kovakuenje vaye ovaprofeto.” (Amosi 3:7) Kosimbu Suku wa situluile ocipango caye ku Noha coku nena Etande liovava. Kuenda wo sapuilavo oco a lungule omanu ndomo va pondola oku puluka ketande liaco. Yehova wa sapuililevo Amosi oco a ece elungulo ku va Isareli. Pole, va Isareli ka va tavele kesapulo lia Yehova.
14. Koloneke vilo, ovituwa vipi vi sokisiwa levi via kala kotembo ya Amosi?
14 Ocili okuti, ovilinga vĩvi via kala kotembo ya Amosi, havio vi letiwe koloneke vilo. Yesu wa popele okuti, kotembo yesulilo kuka pita ovitangi vialua. Eye wa popelevo okuti, olondaka viwa vika kundiwila koluali luosi. (Mateo 24:3-14) Koloneke vilo, onepa yalua yomanu va kasi nda vana va kala kotembo ya Amosi. Momo ka va kapeleko olondimbukiso violoneke via sulako. Kuenda ka va yongola oku tava kesapulo Liusoma. Omo liesino liavo, vaka liyaka leyambulo ndeli lia pita la va Isareli. Yehova wa va lunguile hati: ‘A Isareli, liangiliya oco o lisange la Suku yove.’ (Amosi 4:12) Va Isareli veya oku lisanga la Suku eci va yambuiwa lolohoka via va Asuria. Koloneke vilo, omanu vosi ka va yongola oku likekembela, vaka ‘lisangavo la Suku’ keteke lio Harmagedo. (Esituluilo 16:14, 16) Ocili okuti, Yehova o kasi handi oku amamako lepandi liaye. Omo liaco, tu sukila oku vetiya omanu oco va ‘sande Yehova, okuti va kala lomuenyo.’—Amosi 5:6.
Tu Liyaka Lovitangi Ndevi Via Amosi
15-17. (a) Helie wa kala Amasiya? Kuenda nye a linga eci Amosi a kala oku kunda? (b) Uhembi upi Amasiya a lingila Amosi?
15 Etu tu sukila oku kuama ongangu ya Amosi kupange wetu woku kunda. Ondaka eyi ya lomboluiwa ciwa kelivulu lia Amosi kocipama 7. Ocipama caco, ci lombolola ulandu wocitunda cina ca tukuiwa kefetikilo liocipama cilo. Ocitunda caco onduko yaye ‘Amasiya, una wa kala ko Betele.’ (Amosi 7:10) Va Isareli va yukisile olupale Luombetele lefendelo liesanda kuenda lioviteka. Amasiya wa kala ocitunda cetavo lina lia kuata ukamba lombiali Yofeka. Nye Amasiya a linga eci Amosi a kala oku kunda Ondaka ya Suku?
16 Amasiya wa sapuila Amosi hati: ’Okuavitumasuku. Kuende, tilila kofeka ya Yuda, oko oka litekuila, haiko oka imbila owanji. Pole, lalimue eteke oka imbila owanji ko Betele. Momo o Betele ocitumãlo ci kola ca soma, hailio onembele yusoma waye.’ (Amosi 7:12, 13) Olondaka via Amasiya vi lomboloka okuti, ‘kuende konjo yove. Etu kulo tu kuete ale etavo lietu.’ Amasiya wa setekavo oku vetiya ombiali yofeka oco yi tateke upange wa Amosi. Eye wa sapuila Soma Yerevoama hati: “Amosi wa ku endela usuanji pokati ka va Isareli.” (Amosi 7:10) Amasiya wa lundilavo Amosi okuti, ocisuanji. Eye wa sapuila soma hati: “Ca popia Amosi ceci hati, Yerevoama o fa losipata. Isareli o tunda kofeka yaye, o tualiwa kumandekua.”—Amosi 7:11.
17 Volondaka evi, Amasiya wa kongelamo ovovangi atatu uhembi. Eye wa popia hati: “Eci Amosi a popia ceci hati.” Pole, Amosi ka kaile loku kunda esapulo liaye muẽle. Momo olonjanja viosi eye wa enda loku popia hati: “Ca popia Yehova ceci, hati.” (Amosi 1:3) Amosi vo lundililevo okuti wa popia hati: “Yerevoama o fa losipata.” Pole, elivulu lia Amosi 7:9, li lombolola okuti, Yehova wa popia hati: “Mbotokela onjo ya Yerevoama losipata.” Ulandu waco weyambulo, Yehova wa u sapuilile kepata lia Yerevoama. Amasiya wa lombolola vali okuti, Amosi wa popia hati: ‘Va Isareli va tualiwa muẽle kumandekua.’ Pole, Amosi wa popelevo hati, va Isareli vana va likekembela ku Suku vaka tambula asumũlũho. Ocili okuti, Amasiya wa vangula uhembi. Momo wa yonguile oku tateka upange wa Amosi woku kunda.
18. Onjila yipi Amasiya a kuamẽle okuti haiyo ovitunda vakuetavo liesanda va siatavo oku kuama koloneke vilo?
18 Koloneke vilo, ovanyali vomanu va Yehova va siatavo oku kemba ndeci Amasiya a lingile. Ove hẽ wa siata oku limbuka uhembi waco? Ocili okuti, Amasiya wa seteka oku tateka Amosi kupange waye woku kunda. Koloneke vilo, kulivo asongui vamue vakuetavo va siata oku tateka upange woku kunda Wolombangi via Yehova. Amasiya wa lundilile Amosi hati, ocisuanji. Koloneke vilo, asongui vakuetavo va siatavo oku lundila Olombangi via Yehova hati, vi kapa kohele ekalo liofeka. Amasiya wa vetiyile soma yofeka oco o kuatise oku imula upange wa Amosi. Koloneke vilo, asongui vakuetavo va siatavo oku pinga ekuatiso kolombiali oco va lambalale Olombangi via Yehova.
Ovanyãli ka va Tẽla Oku Tateka Upange Wetu Woku Kunda
19, 20. Ndamupi Amosi a tendele elambalalo lia Amasiya?
19 Eci Amosi a lundiliwa la Amasiya, nye noke a linga? Catete, Amosi wa pula ocitunda Amasiya hati: “Ove hẽ wa popia kokuange hati: Ku ka imbe owanji woku pisa va Isareli?” Amosi wa kuata utõi woku sapula ondaka ya Suku yina Amasiya ka yonguile oku yeva. (Amosi 7:16, 17) Ocili okuti, Amosi ka kuatele usumba. Koloneke vilo, tu sukilavo oku kuama ongangu ya Amosi yoku yuvula usumba wovanyãli vetu. Tu sukila oku kuama ongangu yaye poku sapuila omanu hati: ‘Eci oco ca popia Yehova.’ Ovanyali vetu ka va tẽla oku tateka upange wetu woku kunda. Momo ‘eka lia Yehova’ li kasi letu.—Ovilinga 11:19-21.
20 Ocili okuti, Amasiya wa limbukile okuti, usuanji waye ka u kuata onima yiwa. Momo, Amosi wa lomboluile ale okuti lomue o pondola oku tateka upange waye woku kunda. Eli olio etosi liatatu tu lilongisa vocipama cilo. Ndomo ca lomboluiwa kelivulu lia Amosi 3:3-8, uprofeto Amosi wa linga apulilo kuenda ovindekaise vialua. Noke wa lekisa elomboloko liaco. Eye wa popia hati: ‘Nda ohosi yi koma helie ka yokoka? Nda Yehova, wa popia helie ka imbi owanji?’ Olondaka evi vi lomboloka ndoco: ‘Ndeci ove ku tẽla oku tateka usumba wove poku yeva ohosi yikoma, haico kokuange. Lomue o tẽla oku ndi tateka oku kunda ondaka ya Suku eci ndi yeva ocikundi caye.’ Omo liaco, esumbilo Amosi a lekisile ku Yehova, lio vetiya oku kunda lutõi Ondaka yaye.
21. Ndamupi tu tenda ocikundi ca Suku coku kunda olondaka viwa?
21 Etu tua tambulavo ocikundi ku Yehova coku kunda. Ndamupi tua siata oku tenda ocikundi caco? Lekuatiso lia Yehova, tu pondola oku kunda Ondaka ya Suku lutõi poku kuama ongangu ya Amosi kuenda yovapostolo. (Ovilinga 4:23-31) Koloneke vilo, kulivo elambalalo kuenda omanu vana ka va lekisa onjongole kupange woku kunda. Pole, ovitangi viaco ka vi tu tateka oku amamako lupange wetu woku kunda. Olombangi via Yehova voluali luosi, vi kuãi ongangu ya Amosi yoku kunda olondaka viwa lutõi. Omo liaco, tu kuete ocikele coku lungula omanu catiamẽla keyambulo Yehova a laika oku nena kolondingaĩvi. Veyambulo liaco mua kongela nye? Epulilo eli, tuka li konomuisa vocipama cikuãimo.
Ndamupi o Tambulula?
• Vekalo lipi Amosi a tẽlisa ocikundi caye cupange a tambuile ku Suku?
• Koloneke vilo nye tu sukila oku kunda?
• Utima upi tu sukila oku kuata poku linga upange wetu woku kunda?
• Momo lie ovanyali vetu ka va tẽlela oku imula upange wetu woku kunda?
[Elitalatu kemẽla 6]
Suku wa nõla Amosi ukuakulombuila oviti viakuyu oco a linge upange Waye
[Elitalatu kemẽla 9]
Ove hẽ wa siata oku kunda esapulo lia Yehova ndeci Amosi a linga?