Olombanjaile Via tavele oku vi eca ku Soma

OMBANJAILE yi pi nda wa nõla oco o yece komunu umue wa velapo? Kosimbu olosimbolua vimue vielemba liwa, via kuatele esilivilo ndulu, omo liaco, via tendiwile ndombanjaile ya tavele oku yeca ku Soma.a Eli olio esunga liokuti olombanjaile vivali via eciwile ku “Soma ya va Yudea” via kala ulela welemba liwa.​—Mateo 2:1, 2, 11.

Embimbiliya li lekisa okuti, eci Nasoma ya Seva a nyula Salomone, “wa eca ku soma ocita lakui avali kolotalendo viulu, kuenda olosimbolua viakahandangala lovawe a tĩla. Ka kua la kala olosimbolua ndeci Nasoma ya Seva a ihile Soma Salomone.”b (2 Asapulo 9:9) Olosoma via tumisavo ku Salomone olosimbolua ndocindekaise cocali cavo.​—2 Asapulo 9:23, 24.

Momo lie ovikũla vielemba liwa lolosimbolua vikuavo via kuatelele esilivilo lia velapo kosimbu? Via kuatele esilivilo koku li posuisa, kovopange amue etavo kuenda koku pongiya ocivimbi. (Tanga okakasia “Oku talavaya lovikũla vielemba liwa kosimbu.”) Ndaño okuti via enda oku sandiwa calua lomanu, ovikũla viaco via tĩlile calua omo lioviendelo kuenda ondando yaco.

POKU PITA VEKALASOKO LIO KO ARABIA

Kosimbu, ovikũla vimue vielemba liwa, via enda oku kulila volondamba vio Yordão. Vimue via enda oku landiwa kolofeka vikuavo. Vembimbiliya mua tukuiwa ovikũla vialua via litepa vielemba liwa. Vimue pokati kovikũla viaco vievi: Elosa, ocandala, olosimbolua viulela, o kanela, insensu kuenda o mura. Kua kalavo ovikũla vikuavo via siatele vioku simbula okulia ndeci, okuminyu, ocimbumba kuenda ocelo.

Pi kua tundaile ovikũla vielemba liwa vina ka via siatele? Okasia, ocandala kuenda o kanela via sangiwile kolofeka vina okuti koloneke vilo ko China, ko India, kuenda ko Sri Lanka. Ovina vielemba liwa ndeci, o mura, insensu vi tunda koviti kuenda ovisapa vi kulila vekalasoko oku upisa ko Arabia kuenda ko Somalia, vo Afrika. Kuenda o nardo, ocikũla cimue ca sangiwa lika ko India, kuenda ko Himalaia.

Oco ovikũla vimue vielemba liwa vi pitĩle ko Isareli, ca sukilile oku pita vekalasoko lio Arabia. Elivulu limue lia lombolola ndoco: Vokuenda kuyaki watete kuenda wavali O.Y. o Arábia oyo lika ya linga “ofeka yi landa loku landisa ovina viaco Kutundilo kuenda Kutakelo. Alupale osimbu kuenda ovimbaka vi sangiwa ko Negebe yo Kombuelo ko isareli, vi lekisa olonjila vakuakuambata ovina vielemba liwa va enda oku pita. Ovolandu aco a lekisavo “olomĩlu . . . vi eca onima yiwa kombuelo yo Arábia ko Mediterrâneo ndomo ca lomboluiwa lo Centro Património Mundial yo UNESCO.

Ocimunga colongende via ambataile ovina vielemba liwa via enda oku linga ungende weci ci soka 1.800 kolokilometro ko Arábia yosi. (Yovi 6:19) Embimbiliya li tukula va Isameli, va tunda ko Gileada, lolongamelo viavo “vi ambata olosimbolua lulela lekokoto,” va loña Kegito. (Efetikilo 37:25) Omãla va Yakoba va landisa manjavo Yosefe ndupika kolongende viaco.