‘Ambombe Ovo Vakuete Olondunge’

“Yehova o yongola nye kokuove, hateko oku . . . endaenda la Suku yove lesuluviko?”−MIKA 6:8.

1, 2. Umbombe ulomboloka nye, kuenda wa litepa ndati loku litunula?

UMUE upostolo wa kemãlele calua ka yonguile oku livelisapo eye muẽle. Umue wa kala onganji ko Isareli wa litenda eye muẽle hati, vonjo ya isia yaye, eye, eye utitopo vali. Umue wa velapo okuti eye wa kalako ale, wa kulihile okuti omoko yaye yoku songola hayoko yavelapo vali calua. Alume vaco ava vosi valekisa umbombe.

² Umbombe walitepa loku litunula. Omunu embombe, ka livelisapo eye muẽle omo lioku loñoloha kuaye, kuenda kakuete ocituwa coku litambela. Omunu embombe o limbuka olongave viaye, kuenje ka kuete ocipululu kuenda ka lipandi. Omo liaco, eye o lekisa esumbilo kovisimilo via vakuavo.

3. Vonepa yipi okuti ambombe ovo “vakuete olondunge”?

³ Casunguluka calua eci Embimbiliya lilombolola okuti: “Ambombe puãi, ovo va kuete olondunge.” (Olosapo 11:2) Omunu embombe ukualongunge, momo o kuama onjila yina yitaviwa la Suku, kuenda o yuvula ocituwa coku litunula cina cituala kelaviso. (Olosapo 8:13; 1 Petulu 5:5) Olondunge viambombe vilimbukiwila kovolandu atiamẽla komuenyo womanu vamue va Suku. Omo liaco, tu kulihisiko ovolandu atatu atukuiwa kefetikilo liocipama cilo.

Paulu wa Kala ‘Oñuatisi Haeye Kalei’

4. Esumuluho lipi lilikasi Paulu akuata?

⁴ Paulu wa kala umue wa sumbiwile calua pokati Kakristão vatete. Eci casunguluka, momo vokuenda kupange waye woku kunda, eye wa linga ovongende alua, cikale lonaviyu ale posi, kuenda wa tumbika akongelo alua. Handi vali Yehova wa sumuluisa Paulu lovinjonde kuenda wowiha ongavelo yoku vangula alimi añi añi. (1 Va Korindo 14:18; 2 Va Korindo 12:1–5) Yehova waecavo ongusu yespiritu liaye ku Paulu kuenje wa tẽla oku soneha eci cisoka 14 kovikanda okuti cilo viatiamẽla Kovisonehua vio Helasi via Kristão. Citava oku popia muẽle okuti, upange Paulu alinga, wa pitahãla ovopange alingiwa lovapostolo vakuavo.−1 Va Korindo 15:10.

5. Paulu wa lekisa ndati okuti wa kala embombe eci alitenda eye muẽle?

⁵ Omo okuti Paulu eye wa pitile kovaso kupange Wakristão, citava okuti omanu vamue va kala loku kevelela okuti mbi olivelisapo eye muẽle, ale o litambela omo liocikele caye coku songola. Pole hacoko a linga, Paulu wa lekisa umbombe. Eye muẽle wa litukula hati, pokati ‘kovapostolo eye eye o sulepo,’ kuenda wa vokiyako vali olondaka vikuavo hati: “Sia posokelele oku tukuiwa upostolo, momo nda kangisa ekongelo lia Suku.” (1 Va Korindo 15:9) Omo okuti Paulu wa kala umue wa lambalalele calua Akristão, eye lalimue eteke a ivaleleko okuti, elitokeko liocili akuata la Suku kovina viosi, lia tẽliwa ño omo liohenda yalua ya Suku, kuenda wa limbukavo okuti nda ka ca kaile ohenda yaco nda ka tẽlelevo oku tambula ovikele viaco evi vilikasi viupange. (Yoano 6:44; Va Efeso 2:8) Omo liaco, Paulu ka kuatele ocisimilo cokuti ovilinga viaye kupange woku kunda viovelisilepo vali enene okuti vakuavo cisule.−1 Va Korindo 9:16.

6. Paulu wa lekisa ndati umbombe poku lika kuaye la va Korindo?

⁶ Umbombe wa Paulu wa muiwa vali capiãla poku lika kuaye la va Konrido. Ndomo cimõleha, soketi vamue pokati kavo va komohaile calua vana ovo vasimaile okuti va kala olomitavaso viavelapo, oku kongelamo Apolosi, Kefa kuenda Paulu. (1 Va Korindo 1:11–15) Pole, Paulu ka pingile oco va Korindo vosivaye kuenda ndaño wa kulihile okuti vokuatelele esumbilo lialua, eye ka kapeleko kutito. Eci a va pasuisa, kalilekisile “lolondaka via longa.” Puãi, Paulu wa popia eci catiamẽla kokuaye muẽle kuenda kakamba vaye hati: “Ca sesamela okuti omanu va tu sokolola ndoloñuatisi via Kristu, haetu tu vakalei kalumbu a Suku.”−1 Va Korindo 2:1–5; 4:1.

7. Paulu wa lekisa ndati umbombe pokueca elungulo?

⁷ Paulu wa lekisavo umbombe ndaño muẽle ceci aeca elungulo liapiãla leci aeca olonumbi. Eye wa livondela vakuavo vakalavo Akristão loku popia hati, “ndu pingi lohenda ya Suku,” kumue ‘locisola,’ kuenda ka litambelele omo akala upostolo. (Va Roma 12:1, 2; Filemone 8, 9) Momo lie Paulu alingila ndoco? Momo okuti eye muẽle wa litendele ‘ndonalavayi’ ya vamanji vaye, ka litendele ndacime ‘cekolelo liavo.’ (2 Va Korindo 1:24) Ka kuli atatahãi okuti, umbombe wa Paulu owo wolongisa okuti osoliwa calua vekongelo Liakristão vokocita catete.−Ovilinga 20:36–38.

Oku Tenda Ovikele Vietu Lumbombe

8, 9. (a) Momo lie tu sukilila oku kuata ocisimilo cumbombe kueci ca tiamẽla kokuetu muẽle? (b) Vana va tambula ocikele cimue cupange vapondola ndati oku lekisa umbombe?

⁸ Paulu wa sia ongangu yiwa Kakristão vokoloneke vilo. Cikale okuti tua tambula ocikele cimue cavelapo ale ka cavelelepo, lalimue eteke ka tu kasime okuti etu tua velapo vakuetu. Paulu wa soneha ndoco: “Omunu nda wa soka hati, Ame nda piãla, puãi ka piãlele, wa likemba eye muẽle.” (Va Galatia 6:3) Momo lie? Momo okuti, “vosi va linga akandu, kuenje va lipumbisa ulamba wa Suku.” (Va Roma 3:23; 5:12) Ocili muẽle, lalimue eteke ka tu ka ivaliko okuti vosi yetu tua piñala ekandu lolofa ku Adama. Ocikele cupange tua tambula, ka ci tu yovola kakandu etu. (Ukundi 9:2) Ndeci ca kala Paulu, omanu va tẽla lika oku kuata elitokeko liocili la Suku omo liohenda yalua ya Suku, ndaño muẽle oku vumba kocikele cimue cupange.−Va Roma 3:12, 24.

⁹ Loku kulihisa ciwa ondaka yaco eyi, omunu okuti embombe, ka likapiko omo liocikele cupange a tambula kuenda ka litambela omo liovopange eye akasi loku linga. (1 Va Korindo 4:7) Eci aeca elungulo lolonumbi eye o ci linga ndondingupange kuenda ka kapiko ndacime. Ocili okuti, ka ca sungulukile okuti omunu okasi pomangu yimue o pinga epandiyo omo liupange waye akasi loku linga, kuenda ndaño wa kuliha okuti vokuetele esumbilo lialua, eye kacitava okuti o kapa vakuavo kutito. (Olosapo 25:27; Mateo 6:2–4) Epandiyo lia sunguluka lina lika litunda ku vakuetu okuti kacisukila oku li pinga. Nda tueya oku pandiyiwa, ka tu kaeceleli okuti tu kuata ovisimilo vina vioku li sokolola ño enene etu muẽle.−Olosapo 27:2; Va Roma 12:3.

10. Lombolola ndomo vamue vamoleha soketi ahoma citava okuti pamue “olohuasi viekolelo.”

¹⁰ Eci va tuiha ocikele cimue cupange, umbombe u ka tu kuatisa oco tu yuvule oku likapako ño enene etu muẽle, kuenda u ka tu kuatisavo oku yuvula oku lipanda loku popia okuti ekongelo likasi loku amamako lioku loñoloha kuetu kuenda oku likolisilako kuetu. Ndeci, citava okuti pamue tua tambula ongavelo yoku kuata uloño koku longisa. (Va Efeso 4:11, 12) Lumbombe wocili tu sukila oku limbuka okuti, kuli ovina vialua tu lilongisila vekongelo okuti ka tu vi yevela kembumba. Ove hẽ ku kolisiwa eci omõla olonjali vimue vikasi loku tekula omãla likaliavo okuti viendaenda Vonjango Yusoma lomãla vavo olonjanja viosi? Ku kolisiwavo hẽ eci omõla omunu umue okuti ndaño osumua, omo lioku sima hati ka silivila handi lopo endaenda kolohongele? Kuenda ku komohavo eci omõla amalẽhe vakasi loku kula kespiritu ndaño okuti valiyaka lovituwa vivi kosikola kuenda ku vakuavo valisungue lavo? (Osamo 84:10) Citava okuti pamue omanu vaco ka va limbukiwa okuti vakuete ovitangi viaco. Oloseteko viaco evi viekolelo va siata oku pita lavio citava okuti ka vi kulihiwa lomanu vakuavo. Pole, ndaño lovitangi viaco, ovo pamue “olohuasi viekolelo,” ndeci cikasi omanu vana vakemãla vali calua. (Tiago 2:5) Noke yovina viosi, omanu vaco ava vakuekolelo ovo va ka taviwa la Yehova.−Mateo 10:22; 1 Va Korindo 4:2.

Gideone Wa Kala Umue “Osule” Vonjo Ya Isia Yaye

11. Ndamupi Gideone alekisa umbombe eci a vangula lungelo wa Suku?

¹¹ Gideone, wa kala umalẽhe umue wa pama ukuepata lia Manase, okuti wa kala kotembo va Isareli va pita lovitangi. Vokuenda kuanyamo epanduvali, omanu va Suku va tala ohali yalua povaka a va Midiane. Kuenje, yapitililepo otembo ya Yehova yoku yovola omanu vaye. Omo liaco, ungelo umue wa tukuluka Gideone kuenda wosapuila hati: “Yehova o kasi love, olume wa pama ukuotoi.” Gideone wa lekisile umbombe, kuenda ka livelisilepo omo lioku tẽlisiwa kueci eye ka lavokaile. Noke, lesumbilo liocili, eye wa tambulula ungelo hati: “A ñala yange, nda Yehova o kasi letu, oco hẽ, ovina evi viosi via tu wilila nye?” Ungelo wo situlula ciwa ocitangi caco kuenda wa sapuila Gideone hati: “Popela Isareli peka lia va Midiane.” Gideone wa tambulula hẽ ndati? Gideone ka tambuile ocikele eci loku ci sokisa ndepuluvi lioku likapa pomangu yekemãlo kovaso omanu va kala vofeka, puãi, wa tambulula hati: “A Ñala, ame hẽ, Isareli ndu popela la nye? Tala, ko Manase, epata lietu lia sekuka, lame ndi sule vonjo ya tate.” Humbombekuowo eye a lekisa!−Olonganji 6:11–15.

12. Gideone wa lekisa ndati elunguko eci atẽlisa ocikele caye cupange?

¹² Eci Yehova ka tumile handi Gideone kuyaki, tete wonyika. Wacilinga ndati? Gideone vowimba onumbi yokuteya utala isiaye a tungilile Baale, kuenda oco a timbulepo uti u kola wa kapiwile ponele yutala waco. Oco atẽlise ocikele caco eci cupange, ca sukilile oku kuata utõi wocili, pole Gideone wa lekisavo umbombe kuenda elunguko, omo lionjila akuama poku linga upange waco. Gideone ka lilekisile komanu, puãi wa talavaya luteke oco ka va komõle. Handi vali, Gideone wa tẽlisa ocikele caye cupange lelunguko liocili. Eye wambatele eci cisoka ekui liolonalavayi oco okuti osimbu vamue va lavulula, vakuavo vokuatisako oku teya utala kuenda uti u kola. Kovopange osi, lesumuluho lia Yehova, Gideone wa tẽlisa ocikele cupange waye, kuenda noke Suku eye wo wiha ongusu oco ayovole va Isareli povaka va Midiane.−Olonganji 6:25–27.

Oku lekisa umbombe kuenda elunguko

13, 14. (a) Tupondola ndati oku lekisa umbombe eci va tuavela ocikele cimue cupange? (b) Ndamupi Manji A. H. Macmillan alekisa ongangu yiwa kueci catiamẽla koku lekisa umbombe?

¹³ Kumbombe wa Gideone kuli calua tupondola oku lilongisako. Tutambulula hẽ ndati eci vatuiha ocikele cimue cupange? Tu sokolola hẽ tete ekemãlo limila kupange waco? Ale lumbombe wocili kumue lolohutililo tu sokolola ndomo tu ka tẽlisa akisika atiamẽla kupange waco? Manji A. H. Macmillan, wa tẽlisa upange waye palo posi kunyamo wo 1966, waeca ongangu yimue yiwa konepa eyi. C.T. Russel, okuti eye wa kala usongui watete Wocisoko Cutala Wondavululi, onjanja yimue wa pulila Manji Macmillan catiamẽla kuece eye a kala loku sima nda citava okuti opiñala pomangu yaye eci eye a tunda. Eci va kala loku vangula ondaka yaco, Manji Macmillan ka litambelele ndaño wa kuatele epondolo lioku linga upange waco. Poku sulako, Manji Russel wa vilikiya Manji Macmillan oco asokolole ciwa eci catiamẽla koku tava ocikele caco eci cupange. Noke eci papita anyamo amue, Manji Macmillan wa soneha ndoco: “Ndapita otembo yimue okuti leci ndi sima si cilete catiamẽla kombangulo yaco, kuenda nda likutilila olonjanja vialua, kuenje noke ndeya oku u sapuila okuti ndi sanjukila calua oku linga cosi ndi tẽla oco ndu kuatise.”

¹⁴ Ka papitile otembo yalua, noke Manji Russell wa fa, kuenje pomangu yoku songola ka pakale handi la umue Kocisoko Cutala Wondavululi. Omo okuti Manji Macmillan eye wa kala pomangu yaco eci Manji Russell a linga ungende waye wasulako, manji umue wosapuila hati: “Ove a Macmillan okuete esumuluho liocili lioku talavaya voseketa yusongui. Ove wa kala onumiwa yi soliwe calua ya Manji Russell, eci eye a tundaile waenda loku tu sapuila hati, tukuete oku pokola kovina viosi ove o popia. Eye kaliye waenda, kuenda lalimue eteke a ka tiuka vali. Cimolẽha okuti ove ove o kala pomangu yaye.” Manji Macmillan wa tambulula hati: “Amanji, omo hamoko otala ondaka eyi. Owu upange wa Ñala, omo liaco, upange wosi ove wa tambula vocisoko ca Ñala, owo Ñala a limbuka okuti uwa kokuove, kuenda ame nda kuliha okuti siulumeko woku linga upange owu.” Noke Manji Macmillan wa nõla manji umue ukuavo oco a piñale pomangu yupange waco. Ndeci calinga Gideone, manji Macmillan wa kala embombe, kuenda ocituwa caco eci oco tusukilavo oku setukula.

15. Vipi hẽ olonjila vimue via sunguluka tupondola oku kuama lolondunge eci tukundila vakuetu?

¹⁵ Ndeci ca kala Gideone, etu tusukilavo oku lekisa umbombe kueci catiamẽla koku tẽlisa ocikele cetu cupange. Gideone wa lekisile elunguko kuenda wa likolisilako oco ka ka temise ovanyãli vaye. Cimuamue haicovo cipita kupange wetu woku kunda, momo tu sukila oku lekisa umbombe kuenda elunguko kueci catiamẽla koku vangula la vakuetu. Ocili okuti, etu tua litumbika kupange umue wuyaki kespiritu “woku nyõla olombonge,” kuenda “olongombo.” (2 Va Korindo 10:4, 5) Pole lalimue eteke ka tu ka popi lãvi vakuetu ale pamue oku vaeha esunga limue oco va sange etondelo kondaka yusoma tu kasi loku kunda. Omo liaco, tukuete oku sumbila ovisimilo viavo, loku va lomboluila cimue calisetãhala letu ovo vakuete, kuenda noke te tu va lekisa atosi amue a sunguluka atiamẽla kondaka Yusoma tu kasi loku kunda.−Ovilinga 22:1–3; 1 Va Korindo 9:22; Esituluilo 21:4.

Yesu Eye Ongangu Yavelapo Koku Lekisa Umbombe

16. Yesu wa lekisa ndati eye muẽle okuti wa kala embombe?

¹⁶ Yesu Kristu wa sia ongangu yimue yavelapo kueci catiamẽla ko ku lekisa umbombe.a Ndaño Yesu wa kuatele elitokeko limue liavelapo la Isiaye, eye ka sumaile oku limbuka okuti ovina via pitahãlele vepondolo liaye te oku vi tetulula. (Yoano 1:14) Ndeci, otembo yimue eci ina ya Tiago la Yoano a pinga oco omãla vaye vavali vakale umue kondio ukuavo kepili lia Yesu vusoma waye, Yesu wa popia hati: “Oku tumala kondio yange lo kepili liange hacangeko oku ceca.” (Mateo 20:20–23) Onjanja yikuavo, Yesu wa popia hati: “Si tẽla oku linga cimue lika liange. . . . Momo si sandi oku linga ocipango cange, te ocipango cu wa numa.”−Yoano 5:30; 14:28; Va Filipoi 2:5, 6.

17. Yesu wa lekisa ndati umbombe poku kala la vakuavo?

¹⁷ Kovina viosi Yesu wa velelepo calua omanu ka valipuile, kuenda oku songola kuaye ka ku sokisiwa loku kuomanu kavalipuile, momo wa ku tambula ku Isiaye, Yehova. Pole, ndaño ndoco, Yesu wa kala embombe poku lika lolondonge viaye. Olondonge viaye ka vi yukisile lukulihiso umue woku litambela. Eye wa lekisa ocikembe, lohenda kuenda wa kapeleko eci ovio visukila. (Mateo 15:32; 26:40,41; Marko 6:31) Omo liaco, ndaño Yesu wa kala omunu umue walipua, eye ka kisakaile vakuavo oco ovina va vilinge loku lipua. Lalimue eteke akisikile olondonge eci ka vitẽla oku linga, kuenda lalimue eteke a vi longisile calua okuti ka vipondola oku kuata elomboloko liaco. (Yoano 16:12) Ka cikomohiwa okuti, omanu valua vasanga ekavuluko liocili kokuaye!−Mateo 11:29.

Kuama Ongangu Ya Yesu Yoku Lekisa Umbombe

18, 19. Tupondola ndati oku kuama ongangu ya Yesu yumbombe kueci catiamẽla, (a) ndomo tu litenda etu muẽle, kuenda (b) ndomo tu tata vakuetu?

¹⁸ Nda ulume wavelapo wa kalako ale wa lekisa umbombe, etu capiãla vali enene tusukilavo oku lekisa ocituwa caco. Omanu ka valipuile olonjanja vimue va lisimaila oku litavela okuti ovo ka vakuete unene wosi. Pole, loku kuama ongangu ya Yesu, Akristão te va likolisilako oku lekisa umbombe. Ovo ka vakuete ocipululu koku eca ovikele ku vana va sesamẽla oku vi tambula. Loku lekisa ocituwa coku likuatisa pokati, ovo vaecelela okuti ‘ovina viosi vekongelo’ vi sokiyiwa ciwa kuenda vilingiwa lesumbilo.’−1 Va Korindo 14:40.

¹⁹ Umbombe u ka tu vetiyavo oku sunguluka kueci tu kevelela ku vakuetu, kuenda oku kapako eci va sukila. (Va Filipoi 4:5) Citava okuti, etu pamue tua loñoloha vali calua okuti vakuetu cisule. Pole, nda tuambombe, ka tu ka kevelela okuti vakuetu va linga lika eci tu yongola okuti cilingiwa. Oku limbuka okuti omunu lomunu o kuete akambo aye, ci ka tu kuatisa oku lekisa umbombe kuvakuetu vosi loku ecela oku lueya kuavo. Petulu wa soneha ndoco: “Cinene ceci, kolisiko oku lisola pokati, momo ocisola ci tuvika akandu a lua.−1 Petulu 4:8.

20. Nye tupondola oku linga oco tuyule ocituwa cosi ci tu yenduila kekambo liumbombe?

²⁰ Ndomo tua lilongisa, ambombe puãi, ovo muẽle va kuete olondunge. Nye o kuete oku linga nda wa limbuka okuti ove kulekisa umbombe kuenda o kuete ocituwa co ku litunula? Ku ka sumue. Pole, kuama ongangu ya Daviti, wa likutilila hati: “Tateka ukuenje wove kakandu ocipango, ka a ka njike.” (Osamo 19:13) Poku kuama ongangu yekolelo ndeyi ya Paulu, ya Gideone, kuenda ya Yesu Kristu okuti oyo ya velapo vali calua, etu muẽle tu ka limbuka ocili colondaka via popia hati: “Ambombe puãi, ovo va kuete olondungue.”−Olosapo 11:12.

[Atosi]

Ove hẽ Ocivaluka?

• Umbombe ulomboloka nye?

• Tupondola ndati oku setukula umbombe wa Paulu?

• Nye tupondola oku lilongisa ku Gideone catiamẽla koku lekisa umbombe?

Yesu wa sia ndati ongangu yavelapo yatiamẽla koku lekisa umbombe?

[Elitalatu kemẽla 27]

Omo liumbombe Paulu a lekisa, cokokela oku soliwa la vamanjaye Akristão

[Elitalatu kemẽla 29]

Gideone wa lekisa elunguko poku tẽlisa ocipango ca Suku

[Elitalatu kemẽla 31]

Yesu, Omõla wa Suku, wa lekisa umbombe kovina viosi a linga