Apulilo Valingiwa Lavakuakutanga

Ukristão osukila okutala ndati ocikele cohuminyo yolohuela?

Ohuminyo yolohuela yinena esanju, pole ondaka yimuevo yisukila okuyikuatela ocikele cocili. Ukristão wosi wocili ka katale leselula ohuminyo yolohuela, lokusima okuti oyisulisa, ndaño kapali ekandu lalimue linene. Otembo yohuminyo yolohuela, otembo yimue yiwa okuti vana valiyongola vasandiliya okulikũlĩha ciwa handi kavalikuelele.

Pokulombolola ondaka eyi, tusukila okuivaluka okuti ovituwa viatiamela kolohuela, kuenda ananga a tualako. Alitepa calua kolotembo kuenda kovitumãlo. Embimbiliya lilekisa cimue catiamẽlako.

Omãla vavali vakãi va Lote okuti “ka va la kũliha alume,” va va likuminyile okuvakuela kalume vavali vokocitumãlo ovo vakala. ‘Olondatembo via Lote viayonguile oku kuela omãla vaye vakãi,’ pole Embimbiliya kalitulomboluila handi momo lie ale ndamupi olohuminyo viaco vialingiwile. Anga hẽ afeko vaco vaka ale akulu? Anga ovo vakala lomoko yokulinõlela ovo muẽle u vayongola okukuela? Anga hẽ eci vayonguiwa kualingiwa cimue ocipito oco ohuminyo yavo yikũlĩhĩwe lowiñi wosi? Katuacikũlĩhĩle. (Efetikilo 19:8-14) Puãi catiamẽla ku Yakoba tuakũlĩha okuti walikunda eye muẽle la so ya Rahele oco akuele Rahele noke yoku vumbila anyamo epanduvali. Ndaño Yakoba watukuile Rahele hati “ukãi wange,” ovo lalimue eteke valale pamosi vokuenda kuanyamo aco osi ava. (Efetikilo 29:18-18) Omangu yimue yikuavo, yeyi okuti osimbu handi Daviti kakuelele omõla a Saulu, wakisikiwile okuti tete te wayula va Filisiti. Noke yokutẽlisa eci Saulu okisikile, oco catava noke okuti Daviti okuela omõlaye, Mikale (1 Samuele 18:20-28) “OLohuminyo” viaco evi vivali vialitepele kuenda vialitepavo levi viasiata calua kolofeka vialua koloneke vilo.

Ocihandeleko caeciwile ku Mose, cakala loviholo viatiamẽla kuvala kuenda kolohuela. Ndeci, catavale okuti ulume akuata eci cipitãhala ukãi kolondaka viñi viñi, ndaño kukãi cimõleha soketi kacatavele (Etundilo 22:16, 17; Esinumuilo 24:1-4) nda ulume umue wayonja ufeko kayonguile handi, cakisikale okuti te olinga ukãi waye nda isia yufeko waco watava, kuenje catavele okuti unyãla. (Esinumuilo 22:28, 29) Kuakalavo ovihandeleko vimue vikuavo viatiamẽla kolohuela, ndeci viatiamela kolotembo vimue okuti ukãi la veyaye ndaño vapekela pamosi kacitava oku valilamba. (Ovisila 12:2, 5; 15:24; 18:19) Oviholo vipi viatiamẽlele kohuminyo yolohuela?

Ukãi wosi u Isareli wayonguiwile, wakala loviholo vialitepa levi viukãi kayonguiwile; kovina vimue ovo vanda lokusokisa ndukãi wa kuela ale (Esinumuilo 22:23, 29; Mateo 1:18, 19) Va Isareli kacatavele okuti vayongola umue ale vakuela umue ukuepata. Ndomo cakala vaco ava va vasitue kosonde, pole olohuminyo vimue kuenda olohuela vimue ka viatavawale omo liomoko yoku kuata ocipiñalo. (Ovisila 18:6-20; tala Utala Wondavululi 15 wosãi Yelombo yo 1978 kamẽla 25-8.) Calomboloka ciwa okuti omanu va Suku Kavaendale lokutala ohuminyo yolohuela leselula ndocina cimue kacikuete esilivilo lialua.

Va Isareli vakala vemehi lioviholo viaco Viocihandeleko, pole Akristão kavakasi vemehi Liocihandeleko, ndaño vemehi lioviholo viaco viatiamẽlako viohuminyo yolohuela kuenda yuvala. (Va Roma 7:4, 6; Va Efeso 2:15; Va Heveru 8:6, 13) Ocili okuti, Yesu walongisa hati ocihandeleko Cakristão catiamẽla kolohuela calitepa leci caeciwile ku Mose (Mateo 19:3-9) Pole eye ka kale lokulekisa okuti ohuminyo yolohuela kuenda yuvala kavikuete esilivilo lialua. Oco hẽ nye cipopiwa catiamẽla kondaka yikasi okulomboluiwa, ocikele cipi Akristão casukila okukuata catiamẽla kohuminyo yolohuela.

Kolofeka vialua, omunu lomunu eye muẽle onõla u ayongola okukuela. Pana okuti ulume lukãi valikuminya okulikuela omunu lukuavo, tunde opo, ovo valisokisa okuti vayonguiwa. Ndomo casiata, lalimue vali enanga lisukiliwa oco ohuminyo yaco yitumbikiwe. Pole, kolonepa vimue casiata okuti ulume eca yimue onẽla kufeko waye oco yilekise okuti wayonguiwa. Ale casiata okuti vasapula ohuminyo yavo yolohuela kepata ale kakamba, okuti valila pamosi okulia ale valinga ocipito cimue cikuavo citito. Eci catiamẽla komunu lomunu, hacihandelekoko Cembimbiliya. Pole eci cilekisa ohuminyo yaco okulitava kuavo kavalikavo.a

Ukristão kacitava okuti olikapa vokunamũlãla, vohuminyo yolohuela, ale vuvala lonjanga yalua okuti kasokolola vali ciwa. Etu tuasandeka ovipama vimue citava okuti vikuatisa vana kavakuelele handi, okunõla otembo yiwa citava okuti vafetika okunamũlãla ale okueca ananga vokuyongola ale vokukuela umue.b Elungulo limue liavelapo lipondola okueciwa lieli okuti, olohuela Viakristão viotembo yenda ño hũ.—Efetikilo 2:24; Marko 10:6-9

Akristão vavali vayongola okulikuela te valikũlĩha calua ciwa eci handi kavafetikile okusokolola okulinga ohuminyo yolohuela. Omanu lomunu pokati kavo te walipula okuti, ‘nda kũlĩha calua ciwa ekalo liespiritu liukuetu kuenda okulitumbika kuaye kuocili ku Suku? Nditẽla okulisokoluila ame muẽle okuti ñasi okuvumba Suku lukuetu waco u otembo yosi vomuenyo wange? Tuasiata okukala olonjanja vialua pamosi vakalo ana okuti ecelela omanu okulekisa ovituwa viaye? Ndakolela okuti otembo yosi tukalisoka? Tuakũlĩha ciwa ovilinga viokonyima kuenda ekalo liacilo liomunu lomunu pokati ketu?’

Eci Akristão vavali valiyongola, ciwa kokuavo kuenda ku vakuavo okulavoka okuti cikakuamamo uvala. Yesu walungula hati: “Okupopia kuene ku linge nda oco, oco; nda hacoko, hacoko.” (Mateo 5:37) Akristão valinga ohuminyo yolohuela eci te vacikapako cocili. Kacasiatele ño enene, pole, Ukristão umue wayonguiwa ale wayongola citava okuti iya okũlĩha okuti cimue cocili kacasapuiwile ale calimbikiwile otembo handi ohuminyo yolohuela kayalingiwile. Caco eci pamue ondaka yimue yatiamẽla kekalo lĩvi liukuavo kosimbu, ndeci liatiamẽla kovilinga vina vituala kombonge ale ovilinga viupuepue. Ukristão weya okucikũlĩha te eye muẽle wanõlapo eci alinga. Ale pamue vanõlapo okusulisa ohuminyo yavo yolohuela. Ndaño okulinga eci ondaka yimue yatiamẽla lika komunu waco—okuti hacimueko okuti umue wiñi imbamo yimue ondaka ale oseteka okukũlĩha ndomo canda, ale okucisomba—eyi ondaka yimue yocili puãi, u wosi weya okukũlĩha ondaka yimue yikoka ohele te eye muẽle wanõlapo okusulisa ohuminyo yaco, ndaño ukuavo oyongola okuti vatuihinya.—Tala “Apulilo a va Kuakutanga” Vutala Wondaluli 15 wosãi Yevambi, yo 1975.

Kuli esunga lialua liokutetulula olondaka viaco osimbu handi omunu kañilile volohuela. Momo Yesu wa popia hati eci citepa lika olohuela okuti cecelela omunu okukuela vali onjanja yikuavo o por·neí·a, cilomboloka okuti okulala la una okuti hayeko ukuanjo yove, kuenje pokati kolohueli vina okuti hayeko wacilinga citava okuti okuela umue wiñi nda wapanga. (Mateo 5:32; 19:9) Eye kapopele hati olohuela vialingiwa vocihandeleko citava okuti vitepiwa lokulinyala nda umue pokati weya okukũlĩha ocitangi cimue cinene ale ovilinga vimue kaviasungulukile ukuavo alinga konyima eci handi kavakuelele.

Ndeci koloneke via Yesu, uvei wovilundu wakala uvei umue usambuka lonjanga yalua. Nda hẽ, ulume umue u Yudea noke weya okukũlĩha okuti ukãi waye (cikale okuti wacikũlĩhile ale tete ale sio) okuete ovilundu pana okuti valikuela laye ale, catavele hẽ okuti unyala? Vemehi liocihandeleko ca Mose mbi katavale okuti unyala, pole Yesu kapopele hati eci casunguluka koloñame viaye. Kũlĩhĩsa vimue pokati kevi vikasi okupita koloneke vilo. Ulume umue okuete ohumbula, o herpes genital okuti uvei umue usambuka ukuatela kocisusilo, o Sida, ale ovovei akuavo asambuka, citava okuti okuela pole kasapula uvei waco. Pamue uvei waco wa wulumbula kupuepue otembo handi kalikuminyile olohuela ale votembo yaco muẽle okuti walikuminya ale olohuela. Ukãi noke yokukũlĩha oku ukuanjo yaye okuete uvei waco ale wakala ocipuepue kuenje cokokela vimue (ndaño muẽle usisu okuti kaciti vali ale kakuete vali ongusu kocisusilo) kacitava okuti o pongoloka momo kaliye ovo valikuela ale. Ovina vimue vĩvi umue pokati kolowela alinga konyima kavieci omoko yatiamẽla Vembimbiliya yoku tepa olohuela ndaño muele okuti ukãi walumbula uveyi umue ale walimbika imo liulume umue wiñi eci akuela. Ovo kaliye valikuela kuenje omunu lomunu pokati kavo walikuminya ukuavo.

Ndaño okuti, akalo aco ka a siatele ño enene puãi evi vialekisiwa ndeti te vivokiya ongusu kondaka yikasi okulomboluiwa: Ohuminyo yolohuela kacitava okuti yitaliwa lowesi, ndocina cimue caño. Tete ale cina okuti handi valiyongola ño, Akristão te valikolisilako okulikũlĩha ciwa omunu lukuavo. Ovo te vavangula ocili catiamẽla kueci ukuavo ayongola okukũlĩha ale akuete omoko yokukũlĩha. (Kolofeka vimue ava valiyongola oco valikuele, vakisikiwa okupita kolondotolo oco vakũlĩhĩsiwe, otembo handi kavalingile uvala, vakuavo ovo muẽle va nõlapo okuenda kolondotolo oco vakũlĩhe ndomo uhayele ukasi.) Lokukuama onjila eyi, esanju kuenda ocikele cohuminyo yolohuela cikalingiwa lesumbilo osimbu kavali vamamako kovaso lesanju kuenda lokulimbuka ocikele coku kala ohueli.—Olosapo 5:18, 19; Va Efeso 5:33.

[Atosi]