May

Dede nẹ ọghwọku sa miavwan ohwo oma, jẹ o vwo emuọvo rọ bra vrẹ ọghwọku. Ọyena yen ojaẹriọ ro se te ohwo oma siẹrẹ a rha rhiabọreyọ ọghwọku-u. (Hib. 12:11) Roro kpahen udje rẹ Ken. Ọke rẹ Ken vwo vwo utuoma ọgangan kpahen Abel, Ọghẹnẹ da ta kẹ: “Die ivun vwo miovwo uwe, rẹ opharo wẹn vwọ dia tughẹ? Wọ riẹn ru nọ, ọ gbe rha jẹn wẹ reyọ? Wọ rha riẹn ru-u na, umwemwu fiọko vwọ anurhoro wẹn; wẹwẹ ọ guọnọ reyọ ẹkẹvuọvo pharhe wo phio kparobọ.” (Jẹn. 4:6, 7) Ẹkẹvuọvo, Ken davwerhọ-ọ. Ukuotọ rọyen, o de ru umwemwu. Vwẹ ẹro roro oja vẹ ọmiaovwẹ rẹ Ken so kẹ oma rọyen! (Jẹn. 4:11, 12) Mane kẹ ọ kerhọ rẹ Ọghẹnẹ jovwo, ọ rha vrabọ rẹ ọmiaovwẹ yena. Jihova ghene guọnọ sivwin avwanre vwo nẹ abọ rẹ oja okamuka! (Aiz. 48:17, 18) Gbe “nyo uyono rere wọ ghwanre.”—Isẹ 8:33. w18.03 32 ¶18-20

Omamọ uyono rẹ ọsẹ vẹ oni rẹ Daniẹl vwọ kẹ, yen nẹrhẹ o se vwo uvi rẹ ẹguọnọ kpahen Jihova kugbe Ota rọyen. O vwo ọke vuọvo ro vwo siobọnu ẹguọnọ yena-a. O ji muomaphiyọ eyono rẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ, tobọ vwẹ ọke ọghwo rọyen. Daniẹl nabọ riẹn Jihova; ọ riẹn oborẹ Jihova nene ihwo rẹ Izrẹl yerin wan. A sa mrẹ ọnana womarẹ ẹrhovwo ro nẹ otọ rẹ ẹwẹn rọyen rhe vwẹ Daniẹl 9:3-19. Ghwọrọ ọmọke vwo se ẹkpo rẹ Baibol yena, rere wọ nabọ roro kokodo kpahen eta na. Ihwo rẹ Ju rehẹ orere rẹ Babilọn re de titi edjọẹgọ, hirharoku egbabọse ride. Kerẹ udje, Jihova kẹ ayen iji nana: “Wa guọnọ erhuvwu rẹ orere ri mi ji ovwan de kpo ighuvwu na.” (Jer. 29:7) Dedena, ọ je vuẹ ayen nẹ, ọyen Ọghẹnẹ rọ guọnọ ẹga ọsoso. (Eyan. 34:14) Die yen chọn Daniẹl uko vwọ vwẹ ẹro abavo vwo ni iji ivẹ nana? Aghwanre rẹ Ọghẹnẹ yen chọn rọ uko vwọ riẹn ofẹnẹ rọhẹ uvwre rẹ ọghọ re muẹ kẹ usuon vẹ ẹga ra vwọ kẹ Ọghẹnẹ. Jesu je kanrunumu iji vuọvo na ikpe ujorin evo vwọ wan nu.—Luk 20:25. w18.02 10 ¶11-12

Wo hirharoku ebẹnbẹn rẹ igho, omukpahen, yẹrẹ jẹ omakpokpọ evwo? Ọ bẹn kẹ wẹ ọkiọvo wọ vwọ sẹro rẹ aghọghọ wẹn vwẹ ẹga rẹ Jihova? Ọ da dia ọtiọyen, udje rẹ Noa, Daniẹl, kugbe Job sa chọn wẹ uko. Ayen ihwo ri jẹgba, ayen ji hirharoku ebẹnbẹn buebun, tobọ ji te ebẹnbẹn ri phi arhọ rayen phiyọ ẹdia rẹ imuoshọ. Dedena, ayen yọnre gan, ayen da rhe dia udje rẹ esegbuyota vẹ ẹmienyo vwẹ ẹro rẹ Jihova. (Izi. 14:12-14) Izikiẹl yen si eta rẹ isese ri nonẹna vwẹ Babilọn, vwẹ omarẹ ukpe rẹ 612 B.C.E. (Izi. 1:1; 8:1) Ọmọke krẹn vwọ wan nu, a da ghwọrọ Jerusalẹm vwẹ ukpe rẹ 607 B.C.E. Imihwo krẹn re sa vwẹrokere udje rẹ Noa, Daniẹl kugbe Job vwọ fuevun ji nyẹme, keyen sivwin rhọ. (Izi. 9:1-5) Ihwo re họhọ Noa, Daniẹl, kugbe Job nonẹna yen cha vrabọ rẹ oghwọrọ rẹ akpọ nana.—Ẹvwọ. 7:9, 14. w18.02 3-4 ¶1-3

Wọ da dia eghene, gba nọ oma wẹn: ‘Me vwobọ vwẹ iruo rẹ ẹga na fikirẹ ọsẹ vẹ oni mẹ? Mi vwo omamọ oyerinkugbe vẹ Jihova?’ Vwọrẹ uyota, ofori nẹ avwanre eje vwo obo ra tẹnrovi vwẹ ẹga rẹ Jihova. E de ru ọtiọyen, ọ cha chọn avwanre uko vwo ru oyerinkugbe rẹ avwanre vẹ Jihova ganphiyọ. (Aghwo. 12:13) Siẹrẹ avwanre de vwo oniso rẹ asan ra da vwiẹrẹ nu, ofori nẹ avwanre wian kpahọn rere a sa vwọ yan obaro. Ọ ghanre mamọ ra vwọ dia ohwo ro vwo omamọ rẹ oyerinkugbe vẹ Jihova. Kidie ọyen ota rẹ arhọ vẹ ughwu. (Rom 8:6-8) Ẹkẹvuọvo, ohwo de yerin tedje vwevunrẹ ukoko na, ọ dia ọyen o vwo mudiaphiyọ nẹ ohwo na gbare-e. Dede nẹ ẹwẹn ọfuanfon rẹ Jihova sa chọn avwanre uko vwọ yan obaro, ọ guọnọ ẹgbaẹdavwọn mie avwanre. Dede nẹ uyono rẹ Baibol vwerhan, jẹ ofori nẹ a karophiyọ nẹ Baibol na dia ọbe rẹ osia re di se vwo brọke kufia-a. Ofori nẹ avwanre nabọ hiẹ guọnọ efe re sa chọn avwanre uko. w18.02 25 ¶10-11

Emọ na cha riẹn Baibol na eje tavwen ayen ke sa vwomakpahotọ ji bromaphiyame-e. Kidie Inenikristi ri bromaphiyame nure je cha vwẹ ọkieje vwo phiba erianriẹn ọgbagba ro rhe ayen. (Kọlose 1:9, 10) Ọtiọyena, tivọ yen erianriẹn rẹ ohwo che te tavwen o ki bromaphiyame? Obo rọ phia kẹ orua ọvo vwẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ sa chọn emiọvwọn uko. (Iruo 16:25-33) Vwẹ omarẹ ukpe 50 C.E., rẹ Pọl vwọ hẹ oyan rẹ aghwoghwo rivẹ rọyen, ọ vẹ Sailas de kpo Filipae. Etiyin kọyen e de gun efian nyẹ ayen, ji mu ayen phiyọ uwodi. Vwẹ ason yena, otọ de mu kpogho, ẹchẹ na ejobi rehẹ uwodi na de rhie. Ọshare rọ rhẹrẹ uwodi na, kọ guọnọ hwe oma rọyen, kidie o rorori nẹ ihwo re mu phiyọ uwodi na djẹ re. Ẹkẹvuọvo, Pọl da daji. Pọl vẹ Sailas de soseri kẹ ọshare na vẹ orua rọyen. Fikirẹ ọdavwaro rẹ ayen vwo kpahen obo re yono ayen kpahen Jesu, kpakpata ayen de bromaphiyame. w18.03 10 ¶7-8

Jihova guọnọre nẹ oma vwerhen idibo rọyen, kidie ọyen Ọghẹnẹ rẹ oma vwerhan. Vwọba, idibo rẹ Jihova fẹnẹ ihwo re guọnọ erhuvwu romobọ rayen ọvo, kidie oma vwerhen ayen siẹrẹ ayen de ruẹse kẹ ihwo efa. (Iruo 20:35; 2 Tim. 3:2) Mavọ yen a sa vwọ riẹn sẹ avwanre vwo ẹguọnọ romobọ, vwọ vrẹ ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ? Roro kpahen uchebro rọhẹ Filipae 2:3, 4: “Wa vwẹ urhuru vẹ ophiẹvwe ruẹ emu ọvuọvo-o, ẹkẹvuọvo vwẹ oma evwokpotọ kere phihọ nẹ ihwo efa yovwin nọ ovwan. E jẹn ohwo guọnọ erhuvwu rẹ oma rọyen ọvo-o, ẹkẹvuọvo ovwan je guọnọ erhuvwu rẹ ihwo efa.” Nọ oma wẹn: ‘Mi vwẹ uchebro yena vwo ruiruo? Me guọnọ idjerhe me sa vwọ chọn ihwo uko vwevunrẹ ukoko na kugbe iruo rẹ aghwoghwo na?’ Ọ ghwa lọhọ ra vwọ chọn ihwo efa uko-o. Ọ guọnọ ẹgbaẹdavwọn kugbe omaevwoze. Jẹ, ọyena cha kẹ avwanre omavwerhovwẹn, kidie ọ cha nẹrhẹ ivun avwanre vwerhen Jihova. w18.01 23 ¶6-7

Nọ oma wẹn: ‘O ghini mu vwe ẹro nẹ ukoko nana me hepha na yen Jihova vwo ruẹ ọhọre rọyen? Me davwẹngba mẹ eje vwo ghwoghwo iyẹnrẹn esiri rẹ Uvie na? Obo mi yeren akpọ wan djerephia nẹ mi vwo imuẹro nẹ ọke rẹ oba na yen a hepha na, kugbe tanẹ oba rẹ usuon rẹ Eshu sikẹri re? Ẹroevwọsuọ ri mi vwori ọke me wọ vwomakpahotọ kẹ Jihova Ọghẹnẹ yen ji rhe vwe te ọke na?’ (Mat. 24:14; 2 Tim. 3:1; Hib. 3:14) Ẹkpahọnphiyọ rẹ enọ nana cha chọn avwanre uko vwọ riẹn oka rẹ ohwo rẹ avwanre hepha. Se ẹkpo rẹ Baibol sansan ri churobọ si Ẹkarophiyọ na, rere wo roro kpahen ayen. (Jọn 3:16; 17:3) Idjerhe vuọvo re se vwo vwo arhọ rẹ bẹdẹ bẹdẹ, ọyen ra vwọ “riẹn” Jihova, ji se Ọmọ rọyen Jesu Kristi “gbuyota.” E se yono kpahen erọnvwọn re cha nẹrhẹ e sikẹrẹ Jihova vẹ Jesu Kristi, ọke re de muegbe vwọ kẹ Ẹkarophiyọ na. w18.01 13 ¶5-6

Ikuegbe rẹ oborẹ Jihova vwẹ ukẹcha kẹ idibo rọyen ri fuevun, vọn evunrẹ Baibol na kugbe ẹbe rẹ ukoko na teyenphia. Wo ji se nyo ikuegbe tiọyena siẹrẹ wo de kpo uyono. Ẹkẹvuọvo, oyerinkugbe wẹn vẹ Jihova vwọ ganphiyọ na, ku wọ cha mrẹ obo rọ chọn wẹ uko wan. Wọ davwen uyoyovwin rẹ Jihova obọ ọvo re? O vwo idjerhe ọvo rẹ Inenikristi eje vwọ rhiẹromrẹ uyoyovwin rẹ Jihova. Ọghẹnẹ durhie avwanre nẹ e sikẹrẹ vẹ Ọmọ rọyen. Wo rorori nẹ Jihova si we te oma? Eghene se roro, ‘ọsẹ vẹ oni mẹ yen Jihova si te oma, mi di nene ayen.’ Ẹkẹvuọvo, ọke wọ vwọ vwomakpahotọ kẹ Jihova ji bromaphiyame, wẹ vẹ Jihova de rhi vwo oyerinkugbe oghẹresan. Asaọkiephana, Jihova nabọ riẹn wẹ re. Baibol na kẹ avwanre imuẹro nana: “Ohwo da guọnọ Ọghẹnẹ, kọ riẹn ohwo yena.” (1 Kọr. 8:3) Vwẹ ẹro ọghanghanre vwo ni ẹdia wẹn ọkieje vwẹ ukoko rẹ Jihova. w17.12 26 ¶12-13

Ubiota na “ọghwọku,” sa nẹrhẹ wo roro kpahen ohwo ra vwẹ oja ria fikirẹ obo ro ruru. Ẹkẹvuọvo, ọghwọku vrẹ ọtiọyen. Baibol na ta omamọ ota kpahen ọghwọku. Vwẹ asan evo dede, a tobọ kere ba erianriẹn, aghwanre, ẹguọnọ, kugbe arhọ. (Isẹ 1:2-7; 4:11-13) Kidie ọghwọku rẹ Ọghẹnẹ, ọyen odjephia nẹ o vwo ẹguọnọ kpahen avwanre, ọ je guọnọ nẹ avwanre vwo arhọ rẹ bẹdẹ bẹdẹ. (Hib. 12:6) Ọghwọku rọyen sa miavwan ohwo, ẹkẹvuọvo, ọ cha sa kon ohwo oma-a. Vwọrẹ uyota, “ọghwọku” churobọ si uyono. Ọ ghwa họhọ oka rẹ uyono ra vwọ kẹ ọmọ re vwo ẹguọnọ kpahen. Avwanre ẹbẹre ọvo rẹ evwruwevwin rẹ Ọghẹnẹ. (1 Tim. 3:15) Ọtiọyena, avwanre muọghọ kẹ Jihova ro vwo uturhi rọ vwọ kẹ avwanre irhi, ji ghwọku avwanre siẹrẹ e de gbe ayen ku. Vwọba, siẹrẹ a da rioja fikirẹ oruchọ rẹ avwanre, ọghwọku rọyen sa nẹrhẹ avwanre karophiyọ obo rọ ghanre te ra vwọ kerhọ kẹ Ọsẹ rẹ avwanre rọhẹ obo odjuvwu.—Gal. 6:7. w18.03 23 ¶1; 24 ¶3

Wọ da dia eghene, wo se roro nẹ ọsẹ vẹ oni wẹn vwo ẹruọ wẹ-ẹn, ayen rhọnvwa kẹ wẹ uphẹ-ẹn. Ofu se dje we te ẹdia wo vwo vwo ẹwẹn ivivẹ sẹ wọ je guọnọ ga Jihova. Ẹkẹvuọvo, wọ da dobọ rẹ ẹga rẹ Jihova ji fikirẹ ofudjevwe, ku wọ cha mrẹvughe nẹ, o vwo ohwo vuọvo vwẹ akpọ na ro vwo ẹguọnọ wẹn te ọsẹ vẹ oni wẹn, kugbe iniọvo rẹ ukoko na-a. Di roro: Siẹrẹ ọsẹ vẹ oni wẹn da vwẹ uphẹn kẹ wẹ nẹ wo ru kemu kemu ro je we, wọ sa ghene rhọnvwe nẹ ayen vwo ẹguọnọ wẹn? (Hib. 12:8) Ọkiọvo, ọ sa dianẹ idjerhe rẹ ọsẹ vẹ oni wẹn ghwọ ku we wan yen nẹrhẹ ivun miovwo uwe. Jẹ, ukperẹ wo vwo brenu kpahen obo ra vwẹ oghwọku na phia wan, roro kpahen oboresorọ a vwọ ghwọ ku we. Wo jẹ ophu rẹ obo re ru we na da wẹ-ẹ. Davwẹngba vwo djephia nẹ wẹwẹ ohwo ro tedje; ukperẹ wo vwo brenu, rhiabọreyọ uchebro na rere wọ mrẹ erere norhe.—Isẹ 1:8. w17.11 29 ¶16-17

Ọkiọvo, wo roro kpahen ighene evo ri bromaphiyame re, ukuko na ayen de rhi vwo ẹwẹn ivivẹ kpahen irhi rẹ Ọghẹnẹ. Evo usun rayen tobọ vrẹn nẹ ukoko na. Ọtiọyena, udu se bru we nẹ ọmọ wẹn de bromaphiyame nu, o se wene, ọ me rhe kpare ẹguọnọ rọyen rẹsosuọ kufia. Mavọ yen wọ sa vwọ chọn ọmọ wẹn uko vwọ sẹro rẹ ẹguọnọ rọyen rere ọ sa vwọ “rho te esivwo”? (1 Pita 2:2) A mrẹ ẹkpahenphiyọ na vwẹ eta nana rẹ Pọl si vwo rhe Timoti: “Phi obọ phihọ obo ri wo nyori ru wọ nabọ segbuyota na, kirobo re wọ je riẹn ohwo rọ vwẹ ayen yono uwe na nẹ ọke emọ wẹn rhe ọye wọ vwọ riẹn ọbe ọfuanfon na [ẹbẹre ra vwẹ Hibru si] rọ sa kẹ aghwanre vẹ esivwo fiki rẹ esegbuyota kpahen Kristi Jesu.” (2 Tim. 3:14, 15) Noso nẹ Pọl tare nẹ Timoti (1) riẹn ọbe ọfuanfon na, (2) o se obo ro nyori na gbuyota, (3) o vwo aghwanre rọ sa kẹ ohwo esivwo fiki rẹ esegbuyota kpahen Kristi Jesu. w17.12 18-19 ¶2-3

Ofu rẹ ẹga dje ihwo buebun, fikiridie ẹga buebun titi uyono rẹ ẹtẹrhe erharhe, osaẹhwa rẹ ẹkẹn ihwe, kugbe oseghe rẹ usuon. Kọyensorọ ihwo buebun vwo roro nẹ, e rhe kpo ẹga dede-e, oma je sa vwerhen ohwo! Ghini uyota nẹ oma cha vwerhen ohwo rọ rhọnvwe vwomaba ẹga rẹ efia-an, ẹkẹvuọvo o che se vwo uvi omavwerhovwẹ-ẹn, jokpanẹ ko vwo omamọ rẹ oyerinkugbe vẹ Jihova, rọ dia “Ọghẹnẹ re bruba kẹ,” yẹrẹ ohwo rẹ oma vwerhan. (1 Tim. 1:11) Kemu kemu rẹ Jihova ruẹ, fiẹ erere kẹ ihwo efa. Ọtiọyen oma ji vwerhen avwanre, fikirẹ ukẹcha rẹ avwanre vwọ kẹ ihwo efa. (Iruo 20:35) Kerẹ udje, ẹga rẹ uyota toroba omavwerhovwẹn rẹ orua. O yono ihwo re rọvwọnre oborẹ ayen se vwo muọghọ kẹ ohwohwo, sẹro rẹ ive rẹ orọnvwe rayen, kẹnoma kẹ igberadja, vwo obọdẹn rẹ ẹguọnọ kpahen ohwohwo, ji nabọ yono emọ rayen. Ẹga rẹ uyota yen nẹrhẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ rehẹ akpọneje se yerẹn kuẹgbe, ji dje ẹguọnọ kẹ ohwohwo. w17.11 21 ¶6-7

Idibo rẹ Ọghẹnẹ efa je ta oka rẹ ota tiọyen vwẹ ọke sansan. Avwanre eje rioja rẹ umwemwu ra riuku rọyen; ọtiọyena, ofu se dje avwanre siẹrẹ e rhe se ru oborẹ Ọghẹnẹ guọnọre-e. Inenikristi evo ri ru umwemwu egangan, tobọ roro nẹ Ọghẹnẹ che se vwo ghovwo aye-en. Dedena, Baibol na vwẹ uchebro kẹ ihwo re vwẹ Jihova vwo ru adjarhọ rayen nẹ, e jẹ ofu dje aye-en. (Une 34:22) Pọl vwọ ta oborẹ ofu djere te kidie ọ sa nabọ yọnrọn irhi rẹ Ọghẹnẹ gbagba-a nu, ọ da ta: “Me kpẹvwẹ Ọghẹnẹ fiki ri Jesu Kristi Ọrovwavwanre.” (Rom 7:25) Pọl nene jẹgba muabọ, o ji ru umwemwu jovwo, ẹkẹvuọvo o kurhẹriẹ. Ọtiọyena, o vwo imuẹro nẹ Ọghẹnẹ vwo ghovwo ọyen nure, womarẹ ọtanhirhe rẹ Jesu. Jesu chọn avwanre uko vwo vwo obrorhiẹn rọ fonron kugbe omafuvwe, kidie ọyen Ọtan rẹ avwanre. (Hib. 9:13, 14) Kerẹ Orherẹn Rode rẹ avwanre, o “se sivwi kohwo kohwo rọ wan oma rọye sikẹre Ọghẹnẹ, fikiridie ọ herọ kọke kọke rọ vwọ rẹ kẹ ayen.”—Hib. 7:24, 25. w17.11 8 ¶1-2; 12 ¶15

Mavọ yen avwanre se vwo ru nene ive rẹ omaẹvwọkpahotọ rẹ avwanre? Oborẹ avwanre ruẹ ọke rẹ omukpahen da rhe, yen che djephia se avwanre ghene guọnọ jiri Jihova “kẹdẹ kẹdẹ.” (Une 61:8) Kerẹ udje, ohwo da frẹfrẹ nene uwe vwẹ obo iruo yẹrẹ isikuru, wọ sa siọn rere wo djephia nẹ “ẹro wẹn vughe idjerhe [rẹ Jihova]”? (Isẹ 23:26) Ọ da dianẹ evo usun rẹ ihwo rẹ orua wẹn hẹ evun rẹ ukoko na-a, wọ sa nẹrhovwo rhe Jihova nẹ ọ chọn wẹ uko vwọ sẹro rẹ uvi uruemu wẹn kerẹ Onenikristi? Wọ sa kpẹvwẹ Jihova kẹdẹ kẹdẹ fikirẹ ẹguọnọ rọyen kugbe obo ro suẹn avwanre wan? Wọ mrẹ ọke vwo se Baibol na kẹdẹ kẹdẹ? Avwanre ve kẹ Jihova nẹ avwanre che ru enana eje. Ẹmienyo vẹ ẹga rẹ avwanre che djephia nẹ avwanre ghene vwo ẹguọnọ rẹ Jihova, ji vwomakpahotọ kẹ. Ẹga rẹ avwanre dia ọ rẹ omeru-u. w17.10 23, 24 ¶11-12

Ohwo ọvo ro roro ine, ro ji titi mamọ da ta: “Eta sa nẹrhẹ wo roro iroro. Uhworo sa kẹ wẹ omavwerhovwẹn. Ẹkẹvuọvo, une ẹsuọ che djobọte ubiudu wẹn.” Avwanre vwẹ ine rẹ ukoko na vwo jiri Ọsẹ rẹ avwanre Jihova, je vuẹ oborẹ avwanre vwo ẹguọnọ rọyen te. Kọyensorọ une ẹsuọ vwọ dia ghanghanre vwẹ ẹga rẹ uyota, owenẹ ọ dianẹ avwanre ọvo yen so une na, yẹrẹ ukoko na eje. Mavọ yen oma ru we, siẹrẹ wọ da sua une phia gorigori vwẹ uyono? Oma vo owẹ? Vwẹ asan evo, fikirẹ omavovwẹ eshare sa sua ine vwẹ azagba-a. Iniọvo buebun ji se vwo uruemu tiọna, ma rho ọ da dianẹ ekpako na rhọnvwa sua une-e, yẹrẹ ayen de ruẹ erọnvwọn efa ọke ra da sua une vwẹ uyono. (Une 30:12) Avwanre da mrẹvughe nẹ une ẹsuọ ọyen ẹbẹre ọvo rẹ ẹga avwanre, a rha cha ro otafe ọke ra da sua une-e. w17.11 3 ¶1-3

Avwanre eje guọnọ yeren akpọ rẹ ufuoma, rọ vrabọ rẹ ẹnwan. Ọtiọyena, ọ vwerhoma nẹ avwanre vwo “ufuoma rẹ Ọghẹnẹ,” rọ dia ẹwẹn re dọe rọ nẹrhẹ a vrabọ rẹ ẹnwan okamuka! (Fil. 4:6, 7) Avwanre ji vwo omamọ rẹ oyerinkugbe vẹ Jihova, yẹrẹ avwanre vẹ “Ọghẹnẹ rhuẹrẹ kugbe,” kidie avwanre vwomakpahotọ kẹ. (Rom 5:1) Ẹkẹvuọvo, ọke rẹ Ọghẹnẹ cha vwọ kẹ avwanre obọdẹn rẹ ufuoma ji rhi te-e. Ẹdẹ re koba re de yerẹn na pha brabra, ihwo buebun ri gbe ozighi je riariẹ avwanre phiyọ. (2 Tim. 3:1-4) Avwanre je họnra vwọsua Eshu vẹ iyono rẹ efian ro titẹ. (2 Kọr. 10:4, 5) Jẹ, ọkiọvo ihwo rẹ orua rẹ avwanre rehẹ evun rẹ ukoko na-a, yen ma dia ikprowọ vwọ kẹ ufuoma rẹ avwanre. Evo sa vwẹ esegbuyota rẹ avwanre vwọ jehwẹ, ayen sa tanẹ avwanre guọnọ hra orua na, yẹrẹ tobọ djoshọ mu avwanre nẹ ayen cha sen avwanre siẹrẹ avwanre rha vrẹn nẹ ukoko na-a. w17.10 12 ¶1-2

Ewene rọ vwomaphia vwẹ ephẹrẹ, ji djobọte efanfan rẹ Baibol na. Efanfan rẹ Baibol ra nabọ vwo ẹruọ rọyen jovwo, sa rhoma rhe dia bẹnbẹn. A mrẹ udje rẹ ọnana vwẹ Baibol ra fan kpo Oyibo. A fan Baibol rẹ King James rẹsosuọ vwẹ ukpe rẹ 1611. Ọ da rhe dia ọvo usun rẹ Baibol Oyibo ro me titi; ọ je nabọ djobọte Oyibo rẹ ihwo jẹ. Vwọba, ọke vwọ yanran na, eta buebun rehẹ Baibol rẹ King James na de rhi kpo awanre. Ọnana je phia kẹ efanfan rẹ Baibol rẹ ephẹrẹ efa. Kọyensorọ oma vwọ vwerhen avwanre nẹ e siobọnu Baibol rẹ New World Translation of the Holy Scriptures ra vwẹ ephẹrẹ rẹ ọke nana vwo si. Ubro yẹrẹ ọsoso rẹ Baibol nana herọ vwẹ ephẹrẹ re vrẹ 150. Ọtiọyena, ihwo buebun ke sa mrẹ se vwẹ ephẹrẹ rayen. Eta elọlọhọ ra vwọ fan, nẹrhẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ fobọ te ubiudu rẹ ihwo. w17.09 19 ¶5-6

Ighene vwo oghwa rẹ ayen vwo brorhiẹn komobọ. Ọ guọnọ uduefiogbere ayen se vwo bru omamọ orhiẹn kpahen igbeyan, erọnvwọn ra vwọ diotọ, ẹfuọn, kugbe omaebrophiyame. Kidie orhiẹn-ebro tiọyena vwọso Eshu, rọ dia ohwo rọ vwẹ Ọghẹnẹ vwọ jehwẹ. Orhiẹn-ebro ọvo rọ pha ghanghanre rẹ ighene se bru, churobọ si oboratẹnrovi. Vwẹ ẹkuotọ evo, e jiro kẹ ighene nẹ ayen kpo isikuru ride, ji ruiruo ra da hwa okposa kẹ ayen. Fikirẹ uweren ọgangan rọhẹ ẹkuotọ efa, ighene buebun ki roro nẹ ofori ayen vwọ wian rere ayen sa chọn orua rayen uko. Jihova ji che bruba kẹ ighene ri fiudugberi phi ọdavwẹ rẹ Uvie na phiyọ ẹdia ẹsosuọ vwẹ akpeyeren rayen. Ọ cha chọn ayen uko vwọ vwẹrote ọdavwẹ rẹ orua rayen. Timoti rọ diarọ vwẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ, tẹnrovi ọdavwẹ rẹ Uvie na, wo ji se ru ọtiọyen.—Fil. 2:19-22. w17.09 29-30 ¶10-12

Uyono rẹ Baibol rẹ ọkieje rọ nabọ ghwotọ, sa chọn avwanre uko vwo vwo uruemu rẹ omaẹriẹnsuon. Idjerhe vọ? Baibol na vọnre vẹ ikuegbe ri dje erhuvwu vẹ umiovwo rẹ ojẹ rẹ ohwo sa ghwa rhe. O vwo oboresorọ Jihova vwo phi ikuegbe tiọyen phiyọ Baibol na. (Rom 15:4) Aghwanre herọ siẹrẹ e de se ayen, roro kpahen ayen, ji yono ayen! Roro kpahen oborẹ wẹ vẹ orua wẹn se yono nẹ ayen rhe. Yare ukẹcha rẹ Jihova rere wo se vwo ru nene Ota rọyen. Wo de noso nẹ wọ ghwa nabọ riẹn oma suẹn vwẹ ẹdia evo-o, wo guẹn oma riase-e. Nẹrhovwo kpahọn, wọ davwẹngba vwọ guọnọ idjerhe wo se vwo ru yovwinphiyọ. (Jems 1:5) Aphro herọ-ọ, wọ da hiẹ ẹbe rẹ ukoko na, wọ cha mrẹ iyovwinreta re sa chọn wẹ uko. w17.09 6 ¶15-16

“Ohwo ọkpokpọ na” mudiaphiyọ uruemu “ra mare vwẹ uhoho rẹ Ọghẹnẹ.” (Ẹfe. 4:24) E se vwo uruemu ọkpokpọ na. Diesorọ? Kidie, rọ vwọ dianẹ Jihova ma ihworakpọ họhọ oma rọyen na, avwanre ke sa vwẹrokere iruemu iyoyovwin rọyen (Jẹn. 1:26, 27; Ẹfe. 5:1) Pọl tare nẹ e ku ohwo kpokpọ na phiyọ, ọ da je tanẹ re vwo jẹ oma ẹfẹnẹ, ọyen ọvo usun rẹ iruemu rẹ ohwo kpokpọ na rọ nabọ teyenphia. Ọ da ta: “O vwo Grik eyẹ Ju-u, oyanvwe eyẹ ijẹyanvwọ-ọ, Ivwevwe, Sintian, ọviẹn, ọmuvwie.” Diesorọ o vwo fo nẹ iniọvo rẹ ukoko na kẹnoma kẹ uruemu ra vwọ fẹnẹ oma fikirẹ ohọroma, asan re nurhe, yẹrẹ ẹdia rẹ ohwo? Kidie Inenikristi rẹ uyota ejobi “ọvuọvo.” (Kọl. 3:11; Gal. 3:28) Ihwo ri vwo uruemu kpokpọ na brọghọ phiyọ iniọvo rayen oma, o toro ẹdia rayen, yẹrẹ asan rẹ ayen nurhe-e.—Rom 2:11. w17.08 22 ¶1; 23 ¶3-4

Jihova cha sa vuẹ avwanre nẹ e ru oborẹ ọyen komobọ che se ru-u. O ru udje rẹ erhiori ro me yovwin kparobọ kẹ avwanre. (2 Pita 3:9) Vwẹ ikpe uriorin buebun rhire na, yen Jihova vwọ hẹrhẹ ọke rọ cha vwọ kpahen phiyọ ota ra vwọphia vwẹ ogba rẹ Idẹn, ro shekpahen usuon. Ọ “hẹrhẹ” ọke ro che vwo ru odẹ rọyen fon. Ọke yena, ebruphiyọ gbidiki kọ dia vwọ kẹ “ihwo re hẹrherẹ.” (Aiz. 30:18) Jesu ji vwo owenvwe rọ vwọ hẹrhẹ. Dede nẹ ọ sẹro rẹ ọyọnregan rọyen, ji ze izobo rẹ ọtanhirhe na vwẹ ukpe rẹ 33 C.E., jẹ ọ hẹrhẹ te 1914 tavwen a ke reyọ vwo mu ovie. (Iruo 2:33-35; Hib. 10:12, 13) Ọ je cha hẹrhẹ te oba rẹ Usuon rẹ Ẹgbukpe Uriorin rọyen tavwen a ke ghwọrọ ivweghrẹn rọyen eje kare kare. (1 Kọr. 15:25) Dede nẹ ọ cha hẹrhẹ ọke grongron, obo rọ hẹrhẹ na che jẹ phia-a. w17.08 7 ¶16-17

“Avwanre je vioviẹ rẹ ughwu rẹ ọmọshare avwanre, dede nẹ ọ joma te ẹgbukpe ọvo ro ghwure,” eriyin Susi tare. Oniọvo ọfa da je tanẹ “oma miavwerọ mamọ” ọke rẹ aye rọyen vwo ghwu kpregede. Ọ da ohwo mamọ nẹ iduduru rẹ ihwo buebun yen rhiẹromrẹ oja tiọna. Idibo rẹ Jihova buebun ghwe rhẹro rẹ ughwu ihwo rẹ ayen vwẹ ẹguọnọ kpahen vwẹ eyeren nana-a. Ọ da dianẹ ohwo wo vwo ẹguọnọ kpahen ghwu va wẹ abọ re, yẹrẹ wo vughe ohwo ọvo rẹ emu tiọyena phia kẹ, wo se roro, ‘Ukẹcha vọ yen a sa vwọ kẹ ihwo ri vwere uvweri?’ Ọkiọvo wo nyo eta tiọna re: ekuakua che shephiyọ, rẹ ọke vwo yanran na. Ẹkẹvuọvo, ọke se ghini sivwin omiamiavwe rọhẹ evunrẹ ubiudu na? Ayeuku ọvo da ta: “Me rhe mrẹvughe nẹ oborẹ ohwo reyọ ọke rọyen vwo ru, yen sa nẹrhẹ o yerin ghene uvweri.” Kirobo re se sivwin ora kpo, ọtiọyen ẹwẹn rẹ ohwo ro vwere uvweri ji se kpotọ siẹrẹ a da vwẹ ukẹcha rọ guọnọre vwọ kẹ. w17.07 12-13 ¶1-3

Iroro vọ yen Jihova vwo kpahen owẹ? Ọghẹnẹ ma ihworakpọ rere ayen vwo yono, je fuevun kpahọn, rere oma sa vwọ vwerhen ayen. (Une 128:1; Mat. 5:3) Ọ ma avwanre fẹnẹ eranvwe, kidie oborẹ eranvwe ghwa riẹn, ọyen ayen vwọ re emu, da ame, ji vwiẹ. Ọ ghwa dia oka rẹ akpọ yena yen Ọghẹnẹ guọnọre nẹ wo yeri-in, ọ guọnọre nẹ wo ru erọnvwọn efa re cha nẹrhẹ oma vwerhen owẹ. Ọmemama wẹn, ọyen “Ọghẹnẹ rẹ ẹguọnọ” rẹ oma vwerhan, ọ ma ohworakpọ “vwẹ oma rọye.” (2 Kọr. 13:11; 1 Tim. 1:11; Jẹn. 1:27) Oma cha vwerhen owẹ siẹrẹ wọ da vwẹrokere Ọghẹnẹ rẹ ẹguọnọ na. Wọ mrẹ orugba rẹ eta rẹ Baibol nana vwẹ akpeyeren wẹn jovwo re? “[“Omavwerhovwẹn,” NW ] herọ kẹ ọkokẹ nọ ohwo ra kẹ.” (Iruo 20:35) Ọnana uyota ọvo kiriguo vwẹ akpeyeren. Kọyensorọ, Jihova vwọ guọnọ nẹ wọ tẹnrovi oborẹ wo se vwo dje ẹguọnọ kẹ ọyen kugbe ihwo efa.—Mat. 22:36-39. w17.07 23 ¶3

Ọghẹnẹ brọghọ phiyọ idibo rọyen oma. Ọ vwẹrote avwanre vrẹ oborẹ avwanre sa vwẹrote oma avwanre. Jihova vwo ọdavwẹ rẹ ihwo rọyen eje kerẹ ẹko. Ẹkẹvuọvo, o ji vwo ọdavwẹ avwanre ohwo vuọvo. Kerẹ udje, roro kpahen uvwre rẹ ẹgbukpe ujorin erha rẹ Jihova vwọ vwẹ iguẹdjọ mu nẹ ayen sivwin orere rẹ Izrẹl nẹ abọ rẹ ivwighrẹn rayen. Vwẹ ọke yena, o ji vwo oniso rẹ Rutu rọ dia ohwo rẹ Izrẹli-i. O siobọnu erọnvwọn buebun rere ọ sa vwọ ga Ọghẹnẹ rẹ uyota na. Jihova vwẹ ọshare vẹ ọmọ vwọ kẹ. Ẹkẹvuọvo, ebruphiyọ rọyen vrẹ ọtiọyen. Oma cha vwerhen Rutu ọke ra da rhọnvwọn nushi, rọ da cha riẹn nẹ Mesaya na nẹ urhiẹ rẹ ọmọ rọyen rhe. Aghọghọ rode yen o che vwo ọke rọ da rhe riẹn nẹ a sẹro rẹ ikuegbe rọyen vwẹ Baibol na, je vwẹ odẹ rọyen vwo se ọbe ọvo vwẹ evunrẹ rọyen!—Rutu 4:13; Mat. 1:5, 16. w17.06 28-29 ¶8-9

Roro kpahen obo re phia kẹ oniọvo Peter vwẹ 1970, ọ hẹ ẹgbukpe 19, ọ je ton ẹga rẹ Bẹtẹl phiyọ obọ vwẹ Britain. Ọke ro vwo ruẹ aghwoghwo rẹ nuwevwin kpuwevwin ẹdẹ ọvo, ọ da mrẹ ọshare ro te omarẹ ẹgbukpe 50. Peter da nọ ọshare na sẹ ọ guọnọ vwo ẹruọ rẹ Baibol na. Ọshare na da kpahen nẹ ọnana uwevwin rẹ iyono rẹ Ju dia. Rọ vwọ davwen Peter ni, oyono na da nọ: “Ọmọshare mẹ, ephẹrẹ vọ yen e vwo si ọbe rẹ Daniẹl?” Peter da kpahen kẹ: “A vwẹ ephẹrẹ rẹ Aramaic vwo si ẹbẹre ọvo rọyen.” Peter da ta: “O gbe oyono na unu nẹ me riẹn ẹkpahọnphiyọ na, ẹkẹvuọvo ọ tobọ gbe unu te vwe-e! Mavọ me sa vwọ riẹn ẹkpahọnphiyọ na? Mi vwo te uwevwin, mi de ni Uwevwin Orhẹrẹ kugbe Awake! rẹ emeranvwe evo re wanre, me da mrẹ uyovwinrota ro djere fiotọ nẹ ejajẹ rẹ Aramaic ọyen e vwo si ọbe rẹ Daniẹl.” (Dan. 2: 4) Aphro herọ-ọ, ẹwẹn ọfuanfon na sa nẹrhẹ avwanre karophiyọ erọnvwọn rẹ avwanre se wanvrẹ re.—Luk 12: 11, 12; 21: 13-15. w17.06 13 ¶17

Ebẹnbẹn efa je sa vwomaphia ọke rẹ aye na da vuẹ ọshare rọyen nẹ, “Me mrevun.” Ayen vwọ ghọghọ fikirẹ ọmọ rẹ ayen che vwiẹ na, jẹ ayen roro kpahen ẹdia rẹ omakpokpọ rẹ aye na vwo nẹ ọke yena rhi duvwun ọke re vwo vwiẹ ọmọ na. Ayen ji che roro kpahen oborẹ ọnana che djobọte uweren rayen. Vwọba, ewene efa herọ rẹ ayen che ru siẹrẹ e de vwiẹ ọmọ na nu. Ọke yena, oni na se mu ẹwẹn rọyen eje kpahen ẹroevwote rẹ ọmọ na. Ọnana nẹrhẹ eshare buebun no nẹ aye na kpairoro vrẹ ayen kidie ọ vwẹ ọke rọyen eje vwọ vwẹrote ọmọ na. Jẹ, ọshare na vwo hirhe phiyọ ọsẹ nure na, eghwa efa herọ ro che mu kidie ohwo ọfa rọ guọnọ ẹroevwote, vwomaba orua na re. O vwo oka rẹ ukpokpogho ọfa rẹ ihwo re rọvwọnre hirharokuẹ. Ọ sa dianẹ ayen guọnọ vwiẹ, jẹ ayen ji se rhi vwiẹ-ẹ. Ọnana sa nẹrhẹ aye na muomaphiyọ. w17.06 4 ¶1; 5 ¶5-6

Kerẹ Inenikristi, avwanre titi uyota na. Ota rẹ Ọghẹnẹ yen esiri rẹ uyota na. Vwẹ ẹrhovwo rẹ Jesu nẹre, ọ da vuẹ Ọsẹ rọyen: “Ota wẹn hẹ uyota.” (Jọn 17:17) Ọtiọyena, erianriẹn rẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ yen orọnvwọn ẹsosuọ rọ sa nẹrhẹ e vwo ẹguọnọ kpahen uyota na. (Kọl. 1:10) Ẹkẹvuọvo, erianriẹn ọvo teri-i. Jokaphiyọ oborẹ ohwo ro si Une Rẹ Ejiro 119 chọn avwanre uko vwọ riẹn obo ro mudiaphiyọ re vwo vwo ẹguọnọ rẹ eta rẹ Baibol na. (Une 119:97-100) Avwanre ghwọrọ ọke vwo roro kpahen ẹkpo rẹ Baibol sansan kẹdẹ kẹdẹ? Ọdavwaro re vwo kpahen eta rẹ Baibol na che kodophiyọ siẹrẹ a da reyọ ayen vwo ruiruo. Avwanre je sa riemu evwevwerhe rehẹ ẹbe ukoko na. Avwanre sa riọ krekri rere a sa vwọ karophiyọ “eta rẹ avwerhe” rẹ uyota na, a me je reyọ ayen vwọ chọn ihwo efa uko.—Aghwo. 12:10. w17.05 19-20 ¶11-12

Avwanre vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re rioja, ji te ihwo re dia Iseri rẹ Jihova dede-e. (Luk 10:33-37) Idjerhe ro me yovwin re se vwo ru ọnana ọyen womarẹ e vwo ghwoghwo ota kẹ ayen. Ọkpako ọvo rọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo buebun tiọyena re da ta: “Vwo nẹ ẹdẹ ẹsosuọ, ofori nẹ a vuẹ ayen nẹ avwanre Iseri rẹ Jihova, avwanre guọnọ chọn ayen uko vwo sikẹrẹ Ọghẹnẹ, ọ dia ukẹcha rẹ igho-o. Kidie a rha vuẹ ayen ọtiọye-en evo cha vwomaba avwanre fikirẹ urhurusivwe rẹ ekuakua akpeyeren.” Erere che norhe siẹrẹ e de dje ẹguọnọ kẹ “erhorha.” (Une 146:9) Ọke rẹ ọshare rẹ Alganesh vwo ghwu, ọ vẹ emọ rọyen esan da djẹ nẹ ẹkuotọ rẹ Eritrea fikirẹ omukpahen. Ayen yan oyan rẹ ẹdẹ ẹrenren wan aton, ayen ki rhi te Sudan. Ọ da ta: “Iniọvo na nabọ vwẹrote avwanre kerẹ ihwo rẹ orua rayen, ayen kẹ avwanre emu, iwun, uwevwin, kugbe igho rẹ omaẹfa. Ihwo efa vọ yen se phi erhorha phiyọ uwevwin kidie nẹ ayen ga Ọghẹnẹ vuọvo? Iseri rẹ Jihova ọvo yen se ruo!”—Jọn 13:35. w17.05 7 ¶17, 19-20

“Ohwo se fi erere kẹ Ọghẹnẹ? Omuẹro ohwo rọ ghwanre oma rọye ọ dia erere kẹ. Omavwerhovwẹ kẹ Ọrovwoẹgba ọ da dianẹ wọ dia ọvwata, eyẹ kẹ erere kẹ wo de jẹ ekan evwo?” (Job 22:1-3) Wo roro kpahen ẹkpahọnphiyọ rẹ enọ yena jovwo re? Ọke rẹ Elifaz ohwo rẹ Teman vwọ nọ Job enọ nana, Elifaz rorori nẹ ẹkpahọnphiyọ rayen cha dia ẹjo. Ugbeyan rọyen re se Bildad ohwo rẹ Shua, tobọ phraphro nẹ ohworakpọ cha sa dia ọvwata vwẹ obaro rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. (Job 25:4) Ibruche rẹ efian nana tare nẹ ẹgbaẹdavwọn rẹ avwanre vwọ fuevun ga Jihova fiemu vwọ kẹ-ẹ, nẹ avwanre pha kerẹ eghwọghwọ, ohori yẹrẹ udidẹn vwẹ ẹro rẹ Ọghẹnẹ. (Job 4:19; 25:6) Jihova ghwọku Elifaz, Bildad, vẹ Zofar fikirẹ efian rẹ ayen gunru, ẹkẹvuọvo o vwo omavwerhovwẹn kpahen Job, o de se nẹ “odibo mẹ.” (Job 42:7) Vwọrẹ uyota, ohworakpọ “se fi erere kẹ Ọghẹnẹ.” w17.04 28 ¶1-2

Akpọ nana vọnre vẹ oja mamọ, kọ ghwa họhọ nẹ oja na riẹnriẹn avwanre oma re. Kerẹ udje, edo rẹ itreni sa riẹnriẹn ihwo re dia kẹrẹ asan ra da ro itreni oma ayen de jẹ edo na e no sua, ọtiọyen ji te ihwo re dia kẹrẹ erhurhu, ọnrhe na sa riẹnriẹn ayen oma ayen rha cha riẹn sẹ asan na gbo-on. Ẹkẹvuọvo, ayen da kua kpo asan ọfa, kẹ ayen cha mrẹ nẹ ughwu yen ayen hepha jovwo! Die yen cha reyọ ẹdia rẹ oja avwanre ria nonẹna? Jokaphiyọ uve ra mrẹ vwẹ isese ri nonẹna. Eta yena vwerhen owẹ oma? Ọnana yen oborẹ Jihova guọnọ vwọ kẹ wẹ. Ọtiọyena, gba davwẹngba wẹn eje wo vwo tinka mu Jihova Ọghẹnẹ vẹ ukoko rọyen vwẹ ẹdẹ ebrabra re koba nana! Ni iphiẹrophiyọ wẹn ghanghanre, roro kpahọn kokodo, vwẹ ẹwẹn wẹn vwo roro kpahen obo rọ cha dia, wo ji ghwoghwo vwọ kẹ ihwo efa! (1 Tim. 4:15, 16; 1 Pita 3:15) Ọke yena, ku wo se vwo imuẹro nẹ wo che nene akpọ ọbrabra nana ghwọrọ-ọ. Wọ cha dia vẹ omavwerhovwẹn bẹdẹ bẹdẹ! w17.04 13 ¶16-17

Avwanre eje riẹn ọnana, ẹkẹvuọvo, ọ bẹn mamọ siẹrẹ ọ da dianẹ avwanre rioja fikirẹ jẹgba rẹ oniọvo. Vwẹ ẹdia tiọyena, avwanre che vwo ẹro rẹ Jihova vwo nẹ erọnvwọn? Kerẹ udje, die wo che ru siẹrẹ ọkpako ọvo da ta ota ro ghwe shephiyọ-ọ? Wọ cha vwẹ uphẹn kẹ ota rẹ ọkpako na tare ro miovwon uwe ivun nẹ ọ dia ekprowọ kẹ wẹ? Ukperẹ wo ghwe vwo brorhiẹn nẹ o fo ohwo rọ dia ọkpako-o, wọ sa hẹrhẹ ọke rẹ Jesu rọ dia ọgbuyovwin rẹ ukoko na cha vwọ rhuẹrẹ ẹdia na phiyọ? Wo che roro kpahen ikpe buebun rẹ oniọvo na ga cha re ukperẹ wọ vwọ tẹnrovi echobọ na? Oniọvo ro gbe we ku da je ga kerẹ ọkpako yẹrẹ o de vwo uphẹn rẹ ẹga efa, wo che nene ghọghọ? Wo de vwo ẹwẹn rẹ evwoghovwo, o che djephia nẹ wo vwo ẹro rẹ Jihova vwo nẹ erọnvwọn.—Mat. 6:14, 15. w17.04 27 ¶18