May

Jesu vwọ hẹ omotete, o brorhiẹn rọ vwọ kerhọ rẹ ọsẹ vẹ oni rọyen. Ọ vwẹ ọke vuọvo vwọ sen odjekẹ rẹ ọsẹ vẹ oni rọyen kidie nẹ o rorori nẹ ọyen riẹn nọ aye-en. Imuẹro herọ nẹ Jesu nabọ ni oghwa ro tere kerẹ ọmọshare ọkpako ghanghanre. Ọ wianre gangan vwo yono iruo mie ọsẹ rẹ aruakpọ rọyen rere ọ sa vwọ vwẹrote orua na. Ọ họhọre nẹ Josẹf vẹ Meri vuẹ Jesu kpahen obo re vwiẹrẹ wan kugbe oborẹ amakashe rẹ Ọghẹnẹ ta kpahọn. (Luk 2:8-19, 25-38) Vwọ vrẹ ọyena, Jesu ji yono Ota rẹ Ọghẹnẹ komobọ. Mavọ avwanre ru riẹn nẹ Jesu nabọ yono Ota rẹ Ọghẹnẹ? Kidie ọke rọ je vwọ hẹ eghene, iyono rehẹ Jerusalẹm vwọ mrẹ obo rọ nọ enọ wan, “o de gbe ayen unu obo ro vwo ẹruọ te kugbe ekpahọ rọye.” (Luk 2:46, 47) Ọke rọ vwọ hẹ ẹgbukpe 12, jẹ ọ nabọ vwo imuẹro kokoroko re nẹ Jihova Ọsẹ rọyen.—Luk 2:42, 43, 49. w20.10 29-30 ¶13-14

Esegbuyota kpahen evrẹnushi ri Jesu yen nẹrhẹ e vwo imuẹro nẹ a cha rhọvwọn ihwo nushi. Pọl ta ota kpahen erọnvwọn erha nana vwẹ ọtonphiyọ rẹ ota rọyen kpahen evrẹnushi na. (1) “Kristi ghwu kẹ imwemwu rẹ avwanre.” (2) “E shiro.” (3) “O vrẹnushi vwẹ ẹdẹ rerha kirobo rẹ ọbe ọfuanfon na tarọ.” (1 Kọr. 15:3, 4) Die yen ughwu, esho, kugbe evrẹnushi ri Jesu mudiaphiyọ kẹ avwanre? Aizaya mraro phiyotọ nẹ e che bru Mesaya na “kufia nẹ otọ rẹ ihwo ekpokpọ” je “tọn ushi rọye kugbe iruimwemwu.” Aizaya je ta eta efa kpahọn. Ọ tare nẹ Mesaya na cha “ghwa umwemwu rẹ ihwo buebu.” Jesu ru ọnana ọke rọ vwọ vwẹ arhọ rọyen kpahotọ. (Aiz. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Rom 5:8) Ọtiọyena, ughwu, esho, kugbe evrẹnushi ri Jesu kẹ avwanre imuẹro nẹ a sa vrabọ rẹ umwemwu kugbe ughwu je rhoma nene ihwo re vwo ẹguọnọ kpahen ri ghwuru dia kugbe. w20.12 2-3 ¶4-6; 5 ¶11

Ọyinkọ Pọl ghwoghwo ota mamọ vwẹ sinegọg rẹ ihwo ri Ju. Kerẹ udje, vwẹ sinegọg rọhẹ Tẹsalonaika, Pọl “vẹ ihwo [ri Ju] na da phro aphro nẹ ẹbe ọfuanfon na rhe ọsoso rẹ ẹdidjala erha.” (Iruo 17:1, 2) Ọ họhọre nẹ ẹwẹn ri Pọl te otọ rọ vwọ hẹ sinegọg na, kidie ọyen ohwo ri Ju. (Iruo 26:4, 5) Pọl nabọ vughe ihwo ri Ju na, ọtiọyena, ko se fiudugberi ghwoghwo ota kẹ ayen. (Fil. 3:5) Ọke rẹ ihwo re vwọsua vwọ djẹ Pọl nẹ Tẹsalonaika vẹ Biria nu, o de kpo Atẹns. Vwẹ obọ ọfa, “ọ vẹ ihwo ri Ju evo rẹ egba rẹ egagọ ke phra aphro vwi Sinegọg.” (Iruo 17:17) Ẹko rẹ ihwo efa kọyen Pọl rhe ghwoghwo ota kẹ ọke ro vwo ghwoghwo vwẹ afieki. Egbaghwanre vẹ igiye efa hẹ usun rẹ ẹko nana, ayen ni ovuẹ ri Pọl na kerẹ “uyono ọkpokpọ.” Ayen da ta: “Ota ọkpokpọ wọ ta phihọ erhọn rẹ avwanre na.”—Iruo 17:18-20. w20.04 9 ¶5-6

Wo nẹ oma kueku kidie nẹ wo nene ovwiẹrẹ muabọ-ọ. Karophiyọ nẹ ohwo vuọvo cha sa womarẹ ẹgbaẹdavwọn romobọ vwọ dia ọvwata vwẹ ẹro rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Avwanre eje guọnọ ẹserophẹ rẹ Ọghẹnẹ womarẹ ọtanhirhe na. (Ẹfe. 1:7; 1 Jọn 4:10) Iniọvo na sa bọn avwanre gan! Ayen sa nabọ kerhọ siẹrẹ avwanre da guọnọ ohwo ra cha ta ota kẹ, eta esiri rayen je sa nẹrhẹ oma vwerhen avwanre. (Isẹ 12:25; 1 Tẹsa. 5:14) Oniọvo aye ọvo re se Joy vwẹ Nigeria ro nene ẹwẹn ọkuọrọn muabọ wanre tare nẹ, “iniọvo na chọn vwẹ uko mamọ. Ukẹcha rẹ iniọvo na ọyen odjephia nẹ Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo mẹ. Me tobọ yono obo mi se vwo phiuduphiyọ ihwo efa awọ mie ayen.” E jẹ a karophiyọ nẹ ọ dia ọkieje yen iniọvo na cha vwọ riẹn ọke rẹ avwanre vwọ guọnọ uduephiophiyawọ-ọ. Ọtiọyena, avwanre komobọ se bru oniọvo ro tedje ra vwọ kẹ ukẹcha. w20.12 23-24 ¶7-8

Vwẹ ọke buebun, owọẹjẹ rẹsosuọ ra jẹ rere a vẹ ohwo ọfa sa vwọ dia uvi rẹ ugbeyan yen e vwo nene ohwo na ghwọrọ ọke kuẹgbe. Ovwan vwọ ta ota kuẹgbe ji gbikun kpahen obo we rhiẹromrẹ ye, ovwan ke cha rhe dia igbeyan. Ẹkẹvuọvo, o vwo iroro evo re sorọ ọ vwọ bẹn ra vwọ dia igbeyan ri Jesu. Ọvo rọyen yen avwanre ji rhiẹromrẹ Jesu dẹvo-o. Inenikristi buebun vwẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ ji rhiẹromrẹ Jesu-u. Dedena, ọyinkọn Pita da ta: “Ovwan je mrẹ dẹvo-o yẹ ovwan guọnerọ. Dede nẹ ovwan je mrẹ dẹvo-o na yẹ ovwan sere gbuyota.” (1 Pita 1:8) Kọyen a vẹ Jesu sa dia uvi rẹ igbeyan dede nẹ e rhiẹromrẹ-ẹ. Vwọba avwanre cha sa ta ota kẹ Jesu-u. Jihova yen avwanre ta ota kẹ ọke ra da nẹrhovwo. Ghini uyota nẹ odẹ ri Jesu yen avwanre vwọ nẹrhovwo, ẹkẹvuọvo avwanre nẹrhovwo rhe-e. Jesu tobọ guọnọ nẹ a nẹrhovwo rhe ọye-en. Diesorọ? Kidie ẹrhovwo ọyen ẹga, jẹ Jihova ọvo yen ofori nẹ a vwẹ ẹga kẹ. (Mat. 4:10) Dedena, e ji se djephia nẹ e vwo ẹguọnọ ri Jesu. w20.04 20 ¶1-3

Oma ghwọrọ je miavwa edjonẹ ri vwobọ vwẹ irueru rẹ ehaẹha rẹ ihwo ri Grik. Ẹkẹvuọvo, uyono ra kẹ ayen kugbe ogangan romobọ rayen yen ukẹcha vuọvo rẹ ayen vwẹroso. Avwanre họhọ edjonẹ yena, kidie e ji yono avwanre obo ra sa vwọ djẹ onẹ rẹ arhọ na. Ẹkẹvuọvo ẹdia rẹ avwanre yovwin vrẹ ọ rayen. Jihova yen avwanre vwẹroso vwọ kẹ ukẹcha, jẹ ẹgba rọyen basa-an. Jihova veri nẹ ọyen che yono avwanre je kẹ avwanre ẹgba siẹrẹ a da vwẹrosuọ! Ọyinkọ Pọl nene ebẹnbẹn buebun muabọ. Vwọ vrẹ aroeyinvwo vẹ omukpahen, o vwo ọke evo rẹ oma vwọ ghwọrọ, o ji nene ebẹnbẹn ọvo ro seri nẹ “unwe” re vwo duvwo muabọ. (2 Kọr. 12:7) Ukperẹ ọ vwọ vwẹ uphẹn kẹ ebẹnbẹn yena nẹ e dobọ rẹ ẹga rọyen ji, o ni ayen kerẹ uphẹn rọ vwọ vwẹroso Jihova. (2 Kọr. 12:9, 10) Kidie nẹ Pọl vwo oka rẹ ẹwẹn nana, Jihova da vwẹ ukẹcha kẹ vwo yerin ghene ebẹnbẹn na ejobi. w20.04 29 ¶13-14

Avwanre vwo okẹ ọfa re rhiẹromrẹ-ẹ rọ dia e vwo nene Jihova vẹ ẹbẹre rẹ ukoko rọyen rọhẹ odjuvwu “ru iruo kuẹgbe.” (2 Kọr. 6:1) A vẹ ayen wian kuẹgbe kọke kọke re de vwobọ vwẹ iruo rẹ odibo egbe na. Pọl da ta kpahen oma rọyen vẹ ihwo ri vwobọ vwẹ iruo na: “Avwanre otu rẹ iruiruo rẹ Ọghẹnẹ.” (1 Kọr. 3:9) A vẹ Jesu je wian kuẹgbe ọke re de vwobọ vwẹ iruo aghwoghwo na. Karophiyọ nẹ ọke rẹ Jesu vwọ vwẹ iji kẹ idibo rọyen nẹ ayen “gbe idibo rẹ ihworakpọ na ejobi” nu, ọ da ta: “Me vẹ ovwan herọ.” (Mat. 28:19, 20, NW ) Kẹ, emakashe na vwo? Ọyena ghini ebruphiyọ rode rẹ emakashe na vwo sun avwanre vwo ghwoghwo “iyẹnrẹ esiri ri bẹdẹ na . . . kẹ ayen otu re dia akpọ na”! (Ẹvwọ. 14:6) Die yen e ru wiẹn re womarẹ ukẹcha rẹ ihwo rẹ ẹwẹn nana? Avwanre vwọ kọn ibi rẹ Uvie na, evo she phiyọ udu esiri, e me mọ emamọ. (Mat. 13:18, 23) Ono yen nẹrhẹ ibi rẹ uyota na djẹ, je mọ emamọ? Jesu dje ọna phia vwẹ isese ri Baibol ri nonẹna. w20.05 30 ¶14-15

Eya gbe eshare buebun fan orọnvwe. Erua re tobọ dia kuẹgbe vwẹ uwevwin ọvo ji se yerin kerẹ erhorha. Ọshare ọvo rọ vwẹ uchebro kẹ erua da ta: “Oni, ọsẹ, vẹ emọ rhe yerẹn kuẹgbe-e, ikọmputa, itablẹti, ifonu, kugbe ividio gemu kọyen ohwo ọvuọvo vwo ru ugbeyan. Dede nẹ ayen hẹ uwevwin ọvo, jẹ ayen nabọ vughe ohwohwo-o.” Ẹguọnọ kanre akpọ na, avwanre guọnọ vwẹrokere uruemu tiọyena-a. Ukperẹ ọtiọyen, avwanre che dje ẹguọnọ kẹ ihwo orua avwanre kugbe iniọvo na. (Rom 12:10) Ẹguọnọ vọ yen a ta na? Ọnana oyerinkugbe vẹ atamu rọ dia vwẹ uvwre rẹ ihwo rehẹ orua. Ofori nẹ e dje oka rẹ ẹguọnọ re vwo kpahen ihwo rẹ orua avwanre kẹ iniọvo na. E de dje oka rẹ ẹguọnọ tiọyena kẹ ayen, ọ cha nẹrhẹ avwanre eje sa ga Jihova kugbe vẹ omavwerhovwẹn.—Maika 2:12. w21.01 20 ¶1-2

Ẹko rẹ ihwo re fa ibọrọ rọ nabọ wian kugbe che phikparobọ vwọ fẹnẹ ẹko ro jẹ wian kuẹgbe. Udu wẹn sa dia kerẹ ẹko yena ro phikparobọ na siẹrẹ iroro wẹn, ọdavwẹ wẹn, kugbe ẹwẹn wẹn eje de ku gbe vwẹ ẹga ri Jihova. Karophiyọ nẹ Eshu guọnọ ghara udu wẹn. Ọ guọnọre nẹ ojevwe romobọ wẹn vẹ oborẹ Jihova guọnọ mie we vwọso ohwohwo. Jẹ ofori udu wẹn vwo ku gbe rere wọ sa vwọ ga Jihova. (Mat. 22:36-38) Wọ vwẹ ọke vuọvo vwọ vwẹ uphẹn kẹ Eshu rere ọ ghare udu wẹ-ẹn! Nẹrhovwo rhe Jihova kirobo ri Devid ruru: “Ku udu mẹ gbe rọ vwọ djẹ oshọ wẹn.” Ru oborẹ ẹgba wẹn muru eje vwo ru nene ẹrhovwo yena. Kẹdẹ kẹdẹ, brorhiẹn nẹ orhiẹn eje rẹ wo che bru, te orhiẹn itete vẹ iride, wo che djephia nẹ wọ djoshọ rẹ odẹ ri Jihova. Wo de ru ọtiọyen kerẹ ọvo usun rẹ Iseri ri Jihova, kọyen wo toroba orufon rẹ odẹ na. (Isẹ 27:11) Avwanre eje ke sa ta kerẹ ọmraro Maika rọ tare nẹ, “avwanre yan vwẹ odẹ rẹ Ọrovwohwo Ọghẹnẹ rẹ avwanre bẹdẹ bẹdẹ.”—Maika 4:5. w20.06 13 ¶17-18

Ẹvwọsua nana ro che nẹ obọ rẹ ovie rẹ obohwẹre ọnre na vẹ igọmẹti ri chekọ rẹ akpọ na rhe cha kpare ophu rẹ Ọromevwẹgba na, ọ je cha so ofovwin rẹ Amagidọn. (Ẹvwọ. 16:14, 16) Vwẹ ọke yena, ka cha ghwọrọ ovie rẹ obohwẹre ọnre na vẹ ẹkuotọ efa re vẹ ọyen gba dia Gọg ri Magọg, o vwo “ohwo ọvuọvo rọ cha [cha] uko-o.” (Dan. 11:45) Owọ rọ vwọ kpahọn vwẹ ọbe ri Daniẹl na vwẹ odjefiotọ phia kpahen obo ra cha ghwọrọ ovie rẹ obohwẹre ọnre na vẹ ẹkuotọ ri biẹcha kugbe obo re che sivwin avwanre wan. (Daniẹl 12:1) Die yen owọ nana mudiaphiyọ? Maikẹl ọyen odẹ ọfa re vwo se Jesu Kristi rọ dia osun rẹ avwanre. A reyerọ “vwo mu vwẹ enu” rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ rhavwẹn ukpe ri 1914 ra vwọ vwẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ vwo mu vwẹ odjuvwu. O rhe che kri-i, ko che “vrẹn” yẹrẹ ghwọrọ ivwighrẹn rọyen vwẹ ofovwin rẹ Amagidọn. Ofovwin yena che phi oba phiyọ obo ri Daniẹl seri nẹ “ọke rẹ ukpokpogho” rọ ma gan kparobọ vwẹ ikuegbe rẹ ihworakpọ.—Ẹvwọ. 6:2; 7:14. w20.05 15-16 ¶15-17

Josẹf se ru emu vuọvo vwo wene ẹdia rọyen ọke rọ vwọ dia ọviẹn kugbe ọke rọ vwọ hẹ uwodi-i. Kẹ, mavọ yen ọ sa vwọ sẹro aghọghọ rọyen? O muomaphiyọ kiruo kiruo ra vwọ kẹ, ukperẹ ọ vwọ tẹnrovi obo ro che se ru-u. Ma rho kparobọ, Josẹf tẹnrovi Jihova kerẹ Ohwo rọ ma ghanre vwẹ akpeyeren rọyen. Ọtiọyena, Jihova de ku ebruphiyọ ku erọnvwọn ejobi ro ruru. (Jẹn. 39:21-23) Ikuegbe ri Josẹf na nẹrhẹ a karophiyọ nẹ akpọ nana pha brabra, ọtiọyena ihwo che shenyẹ avwanre. Iniọvo dede ji se gbe avwanre ku. Jẹ, avwanre da vwẹ Jihova vwo ru Adjarhọ yẹrẹ Oragha rẹ avwanre, ẹwẹn rẹ avwanre rha cha kuọrọn te ẹdia ra da dobọ rẹ ẹga ri Jihova ji-i. (Une 62:6, 7; 1 Pita 5:10) Karophiyọ nẹ ọ sa dianẹ Josẹf hẹ omarẹ ẹgbukpe 17 ọke rẹ Jihova vwọ nẹrhẹ ọ vwerhẹn evwerhẹn. Kọyen Jihova vwẹroso idibo rọyen re dia ighene. Nonẹna, ighene buebun herọ re pha kerẹ Josẹf. Ayen ji vwo esegbuyota ọgangan kpahen Jihova. E mu evo phiyọ uwodi ekueku kidie ayen rhọnvwe dobọ rẹ ẹga rayen ji-i.—Une 110:3. w20.12 16 ¶3; 17 ¶5, 7

Iyinkọn kerẹ Pita vẹ Jọn niro kerẹ okpuphẹn re vwo mukpahen ayen kidie nẹ ayen nene Jesu, ji yono ihwo efa kpahọn. (Iruo 4:18-21; 5:27-29, 41, 42) O vwo emu vuọvo rọ cha nẹrhẹ oma vo idibo na-a. Vwẹ ukuotọ rọyen, Inenikristi rẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ na vwẹ ukẹcha kẹ ihwo vwọ vrẹ oborẹ otu re vwọso ayen na ruru. Kerẹ udje, ọbe rẹ ẹwẹn ọfuanfon na mu evo usun rẹ Inenikristi na vwo si, je vwẹ ukẹcha vẹ iphiẹrophiyọ vwọ kẹ iduduru rẹ ihwo te ọke na. Uvie rẹ ayen ghwoghwori na suẹn vwẹ odjuvwu re, o ji che sun akpọ na kẹrẹkpẹ. (Mat. 24:14) Usuon ri Rom rẹ ọke awanre ro mukpahen Inenikristi na sheri rhabae, jẹ, idibo re fuevun ọke yena hẹ odjuvwu kerẹ ivie enẹna. Ẹkẹvuọvo, ihwo re vwọso ayen ghwure; jẹ ọ da dianẹ a tobọ rhọnvwọn ayen nushi, Uvie rẹ Inenikristi na ghwoghwori ọke yena, yen che sun ayen.—Ẹvwọ. 5:10. w20.07 15 ¶4

Ebraham se ive rẹ Ọghẹnẹ na gbuyota te ẹdia rọ da họhọ nẹ ọ mrẹ Ọ ra Jẹreyọ na yẹrẹ Mesaya rọ cha dia Ovie rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ na. Kọyensorọ Jesu vwọ vuẹ ihwo ri Ju rẹ ọke rọyen: “Ọsẹ rẹ ovwan Ebraham ghọghọre nẹ ọye mrẹ ẹdẹ mẹ; ọ mrẹrẹ ọ da ghọghọ.” (Jọn 8:56) Ophẹnre nẹ Ebraham riẹnre nẹ emọ rọyen cha dia ẹbẹre ọvo rẹ Uvie rẹ Jihova che vwo mu, o ji vwo owenvwe rọ vwọ hẹrhẹ te ọke rẹ Jihova che vwo ru ive yena gba. Mavọ yen Ebraham vwo djephia nẹ ọyen rhẹro rẹ orere yẹrẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ vwo mu na? Ẹsosuọ, Ebraham vwomaba uvie rẹ akpọ na vuọvo-o. Ọyoyan yẹrẹ ohwo rọ kua nẹ asan kpo asan yen o ruẹ, ọ vwẹ asan vuọvo vwo ru uwevwin rọ diare rhirin rhiri-in, o ji bicha ovie rẹ ohworakpọ vuọvo-o. Vwọba, Ebraham davwẹngba rọ vwọ vwẹ uvie rẹ obọ rọyen vwo mu-u. Ukperẹ ọtiọyen, ọ kerhọ rẹ Jihova ọkieje, je hẹrhẹ orugba rẹ ive rọyen. Ọyena ro ruru na djerephia nẹ o vwo esegbuyota rẹ oghẹresan kpahen Jihova. w20.08 3 ¶4-5

Jihova veri nẹ, vwẹ otọ rẹ usuon ri Kristi, o vwo ohwo vuọvo rọ cha tanẹ: “Me mwọga-a.” (Aiz. 33:24) Kọyen a cha ma ugboma kpokpọ vwọ kẹ ihwo ra cha rhọvwọn nushi na. Ẹkẹvuọvo, ọ ghwa dia ugege ra vwọ rhọvwọn ayen nushi yen ayen cha vwọ dia gbagba-a. Kidie ọ da dia ọtiọyen, igbeyan vẹ ihwo rẹ orua rayen se jẹ ayen evughe. Ọhọhọre nẹ ememerha yen ihworakpọ cha rhe dia gbagba vwẹ uvwre Usuon rẹ Ẹgbukpe Uriorin rẹ Kristi na. Vwẹ oba rẹ ẹgbukpe uriorin na, Jesu kọ cha vwẹ Uvie na vwọ kẹ Ọsẹ rọyen rhivwin. Ọke yena jẹ Uvie na ru ọhọre ri Jihova gba, ji ru ihworakpọ gbagba re. (1 Kọr. 15: 24-28; Ẹvwọ. 20:1-3) Vwẹ ẹro roro obo rọ cha dia ọke wọ da cha rhoma dede ihwo rẹ wo vwo ẹguọnọ kpahen. Aghọghọ na cha nẹrhẹ wọ hwẹ gbanẹ ọ cha nẹrhẹ wọ viẹ? Oma cha vwerhen owẹ te ẹdia wọ da cha suine rẹ ujiri rhe Jihova? Emu ọvo muẹro, wo che vwo ẹguọnọ ọgangan kpahen Ọsẹ wẹn vẹ Ọmọ rọyen fikirẹ evrẹnushi na. w20.08 16-17 ¶9-10

Ọyinkọ Pọl jiro vwọ kẹ Inenikristi nẹ ayen roro sẹ ayen sa ga Jihova vwẹ ẹdia ri kpogono rẹ ayen hepha. (Kọr. 7:8-9) O muẹro nẹ Pọl vwẹ ẹro okueku vwo ni Inenikristi rehẹ ẹdia ri kpogono-o. Ọ tobọ sane Timoti rọhẹ ẹdia ri kpogono nẹ ọ vwẹrote iruo re pha ghanghanre vwẹ ẹga ri Jihova. (Fil. 2:19-22) Ọtiọyena, ọ chọre siẹrẹ e de roro nẹ oniọvo ọshare muwan yẹrẹ o muwa-an kidie nẹ ọ rọvwọnre yẹrẹ ọ je rhe rọvwọ-ọn. (1 Kọr. 7:32-35, 38) Jesu vẹ Pọl vwẹ ọke vuọvo vwo yono nẹ Inenikristi rọvwọn yẹrẹ nẹ ayen jẹ ẹrọvwọ-ọn. Die kọyen avwanre sa ta kpahen orọnvwe vẹ ẹdia ri kpogono? Uwevwin Orhẹrẹ ri October 1, 2012 nabọ kpahenphiyọ onọ nana, rọ vwọ ta: “E se dje [orọnvwe vẹ ẹdia ri kpogono] phiyọ okẹ ro nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ rhe. . . . Jihova nẹ [ẹdia ri kpogono] kerẹ obo re sa so omavovwẹ yẹrẹ omaemuophiyọ-ọ.” Ọtiọyena, ofori nẹ avwanre muọghọ kẹ iniọvo avwanre rehẹ ẹdia ri kpogono vwevunrẹ ukoko na. w20.08 28 ¶8-9

Vwẹ ẹkuotọ evo, ihwo buebun guọnọ nyo iyẹnrẹn esiri na. Ọyena ghwa oborẹ ayen hẹrhẹ! Vwẹ ẹkuotọ efa, ihwo ghwa kerhọ rẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Ẹro vọ yen ihwo rẹ ekogho wẹn vwo nẹ iyẹnrẹn esiri na? Obo rọ wanre eje, Jihova guọnọre nẹ avwanre ghwoghwo re te ọke rọ vwọ tanẹ o te re. Ọke rẹ Jihova brorhiẹn rọyen nẹ iruo rẹ aghwoghwo na vwo vwoba de te, “oba na” kọ cha rhe. (Mat. 24:14) Jesu vuẹ idibo rọyen oborẹ uruemu rẹ ihwo cha dia vẹ obo re cha phia vwẹ ẹdẹ re koba na. Ọ vuẹ ayen nẹ ayen “rhẹrẹ” ọkieje. (Mat. 24:42) Nonẹna, erọnvwọn sansan herọ re sa nẹrhẹ avwanre kuẹrofia kẹ orhọ-esio kirobo rẹ ihwo rẹ ọke ri Noa ruru. (Mat. 24:37-39; 2 Pita 2:5) Kọyensorọ o vwo fo nẹ avwanre tẹnrovi iruo rẹ Jihova vwọ kẹ avwanre. w20.09 8 ¶1-2, 4

Eshu mu “ophu” gangan, ọtiọyena ọyen emu rẹ ẹkpa siẹrẹ e de roro nẹ a sa vrabọ rẹ ophu rọyen. (Ẹvwọ. 12:12) A cha davwen esegbuyota rẹ avwanre eje ni kẹrẹkpẹ. Ọmọke krẹn vwẹ etinẹ, akpọ na ko che rhiẹromrẹ ukpokpogho rode “ra je mrẹ oghẹre rọye dẹvo-o.” (Mat. 24:21) Vwẹ ọke yena, ihwo rẹ orua cha vwọso avwanre, a me je dobọ rẹ iruo rẹ avwanre ji. (Mat. 10:35, 36) Avwanre ohwo vuọvo sa vwẹroso ukẹcha vẹ ochọnvwe ri Jihova kirobo rẹ Ovie Asa ruru? (2 Ikun 14:11) Jihova muegbe rẹ avwanre hẹrhẹ obo re cha vwẹ obaro. Ọ vwẹ “odibo esiri na” vwọ kẹ avwanre “emu” vwẹ ọke ro fori rere avwanre se vwo mudia gan. (Mat. 24:45) Ẹkẹvuọvo, avwanre che ru ẹkẹn ro te avwanre rere a sẹro esegbuyota rọ pha kokoroko kpahen Jihova.—Hib. 10:38, 39. w20.09 18 ¶16-18

Womarẹ ẹwẹn ọfuanfon rọyen, Jihova sa nẹrhẹ ihwo ri vwo ogangan rẹ usuon ru obo rọ guọnọre. Ihworakpọ sa tọn ugbo vwọ kpọ ame rẹ urhie kpo asan rẹ ayen guọnọre. Vwẹ idjerhe vuọvo na, Jihova sa reyọ ẹwẹn ọfuanfon na vwọ kpọ iroro rẹ ihwo ri suẹn rere ayen ru ọhọre rọyen. Jihova de ru ọtiọyen, ihwo ri suẹn ki vwo owenvwe rẹ ayen vwo brorhiẹn ri che fierere vwọ kẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ. (Ni Ẹzra 7:21, 25, 26) Die yen avwanre se ru? Avwanre sa nẹrhovwo “kẹ ivie kugbe ihwo ride” siẹrẹ ayen de che brorhiẹn ri che djobọte avwanre vẹ iruo rẹ Uvie na. (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11) Avwanre je sa nẹrhovwo gangan vwọ kẹ iniọvo rẹ avwanre re mu phiyọ uwodi kirobo Inenikristi rẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ ruru.—Iruo 12:5; Hib. 13:3. w20.11 15 ¶13-14

Ọ da dianẹ ohwo ru wọ vwẹ Baibol yono bromaphiyame unu che se gbikun rẹ aghọghọ ro rhe we-e! (1 Tẹsa. 2:19, 20) Ighwoghwota ri bromaphiyame, ayen “ọbe rẹ ejiro” vwọ kẹ otu ri yono ayen vẹ ukoko na eje. (2 Kọr. 3:1-3) Ọ vwerhoma a vwọ riẹn nẹ iyono ri Baibol ri te omarẹ 10,000,000 yen a niyẹnrẹn rọyen kemeranvwe kemeranvwe vwẹ akpọneje vwẹ uvwre rẹ ẹgbukpe ẹne. Vwẹ ọke vuọvo na, ihwo ri te omarẹ 280,000 bromaphiyame kukpe kukpe kerẹ Iseri ri Jihova kugbe idibo ri Jesu Kristi. Mavọ yen a sa vwọ vwẹ ukẹcha kẹ iduduru rẹ ihwo ra vwẹ Baibol yono vwo bromaphiyame? Ọ vwọ dianẹ Jihova je vwẹ uphẹn kẹ ihwo te ọke na nẹ ayen rhe dia idibo ri Kristi na, e gbe jẹ avwanre jowọ kpakpata ra vwọ chọn ayen uko vwo yerin te ẹdia rẹ omaebrophiyame. Ọke ro chekọ rhe gro-on!—1 Kọr. 7:29a; 1 Pita 4:7. w20.10 6 ¶1-2

Ovie Sọl nyẹme ri Jihova-a. Ọke rẹ ọmraro Samuẹl vwọ vwẹ ota na phia kẹ, Sọl je rhọnvwe oruchọ rọye-en. Ukperẹ ọtiọyen, ko gun oma riase, je vwẹ ẹro okueku vwo ni obo ro ruru na. (1 Sam. 15:13-24) O ji ke dje uruemu tiọyena phia jovwo re. (1 Sam. 13:10-14) Ọ da ohwo mamọ nẹ ọ vwẹ uphẹn kẹ omaẹkparo nẹ ọ ro evunrẹ udu rọyen. Kidie ọ rhọnvwe kpọ iroro rọyen vi-i, Jihova da ghwọkuo je siọn. E se vwo yono vwo nẹ udje ri Sọl, e jẹ ohwo ọvuọvo nọ oma rọyen: ‘Mi guẹn oma riase ọke mi de se uchebro ro shekpahen ovwẹ vwẹ Baibol na? Me vwẹ ẹro okueku vwo nẹ oruchọ mẹ? Mi brenu nẹ ihwo efa yen sorọ?’ Ẹkpahọnphiyọ avwanre vwọ kẹ ọvo usun rẹ enọ nana da dia e, kọyen e che ru ewene phiyọ iroro vẹ uruemu rẹ avwanre. Ọ rha dia ọtiọye-en, avwanre se rhi phuoma te ẹdia rẹ Jihova da sen avwanre. w20.11 20 ¶4-5

Ighene, ovwan brorhiẹn rẹ ohwo rẹ ovwan cha ga. Wo mi vwo imuẹro kpahen oka rẹ ohwo rẹ Jihova hepha, oborẹ ọhọre rọyen churobọ si, vẹ obo wo se vwo ru ọhọre rọyen. (Rom 12:2) Ọke yena re, ku wo se brorhiẹn rọ ma ghanre kparobọ vwẹ akpeyeren wẹn, orhiẹn ru wọ vwọ ga Jihova. (Jos. 24:15) Wọ da yan nene ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ isese kugbe uyono ri Baibol ri kẹdẹ kẹdẹ, ẹguọnọ wẹn kpahen Jihova kọ cha ganphiyọ, ọtiọyen ji te esegbuyota wẹn kpahọn. Brorhiẹn wọ vwọ vwẹ ọhọre ri Jihova vwọ kobaro. Akpọ rẹ Eshu suẹn na tito nẹ oma cha vwerhen owẹ siẹrẹ wọ da reyọ ona sansan ru wọ tẹnre vwo ru ọdavwẹ romobọ. Vwọrẹ uyota, ihwo re vwọtua efe vwẹ edada “sa udu rayen.” (1 Tim. 6:9, 10) Ẹkẹvuọvo, wọ da kerhọ ri Jihova ji brorhiẹn wọ vwọ vwẹ ọhọre rọyen vwọ kobaro, ku wo che vwo omavwerhovwẹn “ko ji yovwi kẹ wẹ.”—Jos. 1:8. w20.10 30-31 ¶17-18

Vwẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ, ovuẹ rẹ Jesu ghwoghwori vwẹ iphiẹrophiyọ kẹ ihworakpọ eje. O ji iji kẹ idibo rọyen nẹ ayen ruiruo rọ tonphiyọ na, rere ayen se oseri re te “oba rẹ akpọ na.” (Iruo 1:8) Ayen cha sa vwẹ ogangan romobọ rayen ọvo vwo ruiruo nana-a. Ayen guọnọ ukẹcha rẹ ẹwẹn ọfuanfon rọ dia “obruche” rẹ Jesu ve ive rọyen na. (Jọn 14:26; Zek. 4:6) E ku ẹwẹn ọfuanfon ku idibo ri Jesu vwẹ Pẹntikọst 33 C.E. Womarẹ ukẹcha rẹ ẹwẹn ọfuanfon na, ayen da ton aghwoghwo phiyọ ugege yena, o kriri-i, ihwo uriorin buebun de rhiabọreyọ iyẹnrẹn esiri na. (Iruo 2:41; 4:4) Oshọ mu idibo na ọke rẹ omukpahen vwọ vwomaphia-a, ukperẹ ọtiọyen ayen yare ukẹcha mie Ọghẹnẹ. Ayen da nẹrhovwo: “Kẹ idibo wẹn aroeyivwo vwo ghwoghwo ota na.” Ẹwẹn ọfuanfon na da ro ayen oma, ayen de “ghwoghwo ota rẹ Ọghẹnẹ na vẹ aroeyivwo.”—Iruo 4:18-20, 29, 31. w20.10 21 ¶4-5

Die yen kẹ avwanre imuẹro nẹ Jihova rhọvwọn Jesu nushi? Ihwo buebun se oseri rọyen nẹ Jesu vrẹnushi. (1 Kọr. 15:5-7) Oseri rẹsosuọ rẹ ọyinkọ Pọl djunute yen ọyinkọn Pita yẹrẹ Kifas. Idibo ri Jesu evo je tanẹ Pita mrẹ Jesu ra rhọvwọn nushi. (Luk 24:33, 34) Vwọba, iyinkọn na mrẹ Jesu ọke ro vwo vrẹnushi nu. Ọ “je vwẹ oma phia kẹ imoni ri bunọ ujori iyori ẹsiẹvo,” ọkiọvo ọnana phiare vwẹ omẹvwa omavwerhovwẹn re ruru vwẹ Galili re djunute vwẹ Matiu 28:16-20. Jesu “je vwẹ oma phia kẹ Jems.” Jems nana sa dia oniọvo rọyen ro seregbuyota ẹsosuọ-ọ. (Jọn 7:5) Jems vwọ mrẹ Jesu ra rhọvwọn nushi nu, o de vwo esegbuyota kpahọn. Ọ vwerhoma nẹ vwẹ omarẹ 55 C.E. rẹ Pọl vwo si ileta nana, ihwo buebun ri rhiẹromrẹ Jesu ọke ra vwọ rhọvwọn nushi nu jehẹ akpọ, ọtiọyena kohwo kohwo ro vwo ẹwẹn ivivẹ kpahọn sa ra nọ ayen. w20.12 3 ¶5, 7-8

Ẹwẹn rẹ ohwo sa yanghan ku siẹrẹ o de nene ọga muabọ, ma rho ọ da dia ọga ro siotọ. Ko fori re bru Jihova ra vwọ kẹ obicha rọyen. Dede nẹ Jihova sivwin avwanre vwẹ idjerhe igbevwunu enẹna-a, jẹ o bru avwanre uche je kẹ avwanre ẹgba re vwo chirakon. (Une 94:19) Kerẹ udje, o se phio phiyọ ẹwẹn rẹ iniọvo rere ayen rhe vwẹ ukẹcha kẹ avwanre re de ruiruo rẹ uwevwin. Ọ sa nẹrhẹ iniọvo na nene avwanre nẹrhovwo kugbe. Yẹrẹ ọ sa nẹrhẹ avwanre karophiyọ eta rẹ uchebro rehẹ Baibol na, kerẹ iphiẹrophiyọ rẹ akpọ kpokpọ rẹ ọga vẹ emiavwe kanre. (Rom 15:4) Ọ sa da avwanre siẹrẹ iruo rẹ aghwoghwo de she kpotọ. Oniọvo aye ọvo re se Laurel vwẹ United States dia evunrẹ ijini ra vwọ wẹn (iron lung) vwẹ ọsoso ẹgbukpe 37! Ọ rioja rẹ ikansa kugbe ọga rẹ ohọroma rọ brare mamọ, o ji kpo omaẹbẹrẹ sansan. Jẹ ena djẹ rẹ aghwoghwo-o. O ghwoghwo ota kẹ inọsu vẹ ihwo efa re cha uwevwin rọyen. Ọ da havwen mamọ, ọ chọn ihwo 17 uko vwọ mrẹ uyota na vughe! w20.12 24 ¶9; 25 ¶12

Ọyinkọ Pọl guọnọ ukẹcha. Vwẹ omarẹ 56 C.E., ihwo buebun shabọ phiyọ, ayen de kpono kpo otafe ri Jerusalẹm rere ayen vwọ teyọn hwe. Ẹdẹ rọ vwọ kpahọn re vwo mu Pọl kpo Sanhẹdrin, ivwighrẹn rọyen dino vwẹ abọ sha. (Iruo 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Ọke yena Pọl se roro, ‘Ọke vọ yen mi che chirakon rẹ oja nana te?’ Ukẹcha vọ yen Pọl mrẹre? E vwo mu Pọl nu, vwẹ ason rọ vwọ kpahọn “Ọrovwohwo” Jesu de mudia kẹrẹ, ọ da vuẹ: “Jẹn udu wẹn gan, kidie obo ru wo se oseri kẹ vwẹ vwi Jerusalẹm na, ọtiọye wo ji che se oseri kẹ vwẹ vwi Rom.” (Iruo 23:11) Uchebro yena fo aruọke dẹn! Jesu jiri Pọl vwọ kẹ aghwoghwo ro ruru vwẹ Jerusalẹm. O ji ve kẹ Pọl nẹ o che te Rom gberhẹnẹdẹ re ghwoghwo kpobarophiyọ. Ive yena nẹrhẹ oma fun Pọl kerẹ ọmọ rẹ ọsẹ rọyen mu phiyọ obọ. w20.11 12 ¶1, 3; 13 ¶4

Iphiẹrophiyọ rẹ Uvie na pha kerẹ “ọtan rẹ avwanre churu erhi rẹ avwanre mu,” rọ yọnrọn avwanre o toro ẹdia rẹ avwanre hepha-a. Roro kpahen ive ri Jihova rehẹ obaro na. Vwẹ ọke yena ohwo vuọvo rha cha ro ẹnwa-an. (Aiz. 65:17) Vwẹ ẹro roro akpọ rẹ ufuoma rọ vrabọ ẹnwan. (Maika 4:4) Wọ je cha sẹro rẹ iphiẹrophiyọ wẹn wọ da vuẹ ihwo efa kpahọn. Ru oborẹ wo se ru eje vwẹ iruo rẹ aghwoghwo vẹ odibo egbe na. Wo de ru ọtiọyen, wo che vwo “ẹroẹvwọsuọ rhiri rhi te oba.” (Hib. 6:11) Eyeren nana vwo kuẹphiyọ na, avwanre che rhiẹromrẹ ebẹnbẹn buebun re sa nẹrhẹ a ro ẹnwan. Avwanre se hirharoku ebẹnbẹn re sa nẹrhẹ a ro ẹnwan siẹrẹ a da vwẹroso Jihova. E gbe jẹ e djephia womarẹ uruemu nẹ avwanre vwo esegbuyota kpahen ive ri Jihova nana: “Oma ehwemuẹ kugbe ẹro ẹvwọ suọ ọye ogangan rẹ ovwan epha.”—Aiz. 30:15. w21.01 7 ¶17-18

Noso nẹ Une Rẹ Ejiro 103:8 churu ehrọre ri Jihova si uruemu rọyen ọfa rọ dia arodọnvwẹ. (Eyan. 34:6) Idjerhe ọvo rẹ Jihova vwo gbe arodọnvwẹ kẹ avwanre yen ọ vwọ reyọ vwo ghovwo ogbeku avwanre. (Une 51:1) Vwẹ Baibol na, arodọnvwẹ vrẹ e di vwo ghovwo ohwo. Arodọnvwẹ ọyen ọdavwẹ ọgangan ro rhe ohwo siẹrẹ ọ da mrẹ ohwo ọfa rọhẹ ẹdia ebẹnbẹn, ọdavwẹ na mi muo vwọ vwẹ ukẹcha phia. Jihova vuẹ avwanre nẹ owenvwe ọgangan ro vwori rọ vwọ vwẹ ukẹcha kẹ avwanre gan vrẹ ẹguọnọ rẹ oniọmọ vwo kẹ ọmọ rọyen. (Aiz. 49:15) Arodọnvwẹ yen muẹ Jihova vwọ chọn avwanre uko ọke ra dahẹ ẹdia ebẹnbẹn. (Une 37:39; 1 Kọr. 10:13) E se gbe arodọnvwẹ kẹ iniọvo na womarẹ a vwọ reyọ vwo ghovwo ayen nẹ otọ rẹ evun cha siẹrẹ ayen de gbe avwanre ku. (Ẹfe. 4:32) Idjerhe ọghanghanre ọfa re se vwo gbe arodọnvwẹ kẹ ayen yen, e vwo biẹcha ayen siẹrẹ ayen de hirharoku ebẹnbẹn. Ọtiọyena jẹ avwanre je vwẹrokere Jihova rọ dia ohwo ro dje ẹguọnọ rọ ma rho kparobọ phia.—Ẹfe. 5:1. w21.01 21 ¶5

Ọgbuyovwin rẹ orua cha kẹnoma kẹ orọnvwọn ọvo. E jẹ o muomaphiyọ iruo rọyen vwọ vrẹ oyerinkugbe rẹ orua rọyen vẹ Jihova kugbe ẹguọnọ ro fori nẹ o dje kẹ aye-en, o mi ji yono ayen. Jihova yono je ghwọkuẹ avwanre kidie ọ guọnọ chọn avwanre uko. (Hib. 12:7-9) Kerẹ Ọsẹ rọyen, Jesu yono otu rehẹ otọ usuon rọyen vwẹ idjerhe rẹ ẹguọnọ. (Jọn 15:14, 15) Ọ vwẹ ọghwọku ọgangan phia vwẹ idjerhe rẹ ẹguọnọ. (Mat. 20:24-28) Ọ riẹnre nẹ avwanre gbare-e, avwanre ji ruẹchọ. (Mat. 26:41) Ọgbuyovwin rẹ orua rọ vwẹrokere Jihova vẹ Jesu karophiyọ nẹ aye vẹ emọ rọyen gbare-e. Ọ “djaoma” kuẹ aye-en. (Kọl. 3:19) Ukperẹ ọtiọyen, ọ reyọ uchebro rọhẹ Galesha 6:1 vwo ruiruo, rọ vwọ chọn ayen uko “vwẹ erhi dẹndẹn” je karophiyọ nẹ ekpuyovwin rọyen gbare-e. Kerẹ Jesu, ofori nẹ ọ dia oniru vwọ kẹ orua na. w21.02 6-7 ¶16-18

Jihova womarẹ ọtanhirhe na vwọ dẹ arhọ rẹ ohwo ọvuọvo vwevunrẹ ukoko na reyọ kugbe kohwo kohwo ro vwo esegbuyota kpahen Jesu. (Mak 10:45; Iruo 20:28; 1 Kọr. 15:21, 22) Ọtiọyena, oshephiyọ dẹn nẹ Jihova reyọ Jesu rọ vwẹ arhọ rọyen kpahotọ kẹ avwanre na vwo mu ọgbuyovwin rẹ ukoko na. Kerẹ ọgbuyovwin rẹ avwanre, Jesu vwo ẹgba ro vwo jurhi ro che sun ohwo ọvuọvo, erua, kugbe ukoko na eje ji vwo imuẹro nẹ ayen yan nene. (Gal. 6:2) Ẹkẹvuọvo, ọ dia urhi ọvo yen Jesu vwo muẹ-e. O vwo ẹguọnọ rẹ avwanre je vwẹrote avwanre. (Ẹfe. 5:29) Iniọvo eya djephia nẹ ayen muọghọ kẹ Kristi siẹrẹ ayen da yan nene odjekẹ rẹ eshare rẹ Jesu vwo mu nẹ i vwẹrote ayen. Iniọvo eshare djephia nẹ ayen riẹn oborẹ ọgbuyovwin mudiaphiyọ siẹrẹ ayen de brọghọ phiyọ iniọvo eya oma. Ọke rẹ ihwo eje vwẹ ukoko na da riẹn ji muọghọ kẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ ọgbuyovwin, ufuoma cha dia evunrẹ ukoko na. Ọ rọ ma rho, avwanre ghwa ujiri vwo rhe Jihova rọ dia ọsẹ rẹ avwanre rọhẹ obodjuvwu. w21.02 18-19 ¶14-17

Ọke rẹ Devid vẹ ihwo ri nenire vwo siomanu, ayen da yanjẹ erua rayen vwo kpo ohọnre ọvo. Ayen vwọ hẹ oboyin, ivwighrẹn de rhi gborho iwevwin rayen ji mu erua rayen kpo eviẹn. Manẹ Devid rha sa tanẹ kidie ọyen ọgba ofovwin, ọyen ọvo cha guọnọ idjerhe ro vwo sivwin ayen. Ẹkẹvuọvo o ru ọtiọye-en, ọ da guọnọ odjekẹ mie Jihova. Devid da nọ Jihova: “Me vwọ tua ihwo na?” Jihova da kpahen kẹ nẹ ọ vwọ tua ayen, nẹ o che phikparobọ. (1 Sam. 30:7-10) Die yen wo se yono vwo nẹ obo re phiare na? Nokpẹn rẹ uchebro mie ihwo efa tavwen wo ki brorhiẹn. Ighene, ovwan riẹn mie esẹ vẹ ini rẹ ovwan. Ekpako re ga krẹre je sa vwẹ uvi rẹ uchebro kẹ wẹ. Jihova vwẹroso eshare nana re vwo mu na, wọ je sa vwẹroso ayen. Jihova ni ayen kerẹ eshare re vwo “ru ẹse” kẹ ukoko na. (Ẹfe. 4:8) Wọ cha mrẹ erere siẹrẹ wọ da vwẹrokere esegbuyota rayen, je kerhọ rẹ iroroẹjẹ rẹ aghwanre rẹ ayen vwọphia. w21.03 4-5 ¶10-11

Jesu tare nẹ a rha reyọ obo re seri vwo ruiruo-o, jẹ avwanre họhọ ohwo rọ bọn uwevwin rọyen phiyọ enu rẹ ehavwo. Ọ wianre gangan ẹkẹvuọvo ọ wian kufia. Diesorọ? Kidie uwevwin na cha guọghọ totọ siẹrẹ ogiribo da teyọn, oghwe de ji kuo. (Mat. 7:24-27) Vwẹ idjerhe vuọvo na, avwanre rha reyọ obo re yonori na vwo ruiruo-o, kọyen a wian kufia. Ọtiọyena, esegbuyota rẹ avwanre che phieghe siẹrẹ e de rhiẹromrẹ edavwini yẹrẹ omukpahen. Ẹkẹvuọvo, avwanre de yono ji reyọ obo re yonori na vwo ruiruo ọ cha nẹrhẹ e brorhiẹn ri shephiyọ, vwo ufuoma vrẹ obo ri jovwo ji vwo esegbuyota rọ nabọ ghwotọ. (Aiz. 48:17, 18) A sa vwọ sẹro rẹ ọyọnregan rẹ avwanre vwẹ ọke rẹ omukpahen, ofori nẹ a vwẹroso Jihova womarẹ ẹrhovwo ẹnẹ ji vwo ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ uyono ri Baibol rọ ghwotọ. O ji fo nẹ a karophiyọ nẹ a vwọ vwẹ urinrin kẹ Jihova yen obo re ma ghanre e se ru. Avwanre se vwo imuẹro nẹ Jihova cha sen avwanre-e, o ji vwo emu vuọvo rẹ ohwo se ru vwọ da obọ rẹ ẹguọnọ ro vwo kpahen avwanre ji-i.—Hib. 13:5, 6. w21.03 15 ¶6; 18 ¶20