January

Jesu “vwọ mrẹ” aye rẹ ọmọ rọyen ghwuru na ọtiọyena “ẹro rọye da dọn.” (Lu 7:13) Ọ dia Jesu de re ehrọre rẹ aye na ọvo-o; o ji gbe arodọnvwẹ kẹ. Ọ da vwẹ upho re bọrọ bọrọ vwọ vuẹ nẹ: “Wọ viẹ-ẹ.” Ọ da je jowọ rọ vwọ vwẹ ukẹcha kẹ. Ọ da rhọvwọn ọmọ na je “reyọ vwọ kẹ oni rọye.” (Lu 7:14, 15) Die yen avwanre se yono nẹ igbevwunu rẹ Jesu ruru rọ vwọ rhọvwọn ọmọ rẹ ayeuku na? Avwanre yono obo re se vwo gbe arodọnvwẹ kẹ ihwo ri vwere uvweri. Kerẹ Jesu, avwanre se gbe arodọnvwẹ kẹ ihwo ri vwere uvweri womarẹ e vwo vwo oniso rayen. Avwanre sa jowọ re vwo gbe arodọnvwẹ kẹ ayen womarẹ obo ra ta vẹ obo re ruẹ vwọ chọn ayen uko ji vwo bru ayen uche. (Isẹ 17:17; 2Kọ 1:3, 4; 1Pi 3:8) Emerọnvwọn vẹ eta re ni fiemu dede-e sa nẹrhẹ ayen mrẹ ọbọngan vẹ uchebro. w23.04 5-6 ¶13-15

Dede nẹ Jesu riẹnre nẹ ugbeyan rọyen na ghwe ghwu nu obọ, ọ je dia asan rọ hepha na ẹdẹ ivẹ tavwen o ki mu oyan phiyọ vwo kpo Betani. Ọtiọyena ọke rẹ Jesu vwo te oboyin, jẹ Lazarọs ghwuru ọsoso ẹdẹ ẹne re. Jesu guọnọ ru orọnvwọn ro che fi erere kẹ igbeyan rọyen je ghwa ujiri vwo rhe Ọghẹnẹ. (Jọ 11:6, 11, 17) Ikuegbe nana yono avwanre oborẹ uvi rẹ ugbeyan mudiaphiyọ. Roro kpahọn: Ọke rẹ Meri vẹ Mata vwọ reyọ ovuẹ vwo rhe Jesu, ọ dia ayen vuẹ rẹ nẹ ọ rhe Betani-i. Ayen de tanẹ oma rẹ ugbeyan rọyen ganre-e. (Jọ 11:3) Jesu sa rhọvwọn Lazarọs vwẹ asan rọ hepha ọke ro vwo ghwu. Dedena, Jesu de kpo Betani ra vwomaba igbeyan rọyen Meri kugbe Mata. Wo vwo ugbeyan rọ sa chọn wẹ uko ọ da tobọ dianẹ wọ vuẹrẹ nẹ o ru ọtiọye-en? Ọ da dia ọtiọyen kọyen wọ sa vwẹrosuọ vwẹ “ẹdoja.” (Isẹ 17:17) Kerẹ Jesu, e ja dia oka rẹ ugbeyan ọtiọyen vwọ kẹ ihwo efa! w23.04 10 ¶10-11

E de hirharoku ọdavwini, e se no nẹ akpọ ọkpokpọ ri Jihova na cha sa rhe-e. Kẹ ọnana mudiaphiyọ nẹ avwanre rhe vwo esegbuyota-a? Ọ dia ọtiọyen ọ hepha-a. Roro kpahen udje nana. Vwẹ ọke rẹ ohwahwa ekpahen ọgangan da herọ, e se no nẹ ohwahwa na rhe che notọ-ọ. Ẹkẹvuọvo o kriri o vwori-i ohwahwa na je cha ghwiẹ. Ọtiọyen ọ je hepha nẹ, siẹrẹ ofu de dje avwanre, e se roro nẹ akpọ ọkpokpọ na cha rhe-e. Ẹkẹvuọvo e de vwo esegbuyota rọ ganre, a cha riẹn nẹ ive rẹ Ọghẹnẹ eje che rugba. (Un 94:3, 14, 15; Hib 6:17-19) Vẹ imuẹro yena, ke se phi ẹga ri Jihova phiyọ ẹdia rẹsosuọ vwẹ akpeyeren. E jẹ a ta ota kpahen ẹdia ọfa ra da guọnọ esegbuyota rọ ganre—iruo aghwoghwo na. Ihwo buebun roro nẹ “iyẹrẹn esiri” kpahen akpọ ọkpokpọ rẹ Ọghẹnẹ na cha sa dia uyota-a. (Mt 24:14; Izi 33:32) E ja vwẹ uphẹn kẹ ẹwẹn ivivẹ ro rhe ayen na nẹ o ji ghworo avwanre-e. A sa vwọ kẹnoma kẹ emu ọtiọyen, ko fori nẹ e ru esegbuyota rẹ avwanre gan ọkieje. w23.04 27 ¶6-7; 28 ¶14

O vwo ọkiọvo wo vwo roro sẹ Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo wẹn? Ọ da dia ọtiọyen, ọ dia owẹ ọvo yen vwo oka rẹ iroro yena-a. Iniọvo avwanre buebun ji vwo iroro yena, marho siẹrẹ ayen de hirharokuẹ ebẹnbẹn. Avwanre da rioja, a je sa mrẹ bẹnbẹn ra vwọ riẹn oborẹ Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo avwanre wan. Diesorọ a sa vwọ vwẹroso Jihova nẹ ọ cha kpahenphiyọ ẹrhovwo rẹ idibo rọyen? Ọbe Ọfuanfon na kẹ avwanre imuẹro nẹ Jihova vwo ẹguọnọ avwanre mamọ nẹ o ji ni avwanre ghanghanre. (Heg 2:7; 1Jọ 4:10) Ọyensorọ ọ vwọ vuẹ avwanre nẹ a nokpẹn rẹ ukẹcha rọyen womarẹ ẹrhovwo. (1Pi 5:6, 7) Ọ guọnọ chọn avwanre uko vwọ dia igbeyan rọyen ji phi ebẹnbẹn re hirharokuẹ kparobọ. bọ buebun vwẹ Baibol na, yen avwanre vwo se mrẹ nẹ Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo rẹ idibo rọyen. Wọ vwẹ ẹwẹn roro udje ọvo ọtiọyen? w23.05 8 ¶1-4

Meri vwo oyerinkugbe romobọ rọyen vẹ Jihova; ọ vwẹ esegbuyota rọyen vwọ ya Josẹfu-u. Ọ nabọ riẹn Isiesi Ọfuanfon na dẹn. Ọ je rhuẹrẹ ọke phiyọ ro vwo roro kpahen Isiesi Ọfuanfon na. (Lu 2:19, 51) Aphro herọ-ọ, oyerinkugbe rọ vẹ Jihova gbe vwo yen nẹrhẹ ọ dia omamọ rẹ aye. Nonẹna, eya buebun davwẹngba ayen vwọ vwẹrokere Meri. Kere udje, oniọvo aye re se Emiko da ta: “Tavwen me ke rọvwọn, mi vwo ọke mi vwo ru uyono romobọ. Ẹkẹvuọvo me vwọ rọvwọn nu, kidie nẹ ọshare mẹ yen sun avwanre vwẹ ẹrhovwo je vwẹrote ẹga rẹ orua rẹ avwanre, ọnana da nẹrhẹ me vwẹ esegbuyota mẹ vwọ ya. Ke me rhe mrẹ nẹ ofori nẹ mẹvwẹ komobọ davwẹngba vwo ru oyerinkugbe mẹ vẹ Jihova ganphiyọ. Enẹna me rhuẹrẹ ọke phiyọ me vẹ Ọghẹnẹ vwo ta ota kuẹgbe womarẹ—ẹrhovwo, isese ri Baibol, ji roro kpahen obo ri mi seri na.” (Ga 6:5) Eya, ovwan vwọ davwẹngba vwo ru oyerinkugbe rẹ ovwan vẹ Jihova ganphiyọ ye, ọshare wẹn ko che jiri uwe ji vwo ẹguọnọ wẹ vrẹ obo ri jovwo.—Isẹ 31:30. w23.05 22 ¶6

E vwiẹ avwanre vẹ oshọẹdjẹ ri Jihova-a; e yono tavwen e ki vwo. Idjerhe ọvo e se vwo ru ọtiọyen ọyen a vwọ fuẹrẹn emama. Kọke kọke a da mrẹ aghwanre rẹ Ọghẹnẹ, ẹgba rọyen, kugbe ẹguọnọ rọyen vwẹ oma rẹ obo “rọ mare,” ọghọ kugbe ẹguọnọ rẹ avwanre vwo kpahọn kọ ganphiyọ. (Ro 1:20) Idjerhe ọfa re se vwo vwo oshọẹdjẹ rẹ Ọghẹnẹ yen a vwọ nẹrhovwo ọkieje. E de ru ọtiọyen, ke che vughe Jihova phiyọ. Kọke kọke a da nẹrhovwo rhe nẹ ọ kẹ avwanre ẹgba re vwo chirakon rẹ ọdavwini, ọnana karophiyọ avwanre nẹ ọyen ohwo vẹ ẹgba. Avwanre da kpẹvwẹ fikirẹ izobo rẹ ọtanhirhe rẹ Ọmọ rọyen na, ọnana nẹrhẹ avwanre karophiyọ oborẹ Jihova vwo ẹguọnọ rẹ avwanre te. Siẹrẹ e de vwo obẹnbẹn je rẹ Jihova nẹ ọ vwẹ ukẹcha kẹ avwanre, ọnana karophiyọ avwanre nẹ ọyen ohwo vẹ aghwanre. Ẹrhovwo tiọyena nẹrhẹ ọghọ rẹ avwanre muẹ kẹ Jihova ganphiyọ. Ọnana ko mu avwanre vwọ kẹnoma kẹ kemu kemu ro se gbowọphiyọ oyerinkugbe avwanre vẹ ọyen. w23.06 15 ¶6-7

Ọkieje yen Jihova vwọ vwẹ irhi rẹ ihwo rọyen se vwo ẹruọ rayen vwọ kẹ ayen. Kerẹ udje, ekpako rẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ ta ota kpahen erọnvwọn erha re sa nẹrhẹ Inenikristi mudia gan: (1) ayen kẹnoma kẹ edjọẹgọ, ayen vwẹ ẹga kẹ Jihova ọvo, (2) ayen ni ọbara ghanghanre, kugbe (3) ayen nene iwan ri Jihova rehẹ Baibol na. (Iru 15:28, 29) Nonẹna, mavọ yen Inenikristi se vwo mudia gan vwẹ ẹdia erha nana re djunute na? Womarẹ ayen vwo nyupho je vwẹ ẹga kẹ Jihova. Ọ vuẹ ihwo rẹ Izrẹl nẹ ọyen ọvo yen ayen vwẹ ẹga kẹ. (Urh 5:6-10) Ọke rẹ Idẹbono vwọ davwen Jesu ni, ọ da ta kẹ nẹ: Jihova ọvo yen wọ vwẹ ẹga kẹ. (Mt 4:8-10) Ọtiọyena, avwanre vwẹ ẹga kẹ ema-a. Avwanre je vwẹ ẹga kẹ ihworakpọ-ọ—ọ dianẹ ayen ilori rẹ ẹga, ihwo ri suẹn, ihwo ri fa ibọrọ yẹrẹ ihwo re nyo odẹ re ayen vwẹ ifimu—e ji ni ayen kerẹ eghẹnẹ-ẹ. Avwanre vwẹ ẹga kẹ ọ rọ “ma erọnvwọn eje.”—Ẹvw 4:11. w23.07 14-15 ¶3-4

Akpọ rẹ Eshu nana vọnre vẹ urhurusivwe rẹ ọfanrhiẹn vẹ ihoho rẹ ihwo re banphiyọ. (Ẹf 4:19) Ọtiọyena ofori nẹ e vwo vwo oshọẹdjẹ rẹ Ọghẹnẹ je kẹnoma kẹ obo re brare. Vwẹ Isẹ uyovwin 9, a ta ota kpahen eya ivẹ, a vwẹ ọvo vwo dje aghwanre, a da rha vwẹ o ro chekọ vwo dje ẹkpa. Ayen ọvuọvo se ivwugheghẹn rẹ ihwo—kọyẹn ihwo ri “vwo ọhọ-ọ.” Ayen ọvuọvo tanẹ, ‘Yanrhe uwevwin mẹ wọ rhe re emu.’ (Isẹ 9:1, 4-6) Ẹkẹvuọvo obo re phia kẹ ayen ọvuọvo re seri na fẹnẹre. E jẹ a fuẹrẹn use rẹ “ẹkpa rẹ aye” na. (Isẹ  9:13-18) Ọ nabọ kparẹ unu se ihwo ri vwo ọhọ-ọ nẹ, “vwẹriẹ rhe etinẹ” ovwan rhe re emu. Kẹ die yen phiare? Ayen “rha riẹn nẹ erivwi etiyi-in.” E si avwanre orhọ kpahen “igberadja na” kugbe aye rọ ta “eta ro riẹriẹvwe.” A vuẹ avwanre nẹ: “Uwevwi rọye she divwi kpotọ.” (Isẹ 2:11-19) Ọbe rẹ Isẹ 5:3-10 si avwanre orhọ kpahen “igberadja na” rẹ awọ rọyen “suẹn ohwo kpo ughwu.” w23.06 21-22 ¶6-7

O fori nẹ ekpako dia ihwo ra sa vwẹrokere a da ta ota kpahen uruemu ra vwọ nuẹ. (1Ti 3:2, 3) Kerẹ udje, e jẹ ọkpako vuọvo roro nẹ iroroẹjẹ eje rọ vwọ phia yen ekpako ichekọ cha reyọ kidie nẹ o vien aye-en. E jẹ ọ karophiyọ nẹ ẹwẹn ọfuanfon ri Jihova se mu ọkpako ọfa vwọ reyọ iroroẹjẹ phia rọ cha nẹrhẹ ayen brorhiẹn rẹ aghwanre. Ọ da dianẹ orhiẹn rẹ ekpako na vwọso odjekẹ ri Baibol vuọvo-o, ekpako ri vwo uruemu ra vwọ nuẹ, che bicha orhiẹn na, ọ da tobọ dianẹ o je aye-en. Inenikristi da dia ihwo re nuẹ, ayen cha mrẹ ebruphiyọ buebun. Avwanre vẹ iniọvo na che vwo uvi rẹ oyerinkugbe, ọ je cha ghwa ufuoma rhe ukoko na. Dede nẹ iruemu vẹ asan rẹ iniọvo rẹ avwanre nurhe fẹnẹre, avwanre eje nabọ ga Jihova kuẹgbe. Vwọ vrẹ enana eje, oma vwerhen avwanre ra vwọ riẹn nẹ Jihova Ọghẹnẹ rọ dia ohwo rọ nuẹ na yen avwanre vwẹrokere. w23.07 25 ¶16-17

Daniẹl yono kpahen aroẹmrẹ rehẹ Baibol na vẹ ẹwẹn rọ vwọ riẹn uyota na. Daniẹl ohwo rọ vwomakpotọ, ọ je mrẹvughe nẹ siẹrẹ ihwo de sikẹre Jihova ji yeren akpọ nene iwan rọyen, ọ vwẹ ukẹcha kẹ ayen vwo vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ rọyen. (Da 2:27, 28) Daniẹl djerephia nẹ ọyen ohwo rọ vwomakpotọ kidie ọ vwẹroso ukẹcha ri Jihovah. (Da 2:18) Daniẹl nabọ frẹkotọ yono. Ọ hiẹ guọnọ ẹkpahọnphiyọ vwẹ ẹbẹre ri Baibol re herọ vwẹ ọke yena. (Jer 25:11, 12; Da 9:2) Mavọ wọ sa vwọ vwẹrokere Daniẹl? Roro kpahen obo ri mu we vwo yono kpahen aroẹmrẹ rehẹ Baibol na. Owenvwe wọ vwọ riẹn uyota na yen mu we vwo yono kpahen aroẹmrẹ rehẹ Baibol na? Ọ da dia ọtiọyen, Jihova cha cha wẹ uko. (Jọ 4:23, 24; 14:16, 17) Ihwo evo ru ọtiọyen ayen se vwo djephia nẹ Baibol na dia ota rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Ọtiọyena, kẹ ayen roro nẹ ayen ọvo se brorhiẹn rẹ obo ri yovwirin vẹ obo re chọre ji yeren akpọ nene iwan romobọ rayen. Ẹkẹvuọvo, ofori nẹ e yono vẹ ẹwẹn ra vwọ riẹn uyota na. w23.08 9 ¶7-8

A da vwẹ oma vwanvwe ihwo efa, e se krun oghwa nyẹ oma. (Ga 6:4) E de ru ọtiọyen, ọ cha nẹrhẹ a rioma ji no nẹ e yovwin vrẹ ayen. (Ga 5:26) A da davwẹngba re vwo ru oborẹ ihwo efa ru re dede nẹ ẹgba rẹ avwanre muro-o, ọ sa so okpetu kẹ avwanre. Ọ da dianẹ “emu rẹ phi ẹro phihọ nu ra da kparọ ọ nẹrhẹ udu rẹ ohwo mwa ọga,” mavọ yen ọ bra te e vwo phi ẹwẹn phiyọ obo re che se ru-u! (Isẹ 13:12) E de ru ọtiọyen, o se mie avwanrẹ ẹgba je nẹrhẹ e jẹ onẹ rẹ arhọ na ẹ djẹ toba. Wo ruẹ vrẹ oborẹ Jihova guọnọ mie we-e. Ọ guọnọre nẹ wo ru vrẹ asan rẹ ẹgba wẹn muru-u. (2Kọ 8:12) Vwo imuẹro nẹ Jihova reyọ obo wo ruẹ vwọ vwanvwe ọ rẹ ihwo efa-a. (Mt 25:20-23) O vwo omavwerhovwẹn kpahen ẹga ro nẹ otọ ubiudu wẹn rhe ru wọ vwọ kẹ, evun-ẹfuọn wẹn, kugbe akoechiro wẹn. w23.08 29 ¶10-11

Jihova nyo use ri Samsin ọ da vwẹ ame kẹ da vwọrẹ igbevwunu. Ọke rọ vwọ da ame na nu, “erhi rọyen de bro rhe, oma rọye de rherhevi.” (Igu 15:19) Ọ sa dianẹ ẹtẹrhe ame nana je herọ ikpe evo rẹ ẹwẹn Ọfuanfon na vwo mu ọmraro Samuẹl vwo si ọbe rẹ Iguẹdjọ. Ẹtẹrhe ame yena rọ djẹ na sa karophiyọ ihwo rẹ Izrẹl re mrẹrẹ nẹ Jihova cha vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re fuevun ga siẹrẹ ayen da vwẹrosuọ. O toro ena, okẹ yẹrẹ oborẹ avwanre ru re vwẹ ẹga rọye-en, a je guọnọ ukẹcha ri Jihova. E jẹ a vwomakpotọ mrẹvughe nẹ uvi rẹ ophikparobọ, obọ ri Jihova yen o nẹ cha siẹrẹ a da vwẹrosuọ. Kirobo ri Samsin vwo ẹgba ọke rọ vwo da ame ri Jihova vwọ kẹ na, a cha mrẹ ọbọngan siẹrẹ a da reyọ erọnvwọn eje ri Jihova vwọ kẹ avwanre vwo ruiruo vọnvọn.—Mt 11:28. w23.09 4 ¶8-10

Die yen e se ru siẹrẹ ohwo da kpare avwanre ophu, kerẹ ọ da ta ota ọbrara kpahen Ọghẹnẹ yẹrẹ Baibol na? E jẹ a rẹ Jihova nẹ ọ kẹ avwanre ẹwẹn ọfuanfon vẹ aghwanre rọyen a sa vwọ kpahenphiyọ ota na bọrọbọrọ. Kẹ a da rha mrẹvughe nẹ a kpahenphiyọ ota na vwẹ idjerhe ro fori-i vwo? A je sa rhoma nẹrhovwo kpahọn ji roro oborẹ avwanre se vwo ru yovwinphiyọ ọke ọfa. E de ru ọtiọyen, Jihova cha kẹ avwanre ẹwẹn ọfuanfon re se vwo sun ophu avwanre ji djephia nẹ avwanre ihwo dẹndẹn. Ẹkpo ri Baibol evo sa cha avwanre uko vwo sun ẹrẹnvwe avwanre siẹrẹ ihwo da kpare avwanre ophu. Ẹwẹn ọfuanfon rẹ Ọghẹnẹ sa nẹrhẹ avwanre karophiyọ ẹkpo ri Baibol tiọyena. (Jọ 14:26) Kerẹ udje, odjekẹ rehẹ ọbe rẹ Isẹ sa cha avwanre uko vwọ dia ihwo ri vwo uruemu ri dẹndẹn. (Isẹ 15:18) Ọbe yena ji dje erere ra cha mrẹ siẹrẹ e de sun oma ọke rẹ ihwo da kpare avwanre ophu.—Isẹ 10:19; 17:27; 21:23; 25:15. w23.09 15 ¶6-7

Ọyinkọn Pita riẹnre nẹ ọyen che ghwu kẹrẹkpẹ. Vwẹ uvwre rẹ ikpe buebun rọ fuevun ga na, ọ vẹ Jesu wian kugbe, o rhie ẹchẹ re vwo ghwoghwo vwẹ asan efa phiyọ, ọ je ga kerẹ ọvo vwẹ usun rẹ ẹko rọvwẹrote na. Ẹkẹvuọvo iruo ri Pita ji rhi re-e. Vwẹ omarẹ ikpe 62-64 C.E., ẹwẹn ọfuanfon muro vwo si ẹbe ivẹ—ọbe ri Pita 1 vẹ ọ rẹ 2 vwẹ Baibol na. Ọ tare nẹ ọyen rhẹro rọyen nẹ ẹbe ivẹ nana cha vwẹ ukẹcha kẹ Inenikristi ọke rẹ ọyen de ghwu nu. (2Pi 1:13-15) Pita si ẹbe ivẹ rọyen na vwẹ ọke rẹ ihwo re vẹ ọyen gba ga kuẹgbe vwo hirharoku “edavwini sansan” re “lagha” ayen. (1Pi 1:6) Ihwo umwemwu davwẹngba rẹ ayen vwọ ghwa iyono rẹ efian vẹ iruemu ri jẹfuọn rhe ukoko na. (2Pi 2:1, 2, 14) Inenikristi re dia Jerusalẹm che hirharoku “oba rẹ emu na eje” kẹrẹkpẹ, kọyen ọke rẹ isodje ri Rom cha vwọ ghwọrọ orere yena kugbe eyeren rẹ ihwo ri Ju. (1Pi 4:7) Aphro herọ-ọ ẹbe ri Pita na cha Inenikristi uko vwọ riẹn oborẹ ayen se ru vwo chirakon rẹ edavwini rẹ ọke yena ji muegbe vwọ kẹ edavwini re cha obaro. w23.09 26 ¶1-2

Kerẹ Jesu, ọke buebun, avwanre yono ẹmienyo siẹrẹ e de hirhiaroku ebẹnbẹn. Kẹrẹ udje, ọke rẹ ọga ri COVID-19 vwọ tonphiyọ, a da vuẹ avwanre nẹ a dobọ rẹ omẹvwa ji vwẹ Ọguan Ruvie rẹ avwanre, ji dobọ rẹ owian rẹ aghwoghwo ri nuwevwin kpo uwevwin rẹ avwanre ji. Wọ mrẹrẹ bẹnbẹn wo vwo nene odjekẹ yena? Dedena, ẹmienyo wẹn sẹro wẹ, nẹrhẹ ukoko na dia vwọrẹ okugbe ji nẹrhẹ oma vwerhen Jihova. Enẹna, avwanre eje muegbe vrẹ obo ri jovwo re vwo nene odjekẹ ra cha vwọ kẹ avwanre siẹrẹ ukpokpogho rode na da hẹ otọ re, ọnana se sivwin arhọ avwanre! (Job 36:11) Avwanre nyeme ri Jihova fikirẹ ẹguọnọ re vwo kpahọn vẹ owenvwe re vwo ru ọhọre rọyen. (1Jọ 5:3) Avwanre cha sa hwosa rẹ oborẹ Jihova ru kẹ avwanre-e. (Un 116:12) Ẹkẹvuọvo, avwanre se nyẹme rọyen vẹ ihwo rọ rhọnvwe kẹ nẹ i sun avwanre. Avwanre de nyẹme, jẹ e djephia nẹ avwanre ihwo re ghwanre. Avwanre da dia ihwo re ghwanre, ke se ru udu ri Jihova ghọghọ.—Isẹ 27:11. w23.10 11 ¶18-19

Ọ da dianẹ amakashe ọvo ta ota kẹ wẹ, wọ cha kerhọ kẹ obo rọ ta? Nonẹna, o vwo amakashe ọvo rọ ta ota kẹ “kẹgborho kẹgborho kugbe uvwiẹ kugbe ẹrẹnvwe kugbe ihwo.” Die yen ọ ta? “Djoshọ rẹ Ọghẹnẹ wọ vwẹ urinrin kẹ . . . Vwẹ ẹga kẹ Ohwo rọ ma odjuvwu na kugbe akpọ na.” (Ẹvw 14:6, 7) Jihova yen Ọghẹnẹ rẹ uyota vuọvo ro fori nẹ ihwo eje vwẹ ẹga kẹ. Mavọ yen ọ vwẹrhoma te ri Jihova vwọ kẹ avwanre uphẹn ọghanghanre ra vwọ vwẹ ẹga kẹ vwẹ uwevwin rẹ ẹga rode rọyen na! Die yen uwevwin rẹ ẹga na, kẹ tivọ yen a da sa mrẹ evuẹ ri djisẹ rọyen fiotọ? Uwevwin rẹ ẹga na dia uwevwin ghevweghe re rhiẹromrẹ-ẹ. Ọyen ọrhuẹrẹphiyotọ ri Jihova ra vwọ vwẹ ẹga kẹ vwẹ idjerhe ro rhiabọreyọ womarẹ izobo rẹ ọtanhirhe ri Jesu na. Ọyinkọn Pọl nabọ dje ọrhuẹrẹphiyotọ nana fiotọ vwẹ ileta ro si rhe Inenikristi ri Hibru rẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ re dia Judia. w23.10 24 ¶1-2

Vwẹ ukpe ri 522 B.C.E., ivwighrẹn rẹ ihwo ri Ju da da ayen obọ ji rẹ ayen vwo jẹ uwevwin rẹ ẹga ri Jihova na ẹrhoma bọn. Ẹkẹvuọvo, Zekaraya vwẹ imuẹro kẹ ihwo ri Ju nẹ Jihova cha reyọ ẹgba rẹ ẹwẹn ọfuanfon Rọyen vwo si ebẹnbẹn eje rẹ ayen hirharokuẹ no. Vwẹ 520 B.C.E., Ovie Dariọs de si obọ ẹdajo rẹ owian rẹ ebanbọn rẹ uwevwin rẹ ẹga na no, ọ da je vwẹ igho vwọ cha ihwo ri Ju na uko je vuẹ usuon rẹ ẹkuotọ na nẹ e vwẹ ukẹcha kẹ ayen. (Ẹzr 6:1, 6-10) Jihova ve kẹ ihwo rọyen nẹ ọyen cha vwẹ ukẹcha kẹ ayen siẹrẹ ayen de phi owian rẹ ẹrhoma bọn rẹ uwevwin rẹ ẹga na phiyọ ẹdia rẹsosuọ. (Heg 1:8, 13, 14; Zek 1:3, 16) Fikirẹ ọbọngan rẹ emraro na vwọ kẹ ihwo ri Ju, ayen da rhoma ton owian rẹ ebanbọn rẹ uwevwin rẹ ẹga na phiyọ vwẹ ukpe ri 520 B.C.E. je bọn re uvwre rẹ ẹgbukpe iyorin. Kidie nẹ ihwo ri Ju phi eruo rẹ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ phiyọ ẹdia rẹsosuọ vwẹ akpeyeren dede nẹ ayen hirharoku egbabọse buebun, Jihova de bicha ayen. Ukuotọ rọyen ayen da ga Jihova vẹ aghọghọ.—Ẹzr 6:14-16, 22. w23.11 15 ¶6-7

Dede nẹ ihwo buebun nyo kpahen ikuegbe rẹ Ebraham, jẹ ayen ghwa riẹn emu buebun kpahọ-ọn. Ẹkẹvuọvo, wọ riẹn erọnvwọn buebun kpahen Ebraham. Kerẹ udje, wọ riẹnre nẹ e se Ebraham “ọsẹ vwọ kẹ ihwo eje ri vwo esegbuyota.” (Ro 4:11) Wo se roro, ‘Me sa vwẹrokere udje rẹ Ebraham ji vwo oka rẹ esegbuyota ro vwori?’ E, wo se ruo. Idjerhe ọvo avwanre se vwo vwo esegbuyota kerẹ Ebraham, ọyen avwanre vwo yono kpahan udje rọyen. Vwo nene oborẹ Ọghẹnẹ vuẹrẹ, Ebraham yan kpo asan oshesheri, dia ebọkpọ vwẹ ikpe buebun, o ji dino reyọ ọmọ rọyen Aizik ro vwo ẹguọnọ kpahen mamọ vwo ze izobo. Enana ro ruru na djerephia nẹ esegbuyota rọyen ganre. Esegbuyota kugbe iruo rẹ Ebraham nẹrhẹ ọ vẹ Ọghẹnẹ dia ugbeyan je nẹrhẹ Ọghẹnẹ rhiabọreyọ. (Jem 2:22, 23) Jihova guọnọre nẹ avwanre eje ọtiọyen ji te we vwo oka rẹ ebruphiyọ rẹ Ebraham vwori. Fikirẹ ọnana, ọ da reyọ ẹwẹn ọfuanfon rọyen vwo mu Pọl kugbe Jems ri si vwẹ Baibol na vwọ ta ota kpahen udje rẹ Ebraham. w23.12 2 ¶1-2

Iniọvo re eya, ovwan tẹn ona rẹ otaẹtakuẹgbe. Ofori nẹ Inenikristi tẹn ona rẹ otaẹtakuẹgbe. Vwọ kpahen ẹdia nana, odibo Jems da ta eta rehẹ obenu na. Wọ da nabọ kerhọ siẹrẹ ihwo efa da ta ota, jẹ wo dje “erorokẹ” vwọ kẹ ayen. (1Pi 3:8) Siẹrẹ wo de roro nẹ wo vwo ẹruọ rẹ oborẹ ohwo ta yẹrẹ oborẹ oma ruo-o, nọ enọ ro fori rere wọ fọ ji roro tavwen wọ ke kpahen. (Isẹ 15:28) Nọ oma wẹn: ‘Obo re me cha ta na ọyen ota rẹ uyota rọ sa bọn ohwo gan? Ọyen ota esiri ro dje ọghọ phia?’ Yono mie iniọvo eya ri tedje re tẹn ona rẹ otaẹtakuẹgbe. (Isẹ 31:26) Kerhọ siẹrẹ ihwo efa da ta ota vẹ oborẹ ayen ta wan. Wo vwo ruẹ yovwẹnphiyọ vwẹ ona rẹ otaẹtakuẹgbe ye, jẹ oyerinkugbe wẹn vẹ ọ rẹ ihwo efa yovwẹnphiyọ. w23.12 21 ¶12

Nonẹna, Jihova je sa reyọ ihwo rẹ orua, igbeyan, yẹrẹ ekpako rẹ ukoko na vwọ cha avwanre uko. Ẹkẹvuọvo, siẹrẹ emu de te avwanre oma, avwanre se vwo ẹwẹn re vwo sioma nẹ ohri rẹ ihwo je dia komobọ. Ẹwẹn yena se rhe ohwo. Kẹ die yen avwanre se ru a sa vwọ mrẹ ukẹcha ri Jihova? Davwẹngba wẹn eje vwọ kẹnoma kẹ uruemu re vwo sioma nẹ ohri rẹ ihwo. Avwanre de sioma nẹ ohri rẹ ihwo, ọ cha nẹrhẹ avwanre tẹnrovi oma avwanre ọvo kugbe ebẹnbẹn rẹ avwanre hirharokuẹ. Ọnana sa nẹrhẹ avwanre brorhiẹn ri shephiyọ-ọ. Vwọrẹ uyota, avwanre eje guọnọ ọke evo ra vwọ dia komobọ, ma rho ọ da dianẹ obo rẹ brare phia kẹ avwanre vwẹ akpeyeren. Ẹkẹvuọvo, ọke rẹ avwanre vwo sioma nẹ ohri rẹ ihwo de gron gan nọ, ọ sa nẹrhẹ avwanre sen ukẹcha ri Jihova womarẹ ihwo vwọ kẹ avwanre. Ọtiọyena, rhiabọreyọ ukẹcha rẹ ihwo rẹ orua, igbeyan, kugbe ekpako rẹ ukoko na. Ni ayen kerẹ ihwo ri Jihova wan oma rayen vwọ cha wẹ uko.—Isẹ 17:17; Aiz 32:1, 2. w24.01 24 ¶12-13

Ihwo re dia Nazarait na veri nẹ ayen cha wanre ẹto raye-en. Ọyen idjerhe rẹ ayen vwo djephia nẹ ayen vwẹ oma kpahotọ kẹ Jihova kare kare. Ọ da ohwo mamọ nẹ, o vwo ọke ọvo vwẹ Izrẹl rẹ ihwo dje ọdavwaro phia yẹrẹ bicha Nazaraiti-i. Ọkievo, ọ guọnọ uduefiogbere Nazarait vwo yerin mu ive rọyen ji yerin akpọ rọ fẹnẹre. (Emọ 2:12) Kidie nẹ avwanre brorhiẹn ra vwọ vwomakpotọ ru ọhọre ri Jihova, kẹ avwanre ji yeren akpọ rọ fẹnẹ ọ rẹ ihwo re riariẹ avwanre phiyọ. A guọnọ uduefiogbere e se vwo dje oma rẹ avwanre phia kerẹ Iseri ri Jihova vwẹ asan re de ruiruo yẹrẹ isikuru. Iruemu rẹ ihwo rẹ akpọ nana vwọ braphiyọ na, avwanre sa mrẹ bẹnbẹn re vwo yeren akpọ nene odjekẹ ri Baibol ji ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na kẹ ihwo efa. (2Ti 1:8; 3:13) Karophiyọ ọkieje nẹ, avwanre ruẹ “udu ri [Jihova] ghọghọ” siẹrẹ e de fiudugberi yeren akpọ rọ fẹnẹ ọ rẹ ihwo re ga-a.—Isẹ 27:11; Mal 3:18. w24.02 16 ¶7; 17 ¶9

Roro kpahen ihwo sansan rehẹ ukoko ri Rom. Ọ dia ihwo ri Ju ra vwẹ Urhi ri Mosis vwo yono ọvo yehẹ ukoko na-a, ẹkẹvuọvo ji te Igiye, rẹ ẹkuruemu rayen fẹnẹ ohwohwo. Ọ sa dianẹ Inenikristi evo eviẹn, efa ke rha hẹ emuvwiẹ—ọkievo efa vwo eviẹn komobọ. Mavọ yen Inenikristi yena se vwo yerin ghene ẹkuruemu sansan rọhẹ ohri rayen ji ru ẹguọnọ rayen ganphiyọ? Ọyinkọn Pọl jiriro kẹ ayen nẹ “we dede ohwohwo.” Die yen ọyena mudiaphiyọ? Ota ra fan phiyọ “dede” na mudiaphiyọ re vwo rhiabọdede ohwo sasasa yẹrẹ ghwologhwolo vwọ ro uwevwin rẹ ohwo yẹrẹ e vwo dje ohwo na vwọ kẹ igbeyan re vwori. Kerẹ udje, Pọl vuẹ Filimọn obo ro che dede Onisimọs, ọviẹn rọ djẹ re nẹ: Ọ “nabọ dede.” (Flm 17) Prisila vẹ Akuila nabọ dede Apolọs, rọ dia ohwo rọ ghwa riẹn emuọvo kpahen ẹga rẹ Inenikristi-i, “ayen da reyọ boma.” (Iru 18:26) Ukperẹ ayen vwọ vwẹ uphẹn kẹ ẹkuruemu rayen nẹ ọ so ohẹriẹ phiyọ ohri rayen, ayen de yerin ghene ji rhiabọdede ohwohwo. w23.07 6 ¶13

Orọnvwọn rẹsosuọ ro mu we vwọ vwomakpahotọ kẹ Jihova yen ẹguọnọ ru wo vwo kpahọn. Ọ dia oborẹ oma ru we ọvo yen mu we vwo vwo ẹguọnọ rọyeen. Ẹkẹvuọvo, fikirẹ “erianriẹn ọgbagba” kugbe “ẹruọ rẹ ẹwẹn”—re dia obo ru wo yono kpahen Jihova, re nẹrhẹ ẹguọnọ ru wo vwo kpahọn ganphiyọ. (Kọl 1:9) Uyono ri Baibol na nẹrhẹ o muwẹro dẹn nẹ (1) Jihova herọ yerẹn, (2) nẹ ẹwẹn ọfuanfon Ọghẹnẹ yen e vwo si Baibol na, kugbe (3) nẹ ọ reyọ ukoko rọyen vwo ruẹ ọhọre rọyen. Ofori nẹ ihwo re vwomakpahotọ kẹ Jihova riẹn uyota kiriguo rehẹ Ota rọyen ji yeren akpọ nene iwan rọyen. Ayen vuẹ ihwo efa kpahen esegbuyota rayen te asan rẹ ẹgba rayen muru. (Mt 28:19, 20) Ẹguọnọ rẹ ayen vwo kpahen Jihova rhe rhophiyọ re, ọnana kọ nẹrhẹ ayen vwẹ ẹga ro nẹ otọ rẹ udu rhe vwọ kẹ Jihova ọvo. Ọtiọyen ọ je hepha kẹ wẹ? w24.03 4-5 ¶6-8

Abigail ọyen aye ri Nabal, Nabal ọyen ohwo ri Baibol na tare nẹ ọ pha brabra ọ ke rha dia ohwo vẹ ọkon. (1Sa 25:3) Ọ bẹn kẹ Abigail ro vwo nene ọshare ọtiọyena dia. Abigail rhe se vrẹn nẹ orọnvwe na ọ da dianẹ uphẹn ọtiọyen herọ? Uphẹn yena rhiephiyọ kẹ ọke ri Devid rọ cha dia ovie rẹ Izrẹl vwẹ obaro na, vwọ rhe rhi hwe ọshare rọyen kidie nẹ o yinvwaro kpahọn vẹ ituofovwin rọyen. (1Sa 25:9-13) Abigail rha sa djẹ je vwẹ uphẹn kẹ Devid nẹ o hwe. Ẹkẹvuọvo o ru ọtiọyeen, ọ da vuẹ Devid nẹ ọ yan jovwo. (1Sa 25:23-27) Die yen muro vwo ru ọtiọyen? Abigail vwo ẹguọnọ ri Jihova o ji muọghọ kẹ iwan ro vwo mu ri shekpahen orọnvwe. Ọ riẹnre nẹ Jihova ni ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ orọnvwe fuanfon. Ọ guọnọ ru obo re vwerhen Ọghẹnẹ oma, ọ sa dianẹ ọyen muro vwo ru obo ro se ru eje vwọ vwẹrote evwruwevwin rọyen, ọtiọyen ji te ọshare rọyen. Ọ jowọ kpakpata rọ vwọ dobọ ri Devid ji ro vwo jẹ Nabal ẹteyọn hwe. w24.03 16-17 ¶9-10

O vwo ihwo evo vwẹ ukoko wẹn re davwẹngba rẹ ayen vwo ru akpeyeren rayen lọhọ rere ayen se vwo vwobọ vwẹ iruo rẹ ẹga na vọnvọn? Wo vughe ighene ri fiudugberẹ yeren akpọ rọ fẹnẹre vwẹ isikuru, ọ da tobọ dianẹ ọ bẹn kẹ ayen rẹ ayen vwo ru ọtiọyen? Kẹ, ihwo efa re davwẹngba rẹ ayen vwọ fuevun kidie ihwo rẹ orua muẹkpahan ayen vwo? E jẹ avwanre guọnọ kuphẹn kuphẹn vwọ ta eta rẹ ọbọngan vwọ kẹ ihwo ọtiọyen ji dje ọdavwaro phia kẹ ayen fikirẹ ẹwẹn rẹ omaevwoze kugbe uduefiogbere rayen. (Flm 4, 5, 7) Jihova riẹnre nẹ avwanre vwo owenvwe re vwo ru obo re vwerhọn oma, nẹ e ji vwo owenvwe ra vwọ vwẹ erọnvwọn vwo ze rere e se vwo yerin mu ive rẹ omaẹvwọkpahotọ rẹ avwanre. O bro ọghọ phiyọ avwanre oma rọ vwọ kẹ avwanre uphẹn re vwo dje ẹguọnọ kẹ vwo nẹ otọ rẹ ẹwẹn rhe. (Isẹ 23:15, 16) Ọtiọyena, e jẹ avwanre brorhiẹn ra vwọ ga Jihova ọkieje, ra vwọ vwẹ obo ri me yovwin rẹ avwanre vwori vwọ kẹ. w24.02 18 ¶14; 19 ¶16

Vwe ẹwẹn roro oborẹ erọnvwọn hepha vwẹ oba rẹ ukpe rẹ 29 C.E. ọke rẹ Jesu vwọ ton iruo rẹ aghwoghwo rọyen phiyọ. E durhie Jesu, oni rọyen Meri, vwo kpo irueru rẹ orọnvwe vwẹ ọko ọvo vwẹ Kana. Meri vwẹ ukẹcha kẹ orua rẹ ihwo ri ruẹ irueru rẹ orọnvwe na vwọ vwẹrote erhorha rayen. Re vwo ru irueru rẹ orọnvwe na, obẹnbẹn ọvo da vwomaphia—udi rayen de re. Meri de brokpakpa bru Jesu ra ọ da ta kẹ nẹ: “Ayẹn vwo udi-i.” (Jọ 2:1-3) Die kọyen Jesu ruru? O de hirhe ame phiyọ “udi ọvwevwerhe.” (Jọ 2:9, 10) Jesu ji ru emu rẹ igbevwunu efa buebun ro vwo ruiruo rẹ aghwoghwo rọyen. Ọ reyọ ẹgba igbevwunu rọyen na vwọ chọn ihwo uriorin buebun uko. Kerẹ udje, emu rẹ igbevwunu ivẹ ro ruru yen—ọ vwọ ghẹre eshare 5,000 ọke ọfa ọ da rha ghẹre eshare 4,000—a da rha tanẹ e kere eya vẹ emọ re vwomaba ayen vwẹ ẹdẹ yena, ihwo rọ ghẹre vrẹ 27,000. (Mt 14:15-21; 15:32-38) Vwẹ ẹdia ivẹ nana re djunute na, Jesu ji sivwin ihwo re muọga.—Mt 14:14; 15:30, 31. w23.04 2 ¶1-2

Obo re brare da phia kẹ avwanre, o se mie avwanre ẹgba je nẹrhẹ ovwiẹrẹ ro avwanre oma ọkievo. Oma sa ghwọrọ avwanre kerẹ Ilaija, e mi no nẹ ọ pha bẹnbẹn re vwo vrẹn nẹ ovwerhẹn rẹ avwanre. (1Iv 19:5-7) Avwanre je sa guọnọ ukẹcha e se vwo muomaphiyọ ẹga ri Jihova. Vwevunrẹ ẹdia nana, Jihova kẹ avwanre imuẹro nẹ ọyen cha vwẹ ukẹcha kẹ avwanre womarẹ eta rehẹ isese rẹ kedi kẹdẹ ri nonẹna. Ovie Devid mrẹ oka rẹ ukẹcha nana. Ọke ro vwo hirharoku ebẹnbẹn kugbe ivwighrẹn, ọ da ta kẹ Jihova: “Obọrhe wẹn da chọ vwẹ.” (Un 18:35) Ọke buebun, Jihova biẹcha avwanre womarẹ ọ vwọ reyọ ihwo efa vwọ cha avwanre uko. Kerẹ udje, ọke ọvo rẹ oshọ vwo mu Devid, ugbeyan rọyen Jonatan de bro ra ra vwẹ ọbọngan kẹ je ta eta ri se phiuduphiyọ awọ. (1Sa 23:16, 17) Vwẹ idjerhe vuọvo na, Jihova je reyọ Ilaesha vwọ vwẹ ukẹcha rẹ Ilaija guọnọre vwọ kẹ.—1Iv 19:16, 21; 2Iv 2:2. w24.01 23-24 ¶10-12

Jihova ghini ohwo rọ kẹ okẹ ghwologhwolo. A mrẹ iruemu nana vwẹ omarẹ aye re vwo dje uvi “aghwanre” na rọhẹ Isẹ uyovwin 9. Ẹkpo ri Baibol na tare nẹ, aye nana muegbe rẹ emu, udi, je rhuẹrẹ imẹjẹ rọyen fia. (Isẹ 9:2) Vwọba, vwo nene obo rehẹ awọ 4 vẹ 5: “Aye nana re vwo dje [uvi aghwanre na] ta kẹ ohwo ro vwo ọhọ-ọ nẹ: Yanrhe, wọ rhe re ikara mẹ.” Diesorọ o vwo fo nẹ e rhiabọreyọ use rẹ aye nana? Jihova guọnọre nẹ emọ rọyen vwo aghwanre je vrabọ rẹ imuoshọ. Ọ guọnọre nẹ avwanre ru erọnvwọn re cha so okpetu re cha nẹrhẹ avwanre viẹ idiekpọvwẹ-ẹ. Kọyensorọ ọ vwọ “sẹro rẹ omamọ rẹ aghwanre nẹ kẹ ihwo rẹ udu rayen dia ọsoso.” (Isẹ 2:7) Siẹrẹ e de vwo oshọẹdjẹ ri Jihova, e che ru obo re vwerhọn oma. Ọtiọyena ka cha kerhọ rẹ uchebro rọyen je reyọ vwo ruiruo.—Jem 1:25. w23.06 23 ¶14-15

Ọ da dianẹ e rhe se ruẹ te obo re ruẹ jovwo vwẹ ẹga rẹ Ọghẹnẹ-ẹ, jo mu avwanre ẹro nẹ Jihova vwo ọdavwaro kpahen oborẹ avwanre ruẹ kẹ eje vwo nẹ otọ rẹ udu cha. Mavọ yen avwanre ru riẹn? Vwẹ ọke ri Zekaraya, Jihova da vuẹ ọmraro rọyen nẹ o ru erhu rẹ ovie vwo nẹ idọnọ efuanfon vẹ oro rẹ ihwo ri Ju ri chekọ vwẹ Babilọn vwo rhe ayen. (Zek 6:11) “Erhu rẹ ovie” nana kọ cha dia “ẹkarophiyọ” rẹ itetoro ri ghwologhwolo rayen. (Zek 6:14) Jẹ o mu avwanre ẹro nẹ ẹgbaẹdavwọn rẹ avwanre ra vwọ vwẹ ẹga kẹ ọke re de hirharokuẹ ebẹnbẹn cha sa chọrọ ẹro-o.Aphro herọ-ọ nẹ, ẹdẹ re koba na e che rhe hirharokuẹ ebẹnbẹn, erọnvwọn sa tobọ braphiyọ vwẹ obaro na. (2Ti 3:1, 13) Ẹkẹvuọvo, ofori nẹ avwanre ro ẹnwan ganọ-ọ. Karophiyọ obo ri Jihova vuẹ ihwo rọyen vwẹ ọke ri Hegae: “Me vẹ owẹ herọ . . . Wa djẹ oshọ-ọ.” (Heg 2:4, 5) Jẹ o mu avwanre ẹro dẹn nẹ Jihova ve avwanre herọ ọ da dianẹ avwanre davwẹngba avwanre eje vwo ru ọhọre rọyen. w23.11 19 ¶20-21

Jihova rha sa tanẹ a vwẹ oruchọ ri Pita vwọba Baibol na-a. Ẹkẹvuọvo, a vwẹ ayen ba Baibol na rere avwanre se vwo yono nẹ ayen rhe. (2Ti 3:16, 17) Siẹrẹ e de yono kpahen erọnvwọn buebun ri Pita nene muabọ, ọ cha nẹrhẹ e vwo ẹruọ rẹ oboresorọ ri Jihova rhe rhẹro rẹ ogbagba mie avwanre-e. Ọ guọnọre nẹ a rha davwan ọkieje o toro ovwiẹrẹ re nene muabọ-ọ. Diesorọ a vwọ davwẹngba? Ọda tobọ dianẹ e niro nẹ e phi ovwiẹrẹ ọvo kparobọ re, a je sa rhoma she ruẹ ufi na. Dedena ofori nẹ a davwẹngba re vwo ru yovwinphiyọ. Avwanre eje ta eta yẹrẹ ru erọnvwọn re nẹrhẹ a viẹ die kpọvwe; dedena, a da davwẹngba, Jihova cha cha avwanre uko vwo ru yovwinphiyọ. (1Pi 5:10) Arodọnvwẹ ri Jesu gbe Pita dede nẹ o ru oruchọ buebun sa nẹrhẹ avwanre fuevun ga Jihova ọkieje. w23.09 20-21 ¶2-3

Jesu rhe se sivwin Lazarọs, kirobo rẹ Mata tare vwẹ isese ri nonẹna. Ẹkẹvuọvo o vwo obo re rho vrẹ ọnana rẹ Jesu vwo vwẹ ẹwẹn rọ guọnọ ru. Ọ da ta: “Oniọvọ wẹn che vrẹn vwobọ.” Ọ da je ta: “Mẹvwẹ hẹ evrẹnushi na kugbe arhọ na.” (Jọ 11:23, 25) E, Ọghẹnẹ kẹ rẹ ẹgba rọ vwọ rhọvwọn ihwo ri ghwuru. Ọkiọvo vwẹ obuko re, ọ rhọvwọn ọmọtẹ ọvo ro ghwe ghwu nu obọ ọ je rhọvwọn eghene ọshare ọvo, ọ sa dianẹ ẹdẹdẹ ro ghwuru na. (Lu 7:11-15; 8:49-55) Ẹkẹvuọvo kẹ ọ sa rhọvwọn ohwo ro ghwuru ọsoso ẹdẹ ẹne rẹ oma rọyen ji gbon re? Meri, oniọvo ri Lazarọs ọmọtẹ de ji bru Jesu ra, je vwariẹn eta vuọvo rẹ oniọvo rọyen vuẹ rẹ na nẹ: “Ọrovwohwo, ẹ dianọ wọ hẹ etinẹ nọ, oniọvo mẹ na e ghwu-u.” (Jọ 11:32) Ọ da Jesu mamọ ọke rọ vwọ mrẹ ji nyo umri ri Meri vẹ ihwo efa re viẹ. Fikirẹ arodọnvwẹ ro vwo kpahen igbeyan rọyen na, Jesu da je viẹ. Ọ riẹn obo rọ da ohwo te siẹrẹ ohwo re vwo ẹguọnọ kpahen de ghwu. Vwọrẹ uyota, o vwo owenvwe ro vwo si obo re nẹrhẹ ayen viẹ na no! w23.04 10-11 ¶12-13