Tôn sùng hình tượng—Một cuộc tranh luận

CÓ một người tại nước Ba Lan sắp sửa lên đường đi du hành. Nhưng ông sực nhớ mình còn một việc nhỏ quan trọng phải làm. Ông quì trước tượng Chúa Giê-su, dâng của-lễ, và cầu xin ngài phù hộ ông trên đường đi.

Cách đó hàng ngàn cây số, tại Vọng Các, Thái Lan, bạn có thể chứng kiến buổi lễ đầu mùa do Phật giáo tổ chức hàng năm vào rằm tháng tư âm lịch. Trong suốt buổi lễ, tượng Phật được người ta rước đi chung quanh thành phố.

Chắc bạn biết việc tôn sùng hình tượng như vừa kể trên phổ biến khắp nơi. Thật vậy, hàng tỉ người cúi lạy các hình tượng. Từ hàng ngàn năm nay hình tượng được xem là một cách quan trọng để đưa người ta đến gần Đức Chúa Trời hơn.

Bạn nghĩ gì về việc dùng hình tượng trong sự thờ phượng? Việc tôn sùng hình tượng đúng hay sai? Đức Chúa Trời cảm thấy thế nào về việc này? Có bằng chứng nào cho thấy Ngài chấp nhận việc thờ phượng đó không? Có lẽ cá nhân bạn chưa bao giờ suy nghĩ nhiều đến những câu hỏi đó. Dầu sao đi nữa, nếu bạn quí trọng mối liên lạc có được với Đức Chúa Trời, bạn cần phải tìm ra những câu trả lời cho những câu hỏi đó.

Ai cũng phải thừa nhận rằng đây không phải là một vấn đề dễ giải quyết. Thật ra, trải qua mấy ngàn năm nay, đây là một đề tài tranh luận sôi nổi và đôi khi đưa đến bạo động. Chẳng hạn như vào năm 1513 trước công nguyên, người lãnh đạo dân Hê-bơ-rơ là Môi-se đã phá tan tượng con bò vàng và dùng gươm xử tử khoảng 3.000 người đã tôn sùng nó (Xuất Ê-díp-tô Ký, đoạn [chương] 32 Xuất Ê-díp-tô Ký 32).

Không phải chỉ có dân Do Thái chống đối dữ dội việc dùng hình tượng trong tôn giáo. Các sử gia thế gian xưa đã ghi lại chuyện thần thoại về Takhmūrūp. Ông là người cai trị nước Ba Tư và người ta kể là trước Môi-se hàng trăm năm ông phát huy các chiến dịch bao quát nhằm chống lại sự tôn sùng hình tượng. Một truyện cổ tích xa xưa ở bên Trung Hoa kể lại rằng có một ông vua sai quân lính đi hủy diệt hết tượng của mọi thần. Sau khi đập nát các tượng, vua lên án việc tôn sùng các thần làm bằng đất sét là điều ngu xuẩn. Sau này, khi ông Muhammad còn bé, có những người Á-rập chống lại việc dùng hình tượng trong sự thờ phượng. Ảnh hưởng của những người đó là một yếu tố khiến ông chống lại việc thờ hình tượng trong những năm sau này. Trong sách Kinh Koran, Muhammad dạy rằng việc thờ hình tượng là một tội không thể tha thứ được, không ai nên cầu nguyện cho kẻ thờ hình tượng và cấm không được kết hôn với những người ấy.

Ngay cả trong những tôn giáo tự xưng theo đấng Christ, những người được nhiều người biết đến vào thế kỷ thứ hai, thứ ba, thứ tư, và thứ năm công nguyên như Irenaeus, Origen, Eusebius ở Sê-sa-rê, Epiphanius, và Augustine đều chống việc dùng hình tượng trong sự thờ phượng. Vào khoảng đầu thế kỷ thứ tư công nguyên, tại Elvira, Tây Ban Nha, một nhóm giám mục đưa ra một số những nghị quyết quan trọng chống lại việc tôn sùng hình tượng. Kết quả là Hội đồng Elvira nổi tiếng này ra lệnh cấm không được có các hình tượng trong nhà thờ và đặt ra những hình phạt nghiêm khắc cho những kẻ thờ phượng hình tượng.

Người bài trừ hình tượng

Những sự kiện kể trên dẫn đến những cuộc tranh luận lớn nhất trong lịch sử. Đó là cuộc tranh luận về việc bài trừ thờ hình tượng vào thế kỷ thứ tám và thế kỷ thứ chín. Một sử gia ghi lại là “cuộc tranh luận gay gắt [này] kéo dài một trăm năm mươi năm, và là một nguyên do gây ra bao nhiêu sự đau khổ không tả xiết” và cuộc tranh luận này là “một trong những lý do trực tiếp gây nên sự chia rẽ chủ quyền giữa giáo hội Đông phương và Tây phương”.

Chữ “người bài trừ thờ hình tượng” bắt nguồn từ hai chữ Hy Lạp eikon, có nghĩa là “hình tượng” và chữ klastes, có nhĩa là “đập vỡ”. Để cho đúng với danh nghĩa này, phong trào chống lại hình tượng này bao gồm sự loại bỏ và phá hủy hình tượng khắp mọi nơi tại Âu châu. Nhiều luật chống thờ hình tượng được thi hành để bãi bỏ việc dùng hình tượng trong sự thờ phượng. Việc tôn sùng hình tượng trở nên một đề tài chính trị sôi nổi lôi kéo nhiều vua chúa và giáo hoàng, cũng như tướng tá và giám mục vào một cuộc chiến tranh thần học thực sự.

Ngoài ra, đây không phải là một cuộc tranh luận chỉ có lời qua tiếng lại. Cuốn “Bách khoa Tự điển Văn chương Giáo hội, Thần học và Kinh-thánh” (Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature) của McClintock and Strong cho biết là sau khi vua Leo III ban sắc lệnh cấm việc dùng hình tượng trong nhà thờ, “từng đoàn quần chúng nổi lên chống lại sắc lệnh, và nhiều sự bạo động, đặc biệt là ở Constantinople,” xảy ra hàng ngày. Sự đụng chạm giữa quân đội hoàng gia và dân chúng dẫn đến những vụ xử tử hình và tàn sát. Các tu sĩ bị hành hạ tàn nhẫn. Hàng trăm năm sau, trong suốt thế kỷ 16, nhiều cuộc bàn cãi công cộng về vấn đề hình tượng trong nhà thờ diễn ra ở Zurich, Thụy Sĩ. Kết quả của những cuộc thảo luận đó là một sắc luật được ban hành bắt buộc người ta phải loại bỏ hết tất cả những hình tượng trong nhà thờ. Một số người cải tổ giáo hội nổi tiếng là những người chống đối kịch liệt và thường dữ dội kết án sự thờ hình tượng.

Ngay cả hiện nay giữa những nhà thần học có một sự chia rẽ trầm trọng về việc dùng hình tượng trong sự thờ phượng. Bài sau đây sẽ giúp bạn suy xét xem hình tượng có thể thật sự giúp người ta đến gần Đức Chúa Trời không?