Không thể tránh được sự bất công chăng?

“Dù sao tôi vẫn tin rằng lòng người đều tốt cả. Tôi không thể xây hy vọng trên nền móng gồm có sự rối loạn, khốn cùng, và chết chóc”.​—Anne Frank.

ANNE FRANK, một thiếu nữ Do Thái 15 tuổi, viết các lời cảm động ấy trong quyển nhật ký của cô không lâu trước khi chết. Trong hơn hai năm trời, gia đình cô ẩn nấp trong một căn gác xép ở Amsterdam. Niềm hy vọng của cô về một thế giới tốt đẹp hơn bị tan vỡ khi có kẻ chỉ điểm nơi ẩn nấp của họ cho bọn Quốc Xã bắt. Vào năm sau, 1945, Anne chết vì bệnh sốt ban trong trại tập trung Bergen-Belsen. Sáu triệu người Do Thái khác cũng chịu một số phận tương tự.

Mưu đồ độc ác của Hitler nhằm tận diệt cả một dân tộc có thể là một sự bất công tệ hại nhất về chủng tộc mà chúng ta từng chứng kiến trong thế kỷ này, nhưng không phải chỉ có sự bất công đó. Trong năm 1994 hơn nửa triệu người Tutsi bị thảm sát ở Rwanda, chỉ bởi vì họ thuộc về bộ lạc “khác”. Và trong Thế Chiến I, khoảng một triệu người Armenia chết trong cuộc thanh trừng chủng tộc.

Những khía cạnh tàn bạo của sự bất công

Họa diệt chủng không phải là khía cạnh duy nhất của sự bất công. Sự bất công xã hội buộc khoảng một phần năm nhân loại sống suốt đời trong cảnh nghèo khó cơ cực. Tệ hơn nữa, nhóm đấu tranh cho nhân quyền là Hội Chống Chế Độ Nô Lệ Quốc Tế ước tính có hơn 200.000.000 người sống trong cảnh nô lệ. Có lẽ hiện nay trên thế giới có nhiều nô lệ hơn bất cứ thời nào khác trong lịch sử. Tuy họ không bị bán đấu giá công khai, nhưng những điều kiện làm việc của họ thường tồi tệ hơn thời xưa.

Sự bất công về pháp lý cướp mất các quyền căn bản của hàng triệu người. Bản báo cáo năm 1996 của Hội Ân Xá Quốc Tế nói: “Những hành động tàn ác chà đạp nhân quyền xảy ra hầu như mỗi ngày, tại một nơi nào đó trên thế giới. Những người nghèo và có địa vị thấp kém, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em, người già và người tị nạn, là những người dễ trở thành nạn nhân nhất”. Bản báo cáo này nhận xét: “Ở một số quốc gia, các cơ cấu nhà nước hầu như đã sụp đổ, không còn có uy quyền pháp lý nào để che chở kẻ yếu cho khỏi bị kẻ mạnh hiếp đáp”.

Trong năm 1996 hàng chục ngàn người bị bắt giữ và tra tấn ở hơn một trăm quốc gia. Và trong những năm gần đây, hàng trăm ngàn người mất tích, hiển nhiên bị các lực lương an ninh hoặc các nhóm khủng bố bắt cóc. Nhiều người trong số đó được xem như đã chết.

Tất nhiên, ai cũng biết chiến tranh là điều bất công, nhưng chiến tranh càng ngày càng trở nên bất công hơn. Chiến tranh hiện đại nhắm vào thường dân, kể cả phụ nữ và trẻ em. Và không chỉ có những cuộc dội bom bừa bãi xuống những thành phố. Hiếp dâm đàn bà và các bé gái là điều thường lệ trong các cuộc hành quân, và nhiều nhóm nổi loạn dùng vũ lực bắt cóc trẻ em, hầu huấn luyện chúng thành những kẻ giết người. Bình luận về các chiều hướng như thế, bản tường trình nhan đề “Ảnh hưởng của sự xung đột võ trang trên trẻ em” của Liên Hiệp Quốc nói: “Thế giới càng ngày càng bị cuốn hút vào môi trường vô đạo đức”.

Chắc chắn môi trường vô đạo đức này đưa đến một thế giới đầy bất công​—dù về chủng tộc, xã hội, pháp lý, hay quân sự. Dĩ nhiên, không có gì là mới mẻ cả. Cách đây hơn hai ngàn năm trăm năm, một nhà tiên tri người Hê-bơ-rơ than vãn: “Luật pháp không được tôn trọng, công lý chẳng được thi hành. Bọn hung ác bao vây người công chính, làm thiên lệch cán cân công lý” (Ha-ba-cúc 1:​4, Bản Diễn Ý). Dù rằng thời nào cũng có đầy dẫy bất công, nhưng thế kỷ 20 phải được xem là thời kỳ khi mức độ bất công đạt đến cao điểm mới.

Sự bất công có phải là vấn đề không?

Nó là vấn đề khi chính bạn chịu khổ vì sự bất công. Nó là vấn đề bởi vì nó cướp đi quyền được hạnh phúc của đa số nhân loại. Và nó cũng là vấn đề bởi vì sự bất công thường gây nên những cuộc xung đột đẫm máu, và những cuộc xung đột này lại giữ cho ngọn lửa bất công cháy mãi.

Hòa bình và hạnh phúc gắn chặt với công lý; nhưng sự bất công đập tan hy vọng và đè bẹp sự lạc quan. Như Anne Frank đã vỡ lẽ một cách thảm thương, người ta không thể xây hy vọng trên nền móng gồm có sự rối loạn, khốn cùng, và chết chóc. Như cô ấy, ai ai chúng ta cũng khao khát một cái gì tốt hơn.

Ước muốn này đã khiến những người chân thành cố mang lại một mức độ công lý cho xã hội loài người. Nhằm mục đích này, Bản Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền, được Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc chấp thuận vào năm 1948, tuyên bố: “Mọi người sinh ra đều được tự do, có quyền và phẩm giá ngang nhau. Họ được phú cho khả năng lý luận và lương tâm và phải đối xử với nhau trong tình huynh đệ”.

Dĩ nhiên đây là những lời lẽ cao thượng, nhưng nhân loại vẫn còn lâu mới thực hiện được mục tiêu mà họ nâng niu​—một xã hội công bằng trong đó mọi người đều hưởng quyền bình đẳng và mọi người đối đãi người đồng loại như anh em. Như nêu rõ trong lời mở đầu của Bản Tuyên Ngôn LHQ, thực hiện được mục tiêu này, thì sẽ tạo được “nền tảng cho tự do, công lý, và hòa bình trên thế giới”.

Sự bất công có ăn sâu vào xã hội loài người đến nỗi chẳng bao giờ trừ bỏ được không? Hay là một nền móng vững chắc cho tự do, công lý, và hòa bình sẽ được xác lập bằng cách nào đó? Nếu thế, thì ai có thể xác lập nó và bảo đảm rằng mọi người đều được lợi ích?

[Nguồn tư liệu nơi trang 3]

UPI/Corbis-Bettmann