Tạm ngừng thích hợp

TRONG lời nói, tạm ngừng thích hợp là điều quan trọng. Điều này đúng, dù bạn đang trình bày diễn văn hay nói chuyện với một người. Nếu không tạm ngừng, lời nói có thể nghe như tiếng lảm nhảm thay vì diễn đạt ý tưởng rõ ràng. Tạm ngừng thích hợp giúp ngôn từ của bạn thêm sáng sủa. Sự tạm ngừng được sử dụng đúng cách cũng có thể làm cho các điểm chính của bạn gây được ấn tượng lâu dài.

Làm thế nào bạn có thể xác định khi nào nên tạm ngừng? Và ngừng bao lâu?

Tạm ngừng để ngắt câu. Phép chấm câu đóng vai trò quan trọng trong ngôn ngữ viết, có thể cho biết câu đã hết hoặc là một câu hỏi. Trong một số ngôn ngữ, phép chấm câu được dùng để tách riêng lời trích dẫn. Một số dấu chấm câu biểu thị quan hệ giữa các thành phần trong câu văn. Người đọc một văn bản có thể nhìn thấy các dấu chấm câu. Nhưng khi đọc lớn tiếng cho người khác nghe, giọng đọc phải truyền đạt được ý nghĩa của dấu chấm câu trong bài viết. (Muốn biết thêm chi tiết, xem Bài Học 1, “Đọc chính xác”). Nếu không tạm ngừng sau những dấu chấm câu, lời đọc có thể khó hiểu hoặc thậm chí có thể làm cử tọa hiểu sai ý nghĩa.

Ngoài phép chấm câu, cách diễn đạt ý tưởng trong câu văn cũng quyết định những chỗ cần tạm ngừng. Một nhạc sĩ nổi tiếng có lần nói: “Tôi chơi nhạc không hay hơn gì nhiều nghệ sĩ dương cầm khác. Nhưng việc tạm ngừng giữa các nốt nhạc, à, đó mới là chỗ đòi hỏi nghệ thuật”. Việc nói năng cũng tương tự như vậy. Việc tạm ngừng thích hợp sẽ tăng thêm phần đặc sắc và ý nghĩa cho tài liệu bạn đã chuẩn bị kỹ.

Khi chuẩn bị đọc trước công chúng, hãy đánh dấu những chỗ cần tạm ngừng trong tài liệu; bạn có thể thấy điều ấy có ích. Hãy gạch một đường dọc ở chỗ cần ngừng ít, có lẽ chỉ thoáng ngừng. Gạch hai đường dọc sát nhau để biểu thị việc ngừng lâu hơn. Nếu thấy lối hành văn nào đó khó đọc và bạn cứ ngừng sai chỗ, hãy dùng bút chì khoanh lại tất cả những chữ tạo nên nhóm từ khó đọc. Rồi đọc nhóm từ này liền nhau. Nhiều diễn giả kinh nghiệm cũng làm thế.

Tạm ngừng khi nói chuyện hàng ngày thường không khó bởi lẽ bạn biết rõ ý tưởng mình muốn truyền đạt. Tuy nhiên, nếu có thói quen ngừng cách quãng, dù không cần thiết, lời lẽ của bạn sẽ không mạch lạc và thiếu sức thuyết phục. Trong Bài Học 4, “Diễn đạt lưu loát”, có những đề nghị giúp bạn tiến bộ về mặt này.

Tạm ngừng khi chuyển ý. Khi chuyển từ ý chính này sang ý chính khác, việc tạm ngừng tạo cho cử tọa cơ hội suy nghĩ, thích ứng với tình hình mới, nhận ra sự chuyển ý, và lĩnh hội rõ ràng hơn ý tưởng sẽ được trình bày kế tiếp. Tạm ngừng khi chuyển ý cũng quan trọng như việc lái chậm lại để rẽ sang đường khác.

Sở dĩ một số diễn giả nói vội vã hết ý tưởng này đến ý khác mà không ngừng, là vì họ cố trình bày quá nhiều tài liệu. Thói quen này nơi một số người phản ánh cách nói hàng ngày của họ. Có lẽ mọi người chung quanh họ đều nói như thế. Nhưng cung cách nói năng ấy không đạt được hiệu quả trong việc dạy dỗ. Nếu bạn có điều gì đáng cho người khác nghe và nhớ, hãy dành đủ thời gian để làm nổi bật ý tưởng ấy. Hãy nhận biết rằng sự tạm ngừng là yếu tố rất cần thiết, khiến lời nói truyền đạt tư tưởng một cách rõ ràng.

Nếu nói theo dàn bài, tài liệu phải được sắp xếp sao cho dễ nhận ra những chỗ cần ngừng giữa các điểm chính. Nếu đọc bài giảng viết sẵn, hãy đánh dấu những chỗ chuyển từ ý chính này sang ý chính khác.

Ngừng khi chuyển ý thường lâu hơn ngừng sau dấu chấm câu—nhưng không lâu đến độ làm cho bài giảng nặng nề. Ngừng quá lâu gây ấn tượng là bạn thiếu chuẩn bị và đang cố nghĩ xem nên nói gì kế tiếp.

Tạm ngừng để nhấn mạnh. Tạm ngừng để nhấn mạnh thường là cách ngừng gây tác động sâu sắc, đó là cách ngừng trước hay sau một câu nói hoặc câu hỏi được trình bày bằng một giọng hơi mạnh hơn. Ngừng như thế tạo cơ hội cho cử tọa suy ngẫm về điều diễn giả vừa nói, hoặc tạo ra trạng thái mong đợi điều tiếp theo. Hai cách này khác nhau. Bạn hãy quyết định xem nên sử dụng phương pháp nào cho thích hợp. Nhưng hãy nhớ, chỉ nên sử dụng hai cách tạm ngừng này để nhấn mạnh những câu thật quan trọng. Nếu không, chúng sẽ mất tác dụng.

Khi đọc Kinh Thánh lớn tiếng trong nhà hội ở Na-xa-rét, Chúa Giê-su đã tạm ngừng có hiệu quả. Trước tiên, ngài đọc lời tiên tri nói về sứ mệnh của ngài trong cuộn sách Ê-sai. Tuy nhiên, trước khi áp dụng, ngài cuốn cuộn sách này lại, trao lại cho người phục vụ nhà hội, đoạn ngồi xuống. Sau đó, khi mọi con mắt trong nhà hội chăm chú nhìn vào Chúa Giê-su, ngài mới nói: “Hôm nay đã được ứng-nghiệm lời Kinh-thánh mà các ngươi mới vừa nghe đó”.—Lu 4:16-21.

Tạm ngừng khi tình huống bắt buộc. Thỉnh thoảng những xáo động xảy ra cũng có thể buộc bạn phải ngừng nói. Tiếng xe cộ qua lại hay tiếng trẻ em khóc có thể buộc bạn phải ngừng câu chuyện với chủ nhà mà bạn gặp khi rao giảng. Tại nơi họp, nếu tiếng động không quá lớn, bạn có thể nói lớn hơn và tiếp tục bài giảng. Nhưng nếu tiếng động lớn và kéo dài, bạn phải tạm ngừng. Dù bạn có nói, cử tọa cũng không lắng nghe. Cho nên hãy tạm ngừng một cách có hiệu quả nhằm giúp cử tọa rút được lợi ích trọn vẹn từ những điều tốt lành mà bạn muốn nói với họ.

Tạm ngừng để chờ ứng đáp. Dù trong trường hợp bạn trình bày một bài giảng không có sự tham gia của cử tọa, nhưng điều quan trọng là để cho cử tọa ứng đáp trong trí, tuy họ không nói ra ý kiến. Nếu bạn đặt những câu hỏi khiến cử tọa suy nghĩ, nhưng lại không tạm ngừng để họ có đủ thời gian suy nghĩ, những câu hỏi đó sẽ mất đi phần lớn tác dụng.

Dĩ nhiên, điều quan trọng là không chỉ tạm ngừng khi nói trên bục giảng mà còn trong khi làm chứng cho người khác. Một số người dường như nói không bao giờ ngừng. Nếu bạn có thói quen như thế, hãy cố hết sức trau dồi đặc điểm này của khoa ăn nói. Có vậy, bạn sẽ tiến bộ trong việc giao tiếp với người khác cũng như hữu hiệu hơn trong thánh chức. Tạm ngừng là im lặng trong giây lát; có người đã nói thật chí lý rằng sự im lặng có tác dụng ngắt câu, nó nhấn mạnh, nó buộc người nghe chú ý và nó làm họ thích thú lắng nghe tiếp.

Các cuộc trò chuyện hàng ngày đòi hỏi sự trao đổi tư tưởng hai phía. Người khác có khuynh hướng lắng nghe bạn khi bạn lắng nghe và chú ý đến lời họ nói. Điều này đòi hỏi bạn phải ngừng nói để tạo cơ hội cho họ phát biểu ý kiến.

Khi rao giảng, việc làm chứng thường đạt hiệu quả hơn khi trình bày theo kiểu trò chuyện. Nhiều Nhân Chứng thấy phương pháp sau đây có hiệu quả; đó là sau khi chào hỏi, họ nêu rõ đề tài rồi đặt câu hỏi. Kế đó, họ ngừng nói để người kia có cơ hội đáp lại, rồi họ nhìn nhận điều chủ nhà vừa nói. Trong khi thảo luận, họ có thể tạo một số cơ hội cho chủ nhà bình luận. Họ biết rằng mình thường có thể giúp chủ nhà được nhiều hơn nếu biết rõ quan điểm của người này về vấn đề đang thảo luận.—Châm 20:5.

Tất nhiên, không phải ai cũng đáp ứng thuận lợi trước các câu hỏi. Nhưng điều này không gây trở ngại cho Chúa Giê-su; ngài vẫn ngừng nói để ngay cả những người chống đối có đủ thời gian và cơ hội phát biểu. (Mác 3:1-5) Tạo cho người đối thoại có cơ hội nói là khuyến khích người ấy suy nghĩ, điều này có thể đưa đến việc người nghe bộc lộ tâm tư. Thật vậy, một trong những mục tiêu của chúng ta trong thánh chức là khơi động lòng người nghe bằng cách trình bày những vấn đề thiết yếu trong Lời Đức Chúa Trời, những vấn đề mà họ phải quyết định.—Hê 4:12.

Khi rao giảng, biết cách tạm ngừng thích hợp quả thật là một nghệ thuật. Khi biết cách tạm ngừng một cách hiệu quả, ý tưởng được truyền đạt rõ ràng hơn và người nghe thường nhớ lâu.