Ireferensia sa Ekumi ni mutekwaahu Ekadernu ya vamweerini
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
6-12 A MARÇO
MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 1 SOWEREYA 23-26
“Okokhorela otemplu waari woorehereya”
it-2 epax. 223 eparag. 1
Alevi
Muteko yaavaraaya Alevi waari woorehereya nnene. Davidi ahathanla anamawehaweha, alipa oolepa, aphuki, alipa ooweherera milako, mihakhu ni nummeru nintxipale na atthu yaakhavihera anamakeya otemplu, vaate va etemplu ni nipuro nootxa, woohima sa soovaha, mikuttho, muteko woowiitteeliha, ophima, orinka ni miteko mikina sooweherera. Anatxipo Alevi, yaakawanyinwe igrupu 24, moolikana ni moota yaakawanyinwaaya anamakeya, ni yaavara muteko rodízio. Miteko soovara saavahaniwa moovarihana ni eparakha vaavo yaamorelaayavo. Woohima sa egrupu yaaweherera milako yannathanliwa tho weera yaweherereke mulako ori poothe.—1Sow 23, 25, 26; 2Sow 35:3-5, 10.
it-2 epax. 897 eparag. 1
Anamakeya
Muteko wa otemplu, anamakeya yaari oorehereya, awo yaavara miteko soohiyana-hiyana. Yaathanliwa moovarihana ni eparakha. Yeele eri eturma ya 24 yaavara ekwaha emoha yeele eri esamana, awo yaavara ikwaha piili va yaakhani. Oweharu, anamakeya ootheene yannavara etempu ya ifesta emaara yeeyo imiliyawu sintxipale sa anamakeya saavahiwaaya ni atthu, ntoko hiihaale yeereñyaaya nihuku noohulela etemplu. (1Sow 24:1-18, 31; 2Sow 5:11; mulikanxere ni 2Sow 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) Apaale anamakeya yannavara imaara ikina, mene yaapaka eyo ehitepanyihaka muteko wa anamakeya yaavaraaya. Moovarihana ni sookhovelela sa anamahusiha, etempu Yesu aaraawe elapo ela ya vathi, anamakeya yaari antxipale, ni eyo yanneeriha muteko anamakeya yaavaraaya va esemanani okawanyiwa ivahiwaka imusi ikina seerela eparte eturma ene yeeyo, yeele eri emusi evaraka nihuku nimoha naari mantxipale moovarihani ni waatta waya.
it-2 epax. 430 eparag. 6
Etxipo
Emaara Davidi aapakaawe mareherero amutemplu, owo ahaathanla Alevi 4.000 weera evareke muteko wa itxipo. (1Sow 23:4, 5) Mpuwa mwa yaala 288 ‘amiruku yaaxuttihiwa wiipa itxipo soomwiipela Yehova.’ (1Sow 25:7) Mareherero ootheene yaahooleliwa ni anamwiipa ala araru: Asafi, Hemani ni Yedutuni (oweharu tho anniitthaneliwa nsina na Etã). Woona weera yoole ori mulopwana eerela eparte ya anamwiipa ala araru, aari mmiso wa anamwanaawe araru Levi, Gersoni, Kehathi ni Merari. Nto hiiho imusi sootheene tthaaru soohoolela sa Alevi yaakhalano mutthu eerela eparte mareherero oowiipa itxipo mutemplu. (1Sow 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6) Anamwane asilopwana ala waamanela ikontha yaari 24, ootheene ala yanneerela eparte ya atthu 288 ehimmwale woopatxerani. Yoole ori mwaana annathanliwa moovarihana ni eparakha yaamorelaayavo weera akhale muhooleli a eturma ya anamwiipa itxipo. Yoole ori namahoolela aakhalano anamiruku 11 yaathanliwa variyari va anamwane awe naari wa Alevi akina. Mwa yeeyo, 288 ([1 + 11] × 24 = 288) anatxipo amiruku Alevi, moolika ni anamakeya yaakawanyiwa iturma 24. Wakhala weera anamahusera ootheene 3.712 ‘yaaxuttihiwa’ yannakawanyiwa moolikana, eyo enoonihera weera emediya aya ti alopwana 155 owaatxeerereya wa yeele eri eturma 24, eyo enoonihera weera yoole ori namiruku aakhalano Alevi 13 yaaxuttera wiipa itxipo mwa iparte soohiyana-hiyana. (1Sow 25:1-31) Woona weera alipa oowiipa manyaka yaari anamakeya, yaarowa okhala waatxeerereya wa anatxipo Alevi.—2Sow 5:12; mulikanxere ni Nam 10:8.
it-2 epax. 683 eparag. 2
Alipa ooweherera milako
Mutemplu. Mwene Davidi ahinaaye okhwa aahareherera Alevi ni anamuteko amutemplu, waahela mpuwa alipa ooweherera milako, yaawo yaari 4.000. Yaawo yaavara muteko mahiku sete yeele eri ekwaha yaavolowaaya muteko. Ala yaarino muritti wooweherera empa ya Yehova, ni woona waari weera milako soohuliwa naari soowaliwa ewoora yooreera. (1Sow 9:23-27; 23:1-6) Ohiya mutekoru ola, awo tho, yannakosoopa soovaha saawiihiwa ni atthu mutemplu. (2Mam 12:9; 22:4) Muhoolo mwaya, vaavo Yehoyada namakeya mutokweene anvanraawe omwene Yowasi, yaathanliwa makwaarda avameekhaaya yaaweherera milako sa otemplu weera emukosoope mmiravo Yowasi weera ahitupheliwe ni pwiyamwene nanrima Athaliya. (2Mam 11:4-8) Vaavo mwene Yowasi aanyannyaawe ilataratho sa sookokhorela sa ethiru, alipa ooweherera milako yaakhavihera okumiha itthu saavarihelinwe muteko wa okokhorela wa Bayali. Ni itthu sene seiya saakumihinwe saakela ohisiwa nipuro noorakamelana ni ocidade.—2Mam 23:4.
Othokorora itthu soomunepani
Weerela empari okokhorela weekhaikhai onnaphwanyiha ohakalala
10 Hiyo ninnamukokhorela Yehova vaavo nniipaahu wamoha ni asinna. (Nsal. 28:7) Wiipa waari wootepa otthuneya wa okokhorela wa ana a lsrayeli. Mwene Davidi aahaathanla Malevita 288 weera yiipeke itxipo mutemplu. (1 Sow. 25:1, 6-8) Olelo va-tho, hiyo pooti onvuwiha Muluku ni itxipo sahu. Nihipwatthaka waari weera ninniipa nnene, mene nto Yehova onnamusivela vaavo nimmwiipelaahu itxipo. Mwa ntakihero: “Hiyo ninnattheka mwa itthu sintxipale mmasuni,” mene mwaha wa yeeyo hiyo khaninhiya wuuluma mmulokoni naari mmutekoni woolaleera. (Yak. 3:2) Etthu emoharu-tho, hiyo khontthuneya ohiya wiipa ninvuwihaka Yehova mwaha wooweera nnoona weera niipaka nnoonyala. Hiyo onnatthuneya wiipa ni mmilo ahu weera ninvuwihe Yehova.
13-19 A MARÇO
MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 1 SOWEREYA 27-29
“Miruku sa nsivelo sa asitiithi wa anamwanaaya”
w05 15/02 epax 19. eparag. 9
Nikosoope okristu ahu
9 Muroromeleke muneene anyu sooxuttiha seekhaikhai sa mBiblyani. Mukhalelo ahu onoonihera weera hiyo arumeyi a Yehova, pooti ovukuwa wakhala weera khanaano mathipelo oolipa a osuwela wahu soolepa. (Afilipi 1:9, 10) Yoole ori mukristu—akhale mmiravo, oowuuluvala—ontthuneya weera aroromeleke ni murima awe wootheene weera soororomela sawe ti seekhaikhai sinkhuma mBiblyani. Paulo aaweerela makristu: “Nwehexexeke sothene, sorera musunkeke.” (1 Atesalonika 5:21) Amiravo makristu ehuuwale ni asipapaya Anamoona a Yehova entthuneya osuwela weera nroromelo naya khaninlipa mwaha wa nroromelo naapapaya. Apapawe Salomoni, Davidi aamooperera mwanawe weera ‘amusuwele Muluku àtith’awe omurumela n’otteliwa murima.’ (1 Sowereya 28:9) Khavaarowa okhala vookwana Salomoni okhalano nroromelo ni Yehova mwaha woowoonaru moota apapawe yaaraayano nroromelo ni Yehova. Owo aatthuneya omusuwela Yehova muneenaawe, ni owo aapaka eyo. Owo anvekela Yehova: “Vano okitthunihere miruku ni osuwela, wera kikhume ni kivolowe oholo wa muloko ola.”—2 Sowereya 1:10.
w12 15/04 epax. 16 eparag. 13
Munvarele muteko Yehova ni murima anyu wootheene
13 Etthu ninxutteraahu va ti yoowooneya. Ti vooreera weerela eparte veeli-veeli miteko sooreera ntoko woonela mithukumano sa mmulokoni ni ovara muteko woolaleera. Mene onvarela muteko Yehova ni murima wootheene khaiyene opakaru itthu iya piili. (2 Sow. 25:1, 2, 27) Wakhala weera mmirimani mwa mukristu onnasiveliwa ni “itthu sa muttuli”—naari ohima neere ha, mutthu onvirelela weettela itthu sa mulaponi—Mutthu owo pooti oyeleela onthamwene awe ni Yehova. (Luka 17:32) Ninkela waakhuleliwa ovolowa moomweneni mwa Muluku wakhala weera ‘nnoothanya soonanara ni otthara sooreera’. (Arom. 12:9; Luka 9:62) Tivanto mutthu ti mutthu a hiyo, ontthuneyaawe wiikosoopa weera nihiwokiwe ni elapo ela ya Satana nave nihihiye onvarela muteko Yehova ni murima ahu wootheene.—2 Akor. 11:14; mmusome Afilipi 3:13, 14.
w17.09 epax. 32 eparag. 20-21
“Olipe, . . . okolomole muteko”
20 Mwene Davidi aamuupuxera Salomoni weera Yehova aarowa okhala nuuwo mpaka omalihiwa opakiwa etemplu. (1 Sow. 28:20) Tthiri Salomoni annuupuwelela masu ala, nto khaakhulenle weera omiravo ni ohisuwela wawe itthu sintxipale omootxeelihe ovara muteko ole. Ohiya eyo, aahoonihera olipa murima ni aakhaviheriwa ni Yehova, mpaka omaliha opakiwa wa etemplu mpuwa mwa iyaakha ithanu ni piili ni myeeri mithanu.
21 Okhala weera Yehova aamukhavihera Salomoni, owo onoowera onikhavihera olipa murima weera naakhavihere atthu a vatthokoni vahu ni asinna ammulokoni. (Yes. 41:10, 13) Wakhala weera nnimoonihera olipa murima ninvarelaka muteko Yehova, nto nroromeleke weera onoonivaha mareeliho vaanaano va ni muhoolo. Tivanto, “mulipe, . . . mukolomole muteko.”
Othokorora itthu soomunepani
w17.03 epax. 29 eparag. 6-7
Okhala nthamwene etempu nthamwene onkhalaawe veerisani
Davidi aakhalano asinthamwene awe yaamukhavihenre etempu owo aavirihaawe maxupo. Mmoha asinthamwene ene yaawo ti: Huxayi yoowo tho Biblya ommwihimaawe okhala “nthamwene a Davidi.” (2 Sam. 16:16; 1 Sow. 27:33) Oweharu, Huxayi aari namuteko a empa ya mwene ni aakosoopa nyaha sa esiiri sa mwene Davidi.
Emaara yeeyo mwanawe Davidi, Absaloni eerenraawe okuxa omwene waapapawe, a Israeli antxipale yannamukhavihera Absaloni. Mene Huxayi khaamukhavihenre Absaloni. Vaavo Davidi aatthawaawe, Huxayi aarowa woonana ni Davidi. Davidi eera omuriipaleene murima vantxipale mwaha wa mwanawe aatthuna okuxa omwene awe ni wiittiwa ni atthu akina aaroromelaawe. Mene Huxayi aavirelela okhala oororomeleya wa Davidi. Huxayi, mpaka aahela ekumi awe veerisani weera amwaakihe Davidi vaavo Absaloni aatthunaawe okuxa omwene wa Davidi. Huxayi khaiyene weera aapakenle eyo mwaha wooweera aari namuteko a empa ya mwene, mene aapakenle eyo mwaha wooweera aari nthamwene eekhaikhai.—2 Sam. 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.
20-26 A MARÇO
MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 1-4
“Mwene Salomoni aapaka yoothanla yoonanara”
it-1 epax. 900 eparag. 2
Anakhotto
Opatxerakaru omwene wa Salomoni, yaapatxereya matxentxo woohima sa anakhotto a wIsraeli. Omwene awe nlikanxeraka ni omwene wa atthu akina omwene wa Salomoni waari wa murettele, nnaamweera vareene hiiho, owo aawaatxeerera akavalu ni ikaaro. (Nwehe EKAARO.) Akavalu ala antxipale a yaawo yaakumihiwa Wixipitu. Saapakiwa icidade weera sikhalekemo ikaruma iya sa ekhotto. (1Mam 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Sow 1:14-17) Menento Yehova khintale oreeliha miruku iya sa Salomoni, ni owo akhwaakaru omwene waakawanyeya. Ni yaakhumelela etthu ni anakhotto a wIsraeli. Ntoko olempaawe Yesaya muhoolo mwaya: “Òtakhaliwa ti yale anakhuruwela o Xipitu wera ekhaviheriwe, ni anàroromela ahatxi ni anìxerera ni ikaro, niwoko siri sintxipale, ni anàhamela anahatxi, niwoko ari òwerya, ehimpwatthaka Òttela a Israeli nnakhala ehimwàsaka Yahvéh.”—Yes 31:1.
it-1 epax. 437 eparag. 2-3
Ekaaro
Wisraeli khasakhanle ikaaro soowaattaxa opwaha etempu ya mwene Salomoni. Eyo yaaheereya mwaha wooweera Yehova aavaha miruku iya weera mwene khaattuneya okhalano akavalu antxipale, ntoko weera ovareleleya wa nloko nne waalipa ni ikavalu iyo. Miruku iya sannaweeriha mamwene ohivarela muteko vantxipale ikaaro, woona weera yaavareliwa muteko akavalu weera sipuruliwe ikaaro iya. (Ol 17:16) Emaara Samuweli aahimmaawe woohima sa muritti mamwene yaateexinhaaya atthu, owo aahimme ha: “Onahala wàkuxa an’inyu asilopwana wera yèttihe ikaro sawe ni ahatxi awe, àtthimakiheraka oholo wa ekaro awe.” (1Sam 8:11) Absaloni ni Adoniya emaara yeereraaya okuxa omwene, yaahiipakela ikaaro, ni alopwana 50 weera ehooleleke ohoolo waya. (2Sam 15:1; 1Mam 1:5) Mwene Davidi anwinakaru mwene Zoba khayaanyaanyale akavalu 100 yaawo yaakhuma elapo ya oTiro.—2Sam 8:3, 4; 10:18.
Emaara Salomoni aalipihaawe anakhotto a wIsraeli, owo aahaatxeerera ikaaro mpaka 1.400. (1Mam 10:26, 29; 2Sow 1:14, 17) Ohiya oYerusalemu paahi icidade ikina seiyo saasuweliwa okhala “icidade sa ikaaro” saakhalano mapuro a vameekhaaya weera sirehereriweke ikaruma iya sa ekhotto.—1Mam 9:19, 22; 2Sow 8:6, 9; 9:25.
Othokorora itthu soomunepani
w05 01/12 epax. 19 eparag. 6
Ipontu sootthuneya sa eliivuru ya Sowereya anaaveeli
1:11, 12. Yoovekela ya Salomoni yaamoonihera Yehova weera okhalano miruku ni osuwela eri etthu yootthuneya wa mwene. Mavekelo ahu nimpakaahu ennoonihera eheeni mweekhaikhai ninhelaahu mwiitti mweekumini mwahu. Waamukhala wa miruku wuupuwela nnene itthu ninvekelaahu.
27 A MARÇO–2 A ABRIL
MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 5-7
‘Murima aka onoovirelela okhala nuuwo’
w02 15/11 epax. 5 eparag. 1
Muhihiye otthukumana
Emaara Davidi aaraawe mwene oYerusalemu aahima weera aatthuna ompakela Yehova empa weera anvuwihe. Mene woona weera Davidi aari mulopwana awanne ikhotto sintxipale, Yehova aamweerela: “Khonrowa otekela empa nsina naka.” Opwaha mwa yeeyo, owo aamuthanla mwanawe Davidi, Salomoni weera ateke etemplu. (1 Sowereya 22:6-10) Salomoni aahulenle etemplu eyaakha ya 1026 Yesu ahiwiiye [A.E.C.] otekiwa wa etemplu saavinre iyaakha 7 ni emeya. Yehova aahaakhulela etemplu ele yaapakinwe, ahimaka masu ala: “Kòtteliha Epewe ela otenkawe wera kikhalihe’mo nsina naka wa mahiku othene.” (1 Mamwene 9:3) Emaara a Israeli yaavirelelaaya okhala oororomeleya, Yehova annareeliha empa ele. Mene emaara yeeyo awo yaapakaaya itthu soonanara Yehova khaareeliha nipuro nne. Ni ‘empa ele yannakhala milepe.’—1 Mamwene 9:4-9; 2 Sowereya 7:16, 19, 20.
it-2 epax. 1093 eparag. 5
Etemplu
Yooweereya. Etemplu ela yaanyaanyinwe eyaakha ya 607 A.E.C. emaara yeeyo yaanyaanyinwaaya ni anakhotto oBabilonia ehooleliwaka ni mwene Nabukhodonosori. (2Mam 25:9; 2Sow 36:19; Yer 52:13) Mwaha wa ana a Israeli ohiya omukokhorela Yehova enaakokhorela amuluku eethiru, Muluku aaheeriha Yuda ni Yerusalemu otupheliwa ni maloko makina, ikwaha ikina ewooraka mihakhu sa mutemplu, etemplu tho yooviriha maxupo ohipwatthiwa. Mwene Xixaki a Wixipitu aahiiya mihakhu sa mutemplu (993 A.E.C.) mahiku a mwene Robowamu, mwaana a Salomoni, sivinreene iyaakha 33 ehuleliwakaru etemplu. (1Mam 14:25, 26; 2Sow 12:9) Mwene Asa (977-937 A.E.C.) annattittimiha empa ya Yehova mene weera awere omukosoopa Yerusalemu, owo aamuttiya makhwankwa mwene Ben-Hadade I, a wa Síria, anvahaka eparatha, ni eouro ya muhakhu wa mutemplu, aapanke eyo weera mwene ola intakelane nlaxi woohima sa nivarihano yaapankaaya ni mwene a wIsraeli, Basa.—1Mam 15:18, 19; 2Sow 15:17, 18; 16:2, 3.
Othokorora itthu soomunepani
w10 01/12 epax. 11 eparag. 7
Owo oosuwela ‘murima wa anamwane ootheene aatthu owiiyeviha’
Nivekelo Salomoni aapankaawe pooti onimaaliha. Asinthamwene ahu pooti ohiiwexexa nnene etthu ennivira—aani, “mwiiwa ahu” ni “onivoreya wahu murima.” (Miruku 14:10) Mene Yehova oosuwela murima ahu ni onnanipwattha vantxipale. Omuhulela murimaahu Yehova vaavo ninvekelaahu pooti weeriha maxupo ahu okhala ookweya ovilela. Biblya onhima ha: “Nvelelaka wa yowo sovalaveliha sanyu sothene, wona wi ti yowo onosamaryani.”—1 Pedru 5:7.
10-16 A ABRIL
MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 8-9
“Owo annavaha mwiitti osuwela”
w99 01/11 epax. 20 eparag. 4
Ovaha wakhala otokotoko
Pwiyamwene ò Saba aahiilipihera vantxipale iivahaka etempu ni wiilipihera weera awere omuxekura Salomoni. Vanooneya ntoko weera pwiyamwene ola aakhala muttetthe yoowo mahikwaano onsuweliwa okhala Erepublica ya lêmen, tivanto pwiyamwene ola ni ikamelu sawe yaaheetta ikilometru soopwaha 1.600 mpaka ophiya oYerusalemu. Yesu ohimme weera “pwiyamwene ole aakhumme ohitto.” Maxi mwaha wa heeni pwiyamwene ola iisuukhulaawe? Owo aarowela oYerusalemu weera “ìwe miruku sa Salomoni.”—Luka 11:31.
w99 01/07 epax. 30 eparag. 4-5
Oxekura waatthuvelinwe
Pwiyamwene ole aaphiya oYerusalemu ni “mihakhu sowerya, ikamelu sitenxene makhura òwinkhela, etxikukhu yintxipale ni maluku òrikarika.” (1 Mamwene 10:2a) Atthu akina enhima weera “mihakhu sowerya” saahela mpuwa anakhotto, vaareene hiiho, khavantikhiniha mwaha wooweera owo aari pwiyamwene oottittimihiwa ni owo aakuxa miritti sa musurukhu mwintxipale aani, Idezena sa imiliyawu sa idolare.
Vano nkawehani weera pwiyamwene ola iiwale woohima sa ovuwa wa Salomoni “moovarihana ni nsina na Yehova.” Nto ekwaha ele aapankaawe khaiye yaari ekwaharu ya nakoso. Naneelela vale onooneya weera etthu yaamweerinhe pwiyamwene ole orowa oYerusalemu waari orowa wiiwa miruku sa Salomoni, apaale tho weera axuttere etthu woohima sa Muluku Yehova. Woona weere apaale aari mmiso wa Sem naari Cã, yaawo yaari anamakokhorela a Yehova. Apaale tho owo aatthuna osuwela woohima sa ettiini ya amuhavinraawe.
w99 01/07 epax. 30-31 eparag. 7
Oxekura waatthuvelinwe
Pwiyamwene ò Saba aatikhiniheya vantxipale ni miruku sa Salomoni ni opuha wawe moomweneni mwawe. Mpaka “murim’awe wàmùma n’otikhina.” (1 Mamwene 10:4, 5) Yoohima emoha enhima weera owo mpaka aakomoka, yeereye eyo eheereye, etthu ninsuwelaahu ti yooweera pwiyamwene ole aatikhiniheya ni etthu iiwalaawe ni onnaawe. Owo enre weera arumeyi a Salomoni yaari oohakalala mwaha woowiiwa miruku sa mwene Salomoni ni anvuwiha Yehova mwaha woomuthanla Salomoni okhala mwene. Voottharelana anvaha mwene soovaha samusurukhu seiyo, eouro paahi nakela omanela ikhontha ni musurukhu wa mahikwaano nimphwanya imiliyawu 40 sa idolare. Nave tho Salomoni anvaha pwiyamwene ò Saba “seiyo atthunaiye ni anvenkaiye.”—1 Mamwene 10:6-13.
it-2 epax. 917 eparag. 3
Salomoni
Pwiyamene oonakaru oreera wa etemplu ni empa ya Salomoni, yootxa vamesani sowura ni ikuwo sa alipa eekahi, ni mikhuttho soohisiwa saavahiwa moohihiyerereya mutemplu, nto owo “wàmùma owanoni n’otikhina.” Mpaka owo aahima ha: “Khweli nkaleliwe itthu sá nnakhala eriyari. Miruku sá ni oruwerya wá sinapwaha epili kìwalaka sùlummwe sa weyo.” Ovinyera vaavo owo aahima ha: ooreeriwa arumeyi ala enkhala ohoolo wa mwene ola. Itthu sootheene iya saamweeriha onvuwiha Yehova, ahimaka weera, Yehova oowoonihera nsivelo a Israeli mwaha woomuthanla Salomoni ntoko mwene, weera apakeke soothanla sa exariya ni aphukeleke mwaxariya tho.—1Mam 10:4-9; 2Sow 9:3-8.
Othokorora itthu soomunepani
it-2 epax. 1159-1160 eparag. 3
Ehitxe ya omwene
Ehitxe ya mamwene ya anamalamulela a wIsraeli enhimmwa mpaka otuuxiwa ti ehitxe ya Salomoni. (1Mam 10:18-20; 2Sow 9:17-19) Onkhala ntoko yaakhala “empa ya ehitxe” empa yeeyo yaakhuma omwaako Moriá o Yerusalemu. (1Mam 7:7) Yaari ehitxe etokweene ya maino a etthepo yoovitikeleliwa ni ouro, dossel yoovilikeya ottuli waya ni minyono saya. Nnaamweera maino a etthepo yaari ekaruma yaavarelinwe muteko vantxipale wa ekadera ela, maxi moota saapakiwaaya itthu mutemplu vanooneya ntoko yaari ekadera ya etthaabwa yoohuruweliwa ni ouro ni maino a etthepo. Tivanto mutthu aawehaka yaakhala ntoko weera ehitxe yootheene yaari ya maino a etthepo ni ouro. Ehimakaru malipa mathano nnamosa, yoohimmwa ela ennavirelela ohima eriki: “Vakhiviru va myono saya yànèmela akharamu eli siso tho akharamu akina mulokó ni eli yànèmela, wenno ni weiwe, va malipa mathanu namosá.” (2Sow 9:17-19) Ethoonyero ela ya akharamu, ethoonyero ya nnene mwaha wooweera enoonihera olamulela. (Eph 49:9, 10; Apok 5:5) Vanooneya ntoko weera akharamu ala 12 yoonihera mahimo a ana a Israeli, yaawo apaale yoonihera weera atthu wannatthuneya omwiiwelela mwene ni omukhavihera mwene aakilaathela ehitxe ele. Nipuro noohelavo manaani nannakhala noowanka vahitxeni. Moovarihana ni moota yoohima ela enooniheraaya ehitxe ela ya maino a etthepo ni ouro—yoowunnuwa ni yookhuneliwa ni dossel ni akharamu atokweene ohoolo waya—ennapwaha imwene sootheene sa ehuhu ele, moovarihana ni marqueologo mwa itthu ephwannyaaya mmonomentuni naari saaphwanyinwe mwa soolempwa. Eri ntoko ohimmaawe mulipa oohima sooweereya: “Khweli khayatonko opakiwa etthu si yele momwenini mwa atthu.”—2Sow 9:19.
17-23 A ABRIL
MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 10-12
“Miruku sooreera pooti wookhaviherani nyuwo”
w18.06 epax. 13 eparag. 3
Anwera waakhuleliwa ni Muluku
Robowamu annatthuneya opaka yoothanla yooxupa. Nto aakhulenle ele atthu yaavekenlaaya, owo ni emusi awe ni ale aakhalaaweno, khayaarowa okhalano mireerelo ikina yaaraayano. Waakhanle weera aamukhootta yooveka ya atthu ale, awo yammurukunuwela. Eheeni aapankaawe? Woopatxerani, aahaavekela miruku asithokweene yeentte ni Salomoni. Awo yaamuleela weera annatthuneya opaka ele aavekeliwaawe. Nave-tho, Robowamu aahaakoha amiravo unnunwaaweno vamoha, anathanla waahooxa atthu aaleelaka weera: “Nto miyo kinrowa watxerera olemela wa muritti anyu. Atith’aka àhottaruxani ni mirepettho, vano miyo kini kottaruxeni makhakaratxe.”—2Sow 10:6-14.
w01 01/09 epax. 29 eparag. 1-2
Moota woopaka soothanla sooreera
Yehova oonivaha atthu ookhomaala moomunepani yaawo hiyo nikhanlaahu ootthekulano woohima sa soothanla sahu. (Aefeso 4:11, 12) Vaavo nnaakohaahu atthu akina, khanintthuneya otthara, ntakihero na atthu ale emmwaasa mutthu yoowo pahi oneera aaleele ele awo antthunaaya wiiwa, eyo tiiyo, atthu ale empatxera opaka yoothanla avinyaka enavekela miruku. Nave nintthuneya wuupuwelela olopoliwa ninphwanyaahu ni ntakihero na Robowamu. Emaara aakumannaaweno ni yoothanla yooxupa, owo aahaakhela miruku sooreera sa asitokweene yaavanre vamoha ni apapawe. Mene ohiya otthara miruku sa asitokweene owo aakenle waakoha amiravo unnunwaaweno vamoha. Attharaka miruku saya, owo aapaka yoothanla yoonanara ni mwaha wa yeeyo, aayeleela eparte yintxipale ya omwene awe.—1 Mamwene 12:1-17.
Mwaatthunaka vale ovekela miruku mwaavekeleke ale arino sookumanano mweekumini ni ensuwela nnene soolepa sa mBiblyani ni enttittimiha miruku sooreera. (Miruku 1:5; 11:14; 13:20) Mwiilipihereke weera mwiivahe etempu weera mphimelele miruku sinhela mpuwa woohima sa nyaha muleelinwaanyu. Mwaattharaka vale miruku sa mBiblyani sa Yehova eneereke wooneya yoothanla yooreera entthuneya opaka.—Afilipi 4:6, 7.
it-2 epax. 863 eparag. 3
Robowamu
Mukhalelo ola wa Robowamu waahamwaramwaxa atthu antxipale. Mahimo yaahanle pahi ekhaviheraka empa ya Davidi yaari mahimo a Yuda ni Beniyamini, anamakeya ni Alevi amahimo ala meeli ni atthu piswa a mahimo muloko yannaakhavihera tho.—1Mam 12:16, 17; 2Sow 10:16, 17; 11:13, 14, 16.
Othokorora itthu soomunepani
it-1 epax. 668 eparag. 1-2
Demoniyu a epuri
Masu a Yehoxuwa va Yehoxuwa 24:14 ennoonihera weera ana a Israeli yaavoleeliwa ni okokhorela wa oXipitu emaara yeeyo yaaraaya akaporo, mene Ezekiyeli oohima weera soopaka iyo sa okokhorela wa ethiru sannavirelela waahooxa a Israeli mwa etempu yintxipale. (Ez 23:8, 21) Mwaheene tiyoowo anamasoma akina anoonaaya weera nlamulo nna na Muluku, naahimmwale weheweheweni naahihaka a Israeli weera ehivaheke “mikuttho sa mademoni a ipuri” (Onam 17:1-7) ni ompaka Yorobowamu namakeya “va mwako ni mademoni a ipuri ni imombe yaapankaaya.” (2Sow 11:15) Enoonihera weera waakhala moota wa okokhorela wa imombe eriyari ya ana a Israeli ntoko yeereyaaya Wixipitu otepaxawene ota wa eXiputu. Heródoto (II, 46) onhima weera, waari okokhorela wene wenno wa Wixipitu waaweeriha Magrego omuroromela pã ni tho mastiro yaawo yaari amuluku a itthu sinnirukurera ni yaakhala mutuphini ni muhoolo mwaya yannooniheriwa okhalano manyaka, makhuttu ni metto sa mwaamoobe. Akina enhima weera moota ola wookhala eparte ekina mwaamunama aamuluku ala a ethiru ekumihenre yookhovelela ya omoonihera Satana akhanleneeno makhuttu manyaka ni makampa, yannavirelela wooneya mpuwa wa maprusoore makristu a ehuhu ya Obscurtismo.
Mene khonwereya ohima mweekhaikhai weera yaari “mapururu” (seʽi·rím). Atthu akina enhima weera imombe seiya nikhovelenlaahu naari ilatatatho saari ntoko imombe, mene eyo khehimmwale, mwaha wooweera khiyaavo yoolepa enhima etthu yoolikana niila enoonihera eyo. Masu ala evarelinwe muteko va, pooti ohima ele atthu yuupuwelaaya emaara yaakokhorelaaya amuluku awo eethiru yaakhala ntoko epuri naari mapururu. Naari pooti weera ovariheliwa muteko masu ooweera “emombe”, va ereferensia ela, enoonihera othanyiwa wa ilataratho sootheene sa ethiru. Ntoko masu ooweera ilataratho mwa soolepa sintxipale, ntoko hiihaale ethanyiwaaya etthu yoohikhalano muteko. Masu ala ooweera “etxaatxira enkumiheriwa ni inama”, mene khenoonihera weera ilataratho saapakiwa ni. Itxaatxira iyo—Onam 26:30; Ol 29:17.
24-30 A ABRIL
MIHAKHU SA MASU A MULUKU | 2 SOWEREYA 13-16
“Emaara heeni nintthuneya ahu omuroromela Yehova?”
Amiravo—munkela owera hayi ororomeliwa ni atthu akina?
12 Areene mmiravo mwene Asa aari mutthu oowiiyeviha ni oolipa murima. Mwa ntakihero, ekhwaakaru apapawe yaawo yeeriwa Abiya, owo aapatxera opaka ekampaanya yoomaliha okokhorela weethiru mulaponi mwawe. Owo-tho “Àmulaka Yuda wera amwàse Yahvéh Muluku aatithawe wera athokorore ikano ni malamulo.” (2 Sow. 13:23–14:6 [14:1-7, Traduçao do Novo Mundo]) Emaara Serahi Muthiyope aamutuphenlaawe Yuda ni anakhotto emiliyawu emoha Asa aakhalano miruku ni anvekela nikhavihero Yehova, eeraka: “Yahvéh, weyo khonòtxela omukhavihera mwamukhani awanaka ekhotto ni mutokweene. Onikhavihere, txontte, Yahvéh Muluku ahu, niwoko hiyo ninnòroromela weyo.” Masu ala ooreera uulummaawe annoonihera weera owo ni atthu awe yanniroromela ovuluxiwa ni Yehova. Asa aamuroromela Tiithi awe a wiirimu, ni “Yehova áwiiva anakhotto ale a wetíyope.”—2 Sow. 14:7-11 [14:8-12, NM].
Amiravo—munkela owera hayi ororomeliwa ni atthu akina?
13 Veekhaikhai nyuwo munnawera wuupuwela weera owana ni anakhotto emiliyawu emoha khawaari wookhweya. Mene Asa aakhumela nnene okhottoni. Mooripiha murima muhoolo mwaya, emaara akumannaaweno maxupo yaawo yaari ooyevaxa Asa khaavekenle nikhavihero wa Yehova. Oopopihiwakaru ni mwene a wIsrayeli, Baaxa, Asa anvekela nikhavihero mwene a warami [Awaasiriya]. Mwaha wa Asa woothanla opaka eyo, yaawiihera maxupo mantxipale! Moorweela mwa mprofeti Hanani, Yehova aamulela Asa: “Wohiphitera ni mwene a warami [Awaasiriya], omuhiyaka Yahvéh Muluku á, tivó anakhotto amwene a warami [Awaasiriya] yátthanwáya mmatatani mwa.” Okhuma ehuhu ele, Asa khayammalela ekhotto ni mwene Baaxa. (2 Sow. 16:7, 9; 1 Mam. 15:32) Eheeni nikhanlaahu ooxuttera?
Amiravo—munkela owera hayi ororomeliwa ni atthu akina?
14 Muhihiye tthiri okhala oowiiyeviha ni otthara miruku munvahiwaanyu ni Yehova. Nyuwo mBatiziwakaru mohoonihera weera mookhalano nroromelo ni muntthuna tthiri omwiiwelela Yehova. Ni Yehova oohakalala woovahani eparakha yooweerela empari emusi awe. Nto, esiiri tiyooweera nvireleleke omuroromela Yehova. Nyuwo pooti omuroromela Yehova wakhala weera muntthuna opaka yoothanla mweekumini mwanyu, ankha nto mwaatthunaka opaka soothanla sooyeva? Tivootthuneya omuroromela Yehova mwaapakaka soothanla, pooti weera soothanla ti sooyeva, ntoko othanla moota wootthekula, naari soothanla itokweene, ntoko othanla muteko wooreera ovara ni sooluluwanya soomunepani muntthuneyaanyu okwanihera! Muhiroromele osuwela wanyu. Ohiya eyo nto mwaasaase miruku sa mBiblyani sinvarihana ni maxupo anyu. Nvareleke muteko itthu munxutteraanyu. (Mir. 3:5, 6) Mwapaka etthu eyo, Yehova onoohakalala vantxipale ni nyuwo mweera haawo munoophwanya nttittimiho mmulokoni.—Mmusome 1 Timotheyo 4:12.
Othokorora itthu soomunepani
w17.03 epax. 19 epara. 7
Munvarele muteko Yehova ni murima wootheene!
7 Ninsuwela hayi weera nohiivaherera wa Yehova ni murima ahu wootheene? Hiyo pooti wiikoha ha: ‘Keereke kinoovirelela omwiiwelela Yehova emaara yooxupa? Koolakela ni murimaaka wootheene okhavihera muloko awe weera ovireleleke okhala wooreera?’ Tthiri, mwene Asa annatthuneya olipa murima weera awaakhe opwiyamwene avovo awe! Emaara ekina hiyo pooti otthuneyaka olipa murima ntoko Asa. Mwa ntakihero, hayi akhala weera mmusi anyu naari nthamwene anyu oopaka yoottheka ahintthuna ottharuwa, vano onoomoliwa mmulokoni? Neereke munoohiya otthekulano mutthu owo? Neereke murima anyu onooweerihani opaka eyo?