Watchtower EBIBLIOTEKA ONLAINE
Watchtower
EBIBLIOTEKA ONLAINE
Emakhuwa
  • BIIBILIYA
  • ILIIVURU
  • MITHUKUMANO
  • w13 15/12 ipaax. 3-5
  • Yehova Aahaakhapelela ni Iruku sa Miyaako

Mpantta ola khekhanle eviidiyu.

Muniswaamihe, khivaniweryaneya orumiha eviidiyu ela.

  • Yehova Aahaakhapelela ni Iruku sa Miyaako
  • Owehaweha Elaleyaka Omwene wa Yehova—2013
  • Miru Saamukhaani
  • IPHIRO SOOWIPITHEYA SINIVIRIHIWA ITTHU SOKHOOTTIHIWA
  • “MIKWAHA” SOOWOPIHA
  • ELE ENIIXUTTA AHU
Owehaweha Elaleyaka Omwene wa Yehova—2013
w13 15/12 ipaax. 3-5

Yehova Aahaakhapelela ni Iruku sa Miyaako

OKHUMELAKA ota vamukhora wa empa awe vaasisu, muthiyana mmosa onniweha nihuta naari waattamela vamukhora. Onnikuxa nihuta nne, khiyaweha-weha wira omoone mutthu oruuhale, masi khonimoona mutthu. Owehasa wene ohaavo mutthu aaruuhale nihuta nne ohiyu. Muthiyana ole onnitthukula vakhaani nihuta nne wira othurumele, nto oriki waakuva onnitthikela mpaani, khuwala mukhora. Tthiri ohaana waakuvela ovolowa mpaani. Okhala wira nihuta nne niri-mo iliivuru sa Biibiliya sinikhoottihiwa! Okhupaarelaka nihuta nne, owo onnivekela ni masu ahiniiweya, omuxukhurelaka Yehova mwaha wa yoolya yomunepani yoofayi.

Yowiiraneya ntoko ela, yaanikhumelela ikwaha sinci wAlemanha iyaakha sa 1930. Nuumala maNazista opacerya olamulela eyaakha ya 1933, muteko wa Anamoona a Yehova waahikhoottihiwa mittetthe sinceene sa wAlemanha. Richard Rudolph,a yoowo olelo-va orina iyaakha sinivikana 100 onihimya so: “Hiyo naanikupali wira olaleiwa wa nsina naYehova khiwaarowa okhoottihiwa ni nlamulo na pinaatamu. Nto ekaruma yuulupale yaarumeela ahu ya osoma ni olaleerya saari iliivuru sinimutthokiherya Biibiliya. Masi, mwaha wookhoottihiwa ni nlamulo, vano khivaakhweya ophwanya iliivuru iyo. Hiyo naanixankiheya mwaha woohisuwela moota muteko woolaleerya saarowa awe ovikaniha. Moohipisa Richard ahoona wira anwerya waakhaliherya annawe mwa enamuna ekina yahaatonko wiiraneya. Eyo yaarowa wiiraneyaka muhina mwa iruku sa miyaako.​—Makh. 9:36.

IPHIRO SOOWIPITHEYA SINIVIRIHIWA ITTHU SOKHOOTTIHIWA

Akhala wira munitthara muro Elbe (wala Labe) murowaka ophattunwe awe, nyuwo munrowa ophwanya Miyaako Suulupale, (Krkonoše), seiyo vano siniirela mpantta wa efronteira ya Republica Czech ni Polonia. Nnaamwi orakama waya miyaako iya oryeene wa imeeturu 1.600 paahi, sinihimmwa okhala esisiro ya ártico eriyari ya Europa. Myeeri 6 vamwaakhani miyaako iya sinnikhuneeliwa ni eneevi eniphiya imeetro 3. Atthu yaale ahiniipasoopa yeettaka mapuro ale, pooti ottiyeleliwa ni etthapwe yeeyo mootutuxerya enikhuneela miyaako.

Mwa iseekulu sinceene miyaako iya sinnirumeeliwa ntoko efronteira wala mikano sa iprovinsia, mittetthe sa mamwene, ni ilapo. Okhala wira mittetthe iye waatta maxepa, vaanivila weetteleliwa, tivonto khalai anamunceene yaaniviriha mmiyaakoni mme mireerelo sinceene saakhoottihiwa. Mwaakha wa 1930, vaavale miyaako iye Suulupale saarumeeliwa aya ntoko efronteira ya Checoslováquia ni Alemanha, Anamoona a Yehova yaahipacerya orumeela miphito sa khalai sa mmwaako. Mwaha wa xeeni? Wira alovole iliivuru saamutthokiherya Biibiliya, akumihaka opuro waakhweya aya ophwanya. Mmiravo Richard aari mmosa mwa Anamoona awo.

“MIKWAHA” SOOWOPIHA

Richard onihimya so: “Wuumalani wa esumana emosa, naahirowa omwaako ni igrupu sa anna amiravo oowiiraka 7 wala ovikana vo, niwanreene ikuwo sa atthu oosiveliwa weetteetta omwaako. Wira nivire miyaako iye nikhumaka mpantta wAlemanha mpakha opuro waamakiwa, Špindlerův Mlýn, saanivira iwoora tthaaru neettaka”, etthu yowiiraka ikilomu 16,5 epantte ya oRepública Tcheca. Okathi ole atthu anceene a wAlemanha yaanikhala opuro ole. Mmosa a atthu awo aari mulimi aakhulenle waakhaliherya anna. Orumeelaka ekaaro yaapuruliwa ni ikhavalo, yeeyo yaakuxa atthu yaari ifeeriya, aaniteexa ikaaxa sa iliivuru; seiyo saaruuhiwa ni kamboyi okhumaka oPraga muttetthe wowaattamela osidade. Owo aaniteexa ikaaxa iye anarowa ottukuttherya nipuro napwehiwa yoolya ya inyoompe, aawehereryaka anna yaarowa okuxa iliivuru iyo aroihaka epantte ya wAlemanha.

Richard onnivikaniha ohimya oriki: “Naphiya omatta iwe, naanihutta iliivuru mmirupani, saapakiwe wira sikuxeke miritti soolemela. Khula mmosa aanikuxa muritti owiiraka ikiilu 50”. Wira ahivariwe, awo yeetta nuuhiyu, yaakhuma vailakaru khuyaphiya vahalaka oxa. Ernst Wiesner, yoowo aari mutokweene a esirkwitu wAlemanha okathi ole aahitthokiherya itthu sikina anna yaapaka aya wira ahivariwe ariki: “Anna anli yaanihoola, vano yaamphwanya mutthu yaamuhoverya aya, yaanivaha esinaale ampattihaka lampada mukhwaha mmosa. Ela yaari esinaale wa anna yaakapatta miritti soolemela yaari ottuli etthu yoowiiraka imetro 100 wira yiipithe mutakhwani mpakha anna anli yaari ohoolo otthika ni waavaha esinaale ekina yeeyo yaaturukiwa khula esumana”. Masi mapuliisiya a wAlemanha yaawo yaawara ikuwo sooripelela khahiyo tiyoopiha paahi.

Richard onnihimya wira: “Emakaaripi emosa kaahipisa okhuma omutekoni, nto kaahitthyaiwa ni anna yaavenye arowaka mpantta wa oRepública Tcheca. Ohiyu ole waari wooriipa ni wa etthapwe, nto kaanithukumela keettaka mwaha wa etthapwe yaamora ntoko epula yooriirya. Kaahirimeela mutakhwani mwaari miri sa piinyu, nto khaahiviriha iwoora sinceene kihiphwanye ephiro. Atthu anceene ahookhwa mwaha wothweelela ntoko sathweelenle aka. Etthu yaakooponle waari waphwanya anna atthikaka vahalaka oxa.”

Etthu yowiiraka iyaakha tthaaru, egrupu ele yaamukhaani ya anna ale oolipa murima yaanirowa omwaako khula esumana. Eyiita, awo yaaniteexa iliivuru iye arumeelaka ithaapwa saaweliwa mutthu onasereneya vaneeveni. Okathi mukina egrupu ya anna oovikana 20, yaanilapuwa efronteira othana attharaka miphito saavira atthu yeetta mmiyaakoni mme. Wira yooniweke ntoko atthu yaapasiyari paahi, awo yaanaakuxa arokora vakhaani. Arokora akina yaanirowa ohoolo, nto yamphwanya mutthu ootikiniha yaanivonyerya ixapewu saya musulu.

Exeeni yiiraneya nuumala anna ale otthika mukwaha aya wa ohiyu? Yaahikhala marehereryo wira iliivuru iye sikaiweke moohipisa. Moota xeeni? Iliivuru iye saaniheliwa mukaaxani saakhala ntoko esaphawu khiyaroihiwa ostasau ya kamboyi oHirschberg. Nto ikaaxa iyo saanirowaniwa ipantte sinceene sa wAlemanha, weiwo anna ni arokora mwa miruku yaakawela aya anna aya ntoko sihimmwale aya wanipacerya. Nto akhala wira mutthu mmosa paahi aamooneliwa, eyo yaamukumiherya mixankiho suulupale. Tthiri nihiku nimosa yaahikumelela etthu yoowoopiha nipuro nahaalipeleliwa aya okhumela.

Mwaakha wa 1936 saahivariwa iliivuru ostasau waattamela oBerlin. Mwa itthu sinceene saavariwe saahikhala ikaaxa 3 saakhuma oHirschberg, saahasuweliwa mutthu aaruminhe. Mapuliisiya yaahitokosa ileetera iye wira amusuwele namahoolela a egrupu ele yaalovola itthu sookhoottihiwa, khunvara. Nto moohipisa yaahivariwa atthu anli yooniwa wira yaaniirela mpantta egrupu ele, omuhela muhina Richard Rudolph. Mwaha wooweemya wira yaahikhalana mulattu, yaahiwoopola anna akina, nto anna awo avikaniha opaka mikwaha iye sootepa woopiha.

ELE ENIIXUTTA AHU

Iliivuru sa Biibiliya seiye saruuhiwa iruumeeliwaka mirupa saakapattiwa ivirihiwaka omwaako, tisaarumeeliwa ni Anamoona a wAlemanha. Masi khahiyo wira ephiro yaarumeeliwa yaari emosa yeele paahi. Mpakha eyaakha ya 1939, vaavo anakhoto a wAlemanha yaakunxe aya elapo ya Tchecoslováquia saahikhala iphiro sikina orukurerya ifronteira sa muttetthe ole saavirihiwa iliivuru. Ilapo sikina saattamanne ni Alemanha ntoko França, Holanda ni Suiça, Anamoona a ilapo iyo yaanivara muteko wowoopiha wira yaaroihele yoolya ya omunepani anna yaalupatthiwa wAlemanha.

Anamunceene a hiyo olelo-va anniwerya okhalana iliivuru sinimutthokiherya Biibiliya sinceene ni sa inamuna soovirikana. Hata nyuwo mwaakhelaka iliivuru Osalawu wala mubaxariki va web saiti jw.org, niireke munnuupuwela muteko onivariwa wira iliivuru iyo soophwanyeeni? Ekeekhai wira muteko ovariwe khahiyo wowoopiha ntoko weetta ohiyu eriyari omiyaakoni sikhuneeliwe ni etthapwe; masi aakhala anna yiivaherenrye ni murima aya wotheene khuvara muteko woovila wira sikhumelele iliivuru iyo.

[Enoota]

a Richard aarumeela Muloko wa Hirschberg oSilesia. Esidade ya Hirschberg vano eniitthaniwa Jelenia Góra epantte ya okuusini ya oPolonia.

[Elatarato epaaxina 3]

[Masu a elatarato]

Photo: Pavel Taclík

[Elatarato epaaxina 4]

Anna ni arokora awanreene ntoko atthu yaarowa opasiyari omwaako, atexale iliivuru aneetta mmiyaako sa wAlemanya.

[Elatarato epaaxina 5]

Eneevi yaamora omwaako yaaniiriha miyaako iye suulupale okhala sowoopiha weetta

    Watchtower EBIBILIOTEKA ONLAINE (1982-2025)
    Okhuma
    Okela
    • Emakhuwa
    • Ovaha
    • Siniphavela Anyu
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamulo Oorumeela
    • Mwaha Woosuka Isiiri
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Okela
    Ovaha